‘Be klun jɔli kpa, yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n sieli be’

 1, 2. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ junman nga be fa mannin Baanabasi nin Sɔlu’n, ɔ nin be nga be dun mmua sunmannin be’n be liɛ’n, ɔ timan kun-ɔn? ?Yɛ wafa sɛ yɛ junman nga bé wá dí’n, ɔ́ wá yó naan Sa Nga Be Yoli’n 1:8 w’a kpɛn su-ɔ?

NANWLƐ, andɛ cɛn liɛ’n ti asɔnun ng’ɔ o Antiɔsu lɔ’n i nunfuɛ’m be aklunjɔɛ cɛn. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ nin like klefuɛ kwlaa nga be o lɔ’n be nun’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n kpali Baanabasi nin Sɔlu naan be ko bo jasin fɛ’n lika mmuammua’m be nun.a (Yol. 13:1, 2) Ɔ ti su kɛ be dun mmua sunmannin sran wie mun laa kɛ be ko bo jasin fɛ’n lika uflɛ. Be sunmannin be lika nga Klisifuɛ’m be o’n be nun. (Yol. 8:14; 11:22) Sanngɛ Baanabasi nin Sɔlu ɔ nin Zan Marki m’ɔ́ súan be bo’n be liɛ’n, bé wá kɔ́ lika nga sran’m be nin-a timan jasin fɛ’n i le’n be nun.

² I afuɛ blu-nin-nnan (14) yɛ, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Amún kán min ndɛ Zerizalɛmun wa, nin Zide wunmuan’n nun, ɔ nin Samari lele fá jú asiɛ’n i tiwa lɔ.” (Yol. 1:8) Sunmanlɛ mɔ be sunmannin Baanabasi nin Sɔlu kɛ be ko bo jasin’n nvle uflɛ nun’n, ɔ́ wá yó maan ndɛ nga Zezi kannin’n, ɔ́ kpɛ́n su.b

 3. ?Klisifuɛ klikli’m be blɛ su’n, ngue ti yɛ lika mmuammua’m be nun kɔlɛ’n ti kekle-ɔ?

³ Andɛ’n, loto nin aviɔn be ti’n, sran’m be kwla fa dɔ kun annzɛ dɔ nɲɔn be kɔ lika mmuammua’m be nun. Klisifuɛ klikli’m be blɛ su’n, i sɔ ninnge’m be nunman lɛ. Ɔ maan blɛ sɔ’n nun’n, sran’m be nanti yɛ be kɔ lika-ɔ. Yɛ atin’m be timan kpa. Sɛ sran kun fa cɛn wunmuan kun fa nanti’n, sɛ be waan w’a ɔ mmua-o, yɛle kilo ablasan (30), yɛ i sɔ’n ti afɛ ngunmin.c Ɔ maan kannzɛ Baanabasi nin Sɔlu be kunndɛ kpa kɛ bé dí junman sɔ’n, sanngɛ be wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be mian be ɲin yɛ ɔ fata kɛ be klɛn be wun.—Mat. 16:24.

 4. (1) ?Ngue yɛ maan be kpali Baanabasi nin Sɔlu-ɔ? ?Ngue yɛ be niaan Klisifuɛ’m be yoli-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla suan aniaan nga be man be junman asɔnun’n nun’n be bo-ɔ?

