Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n
Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n i nun ndɛ cinnjin mun
SA NG’Ɔ́ wá tɔ́ Zerizalɛmu su mɔ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremi kɛnnin i ndɛ lele afuɛ 40, ɔ kpɛnnin su i ɲrun. ?Klɔ’n i sacilɛ sɔ mɔ Zeremi wunnin nun’n, ɔ yoli i sɛ? Be flɛ Biblu’n kun kɛ Septante, yɛ be klɛli i Glɛki aniɛn’n nun. I nun Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n i su fitilɛ’n waan: “Zeremi trannin ase, ɔ sunnin yɛ ɔ yili Zerizalɛmu ti ngwlɛ.” I sɔ’n kle kɛ, Zeremi klo i klɔ’n i kpa. Afuɛ nga be flɛ i 607 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, i nun yɛ Zeremi klɛli Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n niɔn. Be dili Zerizalɛmu klɔ’n i wun ngbɛ anglo 18. I sin’n, be wɔli nun mlɔnmlɔn. Sa kekleekle nga be fa yili i Zerizalɛmu su blɛ sɔ nun’n, i nun mɔ Zeremi klɛ́ Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n, nn i ɲin te kpɛnkpɛn be su. Wafa nga sa sɔ’m be wluwluli i wun’n, yɛ ɔ yi i nglo fluwa’n nun ɔn. (Zeremi 52:3-5, 12-14) Nanwlɛ, Zerizalɛmu i ti ngwlɛ nga be yili’n, be nin a yimɛn i wunsu sɔ le.
Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n i nun kpɛkpɛlɛ’n ti ndɛ tre nnun. I ndɛ tre klikli nnan’n ti ngwlɛ yilɛ. Yɛ i nnun su’n ti Ɲanmiɛn srɛlɛ.
‘MIN ƝINMA’N W’A BLOBLO MIN TI NUN’
Zeremi boli Zerizalɛmu i ti ngwlɛ yilɛ’n i bo kɛ: ‘Klɔ mɔ laa i su sran’m be sɔnnin sa kpanngbangban, m’ɔ yo sro’n, yɛ w’a tɔ srolo yɛ! Cuekee! Klɔ’n mɔ laa i yɛ ɔ sie mɛn kun nga mun’n, klɔ mɔ laa ɔ le ɲrun tra klɔ’m be kwlaa’n, yɛ andɛ be miɛn i sufuɛ’m be kɛ be di junman yɛ. ?Ɔ yo sɛ yɛ w’a ka aika sa ɔ? Cuekee!’ I sin’n, Zeremi kan like nga ti yɛ i sɔ sa tɔli Zerizalɛmu su’n i ndɛ. I waan: ‘I sa tɛ beblebe m’ɔ yo be’n ti, Anannganman w’a kɛn i ase.’—Ngwlɛ Yilɛ 1:1, 5.
Kɛ angbeti bla wie m’ɔ su yi i wun’n i ti ngwlɛ sa’n, Zerizalɛmu usa kɛ: ‘?Afɛ ng’ɔ nin min liɛ’n sɛ’n, amun a wun wie le? I kpɔfuɛ’m be liɛ’n, ɔ srɛ Ɲanmiɛn kɛ: ‘Nán ɔ wla fi be klunwi’n su. Sa nga a fa yoli min’n, min ɲin kekle’n ti ɔ, fɛ i sɔ sa’n yo be wie. M’an kplin lele min awlɛn ba’n yo min ya siɛn’n.’—Ngwlɛ Yilɛ 1:12, 22.
Zeremi i wla’n boli i wun dan. Ɔ maan, ɔ seli kɛ: ‘Zoova fali ya dan, yɛ ɔ yoli maan Izraɛli i fanngan’n kwlaa wieli. Kɛ ɔ wunnin i kpɔfuɛ mun’n, w’a klemɛn i kɛ ɔ tu e ti ngondin. Ɔ trɔli Zakɔbu i nvle’n nun sin. I sɔ sin liɛ’n ɔ didi lika’n kwlaa.’ Wafa nga sa’n wluwlu i wun’n ti’n, ɔ seli kɛ: ‘M’an sun lele min ɲinma’n w’a bloblo min ti nun siɛn’n. Min awlɛn’n w’a kpɔtɔ min klun.’ Be kwlaa nga bé sín bɔbɔ’n, be keje be ti’n yɛ be usa kɛ: ‘?Zerizalɛmu klɔ nga be blɔ i klanman beblebe’n, m’ɔ ti asiɛ’n wunmuan’n i cenjele like’n yɛ w’a yo yɛ?’—Ngwlɛ Yilɛ 2:3, 11, 15.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
1:15—Zerizalɛmu seli kɛ: ‘W’a cuɛn min mɔ n ti Zida i wa bla’n min nun kɛ be fa cuɛn viɲi mma i nzue’n sa.’ ?Wafa sɛ yɛ Zoova yoli i sɔ liɛ’n niɔn? Kɛ Babilɔnifuɛ’m be wluli Zerizalɛmu klɔ’n m’ɔ ti kɛ ba bla sa’n i nun’n, be kunnin Zerizalɛmufuɛ mun dan. Ɔ maan, klɔ’n nun mmoja’n ti kɛ viɲi nzue yɛ b’a utu i sa. I sɔ sa mɔ Zoova seli kɛ bé fá yó Zerizalɛmu’n, yɛ ɔ yoli ɔ. Ɔ maan, e kwla se kɛ Zoova ‘cuɛnnin i nun kɛ be fa cuɛn viɲi mma i nzue’n sa.’
