Maan e manman Zoova i dunman m’ɔ ti dan’n

“Ḿ bó ń flɛ́ wɔ cɛn kwlakwla.”​—JUE. 86:12.

?AMUN KWLA YIYI NUN?

?Kɛ be se kɛ be si Ɲanmiɛn dunman’n i bo yɛle benin?

?Wafa sɛ yɛ Zoova yiyili wafa m’ɔ ti’n i nun blɛblɛblɛ naan sran’m b’a wun i wlɛ ɔ?

?Like nga e ko yo naan w’a jɔ Zoova klun’n, yɛle benin?

1, 2. Wafa nga Zoova i Lalofuɛ’m be bu Ɲanmiɛn i dunman’n, ɔ nin be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klistfuɛ’m be liɛ’n timan kun. Amun yiyi nun.

ASƆNUN wafawafa’m be dan lika be kloman kɛ bé bó Ɲanmiɛn dunman. Angle’m be Biblu kun i su fitilɛ ndɛ nun’n, be seli kɛ “ɔ fataman kaan sa” kɛ asɔnun fi fa dunman kun sa fa flɛ Ɲanmiɛn.​—Revised Standard Version.

² Sanngɛ, e Zoova i Lalofuɛ mun e liɛ’n, ɔ yo e fɛ kɛ Ɲanmiɛn i dunman tran e su naan e bo flɛ i. (Jue. 86:12; Eza. 43:10) Asa ekun’n, like ng’ɔ ti e cenjele’n, yɛle kɛ e si Ɲanmiɛn i dunman’n i bo. Kpɛkun, e si like nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ sran’m be bo i dunman fɛ naan be si kɛ i ngunmin yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n. (Mat. 6:9) Kɛ ɔ ko yo naan e wla w’a fiman su le kɛ Zoova i silɛ’n ti e cenjele ti’n, é wá tɛ́ kosan cinnjin kpa nsan su: ?Kɛ be se kɛ be si Ɲanmiɛn dunman’n i bo yɛle benin? ?Wafa sɛ yɛ Zoova yoli i dunman m’ɔ ti dan’n, i nuan su sa ɔ? ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo like ng’ɔ ‘jɔ Zoova klun’n niɔn?’

KƐ BE SE KƐ BE SI ƝANMIƐN I DUNMAN’N

 3. ?Kɛ be se kɛ be si Ɲanmiɛn dunman’n i bo yɛle benin?

³ Kɛ be se kɛ be si Ɲanmiɛn i dunman’n, nɛ́n i ngunmin yɛle kɛ be si kɛ ɔ suan “Zoova.” Sanngɛ yɛle kɛ be si i nzuɛn nin i klun sa’n, ɔ nin ninnge ng’ɔ yo be mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n wie. Ninnge sɔ’m be wie yɛle wafa ng’ɔ nin i sufuɛ’m be tran’n. Sanngɛ nán cɛn kunngba yɛ be ka lɛ be si Zoova ɔ. Kɛ Zoova yó i ninnge mun’n, ɔ yiyi nun blɛblɛblɛ naan sran’m be wun Ɲanmiɛn wafa m’ɔ ti’n i wlɛ. (Nya. 4:18) Adam nin i yi be sili Ɲanmiɛn i dunman Zoova’n. Afin kɛ Ɛvu wuli Kain, ɔ boli dunman sɔ’n. (Bob. 4:1, NW) Nowe nin Abraamu nin Izaaki nin Zakɔbu mɔ be ti laa Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’n, be sili Ɲanmiɛn i dunman’n. Yɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ Ɲanmiɛn yrá be su’n, m’ɔ́ nían be lika’n, m’ɔ́ kɛ́n i klun sa’n klé be’n, nn bé wún Ɲanmiɛn wafa m’ɔ ti’n i wlɛ kpa. Moizi liɛ’n, Ɲanmiɛn tuli i dunman’n i bo kleli i wafa ngunmin kun.

 4. ?Ngue ti yɛ Moizi usali Ɲanmiɛn i dunman’n niɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ kosan nga Moizi usali’n ti su ɔ?

