February

Mem mọ Odaạm mọ Hezekiah amheelhom bọ e/moon, odị alhọm ni aZihova ookonhom odị. AZihova anhaghạn ni ilọm mọ, kụ aakonhom nyodị. (2 Ki. 20:1-6) Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, mem mọ otelhedom mọ aPọl alhọm bọ mọ aZihova asighẹ “ooburom” mọ agim bọ nyodị, aZihova o/sighẹ. (2 Kọr. 12:7-9) Kokaạph aani ika ilọ ipẹ emitenhaan bọ butelhedom mọ Jems r’aPita? Odaạm mọ Herod awạ ghan ozẹ iyạl phọ abidị. Kuolọ, ughiigh ni Jems, kụ ookpaạny aphẹl Pita. (Iiḍ. 12:1-11) Yira otue ni opuru mọ, ‘Uḍighi ika kụ aZihova aphẹl bọ Pita kụ o/phẹl aani bọ Jems?’ ABaibul phọ o/ghaạph. Kuolọ yira kotue ni okuphom owol mọ oomo areten phọ aZihova “eeleeny ni.” (Deut. 32:4) Eeni amem, aZihova ka/pagharanhaạn iiḅereghị phọ ayira eten phọ epẹ yira ootughiạn bọ. Kuolọ, loor iduọn yira okuphom bọ owol mọ oomo amem aZihova raḍighi ghan ipẹ enhighẹ bọ, yira rosereghiạn ghan ni torobọ eten dị odị aphagharanhaạn iiḅereghị phọ ayira, ii yira ro/nụn ghan.—Job 33:13. w23.11 21 ¶6

AJems aḅẹm mọ awe osụ olhoghi ookolhobian ni ‘onhaghanhạn.’ Tuutughiạn idị ipẹ phọ remạ ghan. R’ikpukpụ yira onyaaghiạn ni onhaghanhạn abuphẹ aZihova mangọ bọ oḍighi otooghị ongọ abunhọn. Toroboiperolbọ, aZihova o/wạ dị yira konaghanhạn oye dị uḅenhị iyira ogunhọm itọ Odị. (Iiḍ. 4:18-20) Eeni yira ologhoma mọ kedugh ghụn onhaghanhạn aZihova kparipẹ r’awe. Loor esi dị aZihova kụ rangọ ghan iiḅakiọm dị emhunhughan oomo amem. (Ps. 19:7) Abuphẹ omhoọgh bọ eepoogh otooghị ongọ abunhọn u/munughan. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, Odẹ k’akẹ phọ ayira mangọ iikpọ burudẹ r’aburunhiin, buọ itooghị, ḅilhẹ r’ikumor awe arookpomhoghan ongọ ghan itọ bunhọn. (Prov. 6:20; 1 Tẹs. 5:12; 1 Pit. 2:13, 14) Yira onhaghanhạn ghan bidị, pọ yira okạr ronaghanhạn ghan aZihova. w23.10 6 ¶2-3

Eniin eten dị yira kotue okparamhị omheeraam mọ ayira pọ ootughiạn ghan ilọ iikpọ phọ aZihova. Odị amoọgh ni iikpọ omhunhenhi atorobọ iyaạr dị odị aguanhaan. Pọ kụ iyaạr phọ odị aḍighi bọ Enhaạn Oomo Iikpọ. (Job 42:2; Mạk 10:27; Efẹ. 3:20) Odị aḅenhị Ebraham r’aSera mọ bidị komạr ri moọny olhephiri ghalhamọ r’iduọn bidị mokpọ bọ. (Gen. 17:15-17) Odị aḅilhẹ kẹn aḅenhị Ebraham mọ eemharạ phọ odị kụ kole erua ade phọ aKena. Siphẹ ibadị asiạ phọ eemharạ phọ Ebraham, anmụny phọ Izrạl oḍighi bọ rebenhẹ epẹ Ijipt, ighịgh ni esi abidị mudị oguanhaan phọ opọ phọ ka/munughan. Kuolọ amhunhughan ni. Odị aguanhaan esinha onyanhị phọ Meri, mọ odị kụ kamạr Oọny phọ odị, opọ aZihova maghaạph bọ ni ilọ eeruanhaan phọ odị k’epẹ oghoony phọ Iden—onhọn oguanhaan dị amhunhughan! (Gen. 3:15) Yira rokparamhị ghan omheeraam mọ ayira esi iikpọ phọ aZihova amhoọgh bọ osighẹ oru omhoom aḅirinhi phọ esi ogbirima ghan ilọ aruguanhaan dị odị mamhunhenhi ghan r’ipẹ bidị emhunhughan bọ.—Josh. 23:14; Isa. 55:10, 11. w23.04 28 ¶10-12

AZihova aphagharanhaạn ni iiḅereghị phọ aDevid alhọm bọ ophẹl odị. (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25) Yira kẹn kotue ni okuphom aani owol ipẹ phọ. (Ps. 145:18) Eeni amem, aZihova ka/pagharanhaạn iiḅereghị phọ ayira eten phọ epẹ yira rogon bọ. APọl alhọm Enhaạn osighẹ “ooburom” iiḅaghamhị dị agim nyodị. APọl aaḅereghị ni ilọ igbagarạ iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ iraạr amem. AZihova aphagharanhaạn ni iiḅereghị phọ ipẹ phọ? Ii, kuolọ ke/ten phọ epẹ aPọl agon ghan bọ. Kparipẹ r’osighẹ iiḅaghamhị phọ, aZihova angọ ghụn nyodị inyaạm mọ odị amhoghi bọ oghiọm aghisigh okumu Odị eten dị ekpẹ oḍuomolhoghi. (2 Kọr. 12:7-10) Eeni amem yira phọ kẹn ni ko/miịn ophagharanhaạn iiḅereghị phọ ayira eten phọ epẹ yira ogon ghan bọ. Kuolọ yira kotue ni okuphom owol mọ aZihova kụ alhegheri eten dị ekạr enhighẹ olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh. Odị katue ni aḍighi ‘apuemi ipẹ yira rolọm ghan bọ, oḅilẹ bọ rootughiạn ghan.’ (Efẹ. 3:20) Loor ephigh phọ ephẹn phọ, ophagharanhaạn iiḅereghị phọ ayira katue ni atu mem r’eten dị yira uu/tughiạn. w23.05 8-9 ¶4-6