⁴ ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yoli maan be kpali Baanabasi nin Sɔlu ‘be sieli be ngunmin naan be di junman-ɔn’? (Yol. 13:2) Biblu’n yiyiman nun. Nga e si i’n, yɛle kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun yɛ be kpali be-ɔ. Like fi kleman kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ nin like klefuɛ nga be o Antiɔsu lɔ’n be sili su akplowa. I kpa bɔbɔ’n, be suannin ajalɛ sɔ’n i bo. Baanabasi nin Sɔlu be niaan mun be cili nglɛmun, be srɛli Ɲanmiɛn mannin be yɛ “be fali be sa fuali be su naan b’a yaci be nun b’a wɔ.” Kɛ be niaan’m be yoli sɔ’n, wafa nga be wun yoli be’n, maan e bu i akunndan kan e nian. (Yol. 13:3) E kusu kɛ be man e niaan’m be junman kɛ asɔnun su nianlɛ junman’n sa’n, e suan be bo. E faman e ɲin e ciman be. I kpa bɔbɔ’n, junman sɔ mɔ be di’n ti’n, ‘e bu be sran kpa liɛ su yɛ e klo be kpa.’—1 Tes. 5:13.

 5. An kan Sipri lɔ jasin bolɛ’n i ndɛ kan.

⁵ Baanabasi nin Sɔlu be nanti ɔli Selesi. Klɔ sɔ’n ti mmeli jranwlɛ, yɛ ɔ o Antiɔsu i wun koko lɛ. I sin’n, be fali mmeli’n lɛ be ɔli Sipri mɔ nzue bo sin yiɛ i’n. Selesi nin Sipri be afiɛn’n ti nun kilo kɔe ya nɲɔn (200).d Baanabasi fin Sipri. Ɔ maan kɔlɛ’n, lɔ jasin fɛ bolɛ’n yoli i fɛ kpa. Kɛ be juli klɔ nga be flɛ i Salaminin m’ɔ o Sipri i wia afiliɛ lɔ’n su’n, b’a sisiman be bo, “be kannin Ɲanmiɛn ndɛ’n Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun.”e (Yol. 13:5) Baanabasi nin Sɔlu be fɛli i Sipri i bue kun su lele fa juli i bue uflɛ su. Yɛ kɔlɛ’n be boli jasin fɛ’n klɔ dandan’m be su. I sɔ’n kle kɛ be nantili kilo kɔe ya kun ablesiɛn (160).

 6, 7. (1) ?Wan yɛle Sɛɛzisi Polisi? ?Yɛ ngue ti yɛ Bar-Zezi kunndɛli kɛ ɔ́ tɛ́nndɛn i ɲrun naan w’a timan jasin fɛ’n niɔn? (2) ?Ngue yɛ Sɔlu yoli naan Bar-Zezi w’a muɛn i nuan-ɔn?

⁶ Akoto’m be blɛ su’n, sran nga be o Sipri lɔ’n, be sɔ amuin mun. Kɛ Baanabasi nin Sɔlu be juli klɔ nga be flɛ i Pafrɔsu m’ɔ o lika sɔ’n i wia atɔliɛ lɔ’n, yɛ be wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ kpa-ɔ. Lɔ’n, be nin ‘Bar-Zezi be yiali.’ “Ɔ ti wunnzue yifuɛ kpɛkun ɔ tɔn i wun suɛn kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ.” Yɛ “ɔ di junman man Sɛɛzisi Polisi m’ɔ ti klɔ dan su kpɛn’n. Sɛɛzisi Polisi sɔ’n si ngwlɛlɛ kpa.”f Blɛ sɔ’n nun’n, Rɔmunfuɛ kpanngban mɔ be le ɲrun’n, mɔ be si ngwlɛlɛ kpa kɛ Sɛɛzisi Polisi sa’n, be usa wunnzue yifuɛ’m be ngwlɛlɛ afɛ naan b’a fa ajalɛ cinnjin wie mun. Sanngɛ Sɛɛzisi Polisi klo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ’n yɛ “ɔ klo kpa kɛ ɔ́ tí Ɲanmiɛn ndɛ’n.” I sɔ’n w’a yoman Bar-Zezi i fɛ. Junman nga Bar-Zezi di’n ti’n, be tɔnnin i dunman kɛ Elimasi. I bo’n yɛle kɛ “wunnzue yifuɛ.”—Yol. 13:6-8.

