E klun ba’m be ti aja like kpa
‘Aja nga Anannganman fa man awlo kun’n, like ng’ɔ fa cɛ i’n, i ti nin i bo’n yɛle be klun ba.’—JUE MUN 127:3.
1. ?Wafa sɛ yɛ ba nɔnman klikli’n bali mɛn’n nun ɔn?
AMUN e bu ba klikli nga Ɲanmiɛn maan be wuli i asiɛ’n su’n, i awuliɛ’n i angunndan e nian. Ɔ ti atrɛ like. Kɛ siɛ nin niɛn Adam nin Ɛvu be sili sua mɔ be wun nzue’n kan boli nun’n, ɔ kacili ba nɔnman klikli’n. Ɔ kacili sran uflɛ kun Ɛvu i ku sɛ’n nun lɔ. (Bo Bolɛ 4:1) Lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, kɛ ɔ́ bó i bo bla’n i ku sɛ’n nun lɔ lele naan i kasiɛn su bla’n w’a wu ba’n, sran’m be nin a kwlá yiyiman i sɔ sa liɛ’n i bo sa trelele. Ɔ maan be waan ɔ ti atrɛ like.
2. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ wafa nga ba’n bo i bo bla’n i ku sɛ’n nun lɔ’n, ɔ ti abonuan sa ɔ?
2 Kɛ mmoja ko jran bla’n, ɔ kaci like wunmuan kun mɔ blɔfuɛ’n flɛ i kɛ cellule bla’n i ku sɛ’n nun lɔ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, cellule kunngba sɔ’n kaci cellule fanunfanun 200 tra su. Kɛ ɔ fin i lɛ’n lele i anglo ngwlan su’n, kpɔkun cellule kunngba sɔ m’ɔ kacili ba’n, bla’n w’a wu i. Ba sɔ’n i wunnɛn wunmuan’n ti cellule fanunfanun kpanngban kpa, be siman be nuan. Wafa nga cellule fanunfanun sɔ’m be kwla siesie be wiengu su sɛsɛsɛ lele naan w’a kaci klɔ sran wunmuan kun’n, sran’m be wunmɛn i wlɛ.
3. ?Ngue ti yɛ ɔ yoli sran kpanngban nga be bu sa sin’n be klun su kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ kwla yo maan bla kun wu ba ɔ?
3 ?Wan yɛ amun bu i kɛ ɔ siesieli ninnge sɔ m’ɔ kaci ba nɔnman’n niɔn? E siman su akplowa lele. Like Yifuɛ’n cɛ, yɛ ɔ yoli i sɔ like liɛ’n niɔn. Biblu’n nun’n, jue tofuɛ’n se kɛ: ‘Maan amun si kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn. I yɛ ɔ yili e ɔ, e ti i liɛ.’ (Jue Mun 100:3) Siɛ nin niɛn mun, amun si weiin kɛ, kɛ ɔ́ fɛ́ i bla’n i wunnzɛlɛ’n nun lele m’ɔ́ fá wú ba’n m’ɔ ti nanndoliɛ like’n, i sɔ’n finman amun bɔbɔ amun ngwlɛlɛ nin amun sa silɛ’n. Ɲanmiɛn mɔ i ngwlɛlɛ’n ti dan’n i kunngba cɛ, yɛ ɔ kwla yo maan bla kun fa kuɛ, kpɔkun ɔ wu sran uflɛ kun ɔn. I afuɛ akpi yɛ’n, sran nga be bu sa sin’n be nuan sɛli su kɛ like Yifuɛ Dan’n yɛ ɔ yo maan bla’m be fa kuɛ ɔ. ?Kɛ amun bu i sɔ wie ɔ?—Jue Mun 139:13-16.
4. ?Fɔ mennin yɛ sran’m be di mɔ be kwlá fa sunnzunman Zoova ɔ?
