Amun maan e bo yo kun e yi Zoova i ayɛ

“Amun uka min maan e manman Anannganman. Amun maan e bo yo kun e yi i ayɛ.”—JUE MUN 34:4.

 1. ?I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ajalɛ kpa mennin yɛ ɔ kleli ɔ?

E O AFUƐ nga be flɛ i 33 Nisan 14 nun Zerizalɛmu lɔ nnɔsua nun. Nnɔsua sɔ’n nun’n, Zezi nin i akoto’m be yiali nglo sua ba kun nun. Kɛ be wieli’n, be toli Ɲanmiɛn manmanlɛ jue. (Matie 26:30) Cɛn kasiɛn nga Zezi nin i akoto’m be dili i likawlɛ’n yɛle ngalɛ’n. Jue sɔ mɔ be toli manmannin Ɲanmiɛn’n, i su ɔ. Afin, kɛ Zezi bali asiɛ’n su wa’n, kɛ ɔ fin i bo bolɛ’n nun lele m’ɔ́ fá gúɛ i bo’n, ɔ yili i Si’n i ayɛ. Ɔ yoli like ng’ɔ kwlɛ i yo naan sran’m be si i Si dunman’n. (Matie 4:10; 6:9; 22:37, 38; Zan 12:28; 17:6) Like nga jue tofuɛ’n kɛnnin i ndɛ jue ng’ɔ toli’n nun’n, i kunngba’n yɛ Zezi yoli ɔ. Jue tofuɛ’n seli kɛ: “Amun uka min maan e manman Anannganman. Amun maan e bo yo kun e yi i ayɛ.” (Jue Mun 34:4) Maan e kusu, e nian Zezi i ajalɛ’n sɔ’n su e yo!

2, 3. (a) ?Wafa sɛ yɛ e si kɛ Jue Mun 34 dun mmua kannin sa wie’m be ndɛ kwlaa naan b’a kpɛn su ɔ? (b) ?Yɛ ngue like yɛ é wá wún i like suanlɛ nga, ɔ nin ng’ɔ́ bá lɔ’n nun ɔn?

² Kɛ akoto Zan nin i wiengu’m be nin Zezi be toli Ɲanmiɛn manmanlɛ jue’n wieli’n, sa ng’ɔ juli i sin’n, Zan bɔbɔ wunnin i. Ɔ wunnin kɛ be boboli i Min’n waka kun su yɛ be boboli kodiawiefuɛ nɲɔn i wun lɛ. Ɔ wunnin kusu kɛ Rɔmu sonja’m be bubuli kodiawiefuɛ sɔ’m be ja mun naan be wu ndɛndɛ. Sanngɛ Zezi liɛ’n, b’a bubumɛn i ja’n wie. Afin, kɛ́ bé jú i wun lɛ’n nn w’a wu. Zezi i su ndɛ nga Zan klɛli’n, ɔ yiyi nun kɛ ndɛ nga Jue Mun 34 kannin’n yɛ ɔ kpɛnnin su ɔ. Ndɛ sɔ’n se kɛ: “Be su bumɛn i owie’n wie fi.”—Zan 19:32-36; Jue Mun 34:21.

³ Jue Mun 34 i nun ndɛ uflɛ wie’m be ti cinnjin kpa man Klistfuɛ mun. Ɔ maan, like suanlɛ’n nga, ɔ nin ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n, é wá wún sa nga ti yɛ Davidi toli jue sɔ’n. Kpɔkun é wún fanngan wlalɛ ndɛ ng’ɔ o jue sɔ’n nun’n.

Davidi floli Saili sa nun

 4. (a) ?Ngue ti yɛ be sieli Davidi kɛ i yɛ ɔ́ wá káci Izraɛli famiɛn’n niɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Davidi ‘i wun yoli’ Saili fɛ dan sɔ ɔ?

