Eeghe Kụ Iḍighi Kụ Yira Kokiilhaan Bọ AZihova?

1-2. Odaphạn Psalm 25:14, eeghe kụ edị yira koḍighi orue omhoọgh asiya dị ekpulhạn r’aZihova?

EEGHE araagharạ kụ edị nạ aatughiạn mọ emoghi dị awe dị rowạ oḍighi igbogh arighirị komoọgh? Dị iikia i/lo, na ameeraam ni mọ bidị omoghi ni omhoọgh ephomhoghiạn siphẹ igbo phọ abidị ḅilhẹ dị oniin kabakị ghan nyoniin. Eeni nạ kaa/tughiạn mọ oghiilhaan aḍighi ni eniin ekpanhạ eegharạ dị emhoghi orọl igbo igey arighirị. Kuolọ toroboiperolbọ, idiphọ esi aBaibul phọ osighẹ bọ emhuoghaạph phọ ephẹn phọ eḅẹm bọ, buphẹ rowạ bọ oḍigh arighirị r’aZihova omoọgh “oghiilhaan” odị.—Bạl Psalm 25:14.

² Etigheri onhụ asiạ phọ yira mokumu bọ aZihova, ewạ ni mọ oomo ayira oghiọm ghisigh ophamhanhạm oghiilhaan dị amhoon oghị esi aZihova. Oghiilhaan Enhaạn p’eeghe? Ika kụ edị yira kotue otuughạ ilọ oghiilhaạn aZihova? Kụ eeghe kụ edị yira kotue otuughạ ilọ oghilhaan Enhaạn esi opoghom mọ Obadiah, Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Jehoiada, r’uw-emhạ phọ Jehoash?

 3. Kaạph ilọ araraạr dị ketue eḍighi idị yira komoọgh oghiilhaan r’idị oghiilhaan katue ughoph iyira.

³ Yira otue ni omoọgh oghiilhaan mem dị yira ootughiạn mọ eeni siẹn yira koḍighima iyaạr. Odọ oghiilhaan phọ opọ phọ anighẹ agey loor esi dị katue ni ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osopha ghan ogey osopha. Oghiilhaan mọ yira kotue ni omeel kaḍighi iyaạr dị yira komiigha loor mem dị yira rotelhe esi dị ekpulhulhu. Oghiilhaan kunyu iyira oghiil oduạ esi adọl ooto r’osooromineen. Oghiilhaan kaḍighi idị yira kokel oghaạph obobọ oḍighi araraạr dị kepuẹ siya ayira r’oye dị yira ophomhoghiạn.

 4. Eeghe odọ oghiilhaan aZihova kụ edị aSetan rawạ mọ yira omhoọgh?

⁴ ASetan rawạ mọ yira omhoọgh oghiilhaan aZihova dị u/kpeanhaạn. ASetan rawạ ghan dị yira komiịn aZihova idiphọ oye igbogh ighạgh ilhoghi, dị torobọ amem mọ rawạ ghan olhiọm ayira, kụ oye ka/tue aḍighi idị keḅeraạn nyodị. (Job 4:18, 19) ASetan rawạ dị oghiilhaan aZihova kaḍighi idị yira kobilhẹ okumu Odị. Orue okpetenhaan aḍiphil phọ aḍiphẹ phọ, pọ kewạ dị yira komoọgh oghiilhaan aZihova dị akpeanhaạn.

