?Zoova i ɲin m’ɔ wo e su’n e klun jɔ su?

“Anannganman i nyin ta lika’n kwlaa. I nyin ta klunwifuɛ mun nin klun-ufuefuɛ mun.”​—NYA. 15:3.

?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?

?Ngue ti yɛ Zoova fɛ i ɲin sie e su ɔ?

?Ngue yɛ Zoova yo naan w’a tinngɛ e ɔ?

?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, Zoova kaman lɛ yiman sa nga be tɔ e su mun ɔn?

1, 2. ?Ngue ti yɛ Zoova fɛ i ɲin sie e su ɔ?

LIKA wie’m be nun’n, aata difuɛ’m be sie mannzin wie’m be aata diwlɛ’m be nun. Be flɛ mannzin sɔ mun kɛ kamera. Mannzin sɔ’m be ti’n, be kwla wun sran kwlaa nga be wlu aata diwlɛ’n nun lɔ’n. Ɔ maan sɛ sran kun wua’n, be wun i be trɛ i.

² Ɲanmiɛn Ndɛ’n kusu se kɛ “Anannganman i nyin ta lika’n kwlaa.” (Nya. 15:3) Sanngɛ i liɛ’n, nán sa tɛ nga e yo’n yɛ ɔ fɛ i ɲin sie su naan ɔ́ tú e fɔ ɔ. (Zer. 16:17; Ebr. 4:13) Like cinnjin kpa nga ti yɛ ɔ fɛ i ɲin sie e su’n, yɛle kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó e ye. Afin ɔ klo e.​—1 Piɛ. 3:12.

 3. ?Like nnun benin yɛ Zoova yo m’ɔ kle kɛ ɔ klo e sakpa ɔ?

³ ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova klo e sakpa ɔ? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun i wlɛ’n, like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe like nnun mɔ Zoova yo’n, be su. (1) Ɔ man e afɔtuɛ naan y’a yoman sa tɛ. (2) Kɛ e yo sa tɛ’n, ɔ tu e fɔ. (3) Ɔ fɛ i mmla mun tinngɛ e. (4) Ɔ uka e naan y’a jran kekle. (5) Kɛ e yo sa kpa’n ɔ yra e su.

ZOOVA MAN E AFƆTUƐ NAAN Y’A YOMAN SA TƐ

 4. ?Ngue ti yɛ Zoova seli Kaɛn kɛ ‘sa tɛ’n sɛ i i anuan’n nun lɛ’ ɔ?

⁴ Zoova man e afɔtuɛ naan y’a yoman sa tɛ. (1 Nyo. 28:9) I sɔ yɛ ɔ nin Kaɛn be trannin ɔn. Kɛ Kaɛn wunnin kɛ Zoova klun jɔmɛn i wun’n, ɔ “fali ya dan kpa.” (An kanngan Bo Bolɛ 4:3-7 nun.) Zoova kusu mɛnnin i afɔtuɛ. Ɔ seli Kaɛn kɛ ɔ ‘nanti kɛ ɔ fata’n sa.’ Naan sɛ w’a yoman sɔ’n, ‘sa tɛ’n sɛ i i anuan’n nun lɛ.’ Asa ekun’n, Ɲanmiɛn seli Kaɛn kɛ i bɔbɔ ‘yɛ ɔ ti bɔ ɔ kwla sa tɛ’n’ niɔn. I sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ Kaɛn “nyan kɔmin cɛn wie.”

 5. ?Nin yɛ Zoova man e afɔtuɛ ɔ?

⁵ Zoova nian e awlɛn’n nun lɔ. Ɔ maan akunndan nga e bu’n, ɔ nin like nga e konvi o su’n, ɔ kwla si i kwlakwla kpan. E kwlá fiɛmɛn i ɲrun. Kɛ m’ɔ klo e’n ti’n, ɔ kunndɛ kɛ e yo sa ng’ɔ ti kpa’n. Sanngɛ, ɔ mianman e. Sɛ ɔ nian naan e su bu akunndan tɛ annzɛ e konvi su sɔ sa tɛ wie yolɛ’n, ɔ man e afɔtuɛ. ?Ngue yɛ ɔ fa man e afɔtuɛ ɔ? Kɛ é kánngan Biblu’n nun annzɛ fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n be nun’n, e wun Ɲanmiɛn i afɔtuɛ mun. Asɔnun aɲia’m be bo lɔ’n, Ɲanmiɛn man e afɔtuɛ wie. Wienun ɔn, sa wie kle e yalɛ kpa. Kpɛkun, kɛ é kánngan Biblu’n nun annzɛ fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n be nun’n, kpɛkun y’a fite sa sɔ’n i su afɔtuɛ wie su. W’a yo amun sɔ le. ?Nɛ́n i ɔ? Blɛ kwlaa nga e fite i sɔ afɔtuɛ su’n, maan e wun i wlɛ kɛ i sɔ’n fin Zoova.