⁴ An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 3:10-15 nun. Kɛ Moizi ɲannin afuɛ 80, Ɲanmiɛn kannin ndɛ cinnjin kpa kun kleli i. Ɔ seli i kɛ: “Ko fa Izraɛlifuɛ’m bɔ be ti min sran mun, maan be tu Ezipti mɛn’n nun lɔ.” Aɲinyiɛ su’n, Moizi usali Ɲanmiɛn i kosan cinnjin kpa kun. Ɔ usɛli i kɛ: ‘?Sɛ Izraɛlifuɛ’m be usa min kɛ be flɛ ɔ sɛ’n, ń tɛ́ be su sɛ?’ Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be si i dunman’n lalaa kpa. ?Yɛ nn ngue ti yɛ Moizi usɛli i sɔ kosan’n niɔn? I waan ɔ́ úsa naan ɔ́ wún Ɲanmiɛn mɔ i dunman yɛle Zoova’n i wafa m’ɔ ti’n i wlɛ kpa. I liɛ’n, ɔ́ kán klé Izraɛlifuɛ mun weinwein kɛ Ɲanmiɛn kwla de be sakpa. Kosan nga Moizi usali’n, i su ɔ. Afin, Izraɛlifuɛ’m be o kanga nun w’a cɛ. ?Be kwla usa be wun kɛ be nannan’m be Ɲanmiɛn sɔ’n kwla de be sakpa? Asa ekun’n, be nun wie’m b’a kaci Ezipti lɔ amuɛn’m be sɔfuɛ.​—Eze. 20:7, 8.

 5. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn tuli i dunman’n bo kleli Moizi ɔ?

⁵ ?Wafa sɛ yɛ Zoova tɛli Moizi su ɔ? Ɔ seli Moizi kɛ: “Ndɛ nga á wá kán klé Izraɛlfuɛ mun’n yɛ: ‘Nyanmiɛn b’ɔ wo lɛ titi’n sunmannin min amun sin,’” annzɛ “NGA N KUNNDƐ KƐ Ń KÁCI’N YƐ N KACI’N ɔ sunmannin min amun sin.” (NW) a I sin Ɲanmiɛn kan guali su kɛ: “Anannganman b’ɔ ti amun nannan’m be Nyanmiɛn’n, [...] yɛ ɔ sunmannin min amun sin-ɔn.” I lɛ’n nun’n, Ɲanmiɛn kleli kɛ wafa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ káci’n naan i ndɛ’n w’a kpɛn su’n, ɔ kaci. Annzɛ like kwlaa ng’ɔ fata kɛ ɔ yo’n, ɔ yo. Yɛ like ng’ɔ se kɛ ɔ́ yó’n, ɔ yo i tititi. I ti yɛ ndɛ mma 15 nun’n, ɔ seli kɛ: “Min dunman ng’ɔ o lɛ titi’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ, dunman nga yɛ blɛ kwlaa nun sran’m bé fá flɛ́ min ɔn.” E kwla se kɛ Ɲanmiɛn i ndɛ sɔ’n wluwluli Moizi wun, ɔ maan ɔ lafili Ɲanmiɛn su kpa.

ZOOVA YOLI I DUNMAN’N I NUAN SU SA

6, 7. ?Wafa sɛ yɛ Zoova yoli i dunman’n i nuan su sa ɔ?

⁶ Kɛ Zoova sunmannin Moizi’n, w’a cɛman lele naan w’a yo i dunman Zoova’n i nuan su sa. Yɛle kɛ ɔ deli Izraɛlifuɛ mun fa kleli kɛ ɔ yo like nga ɔ seli kɛ ɔ́ yó’n. Ɔ fali ɲrɛnnɛn blu guali Eziptifuɛ’m be su fa buli be fɔ. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ kleli kɛ be Famiɛn’n nin be amuɛn’m be timan like fi. (Tul. 12:12) Kpɛkun Zoova kpɛli ndɛma jenvie’n nun, yɛ Izraɛlifuɛ’m be sinnin i afiɛn ɔn. Ɔ yoli maan Ezipti famiɛn’n nin i sonja’m be mlɔnnin jenvie’n nun. (Jue. 136:13-15) “Aawlɛ flɛnnɛn dan sroesroe” nun lɔ’n, Zoova yoli maan Izraɛlifuɛ mɔ be kwla ju miliɔn nɲɔn annzɛ nsan’n, b’a wuman. Afin ɔ mannin be aliɛ nin nzue. Be tralɛ w’a titiman, yɛ be ngbabua w’a kpɛkpɛman. (Mml. 1:19; 29:4) Nanwlɛ, like fi kwlá tanndanman Zoova ɲrun naan w’a yoman i dunman’n i nuan su sa. Blɛ uflɛ nun’n, ɔ seli Ezai kɛ: “Min-ɔn, min kunngba cɛ yɛ n ti Anannganman [Zoova, NW ] nin-ɔn, defuɛ wie fi nun-man min sin kun.”​—Eza. 43:11.

