?‘Ndɛ ng’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n,’ e nuan w’a tɔ i kanlɛ’n nun?

‘Ń káci nvlenvle’m be nunfuɛ’m be awlɛn’n, ndɛ tɛ su finman be nuan fiteman kun. Ɔ maan bé sú min Anannganman.’—SOF. 3:9.

 1. ?Ngue yɛ Zoova maan e kwla yo ɔ?

SƐ KLƆ sran’m be ijɔ’n, ɔ finman be bɔbɔ. Ɲanmiɛn m’ɔ yili e’n, yɛ maan e ijɔ ɔ. (Tul. 4:11, 12) Ɲanmiɛn yoli maan Adam ijɔli. Yɛ ɔ yoli maan Adam bɔbɔ tɔnnin ninnge’m be dunman. Ɔ maan, ɔ kwla si ninnge kpanngban’m be flɛlɛ’n. (Bob. 2:19, 20, 23) Like kpa yɛ Ɲanmiɛn mannin klɔ sran mun lɛ ɔ! I sɔ’n ti’n, e nin e Si Ɲanmiɛn e kwla koko yalɛ yɛ e kwla mɛnmɛn i.

 2. ?Ngue ti yɛ sran’m be kanman aniɛn kunngba kun ɔn?

² Kɛ be yili Adam m’ɔ́ fá dí afuɛ 1700, sran’m be kwlaa be kan aniɛn kunngba, ‘ɔ kpaciman.’ (Bob. 11:1) Kpɛkun Nimurɔdu blɛ su’n, sran’m be yoli ɲin kekle Ɲanmiɛn su. Kɛ mɔ be kunndɛli kɛ bé trán lika kunngba nun ti’n, b’a faman ndɛ nga Zoova kannin’n su. Ɔ maan, be trannin lika kun mɔ i sin’n be wa flɛli i Babɛli’n i nun. B’a kunndɛman kɛ bé mánmán Zoova. Kɛ ɔ ko yo naan be bɔbɔ be ‘dunman’n w’a fu’n’ ti’n, be kplannin sua mlomlo dan kpa kun. I sɔ’n ti’n, Zoova sanngannin be aniɛn’n. Yɛ be bo sanndili asiɛ wunmuan’n su ɔ.—An kanngan Bo Bolɛ 11:4-8 nun.

 3. ?Kɛ Zoova sanngannin sran ɲin keklefuɛ’m be aniɛn’n Babɛli lɔ’n, i bo’n guali sɛ?

³ Aniɛn nga sran’m be kɛn i asiɛ wunmuan’n su andɛ’n, sran wie’m be waan ɔ tra 6.800. Sran nga be kan aniɛn sɔ’m be le be akunndan bulɛ wafa. Ɔ maan, kɛ Ɲanmiɛn sanngannin sran ɲin keklefuɛ’m be aniɛn’n, ɔ nunnunnin aniɛn nga be kɛn i laa’n, be akunndan’n nun mlɔnmlɔn. Ɔ yoli maan ndɛ nga be wa sili i siɛn’n, ɔ nin laa liɛ’n w’a yoman kun mlɔnmlɔn. Asa ekun’n, wafa nga be bu akunndan’n, ɔ kacili. Yɛ aniɛn wafawafa nga be wa kɛnnin i siɛn’n, ɔ le kun nin i kanwlɛ. Lika nga be kplannin sua mlomlo’n, nán ngbɛn ti yɛ be flɛli i kɛ Babɛli’n niɔn. Afin Babɛli’n i bo’n yɛle kɛ be sanngannin nun. (Bob. 11:9) Nanwlɛ, like nga ti yɛ sran’m be kan aniɛn wafawafa’n, Biblu’n kunngba cɛ yɛ ɔ yiyi nun kpa kle e ɔ.

Ndɛ tɛ su finman be nuan fiteman kun

 4. ?Ngue yɛ Zoova seli kɛ é wá wún i e blɛ liɛ’n nun ɔn?

⁴ Sran’m be aniɛn’n i sannganlɛ nga Ɲanmiɛn sɛnngɛnnin i Babɛli lɔ mɔ Biblu’n kɛn i ndɛ’n, kannzɛ ɔ ti abonuan’n, sanngɛ e blɛ liɛ nun’n, e wun abonuan like kpa kun ekun. Zoova maan i nuan ijɔfuɛ Sofoni kannin sa sɔ’n i ndɛ. I waan: ‘Kpɛkun ń káci nvlenvle’m be nunfuɛ’m be awlɛn’n, ndɛ tɛ su finman be nuan fiteman kun. Ɔ maan bé sú min Anannganman. Be kwlaa be bo yó kun bé srɛ́ min.’ (Sof. 3:9) ?Ngue yɛle ‘ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n?’ ?Yɛ wafa sɛ yɛ e kwla suɛn i kanlɛ naan e nuan w’a tɔ nun ɔn?