⁴ I nun mɔ Davidi te yo gbaflɛn kan’n, nn Saili ti Izraɛli famiɛn. Sanngɛ Saili wa yoli ɲin kekle Ɲanmiɛn su. Ɔ maan Zoova yili i ase. I sɔ ngalɛ’n ti’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Samiɛli seli Saili kɛ: ‘Izraɛli’n i su famiɛn m’ɔ a ti’n ɔ ti kɛ tralɛ sa yɛ ɔ wla ɔ wun ɔn, Zoova w’a ti nun ndɛ, w’a de ɔ sa nun w’a fa man ɔ wiengu uflɛ mɔ i kpa tra wɔ.’ (1 Samiɛl 15:28) I sin’n, Zoova sunmannin Samiɛli kɛ ɔ ko gua Yese i wa Davidi m’ɔ ti i wa yasua’m be nun kaan’n i ti su ngo naan i yɛ ɔ́ wá káci famiɛn uflɛ’n niɔn. Kɛ sa sɔ’n yo’n, nn like wie kusu o famiɛn Saili su. Ɔ maan ɔ yo i ninnge liɛ kɛ w’a jinmin sa. I sɔ’n ti’n, Davidi m’ɔ si jue to kpa’n, be ko fɛli i Gibea kɛ ɔ wa to jue man famiɛn’n. Davidi i jue’m be guali famiɛn’n i wla ase. I sɔ’n ti’n, ‘Davidi i wun yoli’ famiɛn Saili fɛ kpa.—1 Samiɛl 16:11, 13, 21, 23.

 5. ?Ngue ti yɛ klolɛ mɔ Saili fa klo Davidi’n wa kacili ɔ? ?I sɔ’n ti’n, ngue yɛ Davidi yoli i kekle nun ɔn?

⁵ Kɛ ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, Zoova wa kleli kɛ i sa o Davidi su. Ɔ ukali Davidi maan ɔ kwlali Filistifuɛ’m be sonja jajraja mɔ be flɛ i Goliati’n. I sɔ’n ti’n, be manmannin Davidi kɛ ɔ ti safuɲrɛn. Kɛ be mɛnmɛnnin i sɔ’n, Zoova jrɛnnin i sin. Sanngɛ kwlalɛ nga Zoova fanngan nun Davidi kwlali’n, w’a yoman Saili fɛ. Ɔ maan, Saili fɛli i ɲin cili Davidi. Ɔ kpɔli i kpa kpɔlɛ. Afin, kpɛ nɲɔn Saili waan ɔ́ fá cua fá kún Davidi. I kpɛ nɲɔn sɔ’n mɔ famiɛn’n yó sɔ’n, nn Davidi su to jue mɛn i. Sanngɛ i kpɛ nɲɔn sɔ’n nun’n, Davidi ciɛli i wun naan cua’n w’a to w’a fuɛn i. I kpɛ nsan su mɔ Saili waan ɔ́ kún Davidi’n, Davidi wunnin i wlɛ kɛ sɛ w’a wanndiman’n, i liɛ wíe. Famiɛn’n i liɛ ng’ɔ si i’n, yɛle kɛ saan ɔ́ kún Davidi. I sɔ’n ti’n, Davidi wanndi ɔli mɛn uflɛ nun.—1 Samiɛl 18:11; 19:9, 10.

 6. ?Ngue ti yɛ Saili maan be kunnin Nɔbu klɔ’n su sran’m be kwlaa ɔ?

⁶ Kɛ Davidi wánndi Izraɛli mɛn nun kɔ́’n, ɔ jrannin klɔ nga be flɛ i Nɔbu i su lɛ. Lɔ yɛ Ɲanmiɛn i tannnin sua’n o ɔ. Atrɛkpa’n, kɛ Davidi wánndi famiɛn’n i ɲrun’n, ɔ nin gbaflɛn wie mun yɛ be wanndili ɔ. Ɔ maan, kɛ ɔ juli klɔ sɔ’n su’n, ɔ kunndɛli aliɛ kan naan be di. Sanngɛ famiɛn Saili tili i kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n mannin Davidi nin i sran’m be aliɛ. Naan ɔ fali Goliati mɔ Davidi kunnin i’n, i tokofi’n fa mɛnnin i. Kɛ famiɛn’n tili i sɔ’n, ɔ fali ya ble kpa. I sɔ’n ti’n, famiɛn’n maan be kunnin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ 85 nin klɔ’n su sran’m be kwlaa ɔ.—1 Samiɛl 21:2, 3; 22:12, 13, 18, 19; Matie 12:3, 4.