⁷ Bar-Zezi tanndannin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n i ɲrun. Ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ ɲán kwlalɛ Sɛɛzisi Polisi i su titi “naan klɔ dan su kpɛn’n w’a lafiman e Min’n su.” (Yol. 13:8) Sanngɛ Sɔlu w’a manman wunnzue yifuɛ sɔ’n i atin naan ɔ laka Sɛɛzisi Polisi. ?Ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ: “Ɲanmiɛn wawɛ’n jrali Sɔlu mɔ be flɛ i ekun kɛ Pɔlu’n i su. Kpɛkun ɔ niannin Elimasi siin, naan w’a se kɛ: ‘Gblɛ’n i wafawafa’n kwlaa nin sa tɛtɛ’n kwlaa b’a yi wɔ piɛ. A ti Suɛn Tɔnfuɛ’n i wa. A kpɔ ninnge kwlaa nga be ti kpa’n. ?Ngue ti yɛ ninnge nga Zoova siesie be sɛsɛ’n, a yaciman be sacilɛ-ɔ? Nian! Zoova i sa su wa kan wɔ. Ɔ ɲin wá sí. Á dí le nɲɔn kun a su wunman wia’n i kpajalɛ’n.’ Be ja nun lɛ’n, i ɲin su luli i tuun. Ɔ maan ɔ kpɛ i wun daan ɔ kunndɛ sran naan ɔ trɛ i sa kle i atin.”g ?Kɛ Sɛɛzisi Polisi wunnin abonuan sa sɔ’n, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ: “Kɛ klɔ dan su kpɛn’n wunnin sa ng’ɔ juli’n, ɔ ka lɛ lafili e Min’n su. Afin like ng’ɔ suɛnnin i Zoova su’n, ɔ boli i nuan.”—Yol. 13:9-12.

 8. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti yakpafuɛ kɛ Pɔlu sa-ɔ?

⁸ Pɔlu w’a sroman Bar-Zezi. I wafa kunngba’n, sɛ sran wie’m be kunndɛ kɛ bé yó naan sran kun mɔ Ɲanmiɛn ndɛ’n yoli i fɛ’n w’a lafiman Ɲanmiɛn su’n, e yo yakpafuɛ yɛ e kpli nanwlɛ’n i ti. Sanngɛ i sɔ yolɛ nun’n, ɔ fata kɛ ndɛ ng’ɔ fin e nuan fite’n, “ɔ yo fɛ kɛ b’a gua nun njin sa.” (Kol. 4:6) Be nga Ɲanmiɛn ndɛ’n yo be fɛ mɔ be kunndɛ kɛ bé súan Zoova i su like titi’n, e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a uka be’n. Kannzɛ bɔbɔ sran wie’m bé fá ya’n, sanngɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a uka be nga Ɲanmiɛn ndɛ’n yoli be fɛ mɔ be kunndɛli kɛ bé súan Zoova i su ndɛ titi’n. Ɲanmiɛn sulɛ wafa nga be timan su’n, be yaciman ‘ninnge nga Zoova siesie be sɛsɛ’n, be sacilɛ.’ (Yol. 13:10) Be kan ato ndɛ mun yɛ be yo ninnge tɛtɛ mun. Kannzɛ be yo sɔ’n, sanngɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun e. Ɔ fata kɛ e yiyi be bo naan sran’m be wun kɛ ndɛ nga be kan’n ɔ nin like nga be yo’n ɔ timan su. Kɛ Pɔlu sa’n, maan e kan nanwlɛ’n i ndɛ yakpa su yɛ e uka be nga be kunndɛ kɛ bé sí nun kpa ekun’n. Andɛ’n, Ɲanmiɛn fɛmɛn i wawɛ’n manman e naan e yo abonuan sa kɛ nga Pɔlu fa yoli’n sa. Sanngɛ e lafi su kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n fa uka be nga be nin e ndɛ’n i tilɛ’n fata’n naan be si nanwlɛ’n.—Zan 6:44.