Mem etum mem, rewạ ghan ni dị yira kogbirima ghan oguanhaan aBaibul phọ ilọ oḅetenhu esi aḍuugh phọ. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị yira u/legheri mem dị e/moon kisuom iyira obobọ oye ephomhoghiạn ayira kamugh. (Eccl. 9:11; Jems 4:13, 14) Oḍuom olhoghi oḅetenhu esi aḍuugh phọ katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okaran odọ ipaanhaạn phọ ipẹ phọ. (1 Tẹs. 4:13) Aḍinyạ Iigbia phọ ingọ ni iyira okuphom owol mọ Odẹ k’akẹ phọ ayira ulhegheri ni iyira kụ aḅilhẹ uphomhoghiạn iyira agey. (Luk 12:7) Ewạ mọ aZihova ulhegheri iyira akuphom owol orue oḅeton ayira r’araagharạ ḅilhẹ r’iitughiạn phọ yira omhoọgh bọ. P’eeghe eḍeenhaan ephomhoghiạn agạ aZihova ongọ ayira eepoogh aghuḍum k’agee-pọ, dị ghalhamọ yira umhugh ni odị kuḅeton ni iyira! Yira utụ eeghe kụ omheeraam bọ oguanhaan oḅetenhu esi aḍuugh phọ? Loor esi dị yira okuphom owol mọ opọ aguan bọ amoọgh ni eephuạ ḅilhẹ kẹn r’iikpọ oḍighi omiteom. w23.04 8-9 ¶2-4

AJosef r’aMeri ukumuan ni idiphọ olom r’anhịr okparamhị asiya phọ abidị r’aZihova. Bidị ulhọgh ni elhegh mọ emạn ni maạr dị bidị kokumu ghan aZihova idiphọ eghunotu. (Luk 2:22-24; 4:16) P’eeghe emạ eḍeenhaan dị aburulom r’anmariịr omhoọgh rodon! Eḍighi iyaạr dị nạ amhoọgh ibạm anmụny, idiphọ aJosef r’aMeri, eeni eḍighi ni ipaanhaạn ogbor ghan oghị ituughạ r’omhoọgh edeọm iiseeny eghunotu. Kụ rekpạr ghan ni kẹn idiphọ olom r’anhịr, owạ ghan amem ooḅereghị r’otuughạ aBaibul phọ. Kuolọ, ka/bulha mọ oḅophoghạn okumu aZihova, kụ kekparamhị oḅophonhụ phọ anyinha. Esi iduọn phọ, isighẹ iiseeny phọ aZihova kụ eḍighi eḅẹl. Eḍighi maạr dị iiḅaghamhị edi siphẹ apinien phọ, pọ k’ekpạr ri ophạm iiseeny eghunotu phọ. Eḍighi iduọn phọ, pọ iwạ iyaạr lọ nyinha kekelhọm ḅilhẹ ke/sighẹ mem. Iphẹn phọ ketue ni ekparamhị ogọ ephomhoghiạn phọ anyinha r’eephuạ phọ anyinha oḅophoghạn ooseeny aZihova. w23.05 22 ¶7-8

Ogey oghiilhaan atir ika Obadiah? Ikọm idị odị agbạ ghan agey aḅilhẹ aḍighi oye dị akpẹ obeḍenhọm; esi iduọn phọ, uw-emhạ phọ amạ nyodị oḍighi uw-emhụ ogiga phọ odị. (Poghom Nehemiah 7:2.) Oghiilhaan Enhaạn angọ kẹn Obadiah oboom akpọ oḅio—eegharạ dị odị akạr amhoghi mem mọ amuphẹ phọ. Odị arọl mem mọ okarạph Uw-emhạ phọ Ahab. (1 Ki. 16:30) Ḅilhẹ kẹn anhịr phọ Ahab, Jezebel, aaḅereghị ghan bọ Baal, alhọgh ḍien aZihova iboom dị tutụ akparaghạ ogbuurogh osighẹ igey iiseeny siphẹ eelhe aḍioph arughunhughun phọ Izrạl. Odị azẹ kẹn ni ibadị ariil Enhaạn. (1 Ki. 18:4) Mem mọ aJezebel amhiigh bọ rawaaghị riil phọ Enhaạn ozẹ, Obadiah asighẹ ni 100 ariil aaghị, “50 esi epogh eeḅarạph, inhọn 50 esi epogh eeḅarạph kụ angọ ghan bidị eḍien r’amuụm.” (1 Ki. 18:13, 14) AJezebel mukiigh ni Obadiah mughumọ alhegheri ni iphẹn oye akpọ obio phọ ophọn phọ aḍighi bọ. Ii, idiphọ oye, Obadiah o/wạ omhugh. Kuolọ Obadiah aphomhoghiạn aZihova r’abuphẹ rokumu bọ aZihova kụ apuemhi okạr aghuḍum mọ odị. w23.06 16 ¶9-10

