Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n
Akunndanfuɛ’n fluwa’n i nun ndɛ cinnjin mun
ZƆBU ti awlobo kpɛnngbɛn. Laa’n, ɔ seli kɛ: ‘Klɔ sran’n mɔ bla yɛ ɔ wuli i’n i nguan’n ɔ ti tika. Kusu i nguan sɔ’n, ɔ ti afɛ ngunmin.’ (Zɔb 14:1) Kɛ e saciman e nguan m’ɔ ti vɛɛ kan’n i ninnge finfin’m be nun mɔ e kleman e wun yalɛ ngbɛn’n, ɔ ti kpa dan! ?Ninnge mennin mun yɛ ɔ fata kɛ be kunndɛlɛ’n, ɔ di e blɛ’n, yɛ ɔ fa e wunmiɛn’n nin e bo ninnge mun ɔn? ?Yɛ mennin mun yɛ ɔ fata kɛ e kpalo be ɔ? Ngwlɛlɛ ndɛ nga be o Akunndanfuɛ’n i fluwa nun’n, be kle e atin ng’ɔ fata kɛ e fa’n i sɔ yolɛ nun’n. Fluwa sɔ’n i nun ndɛ’n kwla ‘si be klun angunndan’n, ɔ nin be klun sa’n,’ kpɔkun ɔ kwla uka e naan e mɛn dilɛ’n w’a yo kpa.—Ebre Mun 4:12.
Famiɛn Salomɔn mɔ sran kwlakwla kɛn i ngwlɛlɛ’n i ndɛ’n, yɛ ɔ klɛli Akunndanfuɛ’n fluwa’n niɔn. I nun afɔtuɛ’m be ti sran kwlakwla liɛ. Be kle e ninnge ng’ɔ ti kpa’n mɔ be kwla uka e e mɛn dilɛ nun’n, ɔ nin nga be bɔnman like fi’n. Salomɔn kan ninnge ng’ɔ kplannin be’n be ndɛ i fluwa’n nun. I sɔ’n ti’n, e kwla se kɛ be wieli ninnge sɔ’m be yo, yɛ ɔ wieli fluwa’n i klɛ kwlaa ka naan w’a kaci i sin w’a si Zoova. (Neemi 13:26) Kɛ afuɛ nga be flɛ i 1.000 ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n nin a juman’n, yɛ be klɛli fluwa’n niɔn. Yɛle kɛ, kɛ Salomɔn i famiɛn dilɛ’n m’ɔ dili afuɛ 40 wá wíe’n yɛ be klɛli fluwa’n niɔn.
?NGUE YƐ Ɔ TIMAN AFƐ NGBƐN ƆN?
‘Akunndanfuɛ’n waan: “Like nga be yo be’n, i kwlaa ti afɛ ngbɛn.”’ Kpɔkun ɔ usa kɛ: ‘?Ngue mmlusuɛ yɛ sran kun kwla ɲɛn i junman kekle m’ɔ di i ɲanmiɛn’n bo wa’n i nun ɔn?’ (Akunndanfuɛ’n 1:2, 3) Ndɛ mma “afɛ ngbɛn” ɔ nin ‘ɲanmiɛn bo wa’ be o Akunndanfuɛ’n i fluwa nun trilili. Ebre aniɛn nun’n, ndɛ mma “afɛ ngbɛn’n” i bo’n yɛle “wunmiɛn” annzɛ “kpukpuwa.” Ndɛ sɔ’n kle kɛ like nga be kɛn i ndɛ’n, ɔ timan like m’ɔ kwla cɛ ɔ. Ndɛ mma ‘ɲanmiɛn’n bo wa’n’ i bo’n yɛle “asiɛ nga su wa,” annzɛ “mɛn nga nun.” Ɔ maan like nga sran’m be yo be’n, mɔ kɛ bé yó’n be buman Ɲanmiɛn i angunndan’n, i kwlaa’n ti afɛ ngbɛn.