 5. Oghiilhaan Enhaạn p’eeghe?

⁵ Oye dị amhoọgh ogey oghiilhaan Enhaạn kapomhoghiạn ni nyodị, kụ ka/wạ oḍighi iyaạr dị kepuẹ siya phọ odị r’Enhaạn. AZizọs amhoọgh ni odọ ‘olhọgh eegu’ phọ obobọ oghiilhaan Enhaạn phọ opọ phọ. (Hib. 5:7) R’amem r’amem odị o/mhoọgh oghiilhaan dị u/kpeanhaạn oghị esi aZihova. (Isa. 11:2, 3) Kparipẹ ghụn, odị amhoọgh ephomhoghiạn dị eḍiinyan aghị esi Enhaạn kụ awạ ghan oḍighi ipẹ odị rawạ bọ. (Jọn 14:21, 31) Idiphọ aZizọs, yira olọgh ni aZihova eegu ḅilhẹ r’eghuan dị eḍiinyan loor esi dị aZihova amoọgh ephomhoghiạn, asụ-olhoghi, aḍighi Enhaạn elhiom ooruẹn r’iikpọ. Yira oḅilhẹ kẹn olegheri mọ aZihova uphomhoghiạn iyira agey ḅilhẹ amoọgh ni ogbolhomaam akị esi ipẹ yira romegheron ghan bọ k’oghị esi iiḅakiọm mọ odị. Olhoghi aZihova raḅaạl ghan ni mem dị yira onhaghanhạn nyodị, kuolọ repin ghan ni esi odị mem dị yira oḅaạr emhụ.—Ps. 78:41; Prov. 27:11.

 6. Eghẹn kụ eniin eten dị yira kotue otuughạ ilọ oghiilhaan Enhaạn? (Psalm 34:11)

⁶ Oye o/lho dị omharạm oghiilhaan aZihova; yira kụ kozụph kụ oḅilhẹ ooneghị. (Bạl Psalm 34:11.) Eniin eten oḍighi iduọn phọ pọ ooḅeghiọn ghan olhẹm mọ. Mem dị yira omhiịn osụ-olhoghi phọ, iikpọ phọ, ḅilhẹ r’eboom mọ ephomhoghiạn phọ aZihova muḍeenhaan bọ iyira esi ‘araraạr phọ odị alẹm’ bọ, rebughẹ ghan ni ephomhoghiạn phọ r’eegu phọ ayira esi odị. (Rom. 1:20) Umaranhi dị oghol mọ Adrienne aḅẹm mọ, “mem dị mị aphogh raraạr phọ aZihova alhẹm bọ kụ amhiịn osụ-olhoghi phọ odị, ritir ghan ni imhị iboom ḅilhẹ rilhoghonhaạn ghan imhị ḍighaạgh olhegheri mọ odị kụ alhegheri apu idị kinhighenhaạn imhị.” Iphẹn odị agbirima ghan bọ ikọm idị odị aghaạph mọ, “Keḍighi bọ ika kụ mị aḍighi iyaạr dị kepuẹ siya phọ amhị r’aZihova, Azin aghuḍum mọ amhị.” Nạ katue ni alọgh mem wiki phọ ophọn phọ agbirima ilọ oniin apakirị olhẹm aZihova ḍughụm? Nạ aḍighi iduọn phọ kebughẹ ephomhoghiạn phọ r’olhọgh eegu phọ nạ amhoọgh bọ esi aZihova.—Ps. 111:2, 3.

 7. Ika kụ idị iiḅereghị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh obughẹ ogey oghiilhaan aZihova?

⁷ Enhọn iyaạr dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh obughẹ oghiilhaan Enhaạn pọ ogbor ghan ooḅereghị. Idiphọ yira rogbor bọ kooḅereghị, kụ edị yira kokuamhị olegheri aZihova. Torobọ amem lọ yira olhọm nyodị inyaạm orue okparạm odẹgh ophogh, righiọm ghan ni iyira olhoghi ilọ igbogh iikpọ phọ odị. Mem dị yira osẹph nyodị ilọ inmo Oọny phọ odị, righiọm ghan iyira olhoghi ipẹ aZihova uphomhoghiạn bọ iyira. Kụ mem dị yira omhoọgh iiḅaghamhị kụ omhoghiom oḅenhị nyodị ilọ olhoghonhaạn aḍighaạgh, osụ-olhoghi phọ odị ratir ghan ni ekpom mọ ayira. Idọ iiḅereghị phọ iphẹn phọ reḍighi ghan idị yira rolọgh ghan nyodị eegu agey. Kụ rekparamhị ghan osopha phọ ayira ilọ oghel atorobọ iyaạr dị kepuẹ siya phọ ayira r’odị.