Idiphọ iḍiodi phọ, aZihova akị ni ghisigh raaḅakị we phọ odị rodon, dị eego esi Ekpo Onhụ phọ odị ḅilhẹ r’Oọny phọ odị, aḍighi bọ oḍiemiom ookpomhoghan phọ. Yira omiịn ni riphigh dị eḍeenhaan mọ Enhaạn aḅilhẹ kẹn ni asighẹ we raaḅakiọm we phọ odị ḍughụm? Ii yira omiịn ni. Ooḅeghiọn ipẹ emite bọ egbi k’alhạ phọ 1870 kụ rekị. ACharles Taze Russell r’arighirị odị umhiigh ni onhaghanhạn mọ alhạ phọ 1914 keḍighi ni lhạ dị eḍighan elhegh, ilọ itooghị Omhạr phọ k’Enhaạn. (Dan. 4:25, 26) Imiịn aBaibul phọ bidị otuughạ bọ kụ ilhoghonhaạn bọ bidị ḍighaạgh orue olhegheri iphẹn phọ. Dị iikia i/lo, aZihova kụ akạr aaḅakị ghan bidị orue omhiịn iphẹn phọ siphẹ aBaibul phọ! Ipẹ emite bọ siẹn aḅirinhi phọ lhạ phọ 1914, ikạr kụ eḍeenhaan mọ Omhạr phọ Enhaạn mamhiigh ratooghị. Eḅẹl Eghạm Oomo Aḅirinhi phọ isoor ri, kụ areezẹgh, ophiigha arere, ḅilhẹ r’ekuom ariiḍien edaphạn. (Luk 21:10, 11) AZihova akạr kụ asighẹ nmụny askul aBaibul phọ abuphẹ phọ kụ alhoghonhaạn ghan we phọ odị ḍighaạgh. w24.02 22 ¶11

Idiphọ awe aZihova, yira olegheri ni mọ odị uphomhoghiạn iyira agey kụ aḅilhẹ rawạ mọ yira oghelhọm ghuḍum dị akạr anhighẹ. (Rom 8:35-39) Yira okuphom ni kẹn owol mọ yira romoọgh ghan ni suọ, mem dị yira odạph sinhị iilhogh aBaibul phọ. (Isa. 48:17, 18) Kuolọ kokaạph ika, eḍighi maạr dị yira osoman iiḅaghamhị dị u/seere olhoghi? Esi omaạm, olọ eghunotu anạ atue ni abi nyinhạ esi eniin eten. Eeni yira otue ni osoman e/moon dị kikikima iyira oḍighi iniin araraạr siẹn arukumuan phọ aZihova. Aruphua ayira etue ni epe mem lọ iiḅaghamhị dị oye ka/tue apamaghạn emite. Kotue kẹn ni ugbiphoghọm iyira loor omheeraam mọ ayira. Mem dị iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ emite, yira otue ni opuru mọ: ‘Uḍighi ika kụ iphẹn phọ rimitenhaan bọ imhị? Ikarạph amhị kụ rikpẹ imhị ḍughụm? Iduọn phọ eḍeenhaan mọ aḍisẹph phọ aZihova imhị i/lhonhaan mun ḍughụm?’ Nạ malhoghoma ghan ni reten phọ iphẹn phọ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ ka/ḅonyonhu azuan. Ibadị arebenhẹ dị oḅạr aZihova molhoghoma ghan ni reten phọ iphẹn phọ.—Ps. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3. w23.04 14 ¶1-2

Mem dị yira osoman odẹgh ophogh, yira rokem ghan ni kokpor ogbolhẹ torobọ iitughiạn obobọ eḍighinhom iyaạr dị keepụ siya phọ ayira r’Enhaạn. AZihova rawạ mọ yira onhaghanhạn nyodị ‘r’oomo ologhi ayira.’ (Rom. 6:17) Iiḅakiọm mọ odị eḍighi ilọ asuọ ayira, kụ yira ko/tue onme iilhogh phọ odị. (Isa. 48:17, 18; 1 Kọr. 6:9, 10) Eru phọ rasighẹ ghan ni iigamaniạn ḅilhẹ r’inyuughiom kaḍighinhom odughe osopha phọ ayira. Aḍiigbu odị pọ “aạny” ayira, ophiemhi asiya phọ ayira r’aZihova. (1 Pit. 5:8) Upaarọgh ni, okuphogh, oḅilhẹ ozẹ Kristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ, loor osopha ophamhanhạm aḍimheerạ phọ abidị. (Iiḍ. 5:27, 28, 40; 7:54-60) ASetan akị ni ghisigh asighẹ raḍighinhom igbiphoghọm rodon. Iphẹn phọ ekạr kụ eganana esi igbiphoghọm mọ abumor r’abumaranhi phọ ayira osoman bọ epẹ Russia ḅilhẹ r’inhọn areelhe. Kụ abunhọn rogbiphoghọm kẹn ni bumor r’abumaranhi phọ. Etigheri igbiphoghọm, aSetan raḍighinhom ghan kẹn ni “ikeḍi.”—Efẹ. 6:11. w23.07 15-16 ¶6-9

Iduọn nạ agbor bọ ratuughạ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn, kụ edị ephomhoghiạn phọ nạ amhoọgh bọ aghị esi aZihova kepoph ghan bịn. Ephomhoghiạn phọ epẹ phọ kụ kenyu bọ nyinhạ osighẹ ipẹ nạ ratuughạ bọ oḍighinhom. Kelhoghonhaạn kẹn nyinhạ ḍighaạgh osighẹ asinhị-ilhogh aBaibul phọ osopham ghan ogey osopha . Kụ nạ amiigh ootughiạn ghan r’oḍighi araraạr dị eḅeraạn aZihova. Kụ idiphọ obumoọny ratuughaạny ghan bọ odẹ r’onhiin odị, nạ kakparaghạ ghan otuughaạny Odẹ k’akẹ phọ anạ. (Efẹ. 5:1, 2) Yira otue ni opuruan loor mọ: ‘Ephomhoghiạn phọ mị amhoọgh bọ aghị esi aZihova nyiidiphọ epu ni ipẹ mị amhoọgh ghan bọ mem mọ purukụ mị aḍiiny bọ muụm? K’amem mọ mị aḍiiny bọ muụm, eten iitughiạn phọ amhị ḅilhẹ r’iḍighinhom araraạr phọ amhị ekị ni ghisigh rekịgh ghan ilọ eten phọ aZihova—ekạr ekpaariọm eten phọ mị raḍeenhaan ghan bọ ephomhoghiạn bumor r’abumaranhi phọ ḍughụm?’ Eḍighi maạr dị nạ amhiịn mọ ephomhoghiạn phọ anạ i/lo “mun idiphọ eḅẹl amem mọ,” pọ ka/ḅonyonhu azuan. Idọ phọ iphẹn phọ imitenhaan ni Kristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ. Kụ aZizọs o/tuạn iduọn phọ bịn oḅitonhaạn bidị, esi iduọn phọ, odị kẹn iyira ku/ḅitonhaạn. (Ogan. 2:4, 7) Odị alegheri ni mọ yira kotue ni oḅilhẹ oosạ ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ mem mọ yira olhegheri bọ igey phọ. w23.07 8 ¶2-3