Salomɔn waan: ‘Kɛ á wlú Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ’n, bu i angunndan. Kɔlɛ nga á kɔ́’n, kɔ ndɛ tilɛ.’ (Akunndanfuɛ’n 4:17) Zoova i sulɛ’n timan afɛ ngbɛn. I kpa bɔbɔ’n, kɛ ɔ ko yo naan e mɛn dilɛ’n w’a yo fɛ’n, ɔ ti cinnjin kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n sɛ.
Ɲanmiɛn ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
1:4-10—?Ngue ti yɛ “kannzɛ be ijɔ lele sɛ,” be kwlá wieman asiɛ’n su ninnge nga be kpɛ be wun sin be osu nun ekun’n be ndɛ kan ɔn? Asiɛ’n su ninnge cinnjin nga be yo maan be kwla tran asiɛ’n su’n, Akunndanfuɛ’n kan be nun nsan be ndɛ. Yɛle wia’n, aunmuan’n, yɛ kɛ ɔ yo mɔ maan nzue’n tɔ’n. Nanwlɛ, asiɛ’n su ninnge nga be kpɛ be wun be sin be osu nun ekun’n be sɔnnin, yɛ be wlɛ wunlɛ timan aɔwi. Sran kun kwla fɛ i blɛ wunmuan m’ɔ di i asiɛ’n su’n suɛn i sɔ ninnge mun, sanngɛ ɔ su kwlá wunmɛn i kwlaa wlɛ. Nanwlɛ i sɔ’n ti ‘afɛ.’ E nguan’n ti tika. Kɛ é fɛ́ i tika kan sɔ’n é súan ninnge nga be kpɛ be wun be sin be osu nun ekun trilili sɔ’n, ɔ be awlɛn. Kannzɛ bɔbɔ e waan é kúnndɛ ninnge uflɛuflɛ wie mun ekun’n, ɔ ti afɛ. I kwlaa yoli o, ninnge nga sran’m be yi be uflɛ’n, be timan uflɛ, afin mmla nga Ɲanmiɛn siesieli be m’ɔ fa di junman’n, yɛ be nian be su ɔ.
2:1, 2—?Ngue ti yɛ be se kɛ srilɛ ngboko’n ti ‘sinnzin’n’ niɔn? Srilɛ’n yo maan e wla fi e wun kan. Asa ekun’n, srilɛ ngboko’n yo maan e buman e su sa’m be sa kekle. Sanngɛ srilɛ’n kwlá yiman e su sa mun. I sɔ’n ti’n, srilɛ mɔ be fa kunndɛ aklunjuɛ’n, be flɛ i kɛ “sinnzin.”
3:11—?Ngue yɛ kɛ i “blɛ ko ju’n” Ɲanmiɛn nian su yo i ‘sɛsɛsɛ’n’ niɔn? Ninnge nga Ɲanmiɛn nian su yo i “sɛsɛsɛ” i blɛ’n su’n, i wie mun yɛle Adam nin Ɛvu be yilɛ’n, ɔ nin ɲanngondin’n i su aenguɛ’n, ɔ nin aenguɛ nga Ɲanmiɛn nin Abraamu be trali’n, yɛ Mɛsi’n i balɛ’n, ɔ nin Zezi i famiɛn sielɛ Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n nun’n. Sanngɛ like kun ekun o lɛ mɔ Zoova wá yó i “sɛsɛsɛ” e ɲrun lɔ ɔ. E lafi su kpa kɛ mɛn uflɛ kpa nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ fá mán e’n, kɛ i blɛ’n ju’n, ɔ́ yó sɔ sakpa.—2 Piɛr 3:13.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:15. Sɛ e waan é mían e ɲin naan é yó maan ɲrɛnnɛn nga be kle sran mun’n ɔ wie’n, nn e su kle e wun yalɛ ngbɛn. Saan Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yi klunwi yolɛ’n niɔn.—Daniɛl 2:44.