Wie’n to fuannin Davidi ekun

 7. ?Ngue ti yɛ Gati lɔ mɔ Davidi ko fiali’n, ɔ timan fiawlɛ kpa ɔ?

⁷ Kɛ Davidi jasoli Nɔbu lɛ’n, ɔ wanndi lele kilo 40 ɔli Filistifuɛ’m be mɛn’n nun lɔ. Klɔ ng’ɔ ɔli su’n, be flɛ i kɛ Gati. Akis yɛ ɔ ti lɔ famiɛn’n niɔn. Lɔ yɛ Goliati fin ɔn. Atrɛkpa’n, angunndan ng’ɔ o Davidi ti nun mɔ i ti yɛ ɔ wanndi ɔli lɔ’n, yɛle kɛ sɛ be waan famiɛn Saili fuɛn i o, sanngɛ ɔ su fuɛnmɛn i lele juman lɔ. Sanngɛ nn kannzuli w’a man trɔ ng’ɔ o i ti su’n w’a sike i wa ti. Yɛle kɛ, w’a yoman like fi. Afin, w’a cɛman yɛ Gati famiɛn’n i sran’m be wunnin Davidi wlɛ ɔ. Ɔ maan Davidi ‘lafi ɔ, ɔ lafiman, srɛ kunnin i famiɛn Akis i wun.’—1 Samiɛl 21:11-13.

 8. (a) ?Wafa sɛ yɛ Jue Mun 56 kan sa nga be tɔli Davidi su Gati mɛn’n nun lɔ’n, be ndɛ ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ wie’n to fuannin Davidi ɔ?

⁸ Filistifuɛ’m be kusu be wa trali Davidi. Blɛ sɔ’n nun yɛ atrɛkpa’n, Davidi tuli i klun toli jue mɔ i nun ɔ kpan flɛli Zoova’n niɔn. Jue sɔ’n nun’n, ɔ seli kɛ: ‘Sɔ min ɲinmuɛn nzue’n ɔ sɛ’n nun nian. Sɛ m buaman ato ɔ, a sunnzunnin min ɲinmuɛn sɔ’n a niannin.’ (Jue Mun 56:9 nin ndɛ tre sɔ’n i su fitilɛ ndɛ’n) Ɔ maan, ɔ lafili Zoova su kɛ i wla su fiman i su afɛ’n. Naan ɔ́ níɛn i lika klolɛ su. Davidi kusu m’ɔ si kɛ asasabeun timan srɛ’n, ɔ yoli i wun kɛ fiaunfuɛ sa naan Filistifuɛ’m be famiɛn’n w’a kunmɛn i. Kɛ famiɛn Akis wunnin i sɔ liɛ’n, ɔ fɛli i sran’m be wun ya. Afin, be fali sran mɔ w’a ‘bo fia’n’ be blɛli i. I ti’n, be fuannin David klɔ’n su. Nanwlɛ kɛ e wun i lɛ’n, Zoova yrali Davidi i ajalɛ sɔ’n su. I lɛ nun’n, wie’n to fuɛnnin i ekun.—1 Samiɛl 21:14-16.

9, 10. ?Ngue sa ti yɛ Davidi klɛli Jue Mun 34 nin ɔn? ?Yɛ kɛ Davidi klɛ́ Jue sɔ mun’n, sa mennin wie mun yɛ ɔ buli be angunndan ɔn?

⁹ Sɛ Davidi i sran’m be nin i yɛ be ɔli Gati nin o, sɛ kusu be kali Izraɛli klɔ nga be mantan Gati nvle’n be su lɛ be sɛsɛli i o, i kwlaa ngalɛ’n, Biblu’n w’a yiyiman nun. I kwlaa yoli o, kɛ Davidi kannin wafa nga Zoova deli i kleli be’n, be dili i ti cɛn. I sɔ sa liɛ’n ti yɛ be klɛli Jue Mun 34 kɛ nga i su fitilɛ ndɛ’n yiyi nun sa’n niɔn. Jue sɔ’n i ndɛ mma klikli nso’n nun’n, Davidi manman Ɲanmiɛn, afin ɔ deli i. Kpɔkun Davidi yiɛyiɛli i sran mun kɛ be bla naan be kwlaa be manman Zoova likawlɛ. Afin, i yɛ ɔ ti i nvlefuɛ’m be Defuɛ Dan’n niɔn.—Jue Mun 34:4, 5, 8.