Otelhedom mọ aPita apiomạn ni ibadị areten. Eḅẹl phọ, aPita aḍuom loor odị olhoghi apelheghiom, kụ akara ekpolhoghi mọ ghalhamọ abueriphọ abutelhedom mọ uḅitonhaạn ni Zizọs, m’odị kameerạ ni giph. (Mạk 14:27-29) Edị etum pạ, r’/amem aPita ogon. (Mạk 14:32, 37-41) Ḅilhẹ kẹn, aPita awilhẹ Zizọs asuma mem mọ oru bo osiph odị. (Mạk 14:50) Ekureriom mọ, aPita apharanhaạn Zizọs iraạr amem, dị tutụ odị aghunya ni m’onọ o/lhegheri Zizọs. (Mạk 14:66-71) APita aḍighi ika mem mọ odị alhoghoma bọ m’onọ maḍighi igbogh ikarạph? Odị amhiigh emoghi kụ azu izin, eeni odị aḅonyonhu ni azuan loor olhoghoma apum. (Mạk 14:72) Kparipẹ r’oḅaạm aPita ilọ ipẹ odị abi bọ nyodị, aZizọs aḅenhị ghụn Pita oyaghirị phọ odị mọ odị kangọ nyodị ibadị iiḍighi. (Jọn 21:15-17) APita alhegheri ni mọ odị maḍighi igbogh ikarạph, kuolọ odị o/sighẹ m’odị ka/tue mun akị ghisigh akumu aZihova. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị odị akuphom ni owol mọ Uwotu phọ odị, Zizọs akiọm ni ghisigh apomoghiạn nyodị. Yira otuughạ eeghe siẹn phọ? AZihova rawạ mọ yira okuphom owol mọ odị uphomhoghiạn ni iyira aḅilhẹ aakolhobian osạr owilhenhaạn ayira.—Rom 8:38, 39. w24.03 18-19 ¶13-15

Orolhạn esi dị u/ḅaạl rakọm ghan umugholoor, olhoghoma e”moọgh maạr oḍighinhom, eghun dị u/wạ, ḅilhẹ rekạ ghan rughunotu. Eegholhaan ni mọ eḍighi ni osụ-olhoghi oghel “otu” r’eḍien elologhi anhịr phọ. Etigheri oroph asiya phọ abidị r’aZihova, ibadị awe dị aroozọ i/ḅaạl roḅọm ghan ni reezẹgh dị ketue ni ekọm ḍuugh epuụny. (Prov. 7:23) Proverbs emhụ phọ 9 ekpịgh phọ 18 ekureri mọ: “Awe lọ oghị k’odị komugh ni.” Kuolọ eeghe kụ iḍighi kụ ibadị romegheron ghan bọ ḍimhạgh iikelheghian phọ odị rekọm ghan bọ ḍuugh? (Prov. 9:13-18) Aḍiniin aḍiphil dị eetura pọ asifoto aradaḅạ. Abuniin rootughiạn ghan mọ ophogh asifoto aradaḅạ i/ḍighi ooto r’osooromineen. Kuolọ, asifoto aradaḅạ rekọm ghan ghụn ooto r’osooromineen, roofolha, ḅilhẹ relọgh ghan oye dọl ebenhẹ. Re/dugh ghan owulha asifoto dị i/ḅaạl mem dị oye phọ maphogh; ekpạr ogbuurogh osighẹ siphẹ olhoghi phọ. Idị epelhom siẹn, ophogh asifoto aradaḅạ re/kiigh ghan ikarạph aruuphuạ; kparipẹ ghụn reezaghamhị ghan. (Kọl. 3:5; Jems 1:14, 15) Okạr agey, ibadị dị ropogh ghan sifoto aradaḅạ romeel ghan koḍighanhaan orolhạn esi dị u/ḅaạl. w23.06 23 ¶10-11

Ghalhamọ r’iduọn inhọn areelhe robe ghan bọ ni k’oghị esi Itooghị phọ United States r’aBritain, bidị ko/tue osighẹ esi abidị idiphọ Iikpọ Itooghị Oomo Aḅirinhi phọ. Yira ulhegheri iphẹn phọ loor esi dị “aḍighiigh” phọ emherenyạn bọ esi Omhạr phọ k’Enhaạn, keegbị radạ aruwol igbudu phọ emheerạ bọ esi iikpọ Itooghị phọ aUnited States r’aBritain. (Dan. 2:34, 35, 44, 45) Nạ ameeraam ni imiịn phọ aDaniel ilọ aradạ okuron r’aḅạy phọ? Eḍighi idiphọ, pọ ketir ri eten aghuḍum mọ anạ. Nạ ka/porogh raraạr iphulhupul siẹn aḅirinhi phọ ophọn koogbị bọ opiemhi moọny amem. (Luk 12:16-21; 1 Jọn 2:15-17) Onhaghanhạn imiịn phọ iphẹn phọ kelhoghonhaạn ni nyinhạ ḍighaạgh omhiịn esi dị oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ r’otughemhị awe Baibul phọ amhạn maạr asi. (Mat. 6:33; 28:18-20) Nạ atue ni apuruan loor siẹn nạ matuughạ bọ imiịn phọ iphẹn phọ mọ, ‘Osopha phọ amhị aḍeenhaan ni mọ mị akuphom ni owol mọ moọny amem Omhạr phọ Enhaạn kasiemhi ni eekunha oomo itooghị omhạr awe?’ w23.08 11 ¶13-14