4 ?Sanngɛ, Zoova fali ba wulɛ’n mannin siɛ nin niɛn mun sa ngbɛn, kpɔkun ɔ buman ba’m be like fi kun? Sran wie’m be siman aunnvuɛ, sanngɛ Zoova liɛ’n, ɔ timan sɔ mlɔnmlɔn. (Jue Mun 78:38-40) Jue Mun 127:3 nun’n, Biblu’n se kɛ: ‘Aja nga Anannganman fa man awlo kun’n, like ng’ɔ fa cɛ i’n, i ti nin i bo’n yɛle be klun ba.’ ?Ngue yɛle aja’n? ?Yɛ ɔ kle sɛ? Amun e fa e ɲin sie i kosan sɔ’m be su e nian.
Ɔ ti aja nin cɛlɛ like
5. ?Aja like mɔ ba’m be ti’n yɛle mennin?
5 Aja’n, ɔ ti kɛ cɛlɛ like sa. Siɛ nin niɛn’m be di junman kekle kpa naan b’a yaci aja like kun b’a man be mma mun. Aja like sɔ’n kwla yo sika, annzɛ sua nin asiɛ, annzɛ kusu nanndoliɛ like kpa kun. I kwlaa yoli o, aja like’n yi klolɛ nga siɛ nin niɛn’m be fa klo be mma mun’n i nglo. Biblu’n waan like nga Ɲanmiɛn fa cɛ siɛ nin niɛn mun kɛ aja like sa’n, yɛle be klun ba’n. Ɔ cɛ be like sɔ’n i klolɛ su. Sɛ amun ti siɛ nin niɛn’n, amun usa amun wun kosan yɛ’n. ?Min ninnge’m be yolɛ’n kle kɛ, n bu min mma mun kɛ like kpa kun yɛ like kwlaa Yifuɛ’n fa cɛli min ɔn?
6. ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn mannin sran’m be ba wulɛ’n niɔn?
6 Sa nga ti yɛ Zoova mannin ba wulɛ’n m’ɔ ti like kpa’n, yɛle kɛ Adam nin Ɛvu be nin be klun ba’m be trɛ asiɛ’n su. (Bo Bolɛ 1:27, 28; Ezai 45:18) Zoova w’a boman sran’m be kunngunngun kɛ nga ɔ fa boli anzi kaka mun’n sa. (Jue Mun 104:4; Sa Nglo Yilɛ 4:11) Sanngɛ Ɲanmiɛn mannin sran’m be ba wulɛ naan be mma’m be fa be. Nanwlɛ, ba mɔ be wu i mɔ be niɛn i lika’n, i sɔ’n ti siɛ nin niɛn’m be cenjele like dan! ?Siɛ nin niɛn mun, aja like kpa sɔ mɔ Zoova mannin amun’n ti’n, amun yo i kwla?
Maan e fa Zezi i ajalɛ’n su
7. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ‘sran mun’ be ndɛ lo i naan ɔ si be aunnvuɛ mɔ sanngɛ siɛ nin niɛn wie’m be yimɛn i nglo wie ɔ?
7 Sa ng’ɔ ti tɛ’n yɛle kɛ, nán siɛ nin niɛn’m be ngba yɛ be bu i kɛ be klun ba’n ti aja like ɔ. Ɔ maan be nun sunman be yo be klun ba’m be tɛtɛ, be siman be aunnvuɛ. Siɛ nin niɛn sɔ’m be ayeliɛ’n faman Zoova, annzɛ i Wa’n i ayeliɛ’n mlɔnmlɔn. (Jue Mun 27:10; Ezai 49:15) Wafa nga Zezi nin ba kanngan’m be trannin’n, ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn sɔ’m be nian su. Ka naan Zezi w’a ba asiɛ’n su wa’n, yɛle kɛ i nun m’ɔ ti ɲanmiɛn su lɔ aolia nun sran kwlafuɛ’n kun’n, Biblu’n waan i aklunjuɛ’n ɔ o “sran’m be afiɛn.” (Nyanndra Mun 8:31) Klolɛ dan m’ɔ kloli sran mun ti’n, ɔ fɛli i nguan’n kpɔli be ti naan y’a kwla ɲan anannganman nguan.—Matie 20:28; Zan 10:18.
8. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli siɛ nin niɛn’m be ajalɛ kpa ɔ?
8 I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ mannin siɛ nin niɛn’m be ajalɛ kpa. Amun e nian like ng’ɔ yoli’n. Kannzɛ bɔbɔ Zezi fɛli dan naan awlabɔɛ’n wo i su’n, sanngɛ ɔ fali blɛ niannin ba kanngan’m be lika. Ɔ niannin ba kanngan mɔ be su kan ngowa gua bo lɔ’n, kpɔkun ɔ fali be ninnge yolɛ fanunfanun’n kleli like. (Matie 11:16, 17) Kɛ Zezi kɔ́ Zerizalɛmu lɔ kasiɛn su’n, ɔ si kɛ ɔ́ wún ɲrɛnnɛn naan bé kún i. Ɔ maan kɛ siɛ nin niɛn’m be fali be mma’m be bali Zezi wun lɛ’n, i sɔnnzɔnfuɛ mun mɔ atrɛkpa be kunndɛ kɛ bé sɛ́sɛ́ i awlabɔɛ uflɛ lika’n ti’n, be kunndɛli kɛ bé fúan ba kanngan mun. Sanngɛ, Zezi ijɔli i sɔnnzɔnfuɛ mun. Kɛ ɔ ko yo naan w’a kle kɛ, kɛ ɔ o ba kanngan sɔ’m be afiɛn ɔ ‘yo i fɛ’n’ ti’n, ɔ seli kɛ: “An yaci ba kanngan’m be nun maan be bla n sin, nán an fuan be.”—Mark 10:13, 14.
9. ?Ngue ti yɛ e ayeliɛ’n kwla yo cinnjin kpa tra ndɛ nga e kan’n niɔn?
9 E kwla nian Zezi i ajalɛ’n su. ?Ɔ maan, kɛ ba kanngan’m be fa be wun mantan e’n, kannzɛ bɔbɔ e sa o like nun’n, wafa sɛ yɛ e sɔ be nun ɔn? ?E sɔ be nun kɛ Zezi liɛ’n sa? Like nga ba kanngan’m be klo i kpa kɛ be si nin be nin’m be yo’n, yɛle like nga Zezi tuli i klun yoli’n. Yɛle kɛ maan siɛ nin niɛn’m be fa blɛ naan be nian be lika. Nanwlɛ, ndɛ kɛ “n klo wɔ’n,” i kanlɛ’n ti kpa dan. Sanngɛ like nga e yo’n, ɔ le ta kpa tra ndɛ nga e kan’n. Ɔ maan like ng’ɔ kle kɛ e klo e mma mun’n, nán maan ɔ yo e nuan nun ngunmin. Maan e yi i nglo e ayeliɛ’n nun. Yɛle kɛ maan e fa blɛ e nian e mma’m be lika. Sanngɛ i kwlaa yoli o, wafa nga siɛ nin niɛn’m be kunndɛ kɛ be ɲin mianlɛ sɔ’n i bo’n gua’n, wie liɛ’n ɔ guaman sɔ. Annzɛ kusu i bo’n guaman ndɛndɛ kɛ nga be kunndɛ’n sa. I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ be tra be awlɛn. Sɛ e nian wafa nga Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be trannin’n, é kwlá súan awlɛn tralɛ sɔ’n.
Zezi i awlɛn tralɛ’n nin i sran klolɛ’n
10. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ ɔ fata kɛ be yo wun ase kanfuɛ ɔ? ?Be like klelɛ sɔ’n i bo’n guali ndɛndɛ kɛ ng’ɔ fa kunndɛ’n sa?
