Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n
Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun ndɛ cinnjin mun
WAFA nga Klistfuɛ asɔnun’n takali’n, ɔ nin wafa nga Klistfuɛ’m be trɛli’n, yɛ Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n kɛn i ndɛ ɔ. Liki m’ɔ ti dɔɔtrɔ’n yɛ ɔ klɛli fluwa sɔ’n niɔn. Junman nga be dili i juejue su m’ɔ dili afuɛ 28, i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Ɔ fɛ i afuɛ nga be flɛ i 33 nun lele ɔ wie afuɛ nga be flɛ i 61 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su.
Sa Nga Be Yoli’n dun mmua kan junman nga akoto Piɛli dili’n i ndɛ. I sin’n, ɔ kan junman nga akoto Pɔlu dili’n i ndɛ. Wie liɛ’n, kɛ Liki kán ndɛ Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun’n, i waan “e.” I sɔ’n kle kɛ sa ng’ɔ kɛn i ndɛ’n, kɛ ɔ́ yó’n, nn i bɔbɔ’n o lɛ. Sɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ ng’ɔ o Sa Nga Be Yoli’n nun’n su’n, ɔ́ yó maan é wún kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n nin i wawɛ’n be le ta. (Ebr. 4:12) I sɔ’n wlá e fanngan naan y’a klɛn e wun naan y’a lafi su kɛ é ɲán mmlusuɛ nga Ɲanmiɛn i Sielɛ’n wá mán e’n.
LIKE NGA PIƐLI FALI ‘ƝANMIƐN I LIKA NG’Ɔ SIE’N I LAKLE’N’ YOLI’N
Kɛ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin akoto mun’n, nanwlɛ, be tuli be klun be boli jasin fɛ’n. Piɛli fali “Ɲanmiɛn i lika ng’ɔ sie’n i lakle’n” tikeli Zuifu nin be mɔ be kacili Zuifu’n be ɲin naan be nga be ‘fɛli i ndɛ’n su’ cɛn wie lele’n b’a kwla di famiɛn wie. (Mat. 16:19; Yol. 2:5, 41) Sanngɛ, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrɛnnɛn klelɛ’n wa boli bo. I ti’n, be bo sanndili. I sɔ’n yoli maan jasin fɛ’n wa truli mɛn wunmuan’n nun.
Kɛ akoto’m be wa tili i kɛ Samalifuɛ’m b’a sɔ Ɲanmiɛn ndɛ’n nun’n, akoto nga be o Zerizalɛmu lɔ’n, be sunmannin Piɛli nin Zan be wun lɔ. Ɲanmiɛn ndɛ mɔ Samalifuɛ’m be fali su’n, maan be yoli Ɲanmiɛn Sielɛ’n i nunfuɛ. I sɔ’n nun yɛ Piɛli fali “Ɲanmiɛn i lika ng’ɔ sie’n i lakle’n” i nɲɔn su’n, fa tikeli be atin ɔn. (Yol. 8:14-17) Atrɛkpa’n, kɛ Zezi wuli m’ɔ cɛnnin m’ɔ dili afuɛ kun’n, yɛ Sɔlu m’ɔ fin Tarsi’n wa yoli Klistfuɛ ɔ. Ɲanmiɛn i lika ng’ɔ sie’n i lakle’n i nsan su’n, afuɛ nga be flɛ i 36 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, yɛ sɛ é kwlá sé’n Piɛli fa tikeli be nga be timan Zuifu’n be atin naan be wɔ ɲanmiɛn su wie ɔ.—Yo. Yol. 10:45.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
2:44-47; 4:34, 35—?Ngue ti yɛ Klistfuɛ’m be yoli be asiɛ’m be atɛ mɔ be cɛcɛli i sika’n nun ɔn? Be nga be kacili Klistfuɛ’n, be nun sunman lika be tranman Zerizalɛmu. Be fin mmua. Like ng’ɔ o be sa nun naan b’a kwla tran Zerizalɛmu lɛ’n w’a sɔnman. Sanngɛ be kunndɛ kɛ bé ká Zerizalɛmu lɛ naan be tie Ɲanmiɛn ndɛ’n ekun. Yɛ be kunndɛ kɛ bé bó jasin fɛ’n klé sran uflɛ mun. Ɔ maan, kɛ ɔ ko yo naan b’a uka aniaan uflɛuflɛ sɔ mun’n, Klistfuɛ wie’m be yoli be asiɛ’m be atɛ. Kpɛkun like nga be ɲɛnnin i’n, be cɛcɛli nun mannin be nga be sa w’a mian’n.