2:1—?Wafa sɛ yɛ ‘like nga mɔ maan Izraɛli nvle’n i ɲrun ba ɲan’n, Zoova finndin i nglo lɔ yili i asiɛ’n su wa’ ɔ? Kɛ mɔ ‘ɲanmiɛn’n m’ɔ la nglo lɔ plaii’n nin asiɛ’n be afiɛn’n ti nun fuun’ ti’n, kɛ be gua like ng’ɔ le ɲrun’n i ɲin ase’n, wie liɛ be se kɛ b’a ‘finndin i nglo lɔ b’a yi i asiɛ’n su wa.’ Kɛ be sacili Zerizalɛmu mɔ Zida tɔli srolo’n, ‘like nga mɔ maan Izraɛli nvle’n i ɲrun ba ɲan’n,’ yɛle kɛ i aɲanbeun nin kwlalɛ mɔ Zoova maan ɔ kwla’n wieli. Be yili i ase.—Ezai 55:9.
2:1—?Ngue yɛle Zoova i ‘ja takatakawlɛ’n?’ Jue tofuɛ’n seli kɛ: ‘An maan e wɔ Anannganman i lika’n nun lɔ. E ko koto i ja takatakawlɛ’n i ɲrun lɛ.’ (Jue Mun 132:7) Ɔ maan, Zoova i “ja takatakawlɛ” nga Ngwlɛ Yilɛ 2:1 kɛn i ndɛ’n, yɛle Zoova i suwlɛ sua’n.
2:17—?Zerizalɛmu i wun “ndɛ” benin yɛ Zoova kannin m’ɔ yoli i nuan like ɔ? Ndɛ sɔ’n kwla yo ndɛ ng’ɔ kannin m’ɔ o Saun Yolɛ 26:17 nun’n. Ɔ seli kɛ: ‘E nin amun é ɲɛ́n i: be nga be nin amun be kun’n, be yɛ bé kwlá amun ɔn. Sɛ sran fi fuanman amun bɔbɔ’n, sanngɛ amún wánndi.’
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:1-9. Zerizalɛmu yili ngwlɛ kɔnguɛ lele i ɲinmuɛn’n guali sa puu. Klɔ gua’n tɔli sɔ srolo, yɛ i Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m b’a fɛfɛman ngowa. I talua’m be wla’n boli dan. Nanwlɛ, klunngbɔ’n kunnin Zerizalɛmu lele kpeli nun. ?Yɛ ngue ti ɔ? Afin Zerizalɛmu i sa tɛ ng’ɔ yo be’n, be ti beblebe sɔ ngbɛn. I mannza mmoja’n o i tralɛ’n nun badaa. I sɔ liɛ’n kwlá manman aklunjuɛ mlɔnmlɔn. Saan sunlɛ nin fɛfɛlɛ’n, ɔ nin awlaboe nin klunngbɔ cɛ yɛ ɔ man ɔn.
1:18. Kɛ Zoova tú sa tɛ yofuɛ i fɔ’n, ɔ tu i nuan su sɛsɛ.
2:20. Zoova wlali Izraɛlifuɛ’m be su nun kɛ sɛ be yo ɲin kekle i su’n, bé wún ɲrɛnnɛn naan bé dí be wa ‘yasua mun nin ba bla mun’ bɔbɔ. (Mmla’n 28:15, 45, 53) Nanwlɛ, ɲin kekle yolɛ Ɲanmiɛn su’n timan like kpa mlɔnmlɔn!