 9. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Pɔlu nin Baanabasi be kle be nga be dun asɔnun’n nunfuɛ’m be ɲrun mmua’n be ajalɛ kpa andɛ-ɔ?

⁹ Pɔlu nin Baanabasi nin Marki be fali mmeli’n Pafɔsu lɛ be ɔli Azi Minɛɛ akpasua’n su, klɔ nga be flɛ i Pɛɛze m’ɔ o jenvie’n i nuan’n su. Pafɔsu nin Pɛɛze be afiɛn’n ti nun kilo kɔe ya nɲɔn ablenun (250). Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Sa Nga Be Yoli’n 13:13 nun’n, kɛ bé kán be ndɛ’n, be se kɛ: ‘Pɔlu nin i wiengu mun.’ I sɔ’n kle kɛ siɛn’n, Pɔlu yɛ ɔ dun sran sɔ’m be ɲrun mmua-ɔ. Sanngɛ like fi kleman kɛ Baanabasi fɛli i ɲin cili Pɔlu. I kpa bɔbɔ’n, sran nɲɔn sɔ’m be dili junman likawlɛ naan Ɲanmiɛn i klun sa’n kpɛn su. Nanwlɛ, Pɔlu nin Baanabasi be kle be nga be dun asɔnun’n nunfuɛ’m be ɲrun mmua’n be ajalɛ kpa andɛ. Be kunndɛman kɛ bé ɲán ɲrun trá be wiengu mun. Sanngɛ be wla kpɛn ndɛ nga Zezi kannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Amun kwlaa amun ti niaan.” Ɔ seli ekun kɛ: “Sran ng’ɔ yo i wun dandan’n, bé kɛ́n i ase, yɛ sran ng’ɔ kɛn i wun ase’n, bé mɛ́n i su.”—Mat. 23:8, 12.

10. Amun kan atin ng’ɔ fɛ i Pɛɛze kɔ Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi’n i ndɛ.

¹⁰ Kɛ be juli Pɛɛze lɔ’n, Zan Marki yacili Pɔlu nin Baanabasi kpɛkun ɔ sɛli i sin Zerizalɛmun. Biblu’n kanman sa nga ti yɛ ɔ sɛli i sin’n. Sanngɛ Pɔlu nin Baanabasi be ɔli be ɲrun. Be fɛli i Pɛɛze lɛ be ɔli Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi’n su lɔ, Galasi akpasua’n su. Nanwlɛ, lɔ lika kɔlɛ’n timan pɔpɔ. Afin Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi’n wo kpɔlɛ su. Yɛ i nglonglo su’n ti mɛtri akpi kun ya (1.100). Kɛ mɔ lɔ’n ti okaoka lika’n ti’n, awiefuɛ’m be o atin’n nun, yɛ be yo be nga be su kɔ lika’n be kpokokpoko. Asa kusu’n, kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn atrɛkpa’n tukpacɛ wie kle Pɔlu i yalɛ.h

11, 12. ?Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ sua’n nun lɔ’n, wafa sɛ yɛ Pɔlu kannin ndɛ’n naan b’a fa be su b’a sie i nuan bo-ɔ?

¹¹ Kɛ Pɔlu nin Baanabasi be juli Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi lɔ’n, be wluli Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ sua kun nun Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun. Biblu’n se kɛ: “Kɛ be wieli Mmla’n ɔ nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be fluwa’m be nun kanngan’n, Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ sua’n i su kpɛn’m be sunmannin sran naan ɔ ko se be kɛ: ‘Nja mun, aniaan mun, sɛ amun waan amún kán ndɛ wie fá wlá sran’m be fanngan’n, amun kan.’” (Yol. 13:15) I sin’n Pɔlu jasoli naan ɔ́ kán ndɛ.