 8. Yira koḍighi eeghe orue oghiọm aghisigh oghiilhaan ghan Enhaạn?

⁸ Yira kotue ni opamanhạm oghiilhaan Enhaạn esi aạl ghan aBaibul phọ r’aḍiigbu otuughạ iyaạr esi igey r’ikarạph areḍeenhaan phọ edi bọ siphẹ aBaibul phọ. Nyiidiphọ, ooḅeghiọn ilọ iyạl arebenhẹ aZihova dị okpẹ oḍuomolhoghi, uw-emhụ opoghom ogiga Uw-emhạ phọ Ahab—Obadiah ḅilhẹ r’Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Jehoiada. Ipẹ reten, kụ yira ooḅeghiọn iyaạr dị yira kotue otuughạ esi Uw-emhạ phọ aJudah Jehoash, amhiigh bọ ni agey, kuolọ onyebel roten awilhẹ bọ okumu aZihova.

 9. Ika kụ idị oghiilhaan aZihova atir Obadiah? (1 Kings 18:3, 12)

⁹ ABaibul phọ amhiighom oghaạph ilọ Obadiahb r’ikpo onhụ dị eḅẹm mọ: “Obadiah amhoọgh oghiilhaan aZihova iboom.” (Bạl 1 Kings 18:3, 12.) Ogey oghiilhaan phọ ophọn phọ atir ika Obadiah? Ikọm idị odị agbạ ghan agey aḅilhẹ aḍighi oye dị akpẹ obeḍenhọm; esi iduọn phọ, uw-emhạ phọ amạ nyodị oḍighi uw-emhụ ogiga phọ odị. (Poghom Nehemiah 7:2.) Oghiilhaan Enhaạn angọ kẹn Obadiah oboom akpọ oḅio—eegharạ dị odị akạr amhoghi mem mọ amuphẹ phọ. Odị arọl mem mọ okarạph Uw-emhạ phọ Ahab ratooghị bọ. Ahab “aḍighi yogh ni ikarạph risigh aZihova, aḍighi yogh idị elhegheri bịn elhoghorị epu ipẹ abuḅẹl phọ.” (1 Ki. 16:30) Ḅilhẹ kẹn anhịr phọ Ahab, Jezebel, aaḅereghị ghan bọ Baal, alhọgh ḍien aZihova iboom dị tutụ akparaghạ ogbuurogh osighẹ igey iiseeny siphẹ eelhe aḍioph arughunhughun phọ Izrạl. Odị azẹ kẹn ni ibadị ariil Enhaạn. (1 Ki. 18:4) Dị iikia i/lo, Obadiah aaḅereghị aZihova igbo amem dị egbagarạ iboom.

10. Ika kụ idị Obadiah aḍeenhaan akpọ-oḅio dị agbatanhaạn?

¹⁰ Ika kụ idị Obadiah aḍeenhaan akpọ-oḅio dị agbatanhaạn? Mem mọ aJezebel amhiigh bọ rawaaghị riil phọ Enhaạn ozẹ, Obadiah asighẹ ni 100 ariil aaghị, “50 esi epogh eeḅarạph, inhọn 50 esi epogh eeḅarạph kụ angọ ghan bidị eḍien r’amuụm.” (1 Ki. 18:13, 14) AJezebel mukiigh ni Obadiah mughumọ alhegheri ni iphẹn oye akpọ obio phọ ophọn phọ aḍighi bọ. Ii, idiphọ oye, Obadiah o/wạ omhugh. Kuolọ Obadiah aphomhoghiạn aZihova r’abuphẹ rokumu bọ aZihova kụ apuemhi okạr aghuḍum mọ odị.