6, 7. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ e tinuntinun e ndɛ lo Zoova ɔ? (b) ?Sɛ e waan é dí afɔtuɛ nga Ɲanmiɛn man e’n be su ye’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

⁶ Afɔtuɛ kwlaa sɔ mɔ Zoova man e’n, be kle kɛ ɔ klo e tinuntinun. Ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n, nán andɛ sa yɛ be klɛli ɔ. Fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n, be nin e aɲia’m be yo sran miliɔn kpanngban be ye. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova kunndɛ kɛ e tinuntinun e tie i nuan ndɛ’n naan e yo sa ng’ɔ ti kpa’n. I sɔ’n kle weiin kɛ e ndɛ lo i e tinuntinun.

⁷ ?Sɛ e waan é dí afɔtuɛ nga Ɲanmiɛn man e’n be su ye’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? Maan e lafi su kɛ e ndɛ lo Ɲanmiɛn sakpa. Kpɛkun, maan e nanti i afɔtuɛ’m be su. Sɛ e bu akunndan tɛ wie’n, maan e wlɛ i ase ndɛndɛ. (An kanngan Ezai 55:6, 7 nun.) Sɛ e nanti afɔtuɛ nga Ɲanmiɛn man e’n be su’n, é sú tɔman sa tɛ nun. ?Yɛ sɛ e yo sa tɛ’n nin, ngue yɛ Zoova yó ɔ?

ZOOVA TU E FƆ

8, 9. ?Kɛ Zoova sin sran wie lika tu e fɔ’n, i sɔ’n kle sɛ? An fa sa kun yiyi nun.

⁸ Kɛ mɔ Zoova klo e’n ti’n, ɔ tu e fɔ. (An kanngan Ebre Mun 12:5, 6 nun) Sanngɛ kɛ be tu e fɔ’n, wie liɛ’n, ɔ yoman e fɛ. (Ebr. 12:11) Sɛ sran kun fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n tu e fɔ’n, maan e bu like nga ti yɛ ɔ tuli e fɔ’n i akunndan kpa. Nán kɛ i waan ɔ́ ló e ngasi ti ɔ. Sanngɛ, ɔ kunndɛ kɛ e kaci e nzuɛn’n naan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa. Fɔ tulɛ sɔ’n, ɔ fin Zoova. I sɔ’n ti, maan e sɔ nun klanman.

⁹ Wie liɛ’n, Zoova sin sran wie lika tu e fɔ. Maan e fa aniaan kun i sunnzun ase. I nun m’ɔ nin a siman Zoova, bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n ti i nzuɛn. Sanngɛ, ɔ wa miɛnnin i ɲin wlali nzuɛn tɛ sɔ’n i ase. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ wa toli selilɛli. Kpɛkun, ɔ tɔli sa tɛ’n i nianlɛ’n su ekun. (Zak 1:14, 15) Yɛle kɛ, ɔ kɔ ɛntɛnɛti su ko nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Cɛn kun’n, asɔnun kpɛnngbɛn kun seli i kɛ ɔ fɛ i selilɛli’n mɛn i naan ɔ́ fá sran wie’m be nimielo’n. Yɛ ɔ fa mɛnnin i ɔ. Asɔnun kpɛnngbɛn’n nían ɔn, bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i su foto w’a fite. Asɔnun kpɛnngbɛn’n w’a sisimɛn i bo. Ɔ tuli aniaan bian’n i fɔ. Aniaan’n kusu sɔli fɔ tulɛ’n nun klanman, yɛ ɔ miɛnnin i ɲin yacili sa tɛ’n i nianlɛ. Sa sɔ’n kle kɛ like nga e yo i nvialiɛ nun’n, Zoova wun i. Kɛ ɔ yo sɔ’n, ɔ uka e ndɛnndɛ naan like sɔ’n i yolɛ w’a kaciman e nzuɛn. Kɛ Zoova nian e lika kɛ ngalɛ’n sa’n, ɔ yo e fɛ dan.

ZOOVA FƐ I MMLA MUN TINNGƐ E

10, 11. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e kunndɛ kɛ Zoova tinngɛ e ɔ? (b) Wafa nga kɛ e fa Zoova i mmla’m be su’n i bo gua’n, an fa awlobo kun i su ndɛ yiyi nun.