⁷ Zozie m’ɔ sinnin Moizi ja nun’n, ɔ wunnin sa sroesroe mɔ Zoova yoli be Ezipti lɔ nin aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ’n wie. Ɔ maan, kɛ i wie cɛn’n mantannin koko’n, ɔ kwla seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Amun bɔbɔ amun si jrɛiin kɛ kasiɛ nga Anannganman b’ɔ ti amun Nyanmiɛn’n boli amun’n, i wie fi nun-man lɛ b’ɔ kali ngbɛn-ɔn. Be kwlaa be nuan yiali, wie fi a ka-man.” (Zoz. 23:14) Kasiɛ nga Zoova boli be’n, ɔ yiali be nuan. Ɔ yoli i dunman’n i nuan su sa.

 8. ?Andɛ’n, wafa sɛ yɛ Zoova yia kasiɛ ng’ɔ boli be’n, be nuan ɔn?

⁸ Andɛ kusu’n, kasiɛ nga Zoova boli be’n, ɔ yia be nuan. Ɔ sinnin i Wa’n i lika seli kɛ awieliɛ blɛ nun’n, bé kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n “mɛn wunmuan’n” nun. (Mat. 24:14) ?Sɛ nán Ɲanmiɛn mɔ like fi nunmɛn i sin’n i kunngba cɛ’n, wan ekun yɛ ɔ kwla se kɛ bé dí junman kɛ ngalɛ sa’n, kpɛkun ɔ́ yó maan sran mɔ ‘b’a di-man suklu, yɛ be ti-man sran dan’n,’ bé kwlá dí ɔ? (Yol. 4:13) Ɔ maan kɛ e bo jasin fɛ’n, e kwlakwla yɛ e yo maan ndɛ nga Ɲanmiɛn kannin’n, ɔ kpɛn su ɔ. Asa ekun’n, i sɔ mɔ e yo’n ɔ ti e Si Ɲanmiɛn i manmanlɛ. Kpɛkun, kɛ é srɛ́ mɔ e se kɛ ‘maan sran’m be wun i wlɛ kɛ wɔ ngunmin yɛ a ti Nyanmiɛn’n nin-ɔn, maan ɔ sielɛ blɛ’n ju, maan e bɔ e wo asiɛ’n su wa’n e yo ɔ klun sa kɛ be bɔ be o nyanmiɛn su lɔ’n be yo’n sa’n,’ i sɔ’n kle kɛ e bu i kɛ Ɲanmiɛn yó sɔ sakpa.​—Mat. 6:9, 10.

I DUNMAN’N TI DAN

9, 10. ?Zoova nin Izraɛlifuɛ’m be tranlɛ nun’n, wafa sɛ yɛ ɔ yili wafa ng’ɔ ti’n i nglo titi ɔ? ?I sɔ’n i bo’n guali sɛ?

⁹ Kɛ Izraɛlifuɛ’m be fin Ezipti lɔ fiteli’n, i osu w’a laman nun lele, Zoova wa yili wafa ng’ɔ ti’n i nglo kpa ekun kleli be. Ɔ sinnin Moizi lika mannin be Mmla, yɛ ɔ nin be trali aenguɛ. Kpɛkun, ɔ seli be kɛ ɔ́ nían be lika kɛ yasua kun fa niɛn i yi lika’n sa. (Zer. 3:14) Ɔ maan sɛ é kwlá sé’n, Izraɛli nvle’n wa kacili kɛ Zoova i yi sa. Yɛ i kusu fɛli i dunman’n sieli be su ɔ. (Eza. 54:5, 6) Sɛ be ɲin yi Zoova naan be nanti i mmla’m be su’n, Zoova yó be wun sa ye, ɔ́ sásá be, yɛ ɔ́ yó maan be wun jɔ́ be fɔuun. (Kal. 6:22-27) Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, Ɲanmiɛn i dunman m’ɔ ti dan’n, ɔ́ fú nvlenvle’m be kwlaa be afiɛn. (An kanngan Mmla’n 4:5-8, ɔ nin Jue Mun 86:7-10 nun.) I nun mɔ Izraɛlifuɛ’m be te yo Ɲanmiɛn i nvle’n, sran kpanngban mɔ be fin nvle uflɛ nun’n be wa suli Zoova. Ndɛ nga Riti m’ɔ fin Moabu kan kleli Naomi’n, i wie yɛ be kannin ɔn. Riti seli Naomi kɛ: “Ɔ nvle’n ti min nvle. Ɔ Nyanmiɛn’n ti min Nyanmiɛn.”​—Rit 1:16.

