?Klistfuɛ’m be wla o su kɛ bé trán asiɛ’n su tititi?
“[Ɲanmiɛn] núnnún be nyinmuɛn’n kwlaa, wie’n su tran-man lɛ kun.”—SA NGLO YILƐ 21:4.
CƐN kun’n, gbanflɛn aɲanbeunfuɛ kun wanndili ko kotoli Zezi bo, yɛ ɔ usɛli i kɛ: “?Nja, ɔ bɔ a ti like klefuɛ kpa’n, nguɛ yɛ ń yó naan m’an nyan anannganman nguan nin-ɔn?” (Mark 10:17) Anannganman nguan’n i su kosan yɛ gbanflɛn’n su usa ɔ. ?Sanngɛ nin yɛ bé ɲán anannganman nguan’n sɔ’n niɔn? Kɛ nga like suanlɛ ng’ɔ sinnin’n kleli’n sa’n, laa kpa’n, Ɲanmiɛn maan Zuifu’m be lafili su kɛ sran’m bé cɛ́n yɛ bé trán asiɛ’n su tititi. Klistfuɛ klikli’m be blɛ su Zuifu sunman be lafili i sɔ’n su wie.
2 I nun mɔ Zezi i janvuɛ Marti kɛ́n i niaan m’ɔ wuli’n i ndɛ’n, atrɛkpa’n, sran’m be cɛnlɛ asiɛ’n su wa akunndan yɛ ɔ bu ɔ. Afin, i waan: “N si kɛ mɛn’n i awieliɛ bɔ sran’m bé cɛ́n’n, ɔ́ cɛ́n.” (Zan 11:24) Ɔ ti su kɛ Sadisefuɛ’m be lafiman sran cɛnlɛ ndɛ’n su. (Mark 12:18) Sanngɛ, George Foot Moore klɛli i fluwa kun nun kɛ: “Fluwa nga be klɛli be [...] afuɛ ya nɲɔn annzɛ ya kun kwlaa lele naan b’a wu Zezi’n, be kle weiin kɛ sran’m be lafi su kɛ blɛ kun wá jú’n, bé wá cɛ́n be nga be wuli’n naan bé trán nguan nun ekun asiɛ’n su wa.” Gbanflɛn aɲanbeunfuɛ ng’ɔ wanndili ko toli Zezi’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ ɲán anannganman nguan asiɛ’n su wa.
3 Andɛ’n, Ɲanmiɛn sulɛ wafa mun, ɔ nin Biblu’n nun like sifuɛ’m be waan Zezi w’a kleman kɛ sran’m bé trán asiɛ’n su wa tititi. Sran’m be dan lika be lafi su kɛ sɛ be wu’n, bé kó trán aolia nun mɛn kun nun. I ti kɛ be kanngan Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun mɔ be wun “anannganman nguan” nun’n, be bu i kɛ ɲanmiɛn su lɔ nguan nun tranlɛ ndɛ yɛ be kan ɔn. ?I sɔ’n ti su? ?Anannganman nguan ndɛ nga Zezi kannin’n i bo yɛle benin? ?Ngue yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be lafili su ɔ? ?Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n, ɔ kan asiɛ’n su wa tranlɛ tititi i ndɛ?
“Kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” sran’m bé trán asiɛ’n su tititi
4 Biblu’n kle kɛ Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, yɛ bé cɛ́n bé kó trán ɲanmiɛn su lɔ bé síe asiɛ’n niɔn. (Lik 12:32; Sa Nglo Yilɛ 5:9, 10; 14:1-3) Sanngɛ kɛ Zezi kán anannganman nguan ndɛ’n, nán sran akpasua sɔ’n be ngunmin be akunndan yɛ ɔ buli ɔ. Kɛ Zezi seli gbanflɛn aɲanbeunfuɛ’n kɛ ɔ yaci i aɲanbeun ninnge mun naan ɔ su i su’n, ɔ yoli Gbanflɛn’n i ya. Ɔ maan ɔ ɔli. I sɔ’n nun’n, ndɛ nga Zezi kan kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun’n, maan e nian. (An kanngan Matie 19:28, 29 nun.) Zezi seli i akoto’m be kɛ bé trán famiɛn difuɛ’m be nun wie. Yɛ bé dí “Izraɛl nvle blu-nin-nnyɔn’m” be jɔlɛ. Yɛle kɛ bé dí klɔ sran’m be kwlaa be jɔlɛ, saan be nga bé kó trán ɲanmiɛn su lɔ mun. (1 Korɛntfuɛ Mun 6:2) Kusu’n, kɛ Zezi kannin kɛ bé ‘nyán anannganman nguan’n,’ “sran kwlaa” nga be su i su’n, be akatua’n i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. “Kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” yɛ ninnge sɔ’m be kwlaa bé kpɛ́n su ɔ.