11. Ika kụ idị arebenhẹ aZihova ḍio arodon oghịgh Obadiah? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹¹ Rodon ibadị arebenhẹ aZihova otugh rikpisi dị osophoghom oḍighi phọ ayira. Bidị rolọgh ghan ni eegu buọ itooghị phọ, kụ idiphọ Obadiah, abuuḅi abumor r’abumaranhi phọ abuẹn phọ rongọ ghan aZihova ipẹ eru bọ ilọ odị—iiḅereghị dị iyaạr i/bịph! (Mat. 22:21) Bidị roḍeenhaan ghan mọ bidị omoọgh ni oghiilhaan Enhaạn esi onhaghanhạn odị kparipẹ r’awe. (Iiḍighi 5:29) Bidị roḍighi ghan iduọn phọ esi oghị aghisigh ophạm ghan ituughạ kụ oḅilhẹ oghaạph ilọ Omhạr phọ esi ibooghiạn. (Mat. 10:16, 28) Bidị rokparaghạ ghan omhiịn mọ abumor r’abumaranhi phọ abidị omoọgh ni raraạr phọ bidị omhoghi bọ orue okparamhị asiya phọ abidị r’aZihova. Ooḅeghiọn eḍeenhaan aHenri, dị arugh eniin eelhe Africa dị osophoghom ghan oḍighi phọ ayira. Mem mọ osophoghom bọ oḍighi phọ, aHenri amiteom ni loor olhoghonhaạn aḍighaạgh osighẹ ghan arinyạ ookpomhoghan phọ oghị odiighi ghan abumor r’abumaranhi phọ. Odị aḅẹm mọ: “Mị aḍighi oye dị rakiil ghan umugholoor. Esi iduọn phọ, mị ukuphom ni owol mọ akpọ-oḅio phọ amhị aḍuạ esi eegu phọ mị alhọgh bọ aZihova kụ aru.” Nạ ragbi mọ nạ katue ni amoọgh aani odọ akpọ-oḅio phọ aHenri ḍughụm? Nạ katue ni, eḍighi maạr dị nạ amhoọgh ogey oghiilhaan Enhaạn.

12. Ika kụ edị Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Jehoiada r’anhịr odị oḍeenhaan mọ bidị oḅạr ri aZihova agey?

¹² Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Jehoiada amhoọgh ni oghiilhaan aZihova, kụ oghiilhaan phọ opọ phọ aḍighi iyaạr dị odị aḅạr aZihova kụ aḅilhẹ aghị ghisigh aphophe iserereẹny iiseeny. Iphẹn phọ ikạr egananha mem mọ Athaliah onyanhị phọ aJezebel, asighẹ bọ ekpeḍien bịn amhiigh otooghị siphẹ Judah. Awe phọ umhoọgh ni ibadị ariphigh otuạn oghiilhaan Athaliah. Odị o/mhoọgh ghan igbiririph oye, odị akạr kụ awạ ghan itooghị phọ r’inyapịm dị tutụ akparaghạ ozẹ oomo alhephiri anmụny phọ orọl bọ ḍikoọl itooghị phọ! (2 Chron. 22:10, 11) Oniin siphẹ ibạm anmụny phọ—Jehoash—akpetenhaan ni loor esi dị anhịr phọ aJehoiada, Jehoshabeath, kụ aaghị nyodị. Odị r’olom mọ odị oghị ghisigh ookonhom Jehoash. Iphẹn phọ ilhoghonhaạn ḍighaạgh ooko aḍikoọl itooghị phọ aDevid. Mem mọ opọ phọ, aJehoiada eeni mapel li oniin okuron asiạ. AJehoiada o/mheera mọ oghiilhaan Athaliah akikima nyodị oḍighi ipẹ enhighẹ bọ.—Prov. 29:25.