2:4-11. Ninnge kɛ sua kplanlɛ, fie dilɛ, ɔ nin jue tolɛ’n sa’n, be ti kɛ ‘sran kun waan ɔ́ fúan aunmuan naan ɔ́ kó trɛ́ i sa.’ Afin i sɔ ninnge’m be kwlá yoman e mɛn dilɛ’n i kpa, annzɛ be kwlá manman e aklunjuɛ m’ɔ kwla cɛ ɔ.
2:12-16. Like nga ti yɛ ngwlɛlɛ silɛ’n ti kpa tra sinnzin yolɛ’n yɛle kɛ ngwlɛlɛ’n kwla uka sran naan w’a siesie i su sa mun. Sanngɛ wie’n i liɛ’n, ngwlɛlɛ nga klɔ sran si i’n, ɔ kwla ukɛmɛn i wie’n sa nun. Yɛ sɛ sran kun i ngwlɛlɛ m’ɔ si i ti’n, i dunman fu’n, kɛ ɔ ko wu’n m’ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, sran’m be wla fi i su.
2:24; 3:12, 13, 22. Sɛ sran kun di i sa ti junman’n i nuan like’n ɔ timan tɛ.
2:26. ‘Ɲanmiɛn man sran nga i klun jɔ i wun’n,’ i ngwlɛlɛ mɔ maan be di aklunjuɛ’n. Sɛ be nin Ɲanmiɛn be afiɛn sɛman’n, be kwlá ɲɛnmɛn i sɔ ngwlɛlɛ’n.
3:16, 17. Ɔ fataman kɛ e kunndɛ ndɛ nanwlɛ sa kwlaa nun’n. Ɔ fataman kɛ ninnge nga be ju mɛn’n nun’n ti e koko, sanngɛ maan e minndɛ Zoova m’ɔ́ wá síesíe sa kwlaa ye’n.
4:4. Junman nga be mian be ɲin be di i kpa’n, ɔ man aklunjuɛ. Sɛ sran kun kunndɛ kɛ ɔ́ yó kɛ i wiengu’m be sa ti yɛ ɔ wlɛ i wun ase di junman’n, i sɔ’n ti akplowa silɛ, kpɔkun i sɔ’n fa kwla silɛ’n ba. Kɛ é mían e ɲin é dí e Klistfuɛ junman’n, ɔ fata kɛ e klun angunndan’n yo kpa.
4:7-12. Sran nin sran tranlɛ ti kpa tra aɲanbeun ninnge mun. Ɔ fataman kɛ aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ ti’n e yaci i sɔ yolɛ.
4:13. Nán junman dan mɔ sran kun di’n, ɔ nin i afuɛ’n m’ɔ le i’n, i ti yɛ ɔ kwla ɲan aɲinyiɛ titi ɔ. Ɔ fata kɛ be nga be di i sɔ junman’n be fa ngwlɛlɛ be nanti.
4:15, 16. Atrɛkpa’n ‘gbaflɛn ng’ɔ sin famiɛn’n i osu’n,’ i klikli nun’n “sran’m be kwlaa be su i su.” Sanngɛ ‘sran nga bé wá bá kasiɛn’n be su klomɛn i sa kun.’ Nanwlɛ, dunman fulɛ’n, ɔ kɔman mmua.
5:1. Ɔ fata kɛ e dun mmua bu ndɛ nga e waan é kán klé Ɲanmiɛn’n i wun angunndan naan y’a kan, yɛ maan e ɲin yi i. Nán maan e ijɔ fiaii.
5:2-6. Kɛ e fa aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n e fa cici e ti’n, i sɔ’n kwla su e bo maan e bu ninnge nga e bɔbɔ e klo be’n be angunndan. Asa ekun’n, ɔ kwla yo maan e kwlá lafiman klanman, laliɛ yɛ e cɛn i kɔnguɛ sa ɔ. Ijɔlɛ kpanngban’n ti maan be kwla bu sran kun i sinnglinfuɛ. Kpɔkun ɔ kwla yo maan sran’n kpli se Ɲanmiɛn kɛ ɔ́ yó like wie mɛ́n i. ‘Sɛ e ɲin yi Ɲanmiɛn’n,’ e su yomɛn i sɔ ninnge mun.