¹² Kɛ Pɔlu bó i ndɛ’n i bo’n, ɔ seli kɛ: “Nja mun, Izraɛlifuɛ mun nin amun kwlaa nga amun sro Ɲanmiɛn’n.” (Yol. 13:16) Be nga Pɔlu su kan ndɛ kle be’n, be nun wie’m be ti Zifu yɛ wie’m be timan Zifu sanngɛ be su Ɲanmiɛn kɛ Zifu mun sa. Be kwlaa sɔ’n be bumɛn i kɛ Zezi ti Mesi. ?Ɔ maan wafa sɛ yɛ Pɔlu wá kán ndɛ klé be-ɔ? I bo bolɛ nun’n, Pɔlu kannin like nga Zoova yo mannin Izraɛli nvle’n i ndɛ. Pɔlu kleli kɛ “i nun nga [Izraɛlifuɛ’m] be ti aofuɛ Ezipti mɛn’n nun lɔ’n, [Zoova] yoli maan be ɲannin ɲrun.” Yɛ kɛ be ɲannin be ti’n, “ɔ trɛli i awlɛn be wun afuɛ kɔe ablanan (40) aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ.” Asa ekun’n, ɔ kleli wafa nga Izraɛlifuɛ’m be kwla fali Mɛn nga Ɲanmiɛn tali nda kɛ ɔ́ fá mán be’n, ɔ nin wafa nga “[Zoova] fali nvle sɔ’m be mɛn’n mannin be’n.” (Yol. 13:17-19) Sran wie’m be waan Ɲanmiɛn ndɛ nga Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n be man be nɛn’n su be kanngan’n, i su yɛ Pɔlu jrannin ɔ kannin ndɛ’n niɔn. Sɛ ɔ ti sɔ’n, nn i sɔ’n kle kɛ ‘sran wafa kwlaa nga Pɔlu to be’n, ɔ yo i wun kɛ be sa.’—1 Kor. 9:22.

13. ?Ngue yɛ e kwla yo naan ndɛ nga é kán’n w’a wluwlu e ndɛ tiefuɛ’m be wun-ɔn?

¹³ E kusu ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan e ndɛ tiefuɛ’m be kunndɛ kɛ bé fá be su síe e nuan bo. I wie yɛle kɛ sɛ e si Ɲanmiɛn sulɛ wafa nga be o nun’n, e nin be e kwla koko ndɛ ng’ɔ ti be cinnjin’n be su yalɛ. Asa kusu’n kɛ e nin be kókó yalɛ’n, e kwla bo Biblu’n nun ndɛ wie mɔ be si be’n be su. Ɔ ju wie’n, e kwla se be kɛ be kanngan ndɛ’n be bɔbɔ be Biblu liɛ’n nun. Nanwlɛ, ɔ fata kɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo’n naan ndɛ’n w’a wluwlu e ndɛ tiefuɛ’m be wun.

14. (1) ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu boli Zezi i su jasin fɛ’n i bolɛ bo-ɔ? ?Yɛ ndɛ benin yɛ ɔ seli sran’m be kɛ be fa be ɲin be sie su kpa-ɔ? (2) ?Kɛ Pɔlu wieli ndɛ’n i kan’n, ngue yɛ sran’m be yoli-ɔ?