4:13—?Piɛli nin Zan b’a diman suklu? Nán kɛ b’a diman suklu ɔ. Sɛ sran’m be waan ‘b’a diman suklu naan be timan sran dan’n,’ yɛle kɛ suklu nga Zuifu’m be mmla klefuɛ’m be di’n, b’a diman wie.
5:34-39—I nun mɔ be fali akoto’m be ɔli jɔlɛ difuɛ’m be ja su’n, jɔlɛ difuɛ nin akoto’m be ngunmin yɛ be o sua’n nun lɔ ɔ. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ Liki kwla sili ndɛ nga Gamaliɛli kannin’n niɔn? (1) Atrɛkpa’n, Pɔlu m’ɔ yoli Gamaliɛli i suklu ba’n yɛ ɔ kannin kleli Liki ɔ. (2) Atrɛkpa kusu’n, Liki wunnin jɔlɛ difuɛ sɔ’m be nun wɛɛtɛfuɛ kun wun naan ɔ kan kle i. Ɔ kwla yoli Nicodɛmu. (3) Asa kusu’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛ ɔ fa wlɛli i ti nun yɛ ɔ klɛli ɔ.
7:59—?Zezi yɛ Etiɛni srɛli i ɔ? Cɛcɛ. Afin, sran kunngba cenje ng’ɔ fata kɛ e su i naan e srɛ i’n yɛle Ɲanmiɛn Zoova. (Lik 4:8; 6:12) Titi’n, Zezi dunman nun yɛ Etiɛni srɛ Zoova ɔ. (Zan 15:16) Sanngɛ wa’n, Etiɛni w’a wun Zezi “m’ɔ kacili Sran’n ɔ jin Ɲanmiɛn fama su.” (Yol. 7:56) Etiɛni si kɛ be mannin Zezi i atin kɛ ɔ cɛn be nga be wuli’n. Ɔ maan, ndɛ yɛ ɔ su kan kle Zezi ɔ. Nán kɛ ɔ su srɛ i kɛ be srɛ Ɲanmiɛn’n sa ɔ. Ɔ su se Zezi kɛ nɛ́n i wla fi i su naan kɛ i blɛ wá jú’n, ɔ cɛn i.—Zan 5:27-29.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
1:8. Jasin fɛ’n bolɛ mɔ Zoova i sufuɛ’m be bo i mɛn wunmuan’n nun’n, sɛ ɔ timan Zoova i wawɛ m’ɔ uka be’n ti’n, nn ɔ su kwlá yoman ye.
4:36–5:11. Zozɛfu m’ɔ fin Sipri’n, akoto’m be tɔnnin i dunman kɛ Barnabasi. I bo’n yɛle “Cici Wla’n.” Zozɛfu ti sran wakawaka, ɔ ti kpa yɛ be nga be sa mian’n, ɔ uka be. Atrɛkpa’n, i sɔ’n ti yɛ akoto’m be tɔnnin i sɔ ɔ. Maan e yo kɛ i sa. Nán e yo kɛ Ananiasi nin i yi Safira be sa. Be liɛ’n, be buali ato be fa kunndɛli dunman.
9:23-25. Kɛ ɔ ko yo naan sran’m b’a traman Pɔlu naan w’a kwlá boman jasin fɛ’n kun’n, i ti yɛ be yoli sɔ. Nán srɛ ti ɔ.
9:28-30. Sɛ e nian naan kɛ e bo jasin fɛ’n kle e mantanfuɛ wie annzɛ sran wie mun sa kwla ɲan e’n, nán e yo sɔ kun. Yɛle kɛ lika nin blɛ nga é kó bó jasin fɛ’n maan e bu i sin kpa.
9:31. Kɛ alaje’n o lɛ’n, maan e fɛ i sɔ blɛ liɛ’n e fa wla e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i bo ase kpa. Yɛle kɛ maan e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n yɛ e bu su akunndan. I sɔ’n yó maan é nánti Zoova i mmla’n su titi. Yɛ é bó jasin fɛ’n yakpa su.