6:1-9. ?Sɛ sran kun ɲɛn i wun yɛ ɔ ɲan ɲrun naan ɔ cɛ lele’n, yɛ sɛ bɔbɔ ɔ wu ba kaka naan w’a kwlá diman ninnge sɔ’m be su’n, i mmlusuɛ liɛ’n yɛle mennin? ‘Sɛ sran kun ɲin yi like ng’ɔ le i’n, ɔ ti kpa tra kɛ i konvi o like wie su sanngɛ ɔ kwlá ɲɛnmɛn i’n.’ Like ng’ɔ ti kpa man e’n, yɛle kɛ ‘sɛ e ɲan like e di’n, yɛ sɛ e ɲan tannin kla’n, maan ɔ ju ye.’ Kɛ é yó sɔ’n, maan e klun jɔ ninnge nga e le be’n be wun. Kpɔkun maan e fa e ɲin sie i Ɲanmiɛn su, yɛ e yo maan e nin i e afiɛn’n ɔ sɛ titi.—1 Timote 6:8.
NGWLƐLƐFUƐ’M BE AFƆTUƐ Ɔ
?Wafa sɛ yɛ e kwla sasa e dunman kpa mɔ be bo’n niɔn? ?Kɛ e wun sa tɛtɛ nga be yo e’n, ajalɛ mennin yɛ ɔ fata kɛ e fɛ i asiɛ’n su famiɛn’m be wun ɔn? ?Kɛ mɔ be nga b’a wu’n be wunman sa fi wlɛ ti’n, wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e di e mɛn’n andɛ ɔ? ?Wafa sɛ yɛ gbaflɛn nin talua’m be kwla fa be blɛ’n nin be wunmiɛn’n be yo like ngwlɛlɛ su ɔ? Akunndanfuɛ’n i afɔtuɛ kpakpa ng’ɔ mɛn i sa sɔ’m be su’n, ɔ nin ndɛ uflɛ wie mun ekun’n be o Akunndanfuɛ’n i ndɛ tre 7 lele m’ɔ́ fá jú 12 nun.
Ɲanmiɛn ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
7:19—?Wafa sɛ yɛ ngwlɛlɛ’n le fanngan tra klɔ nga “i siefuɛ’m be ju blu’n” niɔn? Biblu’n nun’n, sɛ be fa like blu’n be sie ninnge wie’m be nzɔliɛ’n, i bo’n yɛle kɛ ninnge sɔ’m be ngba’n be ndɛ yɛ be kan ɔn. Salomɔn se kɛ ngwlɛlɛ’n sasa sran kun tra kɛ alɛ kunfuɛ’m be ngba be sasa klɔ kun sa’n.
10:2—?Kɛ Biblu’n se kɛ sran kun i awlɛn’n “fɛ i kɔ fama su” annzɛ ɔ “fɛ i kɔ bɛ su” i bo’n yɛle mennin? Kɛ mɔ blɛ wie nun’n be sa fama su’n kle kɛ sran’n le aɲrunɲan’n, sran nga i awlɛn’n fɛ i kɔ fama su’n, i bo’n yɛle kɛ sran sɔ’n i awlɛn’n su i bo maan ɔ yo ninnge ng’ɔ ti kpa’n. Kɛ i awlɛn’n maan ɔ yo ninnge tɛtɛ mun’n, be se kɛ i awlɛn’n fɛ i kɔ bɛ su.
10:15—?Wafa sɛ yɛ “sinnglinfuɛ’n i junman’n ɔ mɛn i afɛ ngbɛn” ɔn? Sɛ sran kun faman angunndan naan w’a yo like’n, ɔ ɲanman junman ng’ɔ di’n i su mmlusuɛ. Ɔ mɛnmɛn i aklunjuɛ. Ɔ kle i wun yalɛ ngbɛn.