5 ?Kɛ Zezi seli kɛ “kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” i bo’n yɛle benin? Biblu’n Anuasɛ Fuflɛ nun’n be kacili ndɛ sɔ’n kɛ ‘ɔ́ wá yó ninnge kwlaa uflɛ.’ Biblu’n Jésus Christ i amanien fè nun’n be kacili i kɛ “blɛ mɔ be ko bo mɛn’n i bo uflɛ’n.” Kɛ Zezi kannin ndɛ sɔ’n w’a yiyiman nun. Ɔ kle kɛ like ng’ɔ kɛn i ndɛ’n nán andɛ sa yɛ Zuifu’m be wla o su ɔ. Yɛle kɛ bé wá bó ninnge nga be o asiɛ’n su’n be uflɛ. Ninnge’m bé yó kɛ be fa ti laa Edɛni fie nun kwlaa naan Adam nin Ɛvu b’a yo sa tɛ’n sa. Ɲanmiɛn tali nda kɛ ɔ́ “wá yí nyanmiɛn ng’ɔ la nglo lɔ plaii’n, nin asiɛ’n be uflɛ.” Mɛn’n i bolɛ uflɛ’n wá yó maan nda sɔ’n ɔ́ kpɛ́n su.—Ezai 65:17.
6 Kɛ Zezi kán mɛn’n i awieliɛ ndɛ’n, ɔ kannin anannganman nguan’n i ndɛ ekun. (Matie 24:1-3) Ɔ seli kɛ: “M bɔ n kacili Sran’n bɔ min nyrun ti nyannyan ɔ yo sro’n, kɛ min nin min anz’m be kwlaa e ba’n, ń yí n famiɛn’n nglo ń trán m bia’n su. Nvle-nvle’m be kwlaa bé yía min nyrun lɛ, ḿ bú be nun kɛ nnɛn tafuɛ’n bu i bua mun nin i boli’m be nun gua be ngunmin-ngunmin’n sa.” Be ng’ɔ́ bú be fɔ’n “bé kɔ́ lika bɔ lɔ nyrɛnnɛn’n wie-man’n nun’n, sanngɛ nanwlɛfuɛ’m bé nyán anannganman nguan.” “Nanwlɛfuɛ” annzɛ sran kpa nga be ɲan anannganman nguan’n, yɛle be nga be suan Klist i “niaan” nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kpali be sieli be ngunmin’n be bo’n. (Matie 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Kɛ mɔ be fali be nga be kpali be sieli be ngunmin’n kɛ be ko di Famiɛn ɲanmiɛn su lɔ’n ti’n, “Nanwlɛfuɛ” mun yɛle be nga bé trán Sielɛ sɔ’n i bo asiɛ’n su wa’n. Biblu’n dun mmua kannin kɛ: “[Zoova i Famiɛn’n] yɛ ɔ́ síe mɛn nin-ɔn. Ɔ́ síe i kɛ ɔ fɛ i asiɛ’n i bue kun su b’ɔ́ fá jú i bue kun lɔ’n su’n, yɛ kɛ ɔ fɛ i Efrat’n nuan b’ɔ́ fá jú asiɛ’n i awieliɛ lɔ’n.” (Jue Mun 72:8) Be nga bé trán mɛn sɔ’n nun’n, bé ɲán anannganman nguan.
?Ngue yɛ Zezi su ndɛ nga Zan klɛli’n ɔ kle ɔ?
7 Zezi i su ndɛ nga Matie nin Mark yɛ Lik be klɛli’n be nun’n, kɛ Zezi kán sa nga y’a kan be ndɛ lɛ’n be ndɛ’n, ɔ kannin “anannganman nguan” ndɛ wie. Zan i fluwa liɛ’n nun’n, Zezi kannin anannganman nguan ndɛ kpɛ kɔe 17. Maan e fa e ɲin e sie be nun wie’m be su, naan ndɛ nga Zezi kɛnnin i asiɛ’n su anannganman nguan ɲanlɛ’n su’n, y’a wun i.