 5. ?Ngue yɛle ‘ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n’? ?Kɛ ndɛ tɛ finman be nuan nun fiteman kun’n, ngue yɛ be kwla yo i siɛn’n niɔn?

⁵ Ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n yɛle Ɲanmiɛn i ndɛ nanwlɛ’n, ɔ nin ninnge nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó be mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n. Sran mɔ ndɛ tɛ finman i nuan fiteman’n, ɔ wun Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ nanwlɛ’n, ɔ nin wafa nga Sielɛ sɔ’n wá yó naan Zoova i dunman fu’n be wlɛ. Ndɛ sɔ’n kun yɛle kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo’n nin asiɛ’n niɔn. Yɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá rá sran nga be nin Ɲanmiɛn nanti klanman’n be su tititi. ?Kɛ mɔ ‘ndɛ tɛ su finman sran’m be nuan fiteman kun’n,’ ngue yɛ be kwla yo i siɛn’n niɔn? Like ng’ɔ bɛ i sin’n yɛle kɛ ‘bé sú Anannganman. Be kwlaa be bo yó kun bé srɛ́ i.’ Kɛ mɔ ndɛ tɛ finman be nuan nun fiteman kun’n ti’n, be yoman kɛ Babɛli lɔfuɛ’m be sa. Be manman Zoova, yɛ be bo yo kun be su i.

Ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i suanlɛ’n

6, 7. (a) ?Kɛ bé súan aniɛn uflɛ’n, ngue yɛ be yo ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla uka e ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i suanlɛ’n nun ɔn? (b) ?Ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su siɛn’n niɔn?

⁶ Aniɛn kwlaa i suanlɛ’n i wun junman’n sɔnnin. Afin ɔ fata kɛ like nga be suan’n, ɔ ka be klun. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. Kɛ bé súan aniɛn uflɛ’n, be suan wafa nga be nga be kan aniɛn sɔ’n be bu akunndan’n wie. Aniɛn sɔ’n i nun aɲinsuɛ yilɛ’n, ɔ nin ninnge’m be flɛlɛ’n ti i liɛ ngunmin. Ɔ maan wafa nga be kpɛ be taaman’n wun’n, ɔ kaci wie. I kunngba’n yɛle Biblu’n nun ndɛ’m be suanlɛ’n. Ɔ fata kɛ e suan Biblu’n nun like klelɛ’n i bo bolɛ ninnge mun. Sanngɛ nɛ́n i su yɛ é ká ɔ. Sɛ e waan nán ndɛ tɛ fin e nuan fite’n, ɔ fata kɛ e kaci e akunndan bulɛ wafa’n.—An kanngan Rɔmfuɛ Mun 12:2 nin Efɛzfuɛ Mun 4:23 be nun.

⁷ ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a suan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n, naan e nuan w’a tɔ i kanlɛ’n nun ɔn? Aniɛn kwlaa nga sran kun súɛn i kanlɛ sa’n, ɔ le ninnge wie m’ɔ fata kɛ ɔ yo naan w’a kwlɛ i kan kpa kɛ be nga’m be sa ɔ. I kunngba’n yɛle Biblu’n nun ninnge’m be suanlɛ liɛ’n. É wá fá e ɲin síe i ajalɛ wie mɔ be nga be suan aniɛn uflɛ’m be fa’n, be su. Kpɛkun é wá nían wafa nga ajalɛ sɔ’m be kwla uka e naan y’a suan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n.

Wafa nga e nuan kwla tɔ i kanlɛ nun’n

8, 9. ?Sɛ e waan é súan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? ?Yɛ ngue ti yɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin ɔn?

⁸ Maan e sie e su kpa. Aniɛn nga sran kun simɛn i laa’n, kɛ ɔ ti i klikli nun’n, ɔ faman aniɛn. (Eza. 33:19) Sanngɛ kɛ ɔ́ síe sran’m be ijɔlɛ’n i nzɔliɛ’n, kpɛkun ɔ su wun ndɛ kunngunkunngun mun, ɔ nin wafa nga be kan be’n be wlɛ. I sɔ’n ti’n, Biblu’n se e kɛ: ‘Maan e fa ndɛ nga e tili be’n sie e klun kpa tra laa’n, sɛ y’a yoman sɔ ɔ ɔ cɛman naan y’a to a fuan atin’n.’ (Ebr. 2:1) Zezi w’a yaciman ndɛ nga i sɔnnzɔnfuɛ’m be kan klelɛ le. I waan: “Sran ng’ɔ si fa sie’n, maan ɔ fa sie.” (Mat. 11:15; 13:43; Mar. 4:23; Lik 14:35) Nanwlɛ, ɔ fata kɛ ‘e sie e su tie’ ndɛ, naan e bu i “akunndan,” naan y’a suan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ y’a ɔ e ɲrun.—Mat. 15:10; Mar. 7:14.