“NÁN BU Ɔ SU NUN WAKA”
Ngwlɛ Yilɛ ndɛ tre 3 nun’n, be fa Izraɛli nvle’n sunnzun ‘sran m’ɔ wun ɲrɛnnɛn’n.’ Kannzɛ be kle i ɲrɛnnɛn sɔ’n, sanngɛ ɔ se kɛ: ‘Sran nga m’ɔ fɛ i wla gua Anannganman su’n, sran ng’ɔ mɛntɛn i’n, nanwlɛ, ɔ yo i kpa.’ Ɔ srɛ Ɲanmiɛn kɛ: “Fa ɔ su sie min fɛfɛlɛ’n nin min kpanlɛ’n i bo. Nán bu ɔ su nun waka.” Like nga i kpɔfuɛ’m be fa yoli i’n, ɔ srɛ Zoova kɛ nɛ́n i wla fi su. Ɔ se i kɛ: “Anannganman, sa nga be fa yoli min’n, nian su yo be wie.”—Ngwlɛ Yilɛ 3:1, 25, 56, 64.
Kɛ be dili Zerizalɛmu klɔ’n i wun ngbɛ anglo 18, nvlefuɛ’m be wunnin ɲrɛnnɛn dan. I sɔ’n wluwluli Zeremi wun dan. Ɔ maan, ɔ yi i ti ngwlɛ kɛ: ‘Sodɔmfuɛ’m be nunnunlɛ’n ɔ yoli be ɲinma bulɛ kun nun. B’a wunman be wun yowlɛ bɔ mlɔnmlɔn. Sanngɛ be sa tɛ liɛ’n fɛ i wun wɔ, afin min nvle nunfuɛ’m be sa tɛ liɛ nga be yoli’n, ɔ ti dan tra be liɛ’n.’ Ɔ se ekun kɛ: ‘Be nga alɛ’n ɔ dili be’n, be wulɛ liɛ’n ɔ flunman tra be nga mɔ b’a wiewie lele b’a tra wiewielɛ su mɔ awe’n maan be wu’n.’—Ngwlɛ Yilɛ 4:6, 9.
Ngwlɛ Yilɛ ndɛ tre 5 nun’n, Zerizalɛmufuɛ’m be se kɛ: ‘Sa nga w’a ju e su yɛ’n, Anannganman, nán ɔ wla fi. Ɔ bɔbɔ nian sokpalɛ mɔ y’a sokpa ɔ.’ Be se ekun kɛ: ‘Anannganman, ɔ liɛ kɛ a o lɛ’n, a ti famiɛn manndimaan. Ɔ famiɛn bia’n, kɛ a ti su lɛ’n yɛ a ti ɔ. Cuɛn e bla ɔ wun Anannganman maan e mantan wɔ. Fɛ nga e di i laa’n, yo maan e di i ekun.’—Ngwlɛ Yilɛ 5:1, 19, 21.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
3:16—Zerizalɛmu se kɛ: ‘Ɔ yoli maan m’an bobo aunɲan n je nun.’ ?Ngue ti yɛ ɔ se sɔ? Fluwa kun waan: “I nun mɔ be trali Zuifu’m be lomuɛn ɔli mɔ be lemɛn i yowlɛ’n, aunɲan nun yɛ be tɔnnin be kpaun mun ɔn. Ɔ maan, aunɲan o kpaun’m be nun.” Kɛ bé dí i sɔ kpaun’n, aunɲan’n bo be je nun.
4:3, 10—?Ngue ti yɛ Zeremi fɛ ‘i nvle’n i nun mmla mun’ sunnzun ‘klɔnsoklo mɔ be o aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ’ mun ɔn? Zɔb 39:16 waan kɛ klɔnsoklo’n ‘yó i mma’m be kpokokpoko sa’n, ɔ waan nɛ́n i yɛ ɔ wuli be ɔ.’ I wie yɛle kɛ, kɛ i klenzua’m be ko bobo’n, ɔ nianman ba’m be lika. Yasua’n yɛ ɔ nian be lika ɔ. Kpɛkun sɛ sa kekle wie tɔ be su’n, be yaci ba’m be wanndi. Izraɛlifuɛ’m be kusu kɛ Babilɔnifuɛ’m be dili be wun ngbɛ’n, awe’n kpɛnnin be su kekle kpa. Ɔ maan, bla mɔ titi be si aunnvuɛ’n, be yoli be mma’m be tɛtɛ kɛ klɔnsoklo mɔ be o aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ mun sa. I sɔ yɛ nsoso’n yoman ɔn. I liɛ’n, ɔ niɛn i mma’m be lika.