10 Zezi si kɛ titi’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be si sran ng’ɔ ti be nun dan’n ɔ nin be nun kpɛnngbɛn’n i su akplowa. Kɛ cɛn kun ɔ nin be juli Kapɛrnaɔmu lɔ’n, ɔ usali be kɛ: ‘“?Ngue ndɛ yɛ an kɛn i atin nun lɔ’n niɔn?” B’a ukeman be nuan’n, afin be sili akplowa atin nun lɔ kɛ bé wún be nun sran ng’ɔ ti dan tra be kwlaa’n.’ Sanngɛ Zezi w’a ijɔman be. Ɔ fɛli i sɔ liɛ’n fa kleli be like kɛ be yo wun ase kanfuɛ. (Mark 9:33-37) ?I like klelɛ’n i bo guali kɛ ng’ɔ kunndɛ’n sa? Cɛcɛ, i bo’n w’a guaman sɔ be ja’n nun lɛ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun m’ɔ dili anglo nsiɛn’n, Zaki nin Zan be ko seli be nin kɛ ɔ ko srɛ Zezi naan ɔ fa be sie i lika kpa nun i Sielɛ Blɛ’n nun. I lɛ’n nun ekun’n, Zezi trɛli i awlɛn naan w’a tinngɛ be angunndan’n.—Matie 20:20-28.
11. (a) ?Kɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be yiali aliɛ’n sin’n, ngue yɛ ɔ ti i yolɛ su mɔ sanngɛ i akoto’m be nun kun sa w’a yoman ɔn? (b) ?Ngue yɛ Zezi yoli ɔ? ?Yɛ blɛ sɔ nun’n, i ɲin mianlɛ’n i bo’n guali sɛ?
11 Ɔ ka kan bé wá dí E.B.N. afuɛ 33 nun Delɛ Cɛn’n, yɛ Zezi kunndɛli kɛ ɔ nin i akoto’m be ngunmin bé yía naan b’a di i likawlɛ. Kɛ be kwlaa be yiali aliɛ’n sin’n, i akoto 12 be nun kun sa w’a faman ajalɛ kɛ ɔ́ wúnnzin i wiengu’m be ja. Sanngɛ nn kɛ be yo i sɔ titi ɔ. Yɛ awlo’n nun kusu’n, bla’n annzɛ afanniɛn’n yɛ titi ɔ di i sɔ junman’n niɔn. (1 Samiɛl 25:41; 1 Timote 5:10) Nanwlɛ, kɛ Zezi wunnin kɛ lɛ nun ekun’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be te kpli kpɛnngbɛn’n, i sɔ’n kwla yoli i ya dan! Sanngɛ Zezi bɔbɔ wunnzinnin be kwlaa be ja, kpɔkun ɔ tuli i klun seli kɛ be nian su be yo. (Zan 13:4-17) ?Be niannin Zezi i ayeliɛ’n su sakpa? Biblu’n waan kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun kɔnguɛ kunngba sɔ nun’n, ‘akplowa kun tɔli be afiɛn kɛ bé wún be nun sran nga bé bú i sran trá be kwlaa’n.’—Lik 22:24.
12. ?Siɛ nin niɛn’m be mma’m be like klelɛ nun’n, wafa sɛ yɛ be kwla nian Zezi i ajalɛ’n su ɔ?
12 ?Siɛ nin niɛn mun, kɛ amun mma’m be yoman like nga amun kleli be’n, amun wla kpɛn wafa nga sɛ ɔ ti Zezi’n, ɔ́ kwlá yó’n i su? Maan ɔ kpɛn amun klun titi kɛ, kannzɛ be ja’n nun lɛ Zezi i akoto’m b’a yaciman akplowa silɛ’n, sanngɛ w’a yaciman be ukalɛ le. I awlɛn tralɛ’n i bo’n kwla guali kpa. (1 Zan 3:14, 18) Siɛ nin niɛn mun, amun mma’m be like klelɛ nun’n, nán amun sa sin bubu amun le. Amun nian Zezi i sran klolɛ’n nin i awlɛn tralɛ’n su kpa.
13. ?Kɛ ba’n usa sa’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ siɛ’n annzɛ niɛn’n ɔ kpalo i nuan ɔn?