8 Zan i fluwa’n nun’n, sran klikli nga Zezi kannin anannganman nguan ndɛ kleli i’n, yɛle Farizifuɛ nga be flɛ i Nikodɛmu’n. Ɔ seli Nikodɛmu kɛ: “Nanwlɛ, sɛ sran i awuliɛ’n fin-man nzue nin Nyanmiɛn wawɛ’n, ɔ su kwlá yo-man mɛn nga Nyanmiɛn sie’n i nunfuɛ.” Ɔ fata kɛ be nga Ɲanmiɛn síe be’n, ‘be wu be ekun.’ (Zan 3:3-5) Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. Zezi kannin like nga klɔ sran ngba kwla ɲɛn i’n i ndɛ wie. (An kanngan Zan 3:16 nun.) Anannganman nguan mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n, ɔ nin nga be nga bé trán asiɛ’n su wa be wla o su’n, i ndɛ yɛ ɔ su kan ɔn.
9 Kɛ Zezi kannin ndɛ kleli Nikodɛmu Zerizalɛmu lɔ’n, ɔ tuli ajalɛ ɔli Galile lika’n nun lɔ. I kɔlɛ nun’n, Zakɔbu i nzue gbo’n i wun lɛ klɔ nga be flɛ i Sikar m’ɔ o Samali’n, ɔ toli bla kun lɛ. Ɔ seli bla’n kɛ: “Sran ng’ɔ nɔn nzue nga n fa mɛn i’n, ɔ́ káci kɛ nzue ti sa i nun b’ɔ́ nyrɛ́n piaa lele ɔ maan ɔ́ nyán Anannganman nguan.” (Zan 4:5, 6, 14) Nzue sɔ’n ti ninnge nga Ɲanmiɛn siesieli naan klɔ sran’m b’a kwla ɲan anannganman nguan ekun’n i nzɔliɛ. Be nga bé trán asiɛ’n su wa’n, be o sran sɔ’m be nun wie. Sa Nglo Yilɛ fluwa’n nun’n, be kannin Ɲanmiɛn bɔbɔ ndɛ. Ɔ su se kɛ: “Sran nga nzue we kun i’n, ń fá nzue ti bɔ i nun nzue’n man nguan’n i nun nzue’n mɛ́n i, ɔ su yi-man nun dein.” (Sa Nglo Yilɛ 21:5, 6; 22:17) Ɔ maan Zezi kannin anannganman nguan ndɛ kleli Samali bla’n. Sanngɛ, nán be nga bé dí famiɛn Ɲanmiɛn Sielɛ’n nun’n be ngunmin yɛ bé ɲɛ́n i ɔ. Klɔ sran nga be lafi Ɲanmiɛn su mɔ be wla o su kɛ bé trán asiɛ’n su’n, bé ɲán anannganman nguan’n wie.
10 Kɛ afuɛ nuan’n yiali’n, Zezi ɔli Zerizalɛmu ekun. Lɔ’n, ɔ yoli bian kun m’ɔ o nzue nga be flɛ i Betɛsda’n i wun’n lɛ’n, i juejue. Zuifu nga be buli like ng’ɔ yoli’n i fɔ’n, ɔ seli be kɛ: “Nanwlɛ, like nga Ba’n wun kɛ i Si yo’n, yɛ ɔ nian su yo-ɔ. Ba’n bɔbɔ kwlá kpɛ-mɛn i ti nun yo-man like fi.” Kpɛkun Zezi seli be kɛ i Si bɔbɔ “fa ndɛ’n kwlaa wlɛli i Ba’n sa nun.” I sin’n, ɔ kan guali su kɛ: “Nanwlɛ, sran ng’ɔ tie min ndɛ’n naan ɔ lafi sran ng’ɔ sunmannin min’n su’n, ɔ lɛ Anannganman nguan.” Ɔ seli ekun kɛ: “Cɛn wie lele be kwlaa nga be o ndia nun’n, bé tí i nɛn, yɛ bé fín ndia’n nun fíte. Be nga be yoli sa kpa’n, bé cɛ́n bé nyán nguan, be nga be yoli sa tɛ’n, bé cɛ́n, yɛ bé fá be kɔ́ jɔlɛ difuɛ’n i ja su.” (Zan 5:1-9, 19, 22, 24-29) Zezi su se be nga be kle i yalɛ’n be kɛ i yɛ Ɲanmiɛn sieli i kɛ ɔ yia anannganman nguan mɔ Zuifu’m be wla o su kɛ bé ɲɛ́n i asiɛ’n su’n, i nuan ɔn. Naan be nga be wuli’n be cɛnlɛ’n yɛ ɔ́ fá yó i sɔ liɛ’n niɔn.