¹⁴ I sin’n, Pɔlu kleli kɛ Izraɛli famiɛn’m be anunman yɛle Zezi. Ɔ kleli ekun kɛ Zan Batɛmun Yofuɛ’n ɔ ukali sran mun naan be sɔ ‘defuɛ sɔ’n mɔ yɛle Zezi’n’ i nun. Asa ekun’n, Pɔlu kleli wafa nga sran’m be kunnin Zezi mɔ i sin’n ɔ cɛnnin nguan’n. (Yol. 13:20-37) Pɔlu seli kɛ: “I sɔ’n ti’n, […] maan amun si kɛ sran sɔ’n i dunman nun ti yɛ be su kan sran’m be wun sa yaci cɛlɛ’n i ndɛ kle amun-ɔn. […] Sran kwlaa ng’ɔ lafi i su’n, be su bumɛn i sa tɛ yofuɛ kun sran sɔ’n i dunman nun.” I sin’n, Pɔlu seli i ndɛ tiefuɛ mun kɛ be fa be ɲin sie i ndɛ yɛ’n su kpa. Ɔ seli kɛ: “Amun nian amun wun kpa naan sa nga be kɛnnin i ndɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be fluwa’m be nun’n, w’a tɔman amun su. Be seli kɛ: ‘Amun mɔ amun buman sran fi sran’n, maan amun fa amun ɲin sie su kpa. Maan ndɛ’n bo amun nuan, yɛ maan amun nunnun. Afin ń má yó sa kun amun blɛ su. Yɛ kannzɛ be yiyi sa sɔ’n i kwlaa nun be kle amun’n, amun su faman su le.’” Kɛ Pɔlu wieli ndɛ’n i kan’n, like nga sran’m be yoli’n ti abonuan. Biblu’n se kɛ: “Sran’m be srɛli be kɛ be yiyi ndɛ sɔ’n nun kle be Wunmiɛn-lolɛ-cɛn ng’ɔ́ bá lɔ’n nun.” Asa ekun’n, kɛ aɲia’n wieli’n, “Zifu mun nin be nga be timan Zifu mɔ b’a kaci Zifu’n be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’n i nunfuɛ’n, be nun kpanngban be suli Pɔlu nin Baanabasi be su.”—Yol. 13:38-43.

15. ?Kɛ Pɔlu kannin ndɛ’n mɔ Wunmiɛn-lolɛ-cɛn kun ekun juli’n, ngue yɛ Zifu wie’m be yoli-ɔ?

¹⁵ Wunmiɛn-lolɛ-cɛn ng’ɔ suli i su’n nun’n, “klɔ’n nunfuɛ’m be sunman lika be yiali” naan bé tí ndɛ nga Pɔlu wá kán’n. I sɔ’n w’a yoman Zifu wie’m be fɛ. I sɔ’n ti’n, “be kannin ndɛ tɛtɛ wie mun be fa sili ndɛ nga Pɔlu su kan’n i su akplowa.” Sanngɛ Pɔlu nin Baanabasi be seli be yakpa su kɛ: “Amun yɛ ɔ fata kɛ be dun mmua kan Ɲanmiɛn i ndɛ’n be kle amun-ɔn. Sanngɛ kɛ mɔ amun kloman kɛ amún tíe’n, mɔ amun bu i kɛ nguan m’ɔ leman awieliɛ’n nin amun fataman’n, siɛn’n, e su kpɛ e ɲin be nga be timan Zifu’n be su lɔ. Afin ndɛ nga Zoova kan kleli e’n yɛ: ‘N kpali wɔ kɛ a yo kɛ kannin sa naan a kpaja nvlenvle’m be su, naan delɛ’n fin wɔ ju asiɛ’n i tiwatiwa’m be su.’”—Yol. 13:44-47; Eza. 49:6.

16. ?Ndɛ nga Pɔlu nin Baanabasi be kannin’n ti’n, ngue yɛ Zifu’m be yoli-ɔ? ?Yɛ kɛ be fuannin Pɔlu nin Baanabasi’n, ngue yɛ be yoli-ɔ?