¹⁰ Davidi nin i sran’m be ko fiali Izraɛli lɔ oka nga be flɛ i Adilamu oka’n i buɛ’n nun. Lika sɔ’n o Gati nvle’n i wia atɔliɛ lɔ lika’n nun kilo blu su. Kɛ be o lɔ’n, Izraɛlifuɛ nga be kloman kɛ famiɛn Saili sie be kun’n, be ko toli be lɔ be bo yoli kun. (1 Samiɛl 22:1, 2) Atrɛkpa’n, i nun mɔ Davidi klɛ́ Jue Mun 34:9-23 i sɔ sran mun yɛ ɔ buli be angunndan ɔn. Ndɛ nga be o Jue sɔ’n i ndɛ mma’m be nun’n, be ti cinnjin kpa man e andɛ. Ɔ maan, sɛ e fa be nun kunngunngun e nian nun’n, bé úka e kpa.

?Amun awlɛn su like liɛ’n ti kɛ Davidi liɛ’n sa?

11, 12. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yi Zoova i ayɛ blɛ kwlaa nun ɔn?

¹¹ “Ń lá Anannganman i ase blɛ’n kwlaa nun. Ń fá min nuan’n ḿ mɛ́nmɛ́n i tititi.” (Jue Mun 34:2) Kɛ mɔ Davidi ti i liɛ kɛ awlanman sa’n ti’n, atrɛkpa’n, i sa miannin ninnge kɛ aliɛ nin nzue nin tralɛ sa be wun. Sanngɛ nán kɛ ɔ lemɛn i sɔ ninnge mun ti yɛ ɔ́ yáci Zoova manmanlɛ ɔ. Nanwlɛ kɛ kekle’n tɔ e su’n, maan e nian Davidi i ajalɛ’n su. Ɔ maan, lika kwlaa nga e o’n, maan ɔ yo suklu lɔ o, annzɛ junman lɔ o, annzɛ e niaan Klistfuɛ’m be afiɛn o, annzɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n nun o, like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo e cinnjin’n, yɛle Zoova manmanlɛ. Ninnge nga ti yɛ ɔ fata kɛ e manman Zoova’n be sɔnnin. I wie yɛle ninnge nglanmannglanman nga Zoova yili be mɔ be man e aklunjuɛ mɔ e su wieman be si’n. I wie ekun yɛle ninnge nga Zoova maan i annuannzɛ’n i bue ng’ɔ o asiɛ’n su wa’n yo be’n! Kannzɛ bɔbɔ fɔ o sran nun’n, sanngɛ wafa nga Zoova fa be nga ti nanwlɛfuɛ mun di i junman’n, ɔ ti abonuan. ?Kɛ e kan e ɲin ase e nian Ɲanmiɛn i ninnge liɛ ng’ɔ yoli be mɔ e nian klɔ sran nga be dunman fuli’n be liɛ’n, é sé sɛ? Saan ndɛ nga Davidi kannin’n, i wie cɛ yɛ é kán ɔn. Ɔ seli kɛ: ‘Min Min, amuɛn fi timan kɛ wɔ sa! Ɔ ninnge nga a yili be’n be leman wunsu.’—Jue Mun 86:8.

¹² Nanwlɛ kɛ Davidi sa’n, kɛ e wun ninnge nga Zoova yoli be’n, saan manmanlɛ cɛ yɛ é mɛ́nmɛ́n i ɔ. Asa kusu’n, kɛ e si kɛ dɔ nga su Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n o Davidi i aja difuɛ’n i sa nun naan aja difuɛ sɔ’n ɔ́ ká lɛ tititi’n, ɔ yo e fɛ kpa. (Sa Nglo Yilɛ 11:15) I sɔ liɛ’n kle kɛ ɔ ka kaan sa’n, mɛn tɛ ng’ɔ o yɛ’n, ɔ́ núnnún. Naan sɛ sran miliar nsiɛn tra su nga be o asiɛ’n su’n b’a kaciman’n, be su kwlá fiteman nun mlɔnmlɔn. Ɔ maan, ɔ nin i fata kɛ e kan ninnge nga Ɲanmiɛn i Sielɛ Blɛ’n wá yó mán sran mun’n, be ndɛ. Yɛ ɔ nin i fata kɛ e uka sran mun naan be kusu be manman Zoova wie. I ti’n, like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo e cinnjin’n, yɛle kɛ jasin fɛ’n i wun atin kwlaa nga e le i’n, maan e fa naan e uka sran mun naan be ti ‘jasin fɛ’n’ naan w’a yoman e nsisɔ.—Matie 24:14.