13. Ika kụ edị aJehoiada aḅilhẹ aḍeenhaan mọ odị aḅạr ri aZihova, mem mọ aJehoash amhạn bọ oḍual asiạ?

¹³ Mem dị aJehoash mamhạn oḍual asiạ, aJehoiada aḅilhẹ ni aḍeenhaan mọ odị aḅạr ri aZihova. Odị amiteom ni iikolhobian. Eḍighi maạr dị emhoọgh ekol, pọ kodaamhị aJehoash idiphọ uw-emhạ, obọ oḅulhemhi ḍikoọl itooghị phọ aDevid. Kuolọ eḍighi maạr dị i/ḅọph, pọ kokiigh ni aJehoiada. Kụ r’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, iikolhobian phọ imhoọgh ni ekol. Ikpolhom awe eghạm mọ r’abuọ aLivai phọ ubakị ni aJehoiada, orolhomhị Jehoash agadạ idiphọ odaạm, kụ oghiigh Athaliah. (2 Chron. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Kụ aJehoiada “aghiran iyọ mọ odaạm mọ r’awe phọ aJuda oḍighi we aZihova.” (2 Ki. 11:17) AJehoiada “aḅilhẹ kẹn ni aseere bukoriom dị omhereghạ runhụ-aḍibuo phọ, ilọ okikima abulọ oopuạn siloor oḍigh otu iiḅereghị phọ.”—2 Chron. 23:19.

14. Ighẹn areten kụ edị oghuenhi aJehoiada loor iduọn odị aghuenhi bọ aZihova?

¹⁴ AZihova maḅẹm ghan ni mọ: “Mị kakuenhi weye lọ ughuenhi imhị.” Kụ okạr agey odị aghuenhi ni aJehoiada. (1 Sam. 2:30) Esi omaạm, odị amhiịn ni mọ ogẹ ni imạ araraạr phọ ogbogh opinyọn rikiạ phọ ophọn phọ aḍighi bọ siẹn aBaibul phọ pidị yira otuughạ iyaạr esi odị. (Rom. 15:4) Kụ mem mọ aJehoiada amhugh bọ, ughuenhi ni nyodị eten dị egbatanhaạn. “Uḍi nyodị siphẹ ariiḍi abudaạm mọ emhạ phọ aDevid, esi oghuenhiom oḍighi phọ odị aḍighinhaan bọ we phọ Izrạl, aḍighinhaan Enhaạn r’otu iiḅereghị phọ.”—2 Chron. 24:15, 16.

15. Yira otuughạ eeghe esi ipẹ aBaibul phọ aghaạph bọ ilọ Jehoiada? (Miịn kẹn afoto phọ.)

¹⁵ Eḍeenhaan phọ aJehoiada ketue ni ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh oghiilhaan Enhaạn. Ikumor awe phọ kotue ni otuughaạny aJehoiada esi oḍighi oomo ilọ bidị kotue oghoph iyool phọ Enhaạn. (Iiḍighi 20:28) Abuphẹ asiạ phọ meghị bọ kotue ni otuughạ iyaạr esi aJehoiada mọ mem dị bidị oghiilhaan oḅilhẹ oḅạr aZihova, Odị katue ni asighẹ bidị aḍighinhom omhunhenhi arigbiom mọ Odị. Odị ra/ḅokorị ghan bidị ogbạl. Iḍoọgh phọ kotue ni otuughạ iyaạr esi eten phọ epẹ aZihova aghuenhi bọ aJehoiada, esi olhọgh ghan eegu ḅilhẹ r’oghuenhi ghan abuphẹ asiạ phọ meghị bọ, ekạr ekpaariọm buphẹ mokumu bọ aZihova esi ibadị asiạ. (Prov. 16:31) Kụ oḅarạm isiẹn phọ, oomo ayira kotue ni otuughạ iyaạr ḍighaạgh ikpolhom awe eghạm mọ r’abuọ aLivai phọ obakị bọ aJehoiada. Oghiọm ghisigh oḅạr oḅilhẹ obakị buẹn “ophạm bọ iiḍighi [siẹn] ogbo phọ” ayira, esi onhaghanhạn ghan abidị.—1 Tẹs. 5:12.