11 Galile lɔ’n, sran akpiakpi mɔ be kunndɛ kɛ Zezi yo abonuan sa naan ɔ man be kpaun’n, be boli i su sulɛ bo. Zezi kannin kpaun wafa uflɛ ndɛ kleli be. Kpaun sɔ’n yɛle “kpaun b’ɔ man nguan.” (An kanngan Zan 6:40, 48-51 nun.) Ɔ seli kɛ: “Min nnɛn’n yɛ ɔ ti kpaun sɔ’n bɔ ń fá mán nin-ɔn.” Be nga be nin Zezi bé dí famiɛn ɲanmiɛn su lɔ’n be ti’n, ɔ fɛli i nguan’n mannin. Sanngɛ nán be ngunmin be ti ɔ. Ɔ ‘fa mannin sɔ naan mɛnmɛnfuɛ [nga be nin delɛ fata’n] be nyan nguan.’ “Sran ng’ɔ di kpaun sɔ’n wie’n,” yɛle kɛ sran ng’ɔ lafi Zezi i wun ng’ɔ fa kpɔli e ti’n m’ɔ kwla de e’n su’n, ɔ kwla lafi su kɛ ɔ o anannganman nguan’n i atin’n su. Ɔ ti weiin kɛ, anannganman nguan ɲanlɛ asiɛ’n su Mɛsi’n i sielɛ blɛ’n nun’n, Zuifu’m be wla o su nán andɛ sa ɔ. I sɔ’n o wulɛ m’ɔ sran’m be ‘su wu-man mlɔnmlɔn’n,’ i nun wie.
12 I sin’n, kɛ bé fá Ɲanmiɛn i sua’n bé wlɛ́ i sa nun mɔ bé dí i cɛn’n Zerizalɛmu lɔ’n, Zezi seli be nga be tɛnndɛn i ɲrun’n be kɛ: “An lafi-man n su, afin an nun-man m bua’m be nun wie. M bua’m be ti min nɛn, n si be, yɛ be su n su. M man be anannganman nguan.” (Zan 10:26-28) ?Ɲanmiɛn su lɔ nguan ɲanlɛ ngunmin ndɛ yɛ Zezi kan ɔn? ?Annzɛ ɔ bu asiɛ’n m’ɔ́ káci mɛn klanman’n i su anannganman nguan ɲanlɛ’n i akunndan wie? Kɛ Zezi kannin ndɛ yɛ’n fa cicili i sɔnnzɔnfuɛ’m be wla’n w’a cɛman yɛ ɔ kannin ndɛ sɔ’n niɔn. Ɔ seli be kɛ: “Amun bɔ an ti kɛ bua akpasua kaan kun sa’n, nán srɛ kun amun, yɛlɛ kɛ amun Si klo kɛ amun tran be ng’ɔ sie be’n be nun.” (Lik 12:32) Sanngɛ cɛn dilɛ blɛ sɔ’n nun’n, Zezi seli kɛ: “M bua’m be wie be o lɛ bɔ be nun-man tuin nga nun. Saan ń fá be sɔfuɛ mun bá.” (Zan 10:16) Ɔ maan kɛ Zezi kán ndɛ klé be nga be tɛnndɛn i ɲrun’n, ɔ kannin like nɲɔn ndɛ. Ɔ kannin “bua akpasua kaan” i nunfuɛ’m be wla m’ɔ o su kɛ bé trán ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ nin “bua’m be wie” mun mɔ be wla o su kɛ bé ɲán anannganman nguan asiɛ’n su’n, i ndɛ.
Like nga be wla o su’n, be yiyiman nun kun
13 Blɛ nga Zezi wú waka’n su’n, ɔ yili i nglo weiin kɛ like nga klɔ sran’m be wla o su’n, ɔ́ kpɛ́n su. Sa tɛ yofuɛ kun mɔ be boboli i Zezi wun lɛ’n, ɔ seli Zezi kɛ blɛ ng’ɔ́ wá dí i famiɛn’n, ɔ bu i akunndan. Zezi tɛli i nda kɛ: “Nian, maan n kan ndɛ kun n kle wɔ ndɛkɛn, min nin wɔ é jú Ɲanmiɛn i lika klanman’n nun lɔ.” (Lik 23:43, NW) Kɛ m’ɔ ti jrɛiin kɛ bian sɔ’n ti Zuifu’n ti’n, ɔ maan be boman wɛ be yiyiman mɛn klanman’n nun be klemɛn i kun. Ɔ si kɛ cɛn wie lele sran’m bé ɲán anannganman nguan asiɛ’n su.