¹⁰ Afuɛ ko ju 1.500 nga Zoova nin Izraɛlifuɛ’m be trannin nun’n, ɔ yili wafa ng’ɔ ti’n i ngbɛsungbɛsu sunman i nglo kleli be. Kɛ Izraɛlifuɛ’m be yoli ɲin kekle i su blɛ sunman bɔbɔ’n, ɔ kleli be kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn “aunnvuɛ sifuɛ,” naan ɔ “fa-man ya ndɛndɛ.” Ɔ trɛli i awlɛn be wun dan. (Tul. 34:5-7) Sanngɛ Zoova i awlɛn tralɛ’n le awɛ. Ɔ maan kɛ Izraɛli nvle’n w’a lafimɛn i Wa’n su m’ɔ kunnin i’n, Zoova kusu yili be blo. (Mat. 23:37, 38) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zoova w’a sieman be kun, ɔ buli be kɛ waka kee sa. (Lik 23:31) ?Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, wafa sɛ yɛ be wa buli Ɲanmiɛn i dunman’n niɔn?

11. ?Ngue ti yɛ Izraɛlifuɛ’m be wa yacili Ɲanmiɛn i dunman’n i bolɛ ɔ?

¹¹ Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, blɛblɛblɛ, Izraɛlifuɛ’m be wa buli Ɲanmiɛn i dunman’n i wun akunndan tɛ. Be wa seli kɛ Ɲanmiɛn i dunman’n leman wunsu mlɔnmlɔn ti’n, ɔ fataman kɛ ɔ fite sran nuan. (Tul. 20:7) I sɔ’n ti’n, blɛblɛblɛ be wa yacili Ɲanmiɛn i dunman’n i bolɛ. Kɛ Zoova wunnin kɛ be su yo i dunman’n i finfin kɛ ngalɛ sa’n, ɔ kwla yoli i ya dan. (Jue. 78:40, 41) Zoova mɔ “si kwla, [i dunman’n yɛle kwla sifuɛ’n, NW]” ɔ su fɛmɛn i dunman’n sieman sran mɔ b’a bumɛn i like fi kun’n, mɔ i kusu yili be ase’n, be su tititi. (Tul. 34:14) I sɔ’n man e afɔtuɛ cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ, ɔ fataman kɛ e yo e Yifuɛ’n i dunman’n i finfin mlɔnmlɔn.

SRAN UFLƐ MƆ ƝANMIƐN I DUNMAN WA TRANNIN BE SU’N

12. ?Wan mun yɛ be wa yoli nvle uflɛ mɔ Ɲanmiɛn i dunman’n wo be su’n niɔn?

¹² Zoova sinnin Zeremi lika kleli kɛ ɔ nin nvle uflɛ kun bé wá trá “aenguɛ uflɛ.” Zeremi waan “kɛ ɔ fɛ i be kanngan’m be nun lele b’ɔ́ fá jú be kpɛnngbɛn’m be nun’n” nvle sɔ’n i nunfuɛ’m be kwlaa bé “sí” Zoova. (Zer. 31:31, 33, 34) Afuɛ nga be flɛ i 33 nun’n Pantekɔtu nun yɛ Ɲanmiɛn nin nvle uflɛ sɔ’n be trali aenguɛ uflɛ’n niɔn. ?Nvle uflɛ sɔ’n yɛle benin? Nvle uflɛ sɔ’n yɛle nga Biblu’n flɛ i “Izraɛlfuɛ nga be ti Nyanmiɛn liɛ sakpa’n.” I Zuifu mun o, i be nga be timan Zuifu mun o, be ti nvle sɔ’n i nunfuɛ wie. Zoova kan be ndɛ se kɛ i “dunman’n wo be” su.​—Gal. 6:16; an kanngan Sa Nga Be Yoli’n 15:14-18 nun; Mat. 21:43.

13. (a) ?Klistfuɛ klikli’m be boli Ɲanmiɛn dunman? An yiyi nun. (b) ?Wafa sɛ yɛ amun bu Zoova i dunman’n i bolɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n nun ɔn?