13. (a) ?Wan yɛ Davidi fa dili i nuan ɔn? ?I sɔ’n ti’n, wan mun yɛ be yoli kɛ i sa ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ andɛ’n, be nga be ti wun ase kanfuɛ’n, be fa be wun mantan Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n niɔn?

¹³ “Anannganman yɛ n fa di min nuan ɔn. Awlaboɛfuɛ mun [“wun ase kanfuɛ mun,” NW], amun tie naan amun klun jɔ!” (Jue Mun 34:3) Davidi w’a faman like kwlaa nga i bɔbɔ yoli’n w’a fa tumɛn i wun. I wie yɛle kɛ, kɛ ɔ fali ngwlɛlɛ fa lakali Gati famiɛn’n, w’a fɛmɛn i sɔ liɛ’n w’a dimɛn i nuan. I bɔbɔ wunnin kɛ, kɛ ɔ o Gati mɛn’n nun lɔ’n, Zoova yɛ ɔ sɛsɛli i ɔ. Naan sɛ ɔ kwla fiteli nun’n, ɔ fin Zoova. (Nyanndra Mun 21:1) Davidi fali Zoova dili i nuan. I sɔ’n ti’n, be nga be ti wun ase kanfuɛ’n, be fali be wun mantannin Zoova. Zezi kusu boli Zoova i dunman fɛ titi. I sɔ’n ti’n, be nga be ti wun ase kanfuɛ mɔ be kunndɛli kɛ bé sí Ɲanmiɛn su like’n, be fali be wun mantannin Ɲanmiɛn. Andɛ kusu be nga be ti wun ase kanfuɛ’n, be fa be wun mantan Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin mɔ Zezi sie be’n. (Kolɔsfuɛ Mun 1:18) Be kwlaa nga be ti wun ase kanfuɛ’n, Ɲanmiɛn i dunman fɛ mɔ be bo’n, ɔ nin Biblu’n nun ndɛ mɔ Ɲanmiɛn wawɛ’n maan be wun i wlɛ’n, ɔ yo be ɲɛnmɛn.—Zan 6:44; Sa Nga Be Yoli’n 16:14.

E aɲia’m be wla e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i bo ase kpa

14. (a) ?Davidi i ngunmin Ɲanmiɛn manmanlɛ’n yɛ ɔ yoli i cinnjin ɔn? (b) ?Yialɛ nga e yia e su Ɲanmiɛn’n, i su ajalɛ mennin yɛ Zezi kusu kleli e ɔ?

¹⁴ “Amun uka min maan e manman Anannganman. Amun maan e bo yo kun e yi i ayɛ.” (Jue Mun 34:4) Kɛ Davidi i kunngba o’n, ɔ manman Zoova. Sanngɛ w’a kaman ngalɛ’n su sa trilili. Ɔ tuli i klun yiɛli i sran mun naan be nin i be yi Ɲanmiɛn i ayɛ. I kunngba’n yɛ Zezi m’ɔ ti kɛ Davidi sa’n, ɔ yoli ɔ. Sanngɛ Zezi liɛ’n, ɔ le ɲrun tra Davidi. Ɔ kloli Zoova i ayɛ yilɛ nzra nun. Yɛle kɛ Ɲanmiɛn ndɛ suanlɛ nin i srɛlɛ sua’n nun lɔ o, cɛn’m be dilɛ bo Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ o, ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be afiɛn o, ɔ yili Ɲanmiɛn i ayɛ. (Lik 2:49; 4:16-19; 10:21; Zan 18:20) Nanwlɛ, sɛ e fa Zezi i ajalɛ’n su naan e nin e niaan Klistfuɛ mun e yi Ɲanmiɛn i ayɛ blɛ kwlaa nun’n, i sɔ’n ti kpa dan. I li dɔ ng’ɔ o yɛ’n su mɔ ‘e wun kɛ e Min’n i cɛn’n su mantan’n’ yɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ tra su ɔ.—Ebre Mun 10:24, 25.