PƆLU I YAKPA SU JASIN FƐ’N BOLƐ’N
(Sa Nga Be Yoli’n 11:19–28:31)
Afuɛ nga be flɛ i 44 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, Agabisi ɔli Antiɔsu. Lɔ yɛ Barnabasi nin Sɔlu be dili afuɛ “wunmuan kun” jasin fɛ’n i bolɛ’n nun ɔn. Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Agabisi seli kɛ “awe dan kpa” wá kpɛ́n. I afuɛ nɲɔn m’ɔ́ sín’n yɛ awe dan sɔ’n kpɛnnin ɔn. (Yol. 11:26-28) Kɛ Barnabasi nin Sɔlu be wieli ‘sa nga ti yɛ be ɔli Zerizalɛmu i yo’n,’ be sali be sin Antiɔsu. (Yol. 12: 25) Afuɛ nga be flɛ i 44 nun, nn Sɔlu kacili Klistfuɛ w’a di afuɛ 12. Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Barnabasi nin Sɔlu be boli ngaliɛ dilɛ junman’n i bo. (Yol. 13:1-4) Afuɛ nga be flɛ i 48 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, be sali be sin Antiɔsu lɔ. Lɔ yɛ ‘be fa be wlali Ɲanmiɛn sa nun kɛ ɔ jran be sin ɔn.’—Yol. 14:26.
Kɛ ɔ yoli sɔ m’ɔ dili anglo kɔe ngwlan’n, Pɔlu (m’ɔ be flɛ i wie kɛ Sɔlu’n) ɔ fali Silasi ukɛli i su naan b’a wɔ i ngaliɛ junman’n i kpɛ nɲɔn su’n, i dilɛ. (Yol. 15:40) Timote nin Liki be ko toli be. Liki kali Filipu klɔ’n su lɛ. Sanngɛ Pɔlu ɔli Atɛni, i sin’n ɔ ɔli Korɛnti. Korɛnti lɔ yɛ ɔ nin Akilasi nin i yi Prisiyi be yiali ɔ. Ɔ dili afuɛ kun anglo nsiɛn lɛ. (Yol. 18:11) Kɛ afuɛ nga be flɛ i 52 fá bó i bo’n, Pɔlu yacili Timote nin Silasi Korɛnti lɛ. Kpɛkun ɔ fali Akilasi nin i yi Prisiyi naan b’a fu mmeli nun b’a wɔ Siri. (Yol. 18:18) Akilasi nin i yi Prisiyi be nin Pɔlu be ɔli lele Efɛzi. Lɔ yɛ be ko kali ɔ.
Afuɛ nga be flɛ i 52 nun’n, Pɔlu ɔli i ngaliɛ junman’n i nsan su’n, i dilɛ. Sanngɛ, ɔ dun mmua dili le nɲɔn kun Antiɔsu m’ɔ o Siri mɛn’n nun’n, i su lɛ. (Yol. 18:23) Efɛzi lɔ’n, Zoova i ‘ndɛ’n truli, ɔ maan sran’m be kacili.’ (Yol. 19:20) Pɔlu dili afuɛ nsan Efɛzi lɔ. (Yol. 20:31) Afuɛ nga be flɛ i 56 nun Pantekɔtu nun’n, nn Pɔlu o Zerizalɛmu. Kɛ be trali Pɔlu’n, yakpa su ɔ boli jasin fɛ’n kleli kpɛnngbɛn mun. Be wlali Pɔlu bisua afuɛ nɲɔn Rɔmu lɔ. Ɔ fɛ i afuɛ nga be flɛ i 59 nun lele afuɛ nga be flɛ i 61 nun. Sanngɛ bisua lɔ’n, Pɔlu kannin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ yɛ ‘ɔ kleli e Min Zezi Klist i ndɛ’n.’—Yol. 28:30, 31.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
14:8-13—?Ngue ti yɛ Listrifuɛ’m be flɛli ‘Banarbasi kɛ Zɛsi yɛ be flɛli Pɔlu kɛ Ɛrmɛsi’ ɔ? Glɛki’m be lɔ’n, Zɛsi ti amuɛn’m be kwlaa be su kpɛn. Yɛ Ɛrmɛsi ti Zɛsi i wa. Kusu Ɛrmɛsi si ijɔ kpa. Ɔ maan, kɛ mɔ Pɔlu yɛ ɔ dun mmua ijɔli’n ti’n, Listrifuɛ’m be flɛli i Ɛrmɛsi yɛ be flɛli Barnabasi kɛ Zɛsi.
16:6, 7—?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n seli Pɔlu nin i ukafuɛ’m be kɛ nán be wɔ Azi nin Bitini mɛn’n nun’n niɔn? Sɛ ɔ seli be sɔ’n yɛle kɛ be nga be bo jasin fɛ’n b’a sɔnman. Ɔ maan, Ɲanmiɛn wawɛ’n kleli be kɛ ɔ flanman kɛ be wɔ lika nga jasin fɛ’n kwla ba nvlɛ lɔ’n.