11:7, 8—?Kɛ Biblu’n se kɛ: ‘Lika weiin’n ɔ ti like kpa. Wia’n kusu yo ɲɛnmɛn’n,’ i bo’n yɛle mennin? Lika weiin’n, ɔ nin wia’n be man aklunjuɛ. Ndɛ nga Salomɔn kɛn i wa yɛ’n, yɛle kɛ, kɛ e o nguan nun’n ɔ ti kpa, yɛ maan e di “aklunjuɛ” ka naan aosin’n, annzɛ kpɛnngbɛn yolɛ w’a le e wunmiɛn’n e sa nun.
11:10—?Ngue ti yɛ ‘gbaflɛn nzue’n nin wunmiɛn’n’ be sin ndɛndɛ ɔ? Afin sɛ y’a siman gbaflɛn blɛ’n nin wunmiɛn nga e le i blɛ sɔ’n nun’n be yo’n, bé sín ndɛndɛ kɛ like kpukpuwa wie sa.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
7:6. Kɛ srilɛ’n timɛn i nuan su’n, ɔ kun ya, kpɔkun ɔ ti ngbɛn kɛ yie mma mɔ b’a fa wla sin nun m’ɔ su tɛtɛ kplɛlɛ sɛ wie’n i bo’n sa. Ɔ fataman kɛ e sri sɔ.
7:21, 22. Ɔ fataman kɛ e fa ndɛ nga sran’m be kan’n e yo e ndɛ tratra su.
8:2, 3; 10:4. Sɛ sran ng’ɔ sie e’n, annzɛ e junman diwlɛ lɔ min’n kan e ndɛ tɛ annzɛ ɔ ijɔ e’n, ɔ fata kɛ e tran diin. I sɔ’n ti kpa tra kɛ e kpli e ‘jaso i bo’n,’ yɛle kɛ e yi e sa junman’n nun ndɛndɛ’n.
8:8 ; 9:5-10, 12. Blɛ nga e sunnzunman’n i nun yɛ awieliɛ’n kwla wie e kɛ nga lala’n fa tra kpatra’n sa ɔ, annzɛ kɛ nga anunman’n m’ɔ́ wún i wun ɔn, aya w’a trɛ i’n sa ɔ. Asa ekun’n, sran fi kwlá traman i bɔbɔ i nguan’n nun. Annzɛ wie m’ɔ tɔ e su kɛ alɛ sa yɛ’n, sran fi kwlá sumɛn i bo. I sɔ ti’n, ɔ fataman kɛ e saci e blɛ’n ngbɛn. Zoova klo kɛ e bu nguan’n i like cinnjin, yɛ maan e di aklunjuɛ mɛn’n nun kɛ ɔ nin i fata’n sa. I sɔ yolɛ nun’n, ɔ fata kɛ e fa Zoova i junman’n e sie i like kwlaa ɲrun.
8:16, 17. Junman nga Ɲanmiɛn di’n i kwlaa, ɔ nin sa ng’ɔ kplin su kɛ ɔ ɲan sran mun asiɛ’n su wa’n, sran fi kwlá simɛn i le, kannzɛ bɔbɔ be lafiman kɔnguɛ o, be su wunmɛn i wlɛ le. Sɛ sran kun waan sa tɛtɛ nga be yo be asiɛ’n su wa’n be ti’n ɔ́ kókó’n, ɔ su diman aklunjuɛ.
9:16-18. Kannzɛ sran’m be sunman be kloman ngwlɛlɛ’n, sanngɛ ɔ fata kɛ e bu i like cinnjin. Ɔ fata kɛ e bu ngwlɛlɛfuɛ’n i ndɛ m’ɔ kɛn i wɛtɛɛ su’n i like kpa tra sran sinnglinfuɛ mɔ kɛ ɔ́ kán ndɛ ɔ, ɔ kpankpan’n.