¹³ Klistfuɛ klikli mɔ be ti nvle uflɛ sɔ’n i nunfuɛ wie’n, kɛ bé kán ndɛ’n, be boli Ɲanmiɛn i dunman’n. I wie yɛle kɛ, kɛ bé bó Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue nga be klɛli i Ebre nun’nb i nun ndɛ wie’m be su kán ndɛ’n, be boli Ɲanmiɛn i dunman’n. Kɛ akoto Piɛli kán ndɛ klé Zuifu nin be nga be kacili Zuifu’n mɔ be yiali kpanngban kpa afuɛ nga be flɛ i 33, Pantekɔtu nun’n, ɔ boli Ɲanmiɛn dunman kpɛ sunman. (Yol. 2:14, 20, 21, 25, 34, NW) Kɛ mɔ Klistfuɛ klikli’m be manmannin Zoova i dunman’n ti’n, i kusu yrali jasin fɛ’n mɔ be boli’n su. Andɛ kusu’n, kɛ é bó jasin fɛ’n mɔ e bo Zoova i dunman’n e kle sran mun’n, mɔ e fa dunman sɔ’n e kle be, be bɔbɔ be Biblu’n nun’n, Zoova yra e junman’n su. E cenjele like yɛle kɛ e yo naan sran’m be si Zoova. Be nga be sɔ jasin’n i nun klanman’n, be nin Zoova be kwla tra janvuɛ. Janvuɛ tralɛ sɔ’n, ɔ leman wunsu. Kɛ ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, be nin Zoova be afiɛn mántan kpa yɛ ɔ́ ká sɔ tititi.

14, 15. ?Ngue yɛ ɔ kle e kɛ Zoova sɛsɛli i dunman’n niɔn?

¹⁴ Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, sran wie’m be wa jasoli Ɲanmiɛn wun. Kpɛkun be wa kleli ato ndɛ mun asɔnun’n nun. Kɛ akoto’m be wieli wu’n, yɛ i sɔ’n w’a yoli dan ɔn. (2 Tɛs. 2:3-7) Be nga be kle ato ndɛ mun’n, be fali Zuifu’m be nzuɛn su bɔbɔ. Yɛle kɛ be waan nán be bo Ɲanmiɛn i dunman’n. ?Sanngɛ Zoova kplín su kɛ i dunman’n nunnun? Cɛcɛ! Kannzɛ e siman wafa trele kun nga be bo dunman sɔ’n, sanngɛ dunman sɔ’n te o lɛ. Andɛ nin andɛ, Ɲanmiɛn i dunman’n o Biblu kpanngban nun, ɔ nin Biblu’n nun like sifuɛ’m be fluwa’m be nun. I wie yɛle kɛ afuɛ nga be flɛ i 1757 nun’n, bian kun mɔ be flɛ i Charles Peters, ɔ klɛli i fluwa kun nun kɛ Ɲanmiɛn i dunman Zoova’n, ɔ yi i wafa ng’ɔ ti’n i nglo kpa tra i manmanlɛ dunman mun. Afuɛ nga be flɛ i 1797 nun’n, bian kun ekun mɔ be flɛ i Hopton Haynes i fluwa kun m’ɔ klɛli’n i ndɛ tre 7 nun’n, ɔ seli kɛ: “ƝANMIƐN i dunman nga Zuifu’m be fa flɛli i’n yɛle ZOOVA. I kunngba cɛ yɛ be suli i ɔ. I kunngba yɛ Klist nin akoto’m be suli i wie ɔ.” Henry Grew liɛ’n, (be wuli i afuɛ 1781 nun yɛ ɔ wuli afuɛ 1862 nun) ɔ boli Ɲanmiɛn i dunman’n. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ, ɔ sili kɛ sran’m be yoli dunman sɔ’n i finfin naan ɔ fata kɛ be yo naan dunman sɔ’n fu. George Storrs kusu (be wuli i afuɛ 1796 nun yɛ ɔ wuli afuɛ 1879 nun) m’ɔ nin Charles Russell be dili junman likawlɛ’n, be nɲɔn’n be boli Ɲanmiɛn i dunman’n.