13 Ba kanngan’m be kunndɛ kɛ bé wún i wlɛ kɛ be si nin be nin’m be klo be naan be ndɛ lo be. Zezi kunndɛli kɛ ɔ́ sí angunndan nga i sɔnnzɔnfuɛ’m be bu’n. Ɔ maan kɛ be usɛ i sa’n, ɔ kpaloman be nuan. I bɔbɔ usali be sa wie’m be su kosan. (Matie 17:25-27) Nanwlɛ, like klefuɛ kpa’n ɔ sie i su, kpɔkun i like suanfuɛ’n i ndɛ lo i kpa. ?Siɛ nin niɛn mun, kɛ amun wa’n usa amun kosan wie’n, amun kpalo i nuan kɛ: “Aa nja, su siɛn lɔ! ?A wunman kɛ min sa o junman nun’n?” Sɛ amun sa o junman nun sakpa’n, amun kwla se ba’n kɛ sɛ amun wie junman’n di’n, amun ko tɛ i kosan’n su. Sanngɛ nán amun wla fi su. Kɛ ɔ yo sɔ’n, ba’n wún i wlɛ kɛ i ndɛ lo i si nin i nin sakpa, kpɔkun ɔ su fiaman ndɛ be wun.
14. ?Ba’m be klolɛ nun’n, wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla nian Zezi i ajalɛ’n su ɔ?
14 ?Sɛ siɛ nin niɛn’m be kle kɛ be klo be mma mun’n, yɛle kɛ sɛ be fa ba mun tran be ja su naan be fa be sa fuafua be wun’n, i sɔ yolɛ’n ti like kpa? I lɛ’n nun ekun’n, siɛ nin niɛn’m be kwla nian Zezi i ajalɛ’n su. Biblu’n waan Zezi ‘to i sa blali ba mun, ɔ fɛ i sa fuafuali be su, yɛ ɔ yrali be nguan.’ (Mark 10:16) ?Amun bu i kɛ i sɔ’n yoli ba kanngan’m be sɛ? Nanwlɛ, Zezi i ayeliɛ’n jɔli be klun, kpɔkun i sɔ’n yoli maan be kloli Zezi kpa! Siɛ nin niɛn mun, sɛ klolɛ tran amun nin amun mma’m be afiɛn’n, afɔtuɛ nga amun man be’n, ɔ nin like nga amun kle be’n be su falɛ’n su yoman kekle be sa nun.
Blɛ ng’ɔ fata kɛ be nin ba’m be tran’n i su akplowa’n
15, 16. ?Ba’m be lika nianlɛ’n i su ajalɛ mennin yɛ w’a tru ɔ? ?Yɛ ngue ti yɛ be fɛ i sɔ ajalɛ’n niɔn?
15 Sran wie’m be waan ɔ timan cinnjin kɛ siɛ nin niɛn’m be fa blɛ kpanngban be nian ba’m be lika. Ɔ maan afuɛ kasiɛn nga nun’n, ba’m be lika nianlɛ blɛ’n i su angunndan nga be yi i nglo mɔ w’a tru’n yɛle blɛ mɔ be flɛ i kɛ blɛ nanndoliɛ’n. Be nga be kɛn i sɔ ndɛ liɛ’n be waan kɛ mɔ be dun mmua siesie ninnge kwlaa nga bé yó i blɛ sɔ nun’n ti’n, blɛ sɔ’n ti kpa naan ɔ timan cinnjin kɛ be man ba kanngan’m be blɛ kpanngban. Sran kpanngban be klo i sɔ yolɛ’n kpa. ?Sanngɛ blɛ nanndoliɛ angunndan sɔ’n ti like kpa? ?Yɛ ba’m be kpa yolɛ sakpa ti yɛ sran’m be buli angunndan sɔ’n niɔn?
16 Fluwa klɛfuɛ kun m’ɔ nin ba kanngan kpanngban be kokoli yalɛ’n i ndɛ m’ɔ kannin’n yɛ. I waan ba’m be “kunndɛ kɛ be si nin be nin’m be fa blɛ kpanngban be nian be lika kpa be tinuntinun.” Asa ekun’n, i wiengu like klefuɛ kun seli kɛ: “Ba mɔ siɛ nin niɛn’m be kwlaman be su nian kpa’n, i ti yɛ [blɛ nanndoliɛ] ndɛ sɔ’n w’a tru’n niɔn. Ajalɛ sɔ’n ti’n, siɛ nin niɛn’m be wanndi be mma mun.” ?Blɛ nɲɛ yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be nin be mma’m be fa tran ɔn?