18:12-17—?Ngue ti yɛ kɛ sran’m bé bó Sɔstɛni’n, Galiɔn m’ɔ sie Akai nvle’n w’a kanman ndɛ ɔ? Atrɛkpa’n, Galiɔn buli i kɛ sɛ be boli Sɔstɛni’n nn i su ɔ. Afin, ɔ bu i kɛ nn sɛ sran’m be jasoli Pɔlu wun’n, Sɔstɛni yɛ ɔ wlawlali be ɔ. Sanngɛ, sa sɔ’n ti’n, Sɔstɛni wa kacili Klistfuɛ. Afin, cɛn kun mɔ Pɔlu kán Sɔstɛni ndɛ’n, ɔ flɛli i kɛ “e niaan Sɔstɛni.”—1 Kor. 1:1.
18:18—?Nda benin yɛ Pɔlu tali ɔ? Fluwa sifuɛ dandan wie’m be waan Pɔlu tali nda kɛ ɔ́ yó Ɲanmiɛn liɛ klonglo. (Kal. 6:1-21) Sanngɛ nda nga Pɔlu tali’n Biblu’n w’a kɛnmɛn i ndɛ. Asa kusu’n, sɛ ka naan w’a kaci Klistfuɛ’n yɛ Pɔlu tali nda’n nin o, sɛ kusu kan ɔ kacili Klistfuɛ’n yɛ ɔ tali nda’n nin o, Biblu’n w’a kɛnmɛn i ndɛ. Asa ekun’n, sɛ blɛ li yɛ Pɔlu su bo nda m’ɔ tali’n i su ninnge’m be yolɛ bo o, annzɛ sɛ i nuan yɛ ɔ su yia o, Biblu’n kɛnmɛn i ndɛ wie. I kwlaa yoli o, Pɔlu i nda ng’ɔ tali’n timan sa tɛ.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
12:5-11. E kwla srɛ Ɲanmiɛn man e niaan mun. I li bɔbɔ’n, ɔ fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn e man be.
12:21-23; 14:14-18. Kɛ be manmanin Erɔdu kɛ Ɲanmiɛn sa’n, ɔ sɔli nun klanman. Sanngɛ Pɔlu nin Barnabasi be liɛ’n, b’a kplinman su kaan sa kɛ ɲrun ng’ɔ fata kɛ be fa man Ɲanmiɛn’n, be fa man be! E kusu sɛ e kwla yoli like wie Zoova sulɛ nun’n, nán e fa kunndɛ dunman.
14:5-7. Sɛ e fa ngwlɛlɛ e nanti’n, ɔ́ úka e naan y’a kwla bo jasin fɛ’n juejue su titi.
14:22. Klistfuɛ’m be si kɛ be kwla wun ɲrɛnnɛn cɛn wie. Sanngɛ be su kunndɛman kɛ bé yáci Ɲanmiɛn sulɛ naan b’a wunman ɲrɛnnɛn kun.—2 Tim. 3:12.
16:1, 2. Ɔ nin i fata kɛ Klistfuɛ gbanflɛn nin talua’m be tu be klun be yo Zoova i ninnge mun. Sɛ be kunndɛ kɛ be bo be dunman kpa’n, ɔ fata kɛ be kunndɛ Zoova sin atin.
16:3. Like kwlaa nga e kwla yo naan e wiengu’m b’a sɔ jasin fɛ’n nun klanman’n, maan e yo. Sanngɛ maan e nian Ɲanmiɛn mmla’n su.—1 Kor. 9:19-23.
20:20, 21. Awloawlo’m be nun jasin fɛ’n bolɛ’n ti junman kpa.
20:24; 21:13. Sɛ e su Ɲanmiɛn seiin’n, ɔ ti kpa tra kɛ e sasa e nguan’n.
21:21-26. Sɛ be man e afɔtuɛ kpa’n, maan e tu e klun e fa su.
25:8-12. Ɔ fata kɛ awa mmla nga be o lɛ andɛ’n, Klistfuɛ’m be nian su naan be ‘jran jasin fɛ’n su maan ɔ taka kpa.’—Fil. 1:7.
26:24, 25. Kannzɛ bɔbɔ sɛ ‘ndɛ nanwlɛ nin ngwlɛlɛ ndɛ nga e kan’n,’ ɔ ti sran m’ɔ o sa’n i ɲrun sinnzin like’n, sanngɛ maan e kan.—1 Kor. 2:14.
[Foto, bue 30]
?Ngue yɛ Piɛli fali ‘Ɲanmiɛn i lika ng’ɔ sie’n i lakle’ mun yoli ɔ?
[Foto, bue 31]
Sɛ ɔ timan Ɲanmiɛn wawɛ’n ti’n, nn mɛn wunmuan’n nun jasin fɛ’n bolɛ’n su yoman ye.