Olhegheri okụ kelhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh olhọgh elhegh mọ asiạ phọ anạ, adọl aloor phọ anạ, ḅilhẹ r’inhọn asidọl dị nạ asoman ketue ni esophoghom ipẹ nạ katue bọ aḍighi nyiidiphọ. Idiphọ aBarzillai, eḍighi maạr dị e/moon obobọ aḍikpọ kụ i/meera oḍighi oḍighi dị ongọ nyinhạ, pọ ḅẹm mọ nạ ka/tue. (2 Sam. 19:35, 36) Idiphọ aMozis, meera olhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh kụ aḅilhẹ adiighi iiḍighi phọ anạ angaanhị bunhọn lọ ewạ. (Ex. 18:21, 22) Olhegheri okụ rekikima ghan oye phọ ophorogh araraạr dị epel oye phọ loor dị ketue edughe oye phọ. I/wạ kẹn dị yira kokpalhạm ghan loor ayira esi okarạph osopha abunhọn. Yira ko/tue osophonhaan bunhọn osopha obobọ okoph ghan bidị oomo phọ amem mọ osighẹ esi iikpiạ okarạph osopha abidị. Esi omaạm, oọny obobọ onyanhị oye phọ atue ni asopha owilhẹ aZihova. Osopha phọ opọ phọ katue ni akọm egbogh eephinha engọ odẹ r’onhiin. Toroboiperolbọ, odẹ r’onhiin dị okpalhạm loor abidị iboom esi okarạph osopha obumoọny abidị rotool ghan dool dị epel bidị loor. Aḍiphẹ ka/dool dị aZihova rawạ mọ bidị orool. w23.08 29 ¶11-12

ASamsịn o/mhunhughan aani idiphọ ayira, eeni amem odị asopha ghan ni okarạph osopha. Oniin osopha dị odị asopha akọm ni iboom iiḅaghamhị angọ nyodị. ASamsịn r’okumuan idiphọ oogboom iiruẹn esi ekpo amem, odị aru “alhegherian oniin anhịr dị oghol mọ Delilah epẹ Eḍiiny phọ aSorek.” Epẹ omhạn, aSamsịn maguan ghan ni onyanhị olọ aPhilistine ophin, kụ iphẹn phọ “iduạ esi aZihova” kụ eru. “Odị rawạ ghan ilọ odị kaago kụ kateẹny we aPhilistine phọ.” Onyebel roten, aSamsịn aghị ni arọl k’onyọ akunakunạ olọ aPhilistine epẹ Gaza. Mem mọ amuphẹ phọ, Enhaạn angọ ni iikpọ Samsịn oruphi yogh ḅilhẹ r’orool arughuugh onhụ-aḍibuo egbogh emhạ phọ oroph, bịn iikpọ emhạ phọ edugh. (Judg. 14:1-4; 16:1-3) Toroboiperolbọ, apinien phọ odị r’aDelilah o/ḍighi odị aZihova kụ atọ, loor esi dị aDelilah eeni aḍighi anhịr olọ Izrạl, kụ mi/ngọ nyodị eepoogh oteẹny awe aPhilistine phọ. Awe aPhilistine ukpẹ ni aDelilah iboom ikpoki bịn odị asighẹ Samsịn aalha bidị. w23.09 5 ¶12-13

Orọph omhiịn rulhoghonhaạn ghan ni iyira ḍighaạgh oyoghoyoghọ. Oye dị amhoọgh orọph omhiịn, rapamaghạn ghan loor mem dị abunhọn ogbagharạn omheeraam mọ odị. Iniin asipuru obobọ ipaanhaạn ekịgh eesua, dị ogbogh apakirị phọ odi ude. Esi omaạm, oye atue ni upuru iyira ḍipuru dị yira u/legheri iyaạr phọ odị atụ bọ apuru. Esi iduọn phọ, yira ogbi ophagharanhaạn aḍipuru phọ, kenighẹ ni dị yira kopụr olegheri iyaạr phọ odị atụ bọ apuru ḍipuru phọ. (Prov. 16:23) Ooḅeghiọn ipẹ aGidiọn amhegheron bọ aghị esi awe phọ Ephraim. R’oghạgh olhoghi bidị upuru ni nyodị iyaạr phọ eḍighi bọ kụ odị u/mạgh bọ bidị oḍighan odị obian amulhọgh ḍien phọ Izrạl. Kuolọ eeghe kụ okạr emhụ oghạgh olhoghi phọ abidị? Keḍighi ophoophe aloor ḍughụm? Torobọ ipẹ ekọm bọ, r’osụ-olhoghi aGidiọn aphagharanhaạn ni bidị eyoghoyoghọ eten dị eḍeenhaan mọ odị anaghanhạn ni ipẹ bidị olhoghoma bọ. Iphẹn phọ iḍighi idị “oghạgh olhoghi phọ abidị awologhụ.”—Judg. 8:1-3. w23.09 16 ¶8-9