15. (a) ?Sa ng’ɔ tɔli Davidi su’n yoli i sran’m be sɛ? (b) ?Wafa sɛ yɛ aɲia’m be bo balɛ’n yo Zoova i sufuɛ uflɛuflɛ’m be ye ɔ?

¹⁵ ‘N flɛli Anannganman, ɔ tɛli min su. Anannganman maan srɛ m’ɔ kun min’n w’a wie.’ (Jue Mun 34:5) Sa ng’ɔ juli Davidi su m’ɔ kɛnnin i ndɛ yɛ’n, ɔ yoli i cinnjin kpa. Ɔ maan, ɔ kan guali su kɛ: ‘Sɛ yalɛfuɛ wie kpan flɛ Anannganman’n, ɔ ti, yɛ ɔ maan ɲrɛnnɛn ng’ɔ o i su’n ɔ wie.’ (Jue Mun 34:7) Kɛ e nin e niaan Klistfuɛ mun e yia’n, sa fanunfanun nga be tɔtɔli e su’n, e kwla kan be ndɛ. Kpɔkun wafa nga Zoova suannin e bo naan y’a kwla jran sa sɔ’m be ɲrun’n, e kwla bo su naan w’a wla e wiengu fanngan. I sɔ liɛ’n, ɔ wla e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i bo ase kpa kɛ nga Davidi i ndɛ’n wlɛli i sran’m be liɛ’n, i bo ase’n sa. Davidi i sa liɛ’n nun’n, kɛ i sran’m be ‘fali be wla guɛli Zoova su’n, be wun kpajali be, yɛ ɲannzuɛn w’a kunman be.’ (Jue Mun 34:6) I nun mɔ bé wánndi famiɛn Saili’n, ɲannzuɛn w’a kunman be. Be lafili su kɛ Ɲanmiɛn jin Davidi sin. Ɔ maan, be wun kpajali be. I kunngba’n, be nga be ti Zoova i sufuɛ uflɛuflɛ o, be nga be ti i sufuɛ w’a cɛ kpa o, kɛ be yo sɔ ɔ. Be kpɛ be ɲin Zoova wun lɔ naan ɔ suan be bo. Zoova kusu suan be bo sakpa. Kɛ be wun i sɔ liɛ’n, be wun kpaja be. Be waan bé yó Zoova klun sa guɛ i ti nin bo. Be ɲin mɔ be mian be nanti Ɲanmiɛn i ndɛ’n su titi’n, ɔ yi i sɔ liɛ’n i nglo.

Maan ukalɛ nga anzi’m be uka e’n, e si su ye

16. ?Wafa sɛ yɛ Zoova fɛ i anzi mun fa de e ɔ?

¹⁶ ‘Anannganman i anzi’n ɔ bo sin yia be nga be ɲin yi i’n, yɛ ɔ yi be sa kekle’m be nun fite.’ (Jue Mun 34:8) Dele nga Zoova deli Davidi i sa’m be nun lɛ’n, w’a yoman Davidi kɛ i kunngba yɛ ɔ nin delɛ fata ɔ. I yo, ɔ ti su kɛ Zoova sieli Davidi kɛ i yɛ ɔ́ wá káci Izraɛli famiɛn’n niɔn. Sanngɛ Davidi si kɛ Zoova fɛ i anzi mun sasa i sufuɛ kpa mun. Zoova nianman kɛ sran kun ti famiɛn annzɛ ɔ ti yalɛfuɛ. Ɔ sasa be kwlaa. Andɛ kusu’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’m be bɔbɔ b’a wun i kɛ Zoova sasa be. Alemaɲi lɔ Nazi’m be blɛ su’n, Angola lɔ’n, Malawi lɔ’n, Mozambiki lɔ’n nin mɛnmɛn sunman nun’n, awa’n fali ajalɛ kɛ ɔ́ núnnún Zoova i Lalofuɛ mun. Sanngɛ be ajalɛ tɛ sɔ mɔ be fali’n, ɔ kpili ase. Atin tɛ mɔ be kpɛli’n, ɔ boli nun be bɔbɔ be ondua. Yɛle kɛ ajalɛ tɛ mɔ be fali’n, ɔ tɔli be bɔbɔ be su. Afin, kɛ é sé yɛ’n, Zoova i Lalofuɛ sɔ’m b’a sɔn kpanngban kpa mɛn sɔ’m be nun. Yɛ be te yi Ɲanmiɛn i ayɛ. ?Ngue ti ɔ? Afin, Zoova fɛ i anzi mun fa sɛsɛ i sufuɛ mun naan be kle be atin.—Ebre Mun 1:14.

17. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn i anzi’m be uka e ɔ?

¹⁷ Asa kusu’n, Zoova i anzi’m be kwla yo maan sran kwlaa ng’ɔ kwla saci i niaan’m be ti nun’n, be tu i bo asɔnun’n nun. (Matie 13:41; 18:6, 10) Sɛ bɔɔ wie liɛ’n, e siemɛn i nzɔliɛ’n, sanngɛ ninnge nga be kwla tanndan e Ɲanmiɛn junman dilɛ’n i ɲrun’n, anzi’m be kpalo be. Kpɔkun ninnge nga be kwla saci e nin Zoova e afiɛn, be sasa e be lika. Like cinnjin kpa nga be yo’n, yɛle kɛ, kɛ é kán ‘jasin fɛ’n m’ɔ ti anannganman’n’ é klé sran mun mɛn wunmuan nun’n, be jran e sin. Be nga kusu be bo jasin fɛ’n lika kekle’m be nun’n, be suan be bo wie. (Sa Nglo Yilɛ 14:6) Ukalɛ nga anzi’m be uka e’n, blɛ sunman nun be kan be ndɛ Biblu’n i akua nga Zoova i Lalofuɛ’m be yi be’n, be nun. Sa sɔ’m be sɔnlɛ mɔ be sɔnnin’n ti’n, e kwlá seman kɛ be ju sa ngbɛn.a

18. (a) ?Sɛ e waan anzi’m be nian e lika’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? (b) ?Ngue yɛ é wá súɛn i like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n nun ɔn?

¹⁸ Sɛ e waan anzi’m be kle e atin naan be sasa e titi’n, ɔ fata kɛ e manman Zoova guɛ i ti i nin bo. Sɛ bɔbɔ kekle’n o lɛ’n, maan e mian e ɲin e mɛnmɛn i. Nán e wla fi su kɛ anzi’m be ‘bo sin yia be nga be ɲin yi Zoova’n.’ ?lɛ nun’n, sran nga i ɲin yi Zoova’n ngue yɛ ɔ yo ɔ? ?Ngue yɛ sran kun kwla yo naan i ɲin w’a yi Ɲanmiɛn annzɛ w’a sro i ɔ? ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn m’ɔ ti sran klofuɛ’n i kunngba’n kwla se e kɛ be sro i ɔ? Kosan sɔ mun yɛ e like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n wá tɛ́ be su ɔ.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ kosan’m be su ɔ?

• ?Davidi i gbaflɛn nun’n, sa kekle mennin yɛ be tɔli i su ɔ?

• ?Kɛ Davidi sa’n, ngue yɛ ɔ ti e awlɛn su like ɔ?

• ?E bu e Klistfuɛ aɲia’m be sɛ?

• ?Wafa sɛ yɛ Zoova fɛ i anzi mun uka e ɔ?

[Lika’m be jajalɛ, bue 25]

(Voir la publication)

Rama

Gati

Ziklag

Gibea

Zerizalɛmu

Adilamu

Kɛila

Ebrɔn

Kifu

Ɔrsa

Maɔn

Nɔbu

Bɛtleɛmu

An-Gedi

Karmɛli

Jenvie ng’ɔ ti njin nzue klakla’nɔ

[Foto cifuɛ mun, bue 25]

Map: Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Foto, bue 25]

Davidi i wanndilɛ nun bɔbɔ’n, ɔ manmannin Zoova.