¹⁰ Jue tofuɛ’n toli jue kun mannin Zoova. Ɔ seli kɛ: “Ɔ bɔbɔ wɔ akunndan liɛ’n yɛ a fa tinngɛ min ɔn.” (Jue. 73:24) Sa kwlaa nun’n, maan “Anannganman i dunman, yɛ [e] bo-ɔ.” Yɛle kɛ maan e niɛn i Ndɛ’n nun e kunndɛ afɔtuɛ. Kɛ e yo sɔ’n, e nin Zoova e afiɛn mantan kpa. Kpɛkun, ɔ uka e naan y’a ɲan like ng’ɔ ju e’n, naan y’a nian e awlobo’n i lika’n.​—Nya. 3:6.

¹¹ Maan e fa sa kun e nian. Be flɛ Amlɛnkɛn’m be akpasua’n su lɔ klɔ kun kɛ Filipini. Lɔ aniaan kun nin i yi’n be ti atin bofuɛ. Yɛ be di fie naan b’a nian be mma’m be lika. Cɛn kun’n, sran kun tɔnnin be suɛn. Ɔ maan, sran ng’ɔ mannin be asiɛ’n waan ɔ́ dé lika’n be sa nun. Aniaan’n i wla boli i wun. Afin ɔ siman kan ng’ɔ nin i awlobo’n bé kó trán’n. Sanngɛ, ɔ seli kɛ: “Zoova su yiman e ase. Afin like nga e sa miɛn i wun’n, kannzɛ ɔ ti sɛ ti sɛ’n, ɔ fa man e titi.” Aniaan nin i awlobo’n be nantili Zoova i mmla’m be su. Be yoli wɛtɛɛfuɛ, be nin sran fi a kanman ndɛ. Be ayeliɛ sɔ’n yoli sran ng’ɔ mannin be asiɛ’n i ɲɛnmɛn. I sɔ’n ti’n, ɔ seli be kɛ ɔ su deman asiɛ’n be sa nun kun. I kpa bɔbɔ, ɔ mannin be asiɛ ukali laa liɛ’n su. (An kanngan 1 Piɛr 2:12 nun) I sɔ’n kle kɛ, kɛ e fa Zoova i mmla’m be su’n, ɔ suan e bo.

ZOOVA UKA E NAAN Y’A JRAN KEKLE

12, 13. ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, e kwla bu i kɛ Ɲanmiɛn wunman sa nga be tɔ e su mun ɔn?

¹² Sa nga be tɔ Zoova i sufuɛ’m be su’n, be diman be yalɛ. Wie liɛ’n, sa’n tɔ e su ɔ cɛ kpa. Ɔ kwla yo tukpacɛ wie m’ɔ kle e yalɛ sa trilili ɔ. Wie liɛ kusu’n, e osufuɛ mun yɛ be tanndan e ɲrun kɛ nán e su Ɲanmiɛn ɔn. Sanngɛ like kun ekun o lɛ m’ɔ kle e yalɛ ɔ. Yɛle ndɛnngan mɔ wie liɛ’n, ɔ tɔ e nin e niaan mun e afiɛn’n.

¹³ Wienun ɔn, e niaan kun kan e ndɛ yɛ ɔ yo e ya kpa. Kɛ ɔ yo sɔ’n, e se kɛ: ‘?Naan be yo be wiengu like kɛ nga sa Ɲanmiɛn i anuannzɛ’n nun wie?’ Aniaan m’ɔ kannin e ndɛ ya kusu’n, be mɛn i junman asɔnun’n nun yɛ i wun yo sran’m be fɛ kpa. Ɔ maan e kwla se e klun lɔ kɛ: ‘?Ngue ti yɛ aniaan kan min ndɛ sɔ? ?Zoova wunman sa ng’ɔ yo be’n ti ɔ?’​—Jue. 13:2, 3; Aba. 1:2, 3.

14. ?Kɛ wie liɛ aniaan kun ijɔ e’n, wafa sɛ yɛ Zoova kwla bu i sɔ liɛ’n niɔn?