AZihova r’aZizọs omoọgh siya odẹ r’oọny dị ekpạr epu idị ketue etọl igbo onhọn odẹ r’oọny. Dị iikạ i/lo, aZihova akạr kụ alhoghoma egbogh eephinha omhiịn dị rokpiloghọm ḅilhẹ romiịnhe Zizọs. Odẹ r’onhiin dị oọny abidị mamhugh ghan olegheri ni eboom eephinha dị aḍuugh obumoọny rekọm ghan. Ii, yira oḍuom ni olhoghi mọ oḅetenhu esi aḍuugh katọl li, kuolọ ipẹ phọ re/sighẹ ghan eephinha phọ retọl ghan bọ mem dị oye ephomhoghiạn ayira amhugh. Iphẹn phọ ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh onhaghanhạn ipẹ aZihova alhoghoma bọ mem mọ odị amhiịn bọ dị ooḅi Oọny phọ odị amhiinhọm kụ aḅilhẹ amhugh lhạ phọ 33 C.E. (Mat. 3:17) Nạ ragbi mọ ke”nighẹ dị nạ katuughạ abughẹ ilọ ekiạ etagharạn phọ mem dị nạ aphạm ituughạ ogina anạ obobọ iiseeny eghunotu, emhiigh nyiidiphọ kụ eteẹny ḍio aMemorial phọ? Kụ ḍio aMemorial phọ, u/bula ghan ophogh aani Iiseeny Aḍiroọr AMemorial phọ. Mem dị yira ookolhobian ekpom ayira ilọ aḍio aMemorial phọ, pọ yira kotue ni ologhonhaạn bunhọn ḍighaạgh omhooghọm aani asuọ.—Ezra 7:10. w24.01 11 ¶10-12

Eniin eten dị yira kotue omoọgh inyaạm pọ ooḅereghị ghan. AZihova rapagharanhaạn ghan iiḅereghị phọ ayira esi ongọ ayira iikpọ dị “ki/lọ [ayira], ilọ Enhaạn.” (2 Kọr. 4:7) Yira kotue kẹn omoọgh inyaạm esi aạl r’ogbirima ghan Ekpo Onhụ phọ odị. (Ps. 86:11) Adom mọ aZihova edi bọ siphẹ aBaibul phọ ‘reḅạ ni eye, ḅilẹ relom ni.’ (Hib. 4:12) Mem dị nạ aaḅereghị kụ aḅilhẹ aạl Ekpo Onhụ phọ aZihova, nạ kamoọgh ni inyaạm mọ ewạ bọ orue okparạm, ophamhanhạm ibo phọ anạ, ḅilhẹ r’orue omhunhenhi atorobọ ogbagarạ oḍighi dị ongọ nyinhạ. Omhiịn ipẹ aZihova angọ bọ oyil phọ Jonah inyaạm. AJonah aghiilhaan ni ogbagarạ oḍighi dị aZihova angọ nyodị bịn asuma. Loor esi iduọn phọ, odị amuzaan ni ḍuugh aḅilhẹ alhọgh esi ooto r’osooromineen ghuḍum abuphẹ r’odị oḍigh bọ oghuugh phọ mem dị ogbogh oolhogh amite. Mem dị osiph nyodị osumeeny siphẹ ophiịny phọ, odị amhiịn loor odị esi dị odị u/kiọm olhoghi—okuruḅakạ egbogh ena. AJonah aḍighi eeghe orue omhoọgh inyaạm siphẹ okuruḅakạ ena phọ? Odị aaḅereghị.—Jonah 2:1, 2, 7. w23.10 13 ¶4-6

Ii obọ otelhedom mọ aPita agẹ rinyạ phọ iphẹn phọ aghiomaạn Kristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ, kuolọ aZihova amhiịn ni mọ eḍighom aani siphẹ aBaibul phọ. Yira romooghọm ni suọ rinyạ phọ iphẹn phọ nyiidiphọ. (Rom 15:4) Awe dị u/meeraam imiịn aBaibul phọ kụ ukoom iyira. Abuọ isophoghom mọ kotue ni ugilaạm iyira, loor iduọn eekunha phọ yira rogbeelhom ghan bọ k”eru bọ. Abuniin roḅẹm ghan mọ eekunha phọ ke/tu. (2 Pit. 3:3, 4.) Eḍighi iyaạr dị yira onhaghạn iphẹn phọ onhụ uwotu, olọ otu oḍighi ayira, obobọ eghunotu ayira, ketue ni epighemhi omheeraam mọ ayira. APita akaạph ni iyaạr dị ketue eloghonhaạn ḍighaạgh. Abuniin otue ni ootughiạn mọ aZihova raabinya osiemhi eekunha okarạph aḅirinhi phọ ophọn phọ. Ikpo onhụ phọ aPita ketue ni ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh ephoghom dị eeleeny, esi ootughianhạm ayira mọ eten phọ aZihova rapogh ghan bọ raraạr egbatanhaạn ni iboom r’ilọ awe. (2 Pit. 3:8, 9) Esi aZihova oonịr asiạ aḍighi ḍinhiin aḍughulotu. AZihova amoọgh okparạm, odị o/wạ mọ oye aphe. Mem dị aḍio phọ odị eteẹny, odị kapiemhi ni aḅirinhi phọ ophọn phọ. w23.09 26-27 ¶2-5

Otelhedom mọ aPọl atụ eeghe kụ agẹ bọ ḍinyạ phọ aghiọm Kristẹn aHibru phọ? Eeni iyạl araraạr kụ ikọm bọ. Eḅẹl phọ pọ, okparamhị abidị. Ogbogh opol aKristẹn phọ uukonhomom r’ekụ iiḅereghị abuọ aJu phọ. Eeni abuḍiemhiom egbaany ekụ iiḅereghị phọ abidị ugilaạm ghan ni bidị loor iduọn bidị moḍighi bọ Kristẹn. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị aKristẹn phọ u/moọgh imạ otu iiḅereghị orọl ghan ooseeny Enhaạn, ekpạn i/tọl, ḅilhẹ opinyọn rikiạ o/rọl ophinyonhaạn abidị rikiạ. Iphẹn phọ mitue ni eḅonyon bumatuạn phọ aKraist ezu eḅilhẹ edughe omheeraam mọ abidị. (Hib. 3:12, 14) Eeni abuniin abidị kowạ oḅilhẹ oḅulha ekụ iiḅereghị abuọ aJu phọ Omhunhenhiom iyạl, aPọl amạ ghan aḍeenhaan Kristẹn aHibru phọ mọ bidị u/lọgh inyaạm onhaghanhạn ḅilhẹ r’olhegheri itughemhị aBaibul dị eḍiinyan, eḍighi bọ ‘eḍien dị ekpạr’ edi bọ siphẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn. (Hib. 5:11-14) Eganana ni mọ ibadị abidị u/meera ubilhẹ Olhogh phọ AMozis. w23.10 24-25 ¶3-4