14 Sanngɛ like ng’ɔ fata kɛ Zezi yiyi nun’n, yɛle ɲanmiɛn su lɔ nguan ɲanlɛ ng’ɔ boli su’n. Kɛ ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ ɔ́ kɔ́ ɲanmiɛn su lɔ kó síesíe lika mán be’n, b’a wunmɛn i wlɛ. (An kanngan Zan 14:2-5 nun.) I sin’n, ɔ seli be kɛ: “Ndɛ kpanngban kpa o n klun bɔ n waan ń kán klé amun-ɔn, sanngɛ amun ti nian kwlá sɔn-mɛn i bo kɛ é sé yɛ’n. Kɛ Nyanmiɛn wawɛ’n b’ɔ ti Nanwlɛfuɛ’n ko ba’n, ɔ́ klé amun sa ng’ɔ ti nanwlɛ’n i kwlaa.” (Zan 16:12, 13) Saan kɛ afuɛ nga be flɛ i 33 nun pantekɔtu’n sinnin mɔ Ɲanmiɛn wawɛ’n kpali Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be di famiɛn’n, yɛ be wunnin i wlɛ kɛ ɲanmiɛn su lɔ yɛ bé kó dí famiɛn ɔn. (1 Korɛntfuɛ Mun 15:49; Kolɔsfuɛ Mun 1:5; 1 Piɛr 1:3, 4) Ɲanmiɛn su lɔ tranlɛ’n, ɔ ti like klelɛ uflɛ. Yɛ i sɔ’n yɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n, ɔ tin su ɔ. ?Sanngɛ klɔ sran’m be wla m’ɔ o su kɛ bé trán asiɛ’n su tititi’n, Biblu’n i bue sɔ’n kɛn i ndɛ wie?
?Ngue yɛ fluwa nga Ɲanmiɛn maan be klɛli be’n be kle ɔ?
15 Akoto Pɔlu i lɛtri ng’ɔ klɛli ko mannin Ebre mun’n i nun’n, ɔ flɛli i wiengu Klistfuɛ’m be kɛ “aniaan bɔ an ti Nyanmiɛn liɛ b’ɔ flɛli amun wie’n.” Sanngɛ ɔ kannin ekun kɛ Ɲanmiɛn ‘fa [Zezi] sieli mɛn nga ɔ́ wá yí’n’ su. (Ebre Mun 2:3, 5; 3:1) Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n i nun’n, ndɛ mma nga be kacili i kɛ ‘mɛn nga’n,’ asiɛ nga sran’m be o su’n i ndɛ yɛ be fa kan ɔn. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn i “mɛn nga ɔ́ wá yí’n,” yɛle ninnge nga Ɲanmiɛn wá síesíe be uflɛ asiɛ’n su Zezi Klist i famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n. Ɔ maan Zezi yó maan nda nga Ɲanmiɛn tɛli i yɛ’n, ɔ́ kpɛ́n su. Ɔ seli kɛ: “Mɛn’n ɔ́ yó sran kpa’m be liɛ. Bé trán nun tititi.”—Jue Mun 37:29.
16 Ɲanmiɛn maan akoto Piɛli klɛli sran’m be ɲrun lɔ sa’m be su ndɛ wie. Ɔ klɛli i kɛ: “Be sie nyanmiɛn su lɔ’n nin asiɛ nga be o lɛ ndɛ’n, be lɛ maan sin di be. Bé síe be lɛ lele fá jú cɛn nga bé bú sran nga be sro-man Nyanmiɛn’n be fɔ bɔ bé sáci be’n.” (2 Piɛr 3:7) ?Ngue yɛ ɔ́ sín ɲanmiɛn su lɔ’n m’ɔ ti awa’m be nzɔliɛ’n, ɔ nin klɔ sran klunwifuɛ nga be o lɛ andɛ’n be osu ɔ? (An kanngan 2 Piɛr 3:13 nun.) ‘Nyanmiɛn su lɔ uflɛ’n,’ m’ɔ ti Mɛsi’n i Sielɛ nga Ɲanmiɛn maan ɔ́ síe’n i nzɔliɛ’n, ɔ nin ‘asiɛ uflɛ’n’ m’ɔ ti sran kpa nga be su Ɲanmiɛn’n be nzɔliɛ’n, be yɛ bé káci be ɔ.