¹⁵ Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be wla su fiman afuɛ nga be flɛ i 1931 su le. Yɛle kɛ laa’n, be flɛ be Biblu’n nun like suanfuɛ mun. Sanngɛ afuɛ sɔ nun’n, be wa fali dunman Zoova i Lalofuɛ mun. Dunman sɔ’n o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun. (Eza. 43:10-12, NW) Be kleli mɛn wunmuan nun kɛ ɔ yo be fɛ kɛ Ɲanmiɛn “i dunman tran be su,” naan be mɛnmɛn i. (Yol. 15:14) Kɛ e bu wafa nga Zoova sɛsɛli i dunman’n i akunndan’n, e wla kpɛn Malasi 1:11 su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ fɛ wia afiliɛ lɔ lele b’ɔ́ fá jú wia atɔliɛ’n lɔ’n, sran’m be kwlaa bé sí kɛ min dunman’n ti dan.”

LIKE NG’Ɔ KO JƆ ZOOVA KLUN’N YƐ E YO Ɔ

16. ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e bu Ɲanmiɛn i dunman m’ɔ o e su’n niɔn?

¹⁶ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mise klɛli kɛ: “Like nga nvle kun nga’m be ko yo naan w’a jɔ be amuɛn’m be klun’n, yɛ be yo-ɔ. E kusu e liɛ nga e ko yo naan ɔ ko jɔ Anannganman e Nyanmiɛn’n [“Zoova,” NW] i klun titi’n yɛ e yo-ɔ.” (Mis. 4:5) Zoova i dunman m’ɔ fa sieli i nvle nunfuɛ’m be su’n, ɔ kle kɛ Zoova buli be sran dan. Ɔ maan ɔ ti be cennjele like. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. I sɔ’n kleli be kɛ Ɲanmiɛn klun jɔ be wun wie. (An kanngan Malasi 3:16-18 nun.) ?Yɛ amun li? ?Like nga e ko yo naan ‘w’a jɔ Zoova klun’ yɛ amun yo ɔ?

17. ?Like nga e ko yo naan w’a jɔ Zoova klun’n, sɛ be waan y’a yoman like fi o, yɛle benin?

¹⁷ Like nga e ko yo naan w’a jɔ Zoova klun’n, sɛ be waan y’a yoman like fi o, yɛle like nsan. I klikli’n yɛle kɛ, ɔ fata kɛ e bo i dunman e kle sran mun, afin “sran kwlaa ng’ɔ flɛ Zoova’n, ɔ́ fíte nun.” (Rɔm. 10:13, NW) I nɲɔn su’n yɛle kɛ, ɔ fata kɛ e fa Zoova i nzuɛn’n. I sran klolɛ’n yɛ ɔ fata e nian su kpa’n niɔn. (1 Zan 4:8) I nsan su’n, ɔ fata kɛ e klunklo su e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su. Kɛ e yo sɔ’n Ɲanmiɛn ɲan ɲrun. (1 Zan 5:3) ?Amun a fua kɛ like nga e ko “yo naan ɔ ko jɔ Zoova e Nyanmiɛn’n i klun titi’n” yɛ amún yó ɔ?

18. ?Ngue ti yɛ be kwlaa nga be manman Zoova i dunman m’ɔ ti dan’n be lafi su kɛ be ɲrun lɔ’n yó kpa ɔ?

¹⁸ Ɔ ka kaan sa’n, be kwlaa nga be buman Zoova i like fi’n, annzɛ be yo ɲin kekle i su’n, bé wá sí i kekle nun. (Eze. 38:23) I sɔfuɛ’m be yo kɛ Ezipti famiɛn’n sa. Ɔ seli kɛ: “?Wan yɛle Anannganman [“Zoova,” NW] bɔ min nyin ko yi i” ɔ? Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ wa sili Zoova ndɛndɛ kpa! (Tul. 5:1, 2; 9:16; 12:29) E liɛ’n, Zoova w’a mianman e naan y’a si i. Kɛ i dunman’n wo e su mɔ e ɲin yi i’n, ɔ yo e fɛ. E lafi su kɛ e ɲrun lɔ’n yó kpa naan ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 9:11 nun’n, ɔ́ kpɛ́n su. I waan: ‘Be nga be si wafa bɔ a ti’n, be fa be wun wla ɔ sa nun. Afin Anannganman [“Zoova,” NW] be bɔ be fa be wun man wɔ’n, a yi-man be ase.’

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]

[Foto, bue 27]

[Foto, bue 28]

Kɛ Moizi sili Ɲanmiɛn i dunman’n i bo’n, ɔ lafili i su kpa.

[Foto, bue 29]

Ezipti famiɛn’n w’a kplinman su kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn mɔ like fi nunmɛn i sin’n niɔn.