¹⁴ Sa nga be ju e su’n, nán kɛ Zoova wunman be ti ɔ. Wie liɛ’n, sa kun ti yɛ ɔ tɛman su ɔ. I wie yɛle fɔ nga be tu e’n. Ɔ ju wie’n, e fa ya. Afin e bu i kɛ b’a kan e ndɛ tɛ. Sanngɛ atrɛkpa’n, nɛ́n i sɔ wie yɛ Zoova bu ɔ. I liɛ’n, ɔ bu i kɛ afɔtuɛ sɔ’n ti’n, e kwla yo kpa. I sɔ sa’n yɛ ɔ juli aniaan kun mɔ be flɛ i kɛ Karl Klein i su ɔ. Yɛle kɛ cɛn kun’n, aniaan bian Zozɛfu Rutɛfɔrdu ijɔli i. Yɛ i sɔ’n w’a yomɛn i fɛ. Kɛ be nɲɔn be wunnin be wun ekun’n, aniaan bian Zozɛfu Rutɛfɔrdu yoli i like juejue su. Sanngɛ i liɛ’n, ɔ tɛli su i konviabo lɔ. Kɛ Rutɛfɔrdu wunnin i sɔ’n, ɔ seli i kɛ: “Nian ɔ wun kpa. A su wa tɔ Satan i aya’n nun.” Afɔtuɛ sɔ’n yoli aniaan bian Karl Klein i ye. Afin kɛ ɔ yoli e anuannzɛ’n i ɲrun Dinfuɛ’m be nun kun’n, ɔ seli kɛ: “Sɛ aniaan wie man e afɔtuɛ’n, i li sɛ ɔ le atin man e afɔtuɛ sɔ’n, nán e fɛ i wun ya. Sɛ e yo sɔ’n, e su tɔ Satan i aya nun.”a

15. ?Sɛ sa tɔ e su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a fite nun ɔn?

¹⁵ Kɛ sa’m be tɔ e su’n e kunndɛ é fíte nun ndɛndɛ. Sanngɛ nn ɔ ti kpa kɛ e tra e awlɛn. ?Ngue ti ɔ? Maan e fa sunnzun ase kun e nian. Wienun ɔn, e su cisan loto nun. Loto mɔ be sɔnnin yɛ be mantan be wun koko’n ti’n, e kwlá kɔman ndɛnndɛ kɛ nga e klo’n sa. Kɛ ɔ yo naan e tra e awlɛn’n, e fa atin uflɛ naan é jú ndɛndɛ. Sanngɛ, e kwla mlin, kpɛkun w’a yo tɛ w’a tra laa’n. Sɛ e tra e awlɛn e ka atin kunngba’n su’n, atrɛkpa é jú klanman cɛ. I sɔ kunngba yɛle kekle nga be tɔ e su’n. Sɛ e tra e awlɛn e nanti Ɲanmiɛn Ndɛ’n su, Ɲanmiɛn súan e bo lele é fíte nun.

16. ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n Zoova kaman lɛ yiman sa nga be tɔ e su mun ɔn?

¹⁶ Zoova kunndɛ kɛ e yo sran. I sɔ’n ti yɛ wie liɛ’n, ɔ kaman lɛ yiman sa ng’ɔ tɔ e su’n niɔn. (An kanngan 1 Piɛr 5:6-10 nun.) Sanngɛ, nán Ɲanmiɛn yɛ ɔ fa sa mun yi e su ɔ. (Zak 1:13) “Satan b’ɔ ti [e] kpɔfuɛ’n” yɛ ɔ fa sa’m be nun sunman yi e su ɔ. Maan e si kɛ Zoova klo e. Ɔ su kplinman su kɛ e ka afɛ nun sa trilili. Saan ɔ́ úka e naan ‘e wla a boman.’ Zoova ‘nian e lika.’ Ɔ́ súan e bo lele é fíte nun. I sɔ’n ti’n, maan e lafi i su.​—2 Kor. 4:7-9.

ZOOVA YRA E SU

17. ?Ngue ti yɛ Zoova nian e kwlakwla e awlɛn’n nun ɔn?

¹⁷ Zoova nian e kwlakwla e awlɛn’n nun naan ɔ́ sí sran nga be klo i sakpa’n. I nuan ijɔfuɛ Anani seli Famiɛn Aza kɛ: “[Zoova] nian-nian asiɛ wunmuan’n su naan ɔ́ súan be nga be fa be wla’n kwlaa guɛ i su’n be bo.” (2 Nyo. 16:9) Sɛ e yo like ng’ɔ ti kpa’n, Zoova ‘súan e bo.’ Yɛle kɛ, ɔ́ úka e yɛ ɔ́ yrá e su.

18. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ Zoova yrá e su ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

¹⁸ Zoova kunndɛ kɛ ‘sa ng’ɔ ti kpa’n, yɛ e kunndɛ e yo ɔ.’ Yɛ maan ‘klun ufue yolɛ’n tran e awlɛn’n nun.’ Kpɛkun, maan e “yo sa kpa.” Sɛ e yo sɔ’n, ‘ɔ́ sí e aunnvuɛ.’ (Amɔ. 5:14, 15; 1 Piɛ. 3:11, 12) Sa kpa nga e yo’n, kannzɛ sran’m be siemɛn i nzɔliɛ’n, Zoova liɛ’n ɔ wun i. Kpɛkun ɔ yra e su. (Jue. 34:16) I wie yɛle bla nɲɔn mɔ be flɛ be Sifra nin Pia, be liɛ’n. Be ti Ebre’m be ba wufuɛ. Ezipti Famiɛn’n wlali be su nun kpa kɛ sɛ Izraɛlifuɛ’m bé wú ba naan ɔ ti yasua’n, maan be kun i. Sanngɛ, bla nɲɔn sɔ’m be sro Ɲanmiɛn. I sɔ’n ti, b’a faman Ezipt Famiɛn i ndɛ’n su. Be yacili ba yasua’m be lɛ. Be ayeliɛ sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn maan “be bɔbɔ be wuli ba kaka kpa.” (Tul. 1:15-17, 20, 21) Zoova wunnin sa kpa nga bla sɔ’m be yoli’n. Sɛ e kusu e yo sa ng’ɔ ti kpa’n, nán e bu i kɛ sran fi wunmɛn i. Afin Zoova wun i. Ɔ maan sɛ i blɛ ju’n, ɔ́ yrá e su.​—Mat. 6:4, 6; 1 Tim. 5:25; Ebr. 6:10.

19. An fa sa kun kle kɛ e ɲin mɔ e mian e bo jasin fɛ’n, Zoova sie i nzɔliɛ.

¹⁹ Wie liɛ’n, e bu i kɛ e ɲin mɔ e mian e bo jasin fɛ’n, Zoova siemɛn i nzɔliɛ. Sanngɛ nn ɔ sie i nzɔliɛ kpa. I wie yɛle aniaan bla kun liɛ’n. Ɔ tran blɔfuɛ’m be mɛn’n nun lɔ nvle nga be flɛ i Ɔstrali’n i su lɔ. Yɛ ɔ kan aniɛn nga be flɛ i ɔnglua’n. I sɔ’n ti, be seli i kɛ ɔ ko nian bla kun m’ɔ kan aniɛn sɔ’n i osu. Ɔ ɔli sanngɛ w’a toman sran. Ɔ sɛli i sin lɔ kpɛ sunman, sanngɛ, sran fi a tikeman anuan’n. Wie liɛ’n, ɔ yo i kɛ sran wie o sua’n nun lɔ sa. Sanngɛ, ɔ bobo anuan’n lele ngbɛn. Kɛ ɔ yo sɔ’n, ɔ fa e fluwa wie mun wla anuan’n i bo. Wie liɛ bɔbɔ’n, ɔ klɛ i nimielo’n ɔ nin ndɛ wie mun fluwa su fa wla anuan’n i bo wie. Ɔ yoli sɔ lele afuɛ kun nin sin. Kpɛkun cɛn kun’n, kɛ ɔ boboli anuan’n, bla wie tikeli. Bla sɔ’n seli i kɛ: “Mmo, bla wa tran ase. Fluwa kwlaa nga a yacili be wa’n, n kanngannin be nun. Ɔ bɔbɔ yɛ n su minndɛ ɔ siɛn’n niɔn.” Like nga ti yɛ laa’n, bla sɔ’n w’a tikeman anuan’n yɛle kɛ ɔ tɔli tukpacɛ. Yɛ ayre ng’ɔ su yo’n ti’n, w’a kunndɛman kɛ ɔ nin sran bé íjɔ. Bla sɔ’n wa kplinnin su kɛ aniaan bla’n kle i Biblu’n nun like. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, aniaan bla wunnin i wlɛ kɛ Zoova sieli i ɲin mɔ miannin’n i nzɔliɛ naan ɔ su yrɛ i su.

20. ?Kɛ Zoova fɛ i ɲin sie ɔ su’n, ɔ yo ɔ sɛ?

²⁰ Like suanlɛ nga nun’n, e wunnin kɛ Zoova i ɲin o sa kwlaa nga e yo’n su. Sanngɛ, nán sa tɛ mɔ e yo’n yɛ ɔ kunndɛ naan ɔ́ tú e fɔ ɔ. Like cinnjin kpa nga ti yɛ ɔ fɛ i ɲin sie e su’n yɛle kɛ, ɔ́ síe sa kpa nga e yo’n i nzɔliɛ naan ɔ́ yrá e su. Nanwlɛ, e ndɛ lo Zoova. Yɛ ɔ nian e lika. I sɔ’n ti’n, maan e fa e wun e mɛntɛn i.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]