10:1. Ɔ fata kɛ e nian e wun su e ndɛ nga e kan’n, ɔ nin e ayeliɛ’n be nun. Sɛ e di sinnzin kaan sa’n, kɛ ndɛ kanlɛ ya su’n sa’n, annzɛ sɛ cɛn kunngba cɛ e nɔn nzan tratra su’n, annzɛ sɛ e tɔ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku’n nun cɛn kun’n, i sɔ’n saci e dunman kpa mɔ be bo’n, ɔ nin be ɲin m’ɔ yi e’n.
10:5-11. Ɔ fataman kɛ e konvi sɔ sran ng’ɔ siman junman di mɔ sanngɛ ɔ ɲan sasu’n. Kannzɛ junman ti kaan sa naan sanngɛ b’a dimɛn i kpa’n, be isɛ i bo nzuɛn’n. Sanngɛ sɛ ‘e fa ngwlɛlɛ e yo like’n,’ é ɲɛ́n i su mmlusuɛ’n. Jasin fɛ’n mɔ i ti yɛ sran’m bé káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, sɛ e bo i kpa’n, i kpa m’ɔ ti’n be kanman!
11:1, 2. Ɔ fata kɛ e tu e klun e suan klun ufue’n yolɛ. Klun ufue yolɛ’n flɛ klun ufue.—Lik 6:38.
11:3-6. Ɔ fataman kɛ e se kɛ e siman e ɲrun sa ti e faman ajalɛ.
11:9; 12:1-7. Gbaflɛn nin talua’m bé kán be sa nga be yoli’n klé Zoova. Ɔ maan ɔ fata kɛ be fa be blɛ’n nin be wunmiɛn’n be su Zoova ka naan kpɛnngbɛn yolɛ’n w’a de be be sa nun.
“NGWLƐLƐFUƐ’M BE NDƐ’M” BE KLE E ATIN
?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e bu “fɔnvɔlɛ ndɛ kpakpa” nga Akunndanfuɛ’n kunndɛli be m’ɔ klɛli’n mun ɔn? “Ngwlɛlɛfuɛ’m be ndɛ’m” be timan kɛ “fluwa kpanngban” nga sran’m be fa be bɔbɔ ti nun ngwlɛlɛ be klɛ be’n sa. Sanngɛ be ti kɛ ‘like ti piembie nga be fa kankan nnɛn mun’n sa. Ɲanndra’m be ti kɛ kpɛngbɛ mɔ b’a fa bobo like wie nun kpa’n sa. Be kwlaa be fin Ɲanmiɛn.’ (Akunndanfuɛ’n 12:10-12) Ngwlɛlɛ ndɛ sɔ’n mɔ Zoova man’n, be yo maan e mɛn dilɛ’n ti kplɛkɛɛ.
Sɛ e fa afɔtuɛ klanman sɔ mɔ be o Akunndanfuɛ’n i fluwa nun’n be su’n, ɔ́ úka e naan e mɛn dilɛ’n w’a yo kpa. Asa ekun’n, Biblu’n se e kɛ: ‘Be nga be ɲin yi Ɲanmiɛn’n be liɛ be le muae.’ I sɔ’n ti’n, maan e ta nda kɛ ‘e ɲin yí Ɲanmiɛn, yɛ é nánti i mmla’m be su.’—Akunndanfuɛ’n 8:12; 12:13.
[Foto, bue 31]
Ninnge nga Ɲanmiɛn yo be sɛsɛsɛ’n, kɛ i blɛ’n ju’n, be nun kpa kun kpɛ́n su.
[Foto, bue 32]
Ninnge nga Ɲanmiɛn man e’n, i wie yɛle aliɛ’n, nɔnlɛ ninnge mun, ɔ nin kɛ ɔ ko yo naan y’a di e sa ti junman’n i nuan like’n.