17. ?Ngue yɛ ba kanngan’m be kunndɛ kɛ be si nin be nin’m be yo ɔ?
17 Biblu’n tɛman i sɔ kosan’n su. Sanngɛ, ɔ wlali Izraɛli lɔ siɛ nin niɛn’m be fanngan kɛ, sɛ be ti awlo lɔ o, sɛ be o atin su be su kɔ lika o, sɛ bé wá lá o, sɛ bé tínnge o, be nin be mma’m be koko yalɛ. (Mmla’n 6:7) Ndɛ weiin sɔ’n kle kɛ, ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be nin be mma’m be koko yalɛ naan be kle be like cɛn kwlaa.
18. ?Blɛ mennin yɛ Zezi fa kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be like ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla nian i sɔ’n su ɔ?
18 Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be dili like likawlɛ, be tuli ajalɛ likawlɛ, yɛ be loli wunmiɛn likawlɛ. Kpɔkun ɔ fɛli i sɔ blɛ’n kleli be like. Nanwlɛ, ɔ fali blɛ kwlaa ng’ɔ ɲɛnnin i’n kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be like. (Mark 6:31, 32; Lik 8:1; 22:14) I sɔ kunngba’n, ɔ fata kɛ blɛ kwlaa nga siɛ nin niɛn’m be ɲɛn i’n, be nin be mma’m be fa koko yalɛ naan be kle be Zoova i su ninnge mun.
Like ng’ɔ fata kɛ be kle’n ɔ nin i klelɛ wafa’n
19. (a) ?Kannzɛ be nin ba’m be tran’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ ti cinnjin kpa kɛ siɛ nin niɛn’m be yo ɔ? (b) ?Like klikli ng’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be kle be mma mun’n yɛle mennin?
19 N si ba ta’n, nɛ́n i yɛle blɛ nga be fa mɔ be nin ba’n be tran’n, annzɛ like mɔ be kle i sa ngbɛn’n. Sanngɛ like ng’ɔ ti cinnjin kpa’n, yɛle like nga be fa kle ba’n. Amun nian like nga Biblu’n waan ɔ fata kɛ be fa kle ba mun’n. I waan: ‘Maan mmla nga n su fa man amun ndɛkɛn yɛ’n, amun fa kle amun mma mun.’ ?“Mmla nga” ɔ fata kɛ be fa kle ba mun sɔ’n yɛle mennin? Akplowa silɛ nunman nun. Mmla sɔ’n Biblu’n kɛn i ndɛ trele. I waan: ‘Amun klo Zoova, amun Ɲanmiɛn’n kpa, amun fa amun wla’n kwlaa guɛ i su, amun fa amun wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ kle kɛ amun klo i’n.’ (Mmla’n 6:5-7) Zezi seli kɛ mmla sɔ’n yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn mmla’n kwlaa be nun cinnjin’n niɔn. (Mark 12:28-30) Ɔ maan like klikli ng’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be yo’n yɛle kɛ, maan be kle be mma mun Zoova i su like. Yɛ sa nga ti yɛ Zoova kunngba cɛ yɛ ɔ fata kɛ be klo i naan be su i’n, maan be yiyi nun weinwein kle be.
20. ?Ngue yɛ w’a cɛ kpa Ɲanmiɛn seli siɛ nin niɛn mun kɛ be fa kle be mma mun ɔn?