17 Biblu’n nun fluwa kasiɛn’n, ɔ kle e aolia nun kɛ cɛn wie lele’n, fɔ su tranman sran’m be nun kun. I sɔ’n kan e awlɛn’n. (An kanngan Sa Nglo Yilɛ 21:1-4 nun.) Kɛ ɔ fin cɛn mɔ sran klikli’n ti’n fɔ’n wluli sran’m be nun Edɛni fie nun lɔ’n, like nga be nga be lafi Ɲanmiɛn su’n be wla o su’n yɛ ɔ o lɛ ɔ. Sran kpa’m bé trán mɛn klanman’n nun asiɛ’n su. Be su yoman kpɛnngbɛn kun. I sɔ like liɛ mɔ e wla o su’n, ɔ taka Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nin Glɛki aniɛn nun’n, be su. Yɛ andɛ nin andɛ ɔ te wla Zoova i sufuɛ kpa’m be fanngan.—Sa Nglo Yilɛ 22:1, 2.
?Amun kwla yiyi nun?
• ?Kɛ Zezi seli kɛ “kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” i bo’n yɛle benin?
• ?Ngue ndɛ yɛ Zezi kan kleli Nikodɛmu ɔ?
• ?Ngue yɛ Zezi waan ɔ́ yó mán sa tɛ yofuɛ nga be boboli i i wun lɛ’n niɔn?
• ?Lɛtri nga be klɛli Ebre mun’n nin ndɛ nga Piɛli kannin’n, wafa sɛ yɛ be kle kɛ sran’m be kwla tran asiɛ’n su tititi ɔ?
[Kosan mun]
1, 2. ?Wafa sɛ yɛ e si kɛ Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, Zuifu kpanngban be wla o su kɛ bé trán asiɛ’n su tititi ɔ?
3. ?Kosan benin yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun ɔn?
4. ?“Kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” ngue yɛ ɔ́ wá kpɛ́n su ɔ?
5. ?Kɛ be se kɛ “kɛ bé wá bó mɛn’n i uflɛ ekun’n,” i bo’n yɛle benin?
6. ?Boli nin bua’m be su ɲanndra’n, ɔ kle e ngue anannganman nguan mɔ e wla o su’n i su?
7, 8. ?Like fanunfanun nɲɔn benin yɛ Zezi kannin be ndɛ kleli Nikodɛmu ɔ?
9. ?Like benin yɛ sran’m be wla o su mɔ Zezi kɛnnin i ndɛ kleli Samali bla’n niɔn?
10. ?Kɛ Zezi yoli bian kun juejue Betɛsda’n nzue i wun’n lɛ’n, anannganman nguan’n i su ndɛ benin yɛ ɔ kan kleli be nga be tɛnndɛn i ɲrun’n niɔn?
11. ?Wafa sɛ yɛ e si kɛ ndɛ nga Zezi kɛnnin i Zan 6:48-51 nun’n, ɔ wɔ anannganman nguan mɔ e wla o su kɛ é ɲɛ́n i asiɛ’n su’n wie ɔ?
12. ?Kɛ Zezi seli be nga be tɛnndɛn i ɲrun’n be kɛ ‘ɔ́ mán i bua’m be anannganman nguan’n,’ ngue yɛ sran’m be wla o su m’ɔ kɛnnin i ndɛ ɔ?
13. ?Kɛ Zezi seli kɛ ‘min nin wɔ é jú Ɲanmiɛn i lika klanman’n nun lɔ’n,’ i bo’n yɛle benin?
14. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ ɲanmiɛn su lɔ tranlɛ’n i wlɛ wunlɛ’n yoli kekle mannin akoto mun ɔn? (b) ?Blɛ benin nun yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin ɲanmiɛn su lɔ tranlɛ’n i wlɛ ɔ?
15, 16. ?Fluwa nga Ɲanmiɛn maan be klɛli Ebre mun’n nin ndɛ nga Piɛli kannin’n, wafa sɛ yɛ be fa e ɲin sie i asiɛ’n su tranlɛ tititi’n su ɔ?
17. ?Like nga klɔ sran’m be wla o su’n, wafa sɛ yɛ be kɛn i ndɛ Sa Nglo Yilɛ 21:1-4 nun ɔn?
[Foto, bue 15]
Be nga be ti kɛ bua sa’n bé trán asiɛ’n su tititi.
[Foto mun, bue 16]
Zezi kannin anannganman nguan ndɛ kleli sran uflɛ mun.