16. Eeghe kụ iḍeenhaan bọ mọ Uw-emhạ phọ Jehoash o/mhoọgh olhoghi olọ odị?

¹⁶ AJehoiada alhoghonhaạn ni Uw-emhạ phọ Jehoash ḍighaạgh oḍighi ogey oye. (2 Ki. 12:2) Esi iduọn phọ, oḍoọgh uw-emhạ phọ awạ ghan ni oḍighi idị eḅeraạn aZihova. Kuolọ aJehoiada romhugh, bịn aJehoash amhiigh onhaghạn okarạph oromha abuḍiemhiom dị moghel aZihova. Kụ ikọm eeghe kụ emiteom? Odị r’abuphẹ odị adạ bọ omhiigh “ooseeny ghan ikaanheẹn arumhụgh.” (2 Chron. 24:4, 17, 18) Iphẹn phọ ikạr kụ ephin olhoghi aZihova, kụ odị “arom ni riil ophụr abidị rurụ mọ oḅula esi onọ, kụ awe phọ u/meera unaghanhạn.” Ghalhamọ r’aZechariah oọny phọ aJehoiada bịn bidị u/naghanhạn, ophọn phọ u/ḍighi bọ ogina oyil aZihova bịn kuolọ aḍighinhom bọ kẹn oọny umaranhi odẹ uw-emhạ phọ. Etigheri iduọn eghunotu aZechariah kụ ophẹl bọ ghuḍum mọ odị, uw-emhạ phọ Jehoash aghiigh ni aZechariah.—2 Chron. 22:11; 24:19-22.

17. Eeghe kụ imitenhaan aJehoash eekunha phọ?

¹⁷ AJehoash o/phamhanhạm ogey oghiilhaan aZihova, kụ eekunha phọ araraạr i/nighenhaạn nyodị. AZihova aghaạph mọ: “Buphẹ ugilaạm bọ imhị mị kagilaạm ni.” (1 Sam. 2:30) Ebạm egu awe eghạm aSyria ukpạr ri opu “ḍita awe eghạm mọ” aJehoash obụgh bọ ni iboom, kụ “oḍighi nyodị iyaạr dị ebụgh” ni iboom. Mem mọ aSyria phọ oḍuạ bọ, arebenhẹ odị ughiigh ni nyodị loor iduọn odị aghiigh bọ aZechariah. Awe phọ usighẹ mọ aJehoash ogbogh okarạph uw-emhạ bịn u/ḍi aani nyodị siphẹ “ariiḍi abudaạm mọ.”—2 Chron. 24:23-25; miịn “son of Barachiah” iyaạr ituughạ aMatiu 23:35.

18. Odaphạn Jeremiah 17:7, 8, yira koḍighi ika kụ yira ko/kịgh aJehoash?

¹⁸ Eeghe kụ edị yira kotue otuughạ esi eḍeenhaan phọ aJehoash? Odị aghịgh okaạny dị asinhị phọ i/kpạph ude agey dị osuom ekọ. Mem dị ekọ phọ—Jehoiada—u/lo mun ookugh abuphẹ momheel bọ oḍuạ siẹn igey phọ amhiigh ophulha aJehoash bịn odị amheel. Eḍeenhaan phọ ephẹn phọ emạ emiteom mọ i/wạ mọ oghiilhaan Enhaạn phọ ayira akpasị esi onyọ umor obobọ umaranhi, ghalhamọ kẹn r’onyọ asiya ayira. Kụ iḍighi kụ, orue oḍuraan otuman aZihova agey, pọ yira omoọgh okparamhị ephomhoghiạn phọ r’oghiilhaan phọ yira omhoọgh bọ oghị esi aZihova, esi ogbor ghan otuughạ aBaibul phọ ḅilhẹ r’ogbor ghan ooḅereghị.—Bạl Jeremiah 17:7, 8; Kọl. 2:6, 7.

19. Eeghe kụ edị aZihova rawạ ḍighaạgh ayira?

¹⁹ AZihova ra/wạ ghan oleti ayira ḍiboom adool. Iyaạr dị odị rawạ ḍighaạgh ayira pọ iphẹn ogẹ bọ siẹn Ecclesiastes 12:13, eḅẹm bọ mọ: “Kiilhaan egey Enhaạn phọ kụ anhaghanhạn itooghị phọ odị, loor esi dị iphẹn kụ edị otuạn bọ olhẹm oye.” Mem dị yira omhoọgh oghiilhaan Enhaạn, yira kotue ni omeerạ okpạr oḅilhẹ oḅạr aZihova etigheri ilọ emite ghisigh, idiphọ Obadiah r’aJehoiada. Iyaạr i/lo dị ketue ekạ siya arighirị phọ ayira r’aZihova.