20 Sanngɛ, “mmla nga” ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be fa kle be mma mun’n, nɛ́n i ngunmin yɛle Ɲanmiɛn i klolɛ kpa’n. Sɛ e nian Mmla’n i ndɛ tre 5 nun’n, é wún kɛ mmla nga Ɲanmiɛn klɛli i yɔbuɛ paplaapla su mɔ Moizi flannin be nun’n, be flɛ i kɛ Mmla blu. Mmla blu sɔ’n i wie yɛle kɛ nán tɔn ɔ wiengu suɛn, nán wua, nán kun sran, nán kunndɛ bla ɔ yi bo, annzɛ bian ɔ wun bo. (Mmla’n 5:11-22) Mmla sɔ’n ti’n, Izraɛli lɔ siɛ nin niɛn’m be wunnin i wlɛ weiin kɛ ɔ fata kɛ be fa sa ng’ɔ ti kpa’n i yolɛ’n be kle be mma mun. Ɔ fata kɛ andɛ siɛ nin niɛn nga be ti Klistfuɛ’n, be kle be mma’m be like sɔ’n wie naan b’a yo sran kpa cɛn wie naan b’a di aklunjuɛ.
21. ?Kɛ Ɲanmiɛn se kɛ be “kan” i nuan ndɛ be kle ba kanngan mun’n, i bo’n yɛle mennin?
21 Amun sie i nzɔliɛ kpa kɛ wafa nga ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be fa ‘mmla’n’ be kle be mma mun’n, be kan kleli be. I waan: “Amun kan.” Ndɛ mma nga be kaci i wawle nun kɛ ‘amun kan’n,’ i bo’n yɛle kɛ “be kan ndɛ’n be flan nun lele naan ɔ kan sran’n i awlɛn’n, annzɛ ɔ ka sran’n i angunndan’n nun.” I sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn seli siɛ nin niɛn’m be kɛ, be siesie be Biblu’n nun like suanlɛ’n i blɛ naan be kan Ɲanmiɛn Ndɛ’n be flan nun naan ɔ ka be mma’m be angunndan’n nun.
22. ?Izraɛli lɔ siɛ nin niɛn’m be mma’m be like klelɛ nun’n, ngue yɛ be seli be kɛ be yo ɔ? ?Yɛ ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle mennin?
22 Be wun siesielɛ sɔ’n ti siɛ nin niɛn’m be trɔ. Afin Biblu’n se kɛ: ‘Amun fa [‘Ɲanmiɛn mmla’n’] cici amun sa kɛ nzɔliɛ sa, amun fa wie sie amun ngban su amun ɲinma nɲɔn’m be afiɛn. Amun fa be klɛ amun anuan’m be kadri’m be su, ɔ nin amun klɔ’m be anuan’m be su.’ (Mmla’n 6:8, 9) I sɔ’n kleman kɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be klɛ Ɲanmiɛn mmla’n be fa sie i be anuan’m be su, annzɛ be fa sie i be mma’m be sa su, annzɛ kusu be fa sie be ngban su be ɲinma nɲɔn’m be afiɛn sakpasakpa. Sanngɛ, ndɛ sɔ’n kle kɛ maan siɛ nin niɛn’m be fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle be mma mun titi, naan nán be wla fi i sɔ yolɛ’n su. Ɔ fata kɛ be fa Ɲanmiɛn mmla’n kle be mma mun titi naan i sɔ yolɛ’n ti’n, ɔ yo kɛ mmla wo ba’m be ɲinma nɲɔn’n i afiɛn titi sa.
23. ?Ngue yɛ like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin lɔ’n wá yíyí nun ɔn?
23 ?Ninnge cinnjin kpa ng’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be fa kle be mma mun’n, be nun wie yɛle mennin? ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kpa kɛ be kle andɛ ba’m be like naan be uka be ɔ? ?Ngue yɛ andɛ siɛ nin niɛn’m be le i naan b’a fa kle be mma’m be like kpa sakpa ɔ? Kosan sɔ mun nin wie mun ekun mɔ be ti siɛ nin niɛn sunman be cinnjin kpa’n, like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin lɔ’n wá yíyí be nun.
?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ kosan’m be su ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be bu be mma mun ɔn?
• ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn mun, yɛ sran wie mun ekun be kwla suɛn i Zezi su ɔ?
• ?Blɛ nɲɛ yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn nin be mma’m be tran koko yalɛ ɔ?
• ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ be kle ba mun ɔn? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ be kle be ɔ?