⁹ Sɛ e fa e ɲin sie ndɛ nga be kan’n su’n, yɛ é wún i wlɛ ɔ. Sanngɛ sɛ e yo sɔ’n, y’a yimɛn i blo. (Lik 8:18) ?Kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, e fa e ɲin sie i ndɛ nga be kan’n su? ?Annzɛ kusu’n, e akunndan’n o like uflɛ su? Ɔ ti cinnjin kpa kɛ e mian e ɲin e sie e su e tie ndɛ nga be kan’n. Sɛ ɔ timɛn i ti’n, é yó sran mɔ be wunman sa wlɛ ndɛndɛ ɔ.—Ebr. 5:11.

10, 11. (a) ?Kɛ bé súan aniɛn uflɛ’n mɔ be sie be su kpa be tie ndɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo i ekun ɔn? (b) ?Yɛ wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla uka e ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i suanlɛ’n nun ɔn?

¹⁰ Maan e nian be nga be nuan w’a tɔ aniɛn’n i kanlɛ nun’n be liɛ’n su. Sran nga bé súan aniɛn uflɛ’n, ɔ fata kɛ be sie be su kpa. Sanngɛ, like kun ekun m’ɔ fata kɛ be yo’n, yɛle kɛ maan be nian be nga be si aniɛn sɔ’n i kan’n be ijɔlɛ wafa’n su. Sɛ be yo sɔ’n, i liɛ’n, kɛ bé íjɔ’n, be su kpɛmɛn i wun, kpɛkun sran’m bé wún ndɛ nga be kan’n i wlɛ. I sɔ kunngba’n, ɔ fata kɛ e sɔnnzɔn be nga kɛ be kan Ɲanmiɛn Ndɛ’n, be ‘jran su kpa kle sran mun maan be wun i wlɛ’n.’ (2 Tim. 4:2) Maan e usa ngwlɛlɛ afɛ. Sɛ e fɔn naan be kle e’n, maan e kplin su.—An kanngan Ebre Mun 12:5, 6, 11 be nun.

¹¹ Kɛ ɔ ko yo naan ndɛ tɛ w’a finman e nuan w’a fiteman’n, ɔ fata kɛ e lafi ndɛ nanwlɛ’n su naan e kan kle sran uflɛ. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. Ɔ fata kɛ e bɔbɔ’n, e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su wie. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e nian be nga be aeliɛ’n ti kpa’n be liɛ’n su e yo sɔ. Asa ekun’n, be mɔ be tu be klun be su Ɲanmiɛn mɔ be lafi i su’n, maan e sɔnnzɔn be. Wafa nga Zezi nantili asiɛ’n su wa’n, maan e nian su e nanti wie. (1 Kor. 11:1; Ebr. 12:2; 13:7) Sɛ e mian e ɲin e yo i sɔ titi’n, asɔnunfuɛ’m be bo yó kun, kpɛkun sɛ é kwlá sé’n, be ijɔlɛ wafa’n, ɔ́ yó kun.—1 Kor. 4:16, 17.

12. ?Ngue ti yɛ sran nga m’ɔ su suan aniɛn’n, ɔ ti cinnjin kɛ like ng’ɔ suan’n, ɔ kɛ i klun ɔn?

¹² Maan like nga e suan’n ka e klun. Ɔ fata kɛ be nga be suan aniɛn uflɛ’n, be yo naan ninnge kpanngban ka be klun. Ɔ fata kɛ be suan ninnge’m be flɛlɛ’n, ɔ nin ndɛ wie’m be kanlɛ’n. Kɛ Klistfuɛ’m bé súan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n, sɛ be fa ninnge wie mun sie be klun’n, ɔ́ úka be kpa. Sɛ wafa nga Biblu’n nun fluwa’m be lɔngɔ su’n ɔ ka e klun’n ɔ ti kpa. Sran wie’m be fali Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be suanlɛ’n yoli be junman. Ɔ maan be si i nun ndɛ mun yɛ be si lika nga be o’n. Wie’m be kusu be suannin e jue mun, nin Izraɛli akpasua’m be dunman mun. Be suannin Zezi i