Abuniin anmariịr mosopha mọ bunọ ko/bạl ilhom. (Mat. 19:10-12) Kuphom ni owol mọ aZihova r’aZizọs u/pogh usooromhi Kristẹn dị odi dọl egelenyạ. Siẹn oomo aḅirinhi phọ, abumaranhi dị ilhom k’/aạl okạr kụ oḍighi ḍisẹph siphẹ arookpomhoghan phọ abidị. Ephomhoghiạn phọ r’ogbolhomaam mọ bidị omhoọgh bọ esi abunhọn meḍighi idị bidị moḍighi bumaranhi r’aburunhiin ibadị siẹn ookpomhoghan phọ. (Mạk 10:29, 30) Abuniin moḍigh rukumuan oomo amem mọ. Abumaranhi phọ okạr kụ roḍighi oboom oḍighi siẹn arukumuan iphelhegbeel phọ. (Ps. 68:11) Nyiidiphọ, ke/nighẹ dị nạ kaakolhobian ilọ oḍigh aani arukumuan oomo amem mọ ḍughụm? Nạ katue ni aḍighi okọy eten opọ oomo amem mọ, aḍighi oniin odị ralọgh aani ghan ruutu ookpomhoghan phọ, obobọ akị Betẹl. Kol siigbu phọ iphẹn phọ aaḅereghị. Ḅaanhaạn budị moteẹny siigbu phọ iphẹn phọ, kụ awaaghị alhegheri raraạr dị nạ kaḍighi kụ asianhaan. Kụ agbiighi idị nạ katue ateẹny ḍiigbu phọ. Oḍigh arukumuan oomo amem mọ keghughuronhaan nyinhạ ibadị aroopoogh siẹn ookpomhoghan phọ. w23.12 22 ¶16-17

Idiphọ igbogh iiḅaghamhị phọ metuman bọ siẹn, yira omiịn ni mọ ekạr kụ emoghi nyiidiphọ odạph itọ oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ. Etue ni ikparanhaạn iyira ogbon oḍighi iphelhegbeel phọ eḍighi maạr dị yira omheel ekulhom obobọ osoman isophoghom ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osighẹ Omhạr phọ oḍighi eḅẹl? Okuphom owol mọ “aZihova opọ asita araaghạm mọ” odi ni agạ ayira. Odị kubakị ni iyira lọ yira oghị ghisigh oḍighi Omhạr phọ eḅẹl opuemhi raraạr ilọ ayira. Kụ iḍighi kụ, yira u/moọgh iyaạr otuạn oghiilhaan. (Hag. 2:4) AZihova rawạ mọ yira ogbon oḍighi ophẹl asighuḍum mọ. AHaggai aromha we phọ aZihova mọ bidị oḅilhẹ olhọgh inyaạm oḍighi otu phọ mudị purukụ romiigh olhọgh. AZihova aguanhaan mọ onọ “kasẹph ni bidị,” lọ bidị oḍighi ni iduọn phọ. (Hag. 2:18, 19) Yira kotue kẹn ni okuphom aani owol mọ aZihova kasẹph ni ikuph phọ ayira eḍighi maạr dị yira ogbon oḍighi phọ odị ungọ bọ iyira. w23.11 16 ¶8; 17 ¶11

Siphẹ aḍinyạ phọ otelhedom mọ aPọl agẹ bọ aghiọm buọ aRom, odị aḅẹm mọ oomo omhạr awe moḍighi ikarạph. Ika nuụn kụ edị kotue bọ oḅẹm mọ oye katue ni atọl dị kaḍighi oye elhiom eḍighinhom iyaạr dị sikpalhạm u/moọgh ghisigh Enhaạn? Orue olhoghonhaạn aḍighaạgh oomo abugey aKristẹn olhegheri ophagharanhaạn phọ, aPọl amạ Ebraham amiteom idiphọ eḍeenhaan. AZihova amhạgh Ebraham mọ oye elhiom eḍighinhom iyaạr mem mọ odị odi bọ de phọ aKena. Eeghe kụ iḍighi kụ aZihova amhạgh bọ Ebraham mọ oye elhiom eḍighinhom iyaạr? Eḍighi edị oḅẹm mọ Ebraham aako agey Olhogh phọ AMozis ḍughụm? Eeye. (Rom 4:13) AZihova magbeelhom ni mọ Ebraham oye elhiom eḍighinhom iyaạr eten esi 400 asiạ kụ agbi bọ ongọ Olhogh phọ AMozis we phọ Izrạl. Esi iduọn phọ, eeghe kụ okạr iyaạr phọ Enhaạn atuạn bọ amhạgh Ebraham mọ oye elhiom eḍighinhom iyaạr? Dị eego esi onmạ ighirigiir phọ odị u/kpeanhaạn bọ, Enhaạn amhạgh Ebraham mọ oye elhiom eḍighinhom iyaạr loor omheeraam mọ odị.—Rom 4:2-4. w23.12 3 ¶4-5