¹⁶ Kɛ be nga be timan Zifu’n be tili ndɛ’n, be klun jɔli. Yɛ “be kwlaa nga be nin nguan m’ɔ leman awieliɛ’n fata’n, be lafili Zezi su.” (Yol. 13:48) Zoova i ndɛ’n truli nvle’n wunmuan’n nun. Sanngɛ i sɔ’n w’a yoman Zifu’m be fɛ. Pɔlu nin Baanabasi be seli be kɛ, kɛ mɔ be yɛ be dun mmua kannin ndɛ’n kleli be mɔ b’a kplinman su kɛ bé sɔ́ Mesi’n i nun’n ti’n, Ɲanmiɛn w’a bu be fɔ. I sɔ’n ti’n, Zifu’m be wlawlali bla nga be le ɲrun kpa mɔ be sro Ɲanmiɛn’n, ɔ nin klɔ’n su yasua mɔ be ti sran dan’n. “Ɔ maan be yoli maan be kleli Pɔlu nin Baanabasi be yalɛ, kpɛkun be fuannin be be asiɛ’n su.” ?Ngue yɛ Pɔlu nin Baanabasi be yoli-ɔ? “Be kpukpuli be ja wun ndutre’n naan be wun kɛ like nga be yoli’n timan kpa. Kpɛkun be ɔli Ikoniɔmun.” ?I sɔ’n kle kɛ Klisifuɛ’m be su ɲanman asɔnun Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi’n su lɔ? Cɛcɛ! Afin Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be kali lɔ’n, “be klun jɔli kpa titi, yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n sieli be titi.”—Yol. 13:50-52.

17-19. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Pɔlu nin Baanabasi be ajalɛ kpa’n su-ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla yo naan y’a di aklunjɔɛ-ɔ?

¹⁷ Kɛ be kleli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be yalɛ’n, be dili aklunjɔɛ titi. I sɔ’n kle e ajalɛ kpa. Yɛle kɛ kannzɛ bɔbɔ mɛn’n nun sran dandan’m be tanndan e ɲrun’n, e yaciman jasin fɛ’n i bolɛ. Asa ekun’n, maan e sie i nzɔliɛ kɛ, kɛ Antiɔsu lɔfuɛ’m be waan be tieman Pɔlu nin Baanabasi be ndɛ’n, “be kpukpuli be ja wun ndutre’n.” I sɔ’n kleman kɛ be fali ya. Sanngɛ i sɔ’n kle kɛ sɛ sa ɲan sran sɔ mun’n, nán be yɛ be yoli-ɔ. Be wunnin i wlɛ kɛ be kwlá mian sran mun naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Be liɛ nga be kwla yo’n, yɛle jasin fɛ’n i bolɛ titi. Yɛ jasin sɔ’n i bolɛ ti yɛ be ɔli Ikoniɔmun-ɔn.

¹⁸ ?Yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be kali Antiɔsu lɔ’n be li? Ɔ ti su kɛ klɔ nga be tran su’n, i sufuɛ’m be kleli be yalɛ. Sanngɛ be su minndɛman kɛ sran kun sɔ ndɛ nun klanman ka naan b’a di aklunjɔɛ. Zezi seli kɛ: “Be nga be ti Ɲanmiɛn i ndɛ’n mɔ be fa su’n, be liɛ su ti ye!” (Lik. 11:28) Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be o Antiɔsu ng’ɔ o Pizidi lɔ’n, be fuali kpa kɛ bé nánti ndɛ nga Zezi kannin’n su.

¹⁹ Kɛ Pɔlu nin Baanabasi sa’n, maan e wun i wlɛ kɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n ti e junman. Sɛ be nga e bo jasin’n e kle be’n, bé tíe ndɛ’n nin-o, sɛ be su tieman-o, ɔ ti kɛ be bɔbɔ sa. Yɛ sɛ be sɔman ndɛ nga e kan’n nun’n, e kwla nian Klisifuɛ klikli’m be ajalɛ’n su. Yɛle kɛ maan e bu ndɛ nanwlɛ’n i cinnjin. Yɛ maan e lo e wun e man Ɲanmiɛn naan ɔ fɛ i wawɛ’n kle e atin. Sɛ e yo sɔ’n, kannzɛ be kle e yalɛ’n, é dí aklunjɔɛ.—Gal. 5:18, 22.