5:7—?Sa tɛ nga sran’m be nannan’m be yoli’n i su trɔ yɛ Zoova fa sua be ɔ? Cɛcɛ. Biblu’n waan: ‘E kwlaa é wá kán sa nga e yoli be’n klé Ɲanmiɛn.’ (Rɔmfuɛ Mun 14:12) Sanngɛ, sran’m be kwla wun sa tɛ nga be nannan’m be yoli’n i su afɛ’n wie. I wie yɛle Izraɛlifuɛ’m be liɛ’n. Amuin mɔ laa be nannan’m be sɔli’n ti’n, ɔ yoli kekle mannin be mɔ be nanti seiin’n bɔbɔ.—Ezipt Lɔ Tulɛ 20:5.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
3:8, 43, 44. Kɛ Izraɛlifuɛ’m bé wún ɲrɛnnɛn mɔ bé kpán’n, Zoova kɛtɛli i ɲin naan w’a timan. ?Ngue ti ɔ? Afin, be yoli ɲin kekle’n lele b’a kaciman. Ɔ maan sɛ e waan Zoova ti e srɛlɛ’n, ɔ fata kɛ e ɲin yi i.—Nyanndra Mun 28:9.
3:21-26, 28-33. ?Kannzɛ sa tɔ e su kekle kpa’n, wafa sɛ yɛ e kwla tra e awlɛn ɔn? Zeremi tɛ su man e. Yɛle kɛ, maan ɔ kpɛn e klun titi kɛ Zoova i klun ufue’n ti dan tratra su naan i sran klolɛ’n wieman le. Kusu’n, kɛ mɔ nguan’n lemɛn i tɛ’n ti’n, maan e fa Zoova cici e wla naan e tran diin e minndɛ i. Nán maan e plɛn i su. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e ‘kan e wun ase lele tratra su’ naan e wun i wlɛ kɛ sa nga Zoova kplin su maan ɔ tɔ e su’n, i su ɔ.
3:27. Ninnge nga be sa gbanflɛn kun i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n nian’n, be nun wie yɛle i finfin yolɛ kpa mɔ be kwla yo i’n. Sanngɛ, ‘sran nga i kaan nun sa’m be sɔn i nun’n, ɔ ti kpa.’ ?Ngue ti ɔ? Afin, ɔ kwla wun i ɲrun lɔ sa nga bé wá tɔ́ i su’n, be trawlɛ.
3:39-42. Sɛ e yo sa tɛ naan e su wun i su afɛ’n, ɔ fataman kɛ e se kɛ: ‘?Ɔ yo sɛ ti yɛ sa kɛ nga sa ju min su ɔ?’ Like ng’ɔ fata kɛ e yo’n yɛle kɛ, ‘nantilɛ nga e nanti’n, maan e bu i akunndan naan e mantan Anannganman.’ Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e yaci sa tɛ’n i yolɛ.
Maan e wla’n taka Zoova su
Kɛ Babilɔnifuɛ’m be wɔli Zerizalɛmu klɔ’n nun mɔ Zida tɔli srolo’n, wafa nga i sɔ’n yoli Zoova’n yɛ Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n yi i nglo ɔ. Kɛ e kanngan fluwa’n nun’n, nvlefuɛ’m be di i nanwlɛ kɛ be yoli sa tɛ. I sɔ’n kle kɛ b’a nantiman Zoova i mmla’n su naan be ɲin kekle’n i su ɲrɛnnɛn yɛ be wunnin i ɔ. Fluwa’n i nun ndɛ’n kle ekun kɛ be lafi Zoova su. Yɛ, be kunndɛ kɛ bé sá be sin bé fá atin kpa. Kannzɛ nvlefuɛ’m be kwlaa b’a bumɛn i sɔ akunndan’n, sanngɛ Zeremi nin be mɔ be kacili be nzuɛn’n be liɛ’n, be kwla buli i sɔ akunndan’n.
Sa nga Zoova fa yili Zerizalɛmu su mɔ Ngwlɛ Yilɛ fluwa’n kɛn i ndɛ’n, ɔ kle e like nɲɔn. I klikli’n yɛle kɛ, maan e ɲin yi Zoova. Yɛ like ng’ɔ se e kɛ e yo’n, nán e ɲin kpa su. (1 Korɛntfuɛ Mun 10:11) I nɲɔn su’n fin Zeremi i ayeliɛ’n. (Rɔmfuɛ Mun 15:4) Yɛle kɛ, sa kekle m’ɔ o be su mɔ kɛ be niɛn i sa’n be kwlá fiteman nun’n, ɔ boli Zeremi i wla. Sanngɛ, i wla’n takali Zoova su titi. Maan e kusu e wla’n taka Zoova su, yɛ maan e lafi i nuan ndɛ’n su. Sɛ e yo sɔ’n, é liɛ yó ye!—Ebre Mun 4:12.
[Foto, bue 9]
Sa nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremi kɛnnin i ndɛ’n, ɔ kpɛnnin su i ɲrun.
[Foto, bue 10]
Mɛn’n nunfuɛ mɔ Kore lɔ Zoova i Lalofuɛ nga’m be waan be yoman’n ti’n, be wunnin be ɲrun.