“N jin amun sin”
‘Anannganman i sran m’ɔ sunmɛn i’n kan kleli be. I waan: “N jin amun sin, m bɔbɔ min Anannganman yɛ n fua n kle amun sɔ ɔ.”’—AZE 1:13.
1. ?Laa sa mennin mun yɛ Zezi kannin be ndɛ mɔ bé yó e blɛ liɛ’n nun wie ɔ?
E O MƐN’N i blɛ cinnjin kpa kun nun. Kɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n be su kpɛnlɛ’n fa kle’n sa’n, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1914 nun m’ɔ́ fá jú andɛ’n, e o “e Min’n i cɛn’n” nun. (Sa Nglo Yilɛ 1:10) Atrɛkpa’n, amun a suan cɛn sɔ’n i su like lele. Ɔ maan, amun si kɛ Zezi ‘m’ɔ kacili Sran’n ɔ́ bá’ Famiɛn dilɛ yasua su. Kpɔkun, ɔ fɛli i balɛ blɛ sɔ’n sunnzunnin ‘Nowe blɛ su’n,’ ɔ nin ‘Lɔtu blɛ su’n.’ (Lik 17:26, 28) Biblu’n nun ndɛ sɔ’n kle kɛ laa sa sɔ’m bé yó e blɛ liɛ’n nun wie. Sanngɛ sa kun ekun o lɛ m’ɔ́ jú e blɛ liɛ’n nun wie ɔ. Ɔ fata kɛ e fa e ɲin sie su kpa.
2. ?Junman mennin yɛ Zoova mannin Aze nin Zakari kɛ be di ɔ?
2 Amun e fa Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Aze nin Zakari mɔ be ti Ebre’n be ndɛ’n naan e nian sa ng’ɔ yoli be blɛ su’n. ?Sa mennin yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ nanwlɛfuɛ nɲɔn sɔ’m be kannin be ndɛ mɔ andɛ Zoova i nvle nunfuɛ’m be wun i wie ɔ? Kɛ Zuifu’m be fin lomuɛn Babilɔni lɔ be bali’n, ‘Zoova sunmannin’ Aze nin Zakari. Ɔ sunmannin be naan be ko se Izraɛlifuɛ mun kɛ ɔ jin be sin i sua’n i kplanlɛ’n nun. (Aze 1:13; Zakari 4:8, 9) Aze nin Zakari be ndɛ’n ti kpe kan. Sanngɛ, ndɛ sɔ’m be o ‘Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli mɔ i bɔbɔ yɛ ɔ fɛ i kwlaa mannin sran mun yɛ be klɛli’n, mɔ be fa kle like, be fa kle sran mun lele be wun nanwlɛ’n, be fa tu be fɔ, yɛ be fa kle be sa nga be yo ɔ ɔ ti kpa’n,’ i nun wie.—2 Timote 3:16.
Ɔ fata kɛ be ndɛ’n yo e cinnjin
3, 4. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Aze nin Zakari be ndɛ’n, ɔ yo e cinnjin wie ɔ?
3 Aze nin Zakari be ndɛ’n ukali be blɛ su Zuifu mun. Kpɔkun ndɛ sɔ’m be kpɛnnin su be blɛ su. ?Sanngɛ ngue ti yɛ andɛ’n, ɔ fata kɛ fluwa nɲɔn sɔ’m be nun ndɛ’n ɔ yo e cinnjin ɔn? Ebre Mun 12:26-29 tɛ su. Ndɛ mma sɔ’m be nun’n, ndɛ nga Aze 2:6 kannin mɔ i waan Ɲanmiɛn wá ‘kéje ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n,’ yɛ akoto Pɔlu boli su ɔ. Sa sɔ m’ɔ́ wá jú’n i agualiɛ su’n, Ɲanmiɛn ‘yí famiɛn’m be ase. Ɔ́ yó maan be kwlalɛ’n wíe.’—Aze 2:22.