Ḍughul phọ aḍiphẹ oyil phọ Nathan aḅenhị bọ Odaạm mọ Devid ikpo onhụ phọ ipẹ phọ, aZihova aḅenhị Nathan mọ aDevid kụ k/oye phọ kalọgh bọ otu iiḅereghị phọ. (1 Chron. 17:3, 4, 11, 12) ADevid amhegheron ika mem mọ aNathan aḅenhị bọ nyodị dom mọ aḍiẹn phọ? Odị agbon ghụn ookpomhoghi ikpoki r’araraạr dị oọny phọ odị Solomon kasighẹ aloghọm otu phọ. (1 Chron. 29:1-5) Mem mem mọ aZihova aḅenhị bọ Devid mọ odị kụ ka/lọgh otu iiḅereghị phọ, bịn odị aghiran ni iyọ r’odị. AZihova aguanhaan Devid mọ oniin siphẹ eemharạ eemharạ phọ odị katooghị k’agee-pọ. (2 Sam. 7:16) Gbiom olhoghi ipẹ olhoghi aDevid kaḅaạl bọ siphẹ omhoom aḅirinhi phọ mem dị odị kalegheri bọ mọ odị rakelhọm ghuḍum eeḍiạn Itooghị Oniin Oonịr Asiạ phọ aZizọs, Odaạm dị aḍuạ siphẹ eemharạ eemharạ eghunotu phọ odị kụ amite! Eḍeenhaan phọ ephẹn phọ ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhiịn mọ ghalhamọ yira ko/tue ni oḍighi oomo ipẹ yira ootughiạn bọ oḍighi ongọ aZihova, Enhaạn phọ ayira eeni kamoọgh ni inhọn aḍisẹph dị yira uu/tughiạn dị kusephọm iyira. w23.04 16 ¶8-10

Eeni nạ ramiịn ghan ni riisi aBaibul dị kekạr eedereghị nyinhạ mem dị nạ amhoọgh oghiilhaan. Esi omaạm, nạ atue ni amiịn ikpo onhụ okparamhị siphẹ aḍinyạ phọ aJob, Psalms, r’aProverbs ḅilhẹ kẹn r’isiphẹ ikpo onhụ phọ aZizọs edi bọ Matiu emhụ phọ 6. Iduọn nạ raaḅereghị bọ kaḅilhẹ aạl Ekpo Onhụ phọ aZihova, nạ kamoọgh ni iidereghị. Yira kotue ni omoọgh akpọ oḅio mọ aZihova katọl li omhạn r’arisigh ayira mem dị yira osoman iiḅaghamhị. Yira bịn u/lo. (Ps. 23:4) AZihova aguanhaan ooḅakị, omhiighemhi, obakị, ḅilhẹ r’oodereghị ayira. Idị egbolhomaam aZihova, Isaiah 26:3 aḅẹm mọ: “[Odị] kamaạr ri akoph buphẹ okạr bọ obeḍenhọm [nyodị]; [Odị] kangọ bidị eephọ dị emhunhughan, loor esi dị esi [odị] kụ edị bidị oḍuom olhoghi.” Esi iduọn phọ, ḍuom olhoghi aZihova kụ aḍighi oomo ipẹ nạ katue bọ omhooghọm aani asuọ reten phọ odị asighẹ bọ raḍighinhom olhoghonhaạn anạ ḍighaạgh. Nạ aḍighi iduọn phọ, nạ kamoọgh ni inyaạm ghalhamọ r’amem iiḅaghamhị. w24.01 25 ¶16-17

Imiịn phọ edi bọ esi aBaibul phọ arodon remunughan ni rodon. Ikpo onhụ okparamhị phọ edaphạn bọ siẹn eḅilhẹ kẹn ni remunughan rodon: “Mị r’aloor katughemhị we phọ anạ, kụ angọ bidị eephọ r’edughom. Apum r’akeel iiruẹn kengọ nyinhạ inyaạm. Ikpiloghọm r’aḍiigu ke/teẹny nyinhạ.” (Isa. 54:13, 14) Ghalhamọ r’aSetan “emụgh aḅirini phọ ophọn” phọ, bịn ka/tue akunughi oḍighi phọ awe phọ aZihova roḍighi bọ otughemhị awe Baibul phọ. (2 Kọr. 4:4) Moḅulhemhi iserereẹny iiseeny, kụ ko/tue mun ni bịn oopụ. Iserereẹny iiseeny ketọl bịn k’agee-pọ. Eenemạ i/lo dị ketue eepụ! w24.02 4 ¶10

Idiphọ aKristẹn, yira omiịn ikunyan oḅọgh aloor ongọ aZihova idiphọ iyaạr dị emhạn maạr. Iphẹn phọ retir ghan ni osopha kirokirọ ḅilhẹ r’iḍighinhom araraạr ayira dị egbolhomaam raraạr eghunotu. Ii, yira rolọgh ghan ni inyaạm oḍighi araraạr phọ ipẹ aBaibul phọ aḅẹm bọ mọ oḍighi siphẹ eghunotu phọ, kuolọ yira ro/sighẹ ghan ogbaanyamhị aruuphuạ abuọ eghunotu ayira kụ koḍighi eḅẹl. (Mat. 10:35, 36; 1 Tim. 5:8) Eeni amem, kemoghi mọ yira ogbagharạn buọ eghunotu ayira orue oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ aZihova. Odị kụ amiteom iikolhobian eghunotu phọ, kụ odị rawạ mọ eghunotu phọ ayira omhoọgh oḅaạl olhoghi. (Efẹ. 3:14, 15) Eḍighi maạr dị nạ rawạ okạr omhoọgh ogey oḅaạl olhoghi pọ nạ amoọgh oḍighi araraạr eten phọ epẹ aZihova rawạ bọ. R’amem r’amem, kaa/kia mọ aZihova asereghiạn ni rikiạ phọ nạ rapinyọn bọ iduọn nạ rapogh bọ ni eghunotu phọ anạ r’ephomhoghiạn ḅilhẹ r’olhọgh eegu.—Rom. 12:10. w24.02 18 ¶11, 13