4 Kɛ akoto Pɔlu bó ndɛ nga Aze kannin’n su’n, ɔ kannin sa nga bé wá jú nvlenvle’m be ‘famiɛn’m be su’n,’ ɔ nin Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ m’ɔ kejeman mɔ Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n bé ɲɛ́n i’n, be ndɛ. (Ebre Mun 12:28) E kwla wun i lɛ’n nun kɛ, i nun mɔ Klistfuɛ klikli’m be blɛ su Pɔlu klɛ́ Ebre Mun be fluwa’n, nn Aze nin Zakari be ndɛ sɔ’n nin a kpɛnman su. Klist i niaan nga be nin i bé dí famiɛn Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n nun’n, dɔ nga su be onga’m be te o asiɛ’n su wa. Ɔ maan, Aze nin Zakari be ndɛ’n ti e blɛ liɛ’n nun ndɛ cinnjin kpa wie.
5, 6. ?Sa nga Aze nin Zakari be kan be ndɛ’n, wan yɛ ɔ dun mmua kannin be ndɛ laa ɔ?
5 Sa nga Aze nin Zakari be kan be ndɛ’n, Ɛsdrasi dun mmua kannin be ndɛ. Afuɛ 537 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, Zuifu’m be fin lomuɛn Babilɔni lɔ bali. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, afuɛ 536 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, nvle siefuɛ Zorobabɛli nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ Zozie be niannin Ɲanmiɛn i sua’n i uflɛ kplanlɛ’n i bo ase wlalɛ junman’n su. (Ɛsdras 3:8-13; 5:1) Junman sɔ mɔ be boli i bo aklunjuɛ su’n, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, srɛ wa kunnin be. Ɛsdras 4:4 waan be kpɔfuɛ mun, yɛle kɛ ‘sran mɔ be tran Izraɛli mɛn’n nun lɛ’n, be yoli nga be ko yo naan b’a bubu Zidafuɛ’m be sa sin’n. Be wlanwlannin be.’ Sran sɔ mun’n, i li be nga be ti Samarifuɛ’n, be buali Zuifu’m be su ato. Be wlawlali Pɛrsi famiɛn’n, ɔ maan ɔ jrannin Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ junman’n.—Ɛsdras 4:10-21.
6 Sua’n i kplanlɛ junman mɔ Zuifu’m be boli i bo juejue su’n, b’a dimɛn i sɔ kun. Be bɔbɔ be ninnge liɛ’m be yolɛ’n, yɛ ɔ wa loli be ɔ. Sanngɛ afuɛ 520 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, kɛ be wlali Ɲanmiɛn sua’n i bo ase m’ɔ dili afuɛ 16, Zoova sunmannin Aze nin Zakari naan be wla nvlefuɛ’m be fanngan naan be bo sua’n i kplanlɛ junman’n i bo ekun. (Aze 1:1; Zakari 1:1) Kɛ Zuifu’m be wunnin kɛ Zoova jin be sin’n, be ɲannin wunmiɛn be dili junman’n ekun lele be guɛli i bo afuɛ 515 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su.—Ɛsdras 6:14, 15.
7. ?Aze nin Zakari be blɛ su sa mennin yɛ i wunsu yoli e blɛ liɛ’n nun ɔn?
7 ?Amun wun wafa nga sa kwlaa sɔ’m be kan e’n? Andɛ’n, be mannin e junman kɛ e bo ‘Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n.’ (Matie 24:14) Kɛ Alɛ Dan klikli’n wieli’n, junman sɔ’n i dilɛ’n wa yoli cinnjin kpa. Afin wafa nga laa Zuifu’m be fin lomuɛn Babilɔni lɔ bali’n, e blɛ liɛ’n nun Zoova i nvle nunfuɛ’m be fin mɛn wunmuan’n nun Ɲanmiɛn sulɛ tɛ mɔ yɛle Babilɔni klɔ dan’n, i nun fiteli wie. Sran sɔ mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, be tuli be klun be boli jasin fɛ’n. Be kleli sran’m be like, kpɔkun, be kleli be Ɲanmiɛn sulɛ kpafuɛ’n i atin’n. Lele nin andɛ’n, junman sɔ’n nin a wieman. I kpa bɔbɔ’n, w’a trɛ dan. Yɛ atrɛkpa’n, amun bɔbɔ amun su di junman sɔ’n wie. Dɔ nga su’n, ɔ fata kɛ e di i kpa. Afin mɛn’n i awieliɛ’n w’a mantan koko. Junman sɔ mɔ Ɲanmiɛn fa mannin e’n, é dí i lele saan Zoova w’a fɛ i sa w’a wla sran’m be ndɛ’n nun ‘ɲrɛnnɛn dan’n’ nun yɛ ɔ́ wíe ɔ. (Matie 24:21) Yɛle kɛ, ɔ́ núnnún klunwifuɛ mun. Kpɔkun sɛ é kwlá sé’n, i sulɛ kpafuɛ’n bó nɲrɛ klanman asiɛ’n su kɛ waka m’ɔ su mma kpa’n sa.
8. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ Ɲanmiɛn jin e sin ɔn?
8 Kɛ nga Aze nin Zakari be ndɛ’n fa kle’n sa’n, kɛ é dí jasin fɛ’n bolɛ junman’n, e kwla lafi su kɛ Zoova jin e sin naan ɔ́ yrá e su. Kannzɛ awa wie’m be kunndɛ kɛ bé kún e mɔ e ti Ɲanmiɛn i sufuɛ’n, annzɛ bé jrán e junman’n, sanngɛ be nun wie fi w’a kwlá jranman junman’n i trɛlɛ’n. Jasin fɛ’n bolɛ junman’n, ɔ́ kɔ́ i ɲrun titi. Kɛ Alɛ Dan klikli’n wieli’n, wafa nga Zoova yrali Sielɛ Blɛ junman’n su lele nin andɛ’n, an bu i angunndan be nian. Sanngɛ, junman’n i dan lika te o lɛ.
9. ?Laa sa mennin yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin sie su ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?
9 ?Wafa sɛ yɛ Aze nin Zakari be ndɛ’n kwla su e bo naan y’a bo jasin fɛ’n, naan y’a kle sran’m be like kpa kɛ nga Ɲanmiɛn waan e yo’n sa ɔ? Amun e dun mmua fa e ɲin sie sa wie mɔ fluwa nɲɔn sɔ’m be kan be ndɛ’n, be su. I kun yɛle Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ’n nun sa nga Zuifu mɔ be sali be sin’n be yoli’n. Kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, Zuifu nga be fin lomuɛn Babilɔni lɔ bali Zerizalɛmu’n, be wlali Ɲanmiɛn i sua’n i bo ase, sanngɛ b’a kwlá traman be awlɛn. Be wa yacili junman’n i dilɛ. ?Angunndan tɛ mennin yɛ be buli ɔ? ?Yɛ afɔtuɛ mennin yɛ be man e ɔ?
Maan e angunndan’n yo kpa
10. ?Angunndan tɛ mennin yɛ Zuifu’m be buli ɔ? ?Yɛ i bo’n guali sɛ?
10 Zuifu nga be sali be sin be nvle nun’n, be seli kɛ: ‘Blɛ’n nin a juman.’ (Aze 1:2) Kɛ be boli Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ junman’n i bo mɔ afuɛ 536 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n bé wlɛ́ i bo ase’n, b’a seman kɛ ‘blɛ’n nin a junman.’ Sanngɛ, kɛ be mantanfuɛ’m bé klé be yalɛ mɔ awa’n fɛli i nuan wlali be ndɛ’n nun cɛ’n, be sa sin wa bubuli be. Siɛn’n, Zuifu’m be bɔbɔ be sua liɛ mun nin pɔɔ nun tranlɛ kunndɛlɛ’n, yɛ ɔ ti be cinnjin dan ɔn. Kɛ Zoova wun wafa nga be fa waka kpakpa mun be yo be sua mun mɔ be yaci i sua liɛ’n lɛ’n, ɔ usali be kɛ: ‘B’a wlawla be sua liɛ’m be nun ninnge kpakpa mun, sanngɛ m bɔbɔ min Anannganman min sua liɛ’n w’a bubu. ?Kɛ be yo i sɔ lɛ’n, ɔ nin i fata?’—Aze 1:4.
11. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Zoova tu Aze blɛ su Zuifu’m be fɔ ɔ?
11 Nanwlɛ, Zuifu’m be ɲin w’a tranman like ng’ɔ ti cinnjin kpafuɛ’n su. Kɛ ɔ yo naan be dun mmua kplan Ɲanmiɛn i sua’n, be bɔbɔ be pɔɔ nun tranlɛ’n i kunndɛlɛ’n yɛ ɔ loli be ɔ. Be ɲin kpali Ɲanmiɛn i sulɛ sua’n su. Aze 1:5 nun’n, Zoova wlali Zuifu’m be fanngan kɛ ‘ajalɛ nga be fali’n, be bu i angunndan be nian.’ Ɔ ti kɛ nn Zoova su se be kɛ be bɔbɔ be nian be ayeliɛ’n, ɔ nin i sua’n i kplanlɛ mɔ be ɲin kpali su’n, i su sa ng’ɔ tɔ be su’n.
12, 13. ?Wafa sɛ yɛ Aze 1:6 kan sa ng’ɔ o Zuifu’m be su’n i ndɛ ɔ? ?Yɛ ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle mennin?
12 Amun bɔbɔ amun nian, Zuifu’m be tinuntinun be ɲannin ninnge nga be timan cinnjin mɔ be yolɛ’n loli be dan’n, be su sa. Amun e nian wafa nga Aze 1:6 nun’n, Ɲanmiɛn kɛn i sɔ liɛ’n i ndɛ’n. I waan: ‘Amun fie’m be su ninnge nga amun luali’n, w’a sɔnman ngowa, sanngɛ be su mma nga amun tili’n ti kaan sa. Aliɛ nga amun ɲɛn i be di’n, ɔ juman amun. Nzan nga amun ɲɛn i be nɔn’n, ɔ juman amun. Tralɛ nga amun ɲɛn i be wla’n, ɔ kwlá tuman amun wun ayrɛ’n. Amun junman difuɛ’m be sika’n ɔ ti kɛ sika mɔ b’a fa sie bɔlɛ mɔ i bo ti fitiwa’n nun sa.’
13 Kannzɛ bɔbɔ Zuifu’m be o asiɛ nga Ɲanmiɛn fa mannin be’n i su’n, sanngɛ be ninnge’m be yoman ye kɛ nga be kunndɛ kɛ ɔ yo’n sa. Afin Zoova w’a yraman be su kɛ ng’ɔ fa kannin’n sa. (Mmla’n 28:38-48) Be luali ninnge mun, sanngɛ kɛ mɔ Zoova nunman be sin’n ti’n, like nga be titi’n ɔ juman be. Kɛ mɔ Zoova w’a yraman be su’n ti’n, b’a kwlá ɲanman ayrɛ tralɛ. Sɛ é kwlá sé’n, ɔ ti kɛ be fali junman nga be dili’n i sika nga be ɲɛnnin i’n sieli i bɔlɛ fitiwa’n nun sa. Ɔ maan, sran nga be mɛnnin i sika’n, ɔ kwlá fa yomɛn i wun sa ye. ?Yɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn se kɛ ‘nzan nga amun ɲɛn i be nɔn’n, ɔ juman amun’n,’ i bo’n yɛle mennin? Ndɛ sɔ’n kleman kɛ sɛ nzan’n bo be’n, yɛ ɔ ti like m’ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn w’a yra be su ɔ. I kpa bɔbɔ’n, Ɲanmiɛn bu nzan nɔnlɛ ngboko’n, i fɔ. (1 Samiɛl 25:36; Nyanndra Mun 23:29-35) Sanngɛ ndɛ sɔ’n kle kɛ, Ɲanmiɛn yraman be su. Nzan kwlaa nga be yi’n, ɔ su juman be naan se kɛ bolɛ yɛ ɔ́ bó be ɔ. Aze 1:6 waan: ‘Nzan nga amun ɲɛn i be nɔn’n, ɔ juman amun.’
14, 15. ?Afɔtuɛ mennin yɛ Aze 1:6 man e ɔ?
14 Zuifu’m be sua’m be su ndɛ nga Biblu’n kan’n, nán wafa ng’ɔ fata kɛ e yo e awlo’m be klanman’n, i su afɔtuɛ yɛ be man e ɔ. Lele ka naan Zuifu’m b’a ɔ lomuɛn’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Amɔsu ijɔli Izraɛli aɲanbeunfuɛ mun. Afin be fa ‘sui je wlawlali be sua’m be nun’n,’ yɛ be ‘tinngɛ be wun famiɛn li’m be su.’ (Amɔs 3:15; 6:4) Be ninnge sɔ’m b’a cɛman. Afin, be kpɔfuɛ’m be wa fɛnnin be. Sanngɛ, kɛ be ko dili lomuɛn afuɛ 70 mɔ be sali be sin’n, b’a faman sa sɔ’n b’a tuman be wun fɔ. ?Yɛ e li? Ɔ fata kɛ e tinuntinun e usa e wun kɛ: ?Wafa sɛ yɛ min awlo’n i nun ye siesielɛ’n ɔ lo min dan ɔn? ?Yɛ suklu dilɛ’n nin? ?Ɔ fata kɛ e di suklu’n lele naan e fa Ɲanmiɛn i junman liɛ’n e sie i siɛn?—Lik 12:20, 21; 1 Timote 6:17-19.
15 Kɛ e wie Aze 1:6 i kanngan, ɔ fata kɛ e tran e bu angunndan naan e wun i wlɛ kɛ sɛ Ɲanmiɛn w’a yraman e su’n, e ninnge’m be kwlá yoman ye. Kɛ laa Zuifu’m b’a yoman sɔ’n, be bɔbɔ be wunnin i su afɛ’n. Ɔ maan sɛ andɛ e ti aɲanbeunfuɛ o, annzɛ yalɛfuɛ o, sɛ Ɲanmiɛn w’a yraman e su’n, e nin i e afiɛn’n su kwlá sɛman, kpɔkun é wún i su afɛ’n. (Matie 25:34-40; 2 Korɛntfuɛ Mun 9:8-12) ?Yɛ wafa sɛ yɛ e kwla ɲan suyralɛ sɔ’n niɔn?
Zoova fɛ i wawɛ’n suan e bo
16-18. ?Zuifu’m be blɛ su’n, Zakari 4:6 i ɲrun nin i sin’n yɛle mennin?
16 Like nga Zoova fa suannin be nga laa be dili i junman be bo m’ɔ fa yrali be su’n, Zakari m’ɔ ti Aze i wiengu Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, ɔ kɛnnin i ndɛ. I sɔ’n kle wafa nga ɔ́ yrá e su wie’n. E kɛnngɛn i Biblu’n nun kɛ: ‘Ndɛ nga Anannganman’n kannin’n yɛ. I waan: “Nán kɛ ɔ wue kekle’n ti ɔ, yɛ nán kɛ ɔ wunmiɛn dan’n ti, yɛ a kwla di junman’n niɔn, sanngɛ min wawɛ’n ti yɛ maan a kwla di ɔ.”’ (Zakari 4:6) Atrɛkpa’n, amun a ti ndɛ sɔ’n le. ?Sanngɛ, ndɛ sɔ’n yoli Aze nin Zakari be blɛ sufuɛ’m be sɛ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ yo e wie ɔ?
17 Zuifu nga b’a kpɔciman Ɲanmiɛn’n, maan e si kɛ Aze nin Zakari be ndɛ’n wlali be fanngan kpa. Afuɛ 520 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n i anglo nsiɛn nun’n, Aze boli Ɲanmiɛn nuan ijɔlɛ junman’n i dilɛ’n i bo. Afuɛ kunngba’n i anglo mɔcuɛ nun’n, yɛ Zakari boli i junman liɛ’n i bo ɔ. (Zakari 1:1) Kɛ nga e kwla fa wun i Aze 2:18 nun’n sa’n, afuɛ kunngba’n i anglo’n i ngwlan nun’n, Zuifu’m be tuli be klun be wlali Ɲanmiɛn i sua’n i bo ase ekun. Kɛ be wlali Zuifu’m be fanngan’n, be fali ndɛ nga Zoova kannin’n su. Afin, be si kɛ ɔ jin be sin. Be sin sɔ mɔ Ɲanmiɛn jin’n, i ndɛ yɛ Zakari 4:6 kan ɔn.
18 Afuɛ 537 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, kɛ Zuifu’m bé sá be sin be nvle’n nun’n, be leman sonja fi. Sanngɛ, kɛ be fɛli i Babilɔni lɔ lele mɔ bé jú be nvle’n nun’n, Zoova sasali be yɛ ɔ kleli be atin’n. Kpɔkun i sin’n, kɛ be boli Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ’n i bo’n, Ɲanmiɛn i wawɛ’n kleli be atin’n. Sɛ be tu be klun be bo junman’n i dilɛ bo ekun’n, Zoova fɛ́ i wawɛ’n súan be bo.
19. ?Wan yɛ Ɲanmiɛn i wawɛ’n fuli i wunmiɛn liɛ’n su ɔ?
19 Ninnge mɔcuɛ nga Ɲanmiɛn maan Zakari wunnin be aolia nun’n ti’n, Zakari bɔbɔ kwla lafili su kɛ Zoova jrán i nvle nga bé dí i sua’n i kplanlɛ junman’n lele bé gúɛgúɛ i bo’n, be sin. Aolia nun like’n i nnan su mɔ ndɛ tre 3 kɛn i ndɛ’n, ɔ kle kɛ Zuifu’m be ɲin mɔ be mian naan b’a gua Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ’n i bo’n, Satan kusu miɛnnin i ɲin kɛ ɔ́ tɛ́nndɛn i ɲrun. (Zakari 3:1) Kɛ Satan wun kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ Zozie ɔ́ dí Ɲanmiɛn i sua uflɛ’n i kplanlɛ junman’n naan nvlefuɛ’m be ɲan su ye’n, ɔ kwlá yomɛn i fɛ mlɔnmlɔn. Kannzɛ Satan kunndɛ kɛ ɔ́ tánndan Ɲanmiɛn sua’n i kplanlɛ’n i ɲrun’n, sanngɛ Zoova i wawɛ’n i fanngan nun’n, Zuifu’m bé ɲán wunmiɛn bé dí junman’n lele bé gúɛ i bo.
20. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn i wawɛ’n suannin Zuifu’m be bo mɔ be dili Ɲanmiɛn i junman’n niɔn?
20 Kɛ awa’n jrannin Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ junman’n, ɔ yoli kɛ oka dan kpa kun mɔ be kwlá sumɛn i bo’n yɛ ɔ takali Zuifu’m be ɲrun sa. Sanngɛ, Zoova seli kɛ like sɔ m’ɔ ti kɛ “oka” sa’n, bé trɛ́trɛ́ nun “kpɛtɛɛ.” (Zakari 4:7) Ɔ yoli sɔ kusu! Famiɛn Dariisi klikli’n nianniannin be fluwa’m be nun. Kpɔkun, ɔ wunnin kɛ Sirisi mannin Zuifu’m be atin kɛ be kplan Ɲanmiɛn i sua’n i uflɛ. Kɛ ɔ wunnin i sɔ’n, ɔ mannin atin ekun kɛ Zuifu’m be kplan Ɲanmiɛn i sua’n. Kpɔkun i bɔbɔ Dariisi mannin sika kɛ Zuifu’m be fa uka be sa su. Amun nian kɛ sa mɔ b’a sunnzunman’n, ɔ yoli ɔ! ?Zoova i wawɛ’n dili junman sa sɔ’n nun? E kwla se sɔ weiin kpa. Afuɛ 515 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, Dariisi klikli’n i famiɛn dilɛ’n i afuɛ nsiɛn su’n, be wieli Ɲanmiɛn i sua’n i kplan.—Ɛsdras 6:1, 15.
21. (a) ?Aze nin Zakari be blɛ su’n, wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn ‘kejeli aofuɛ’m be nun,’ ɔ maan “be bo ninnge kpakpa’m be” bali ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ sa sɔ’n kpɛn su andɛ ɔ?
21 Aze 2:5 nun’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n kpɛnnin Zuifu’m be wla kɛ Zoova nin be trali aenguɛ Sinai Oka’n bo lɔ naan cɛn sɔ nun’n, “oka wunmuan’n kejeli kpa.” (Ezipt Lɔ Tulɛ 19:18) Aze nin Zakari be blɛ su’n, kɛ nga Aze ndɛ tre 2 i mma 6 nin 7 fa kɛn i ndɛ ɲanndra nun’n sa’n, Zoova wá kéje ninnge mun wafa kun ekun. Pɛrsi Mɛn’n nun’n, lika’n wá yó sukusuku kpa, sanngɛ lele nin i kɛ bé fá wíe Ɲanmiɛn i sua’n i kplan’n, be su jranman junman’n kun. Kpɔkun, be mɔ be timan Zuifu’n mɔ be ti kɛ ‘ninnge kpakpa kpanngbanngban’ sa’n, be nin Zuifu’m bé wá sú Ɲanmiɛn i sua’n nun. Ɔ maan, ɔ́ ɲán ɲrun. Andɛ’n, ‘aofuɛ’m be nun kejelɛ’n’ ɔ yoli maan be mɔ be ti kɛ ‘be bo ninnge kpakpa kpanngbanngban sa’n,’ be nin Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be onga’n bé wá sú Ɲanmiɛn. Nanwlɛ, be mɔ be ti bua’m be wie’n be nin be nga be kpali be sieli be ngunmin’n, be su Zoova likawlɛ i sua’n nun andɛ, ɔ maan ɔ ɲan ɲrun. Like nga Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa sɔ’m be minndɛ i kpa siɛn’n, yɛle blɛ mɔ Zoova wá ‘kéje Ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n,’ i wafa kun ekun’n. Blɛ sɔ’n nun’n, Zoova yí famiɛn’m be ase. Ɔ́ yó maan be kwlalɛ’n wíe.—Aze 2:22.
22. ?Wafa sɛ yɛ Zoova ‘kejeli’ aofuɛ’m be nun ɔn? ?Yɛ i bo’n guali sɛ? ?Yɛ be nun kejelɛ mennin yɛ ɔ te ka ɔ?
22 Ninnge fanunfanun mɔ be ti ‘ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n, ɔ nin jenvie’n nin asiɛ’n,’ be kejelɛ’n i nzɔliɛ’n, maan e wla kpɛn be su. I kun yɛle kɛ, be kannin Satan nin i mmusu’m be bo ɲanmiɛn su lɔ guali asiɛ’n i wun wa. (Sa Nglo Yilɛ 12:7-12) Asa ekun’n, jasin fɛ’n mɔ Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be fɛ i bolɛ’n nun ta’n, ɔ kejeli mɛn’n nga i nun ninnge mun. (Sa Nglo Yilɛ 11:18) Ɔ nin i sɔ ngba’n, “sran kpanngban kpa” mɔ be ti nvlenvle’m be ninnge kpakpa’n, be wa ukali Izraɛlifuɛ nga be ti Ɲanmiɛn liɛ sakpa’n be su naan bé sú Zoova wie. (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10) Sran kpanngban kpa mun nin Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be kan kle sran mun kɛ ɔ ka kaan sa’n, Ɲanmiɛn wá kéje aofuɛ’m be nun Armagedɔn alɛ’n nun. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, Ɲanmiɛn i sulɛ kpafuɛ’n táka kpa asiɛ wunmuan’n su.
?Amun wla kwla kpɛn su?
• ?Blɛ mennin nun yɛ Aze nin Zakari be yoli Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ ɔ? ?Blɛ sɔ’n nun’n, nn ngue sa yɛ ɔ o lɛ ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ e kwla nanti Aze nin Zakari be ndɛ’n su ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ amun wun kɛ Zakari 4:6 ɔ wla sran fanngan ɔn?
[Foto, bue 8]
Aze nin Zakari be ndɛ’n gua e awlɛn su nzue kɛ Ɲanmiɛn jin e sin.
[Foto, bue 10]
‘B’a wlawla be sua liɛ’m be nun ninnge kpakpa mun, sanngɛ min sua liɛ’n w’a bubu. ?Kɛ be yo i sɔ lɛ’n, ɔ nin i fata?’
[Foto, bue 12]
Zoova i nvle nunfuɛ’m be bo jasin fɛ’n be kunndɛ ‘aofuɛ mɔ be ti ninnge kpakpa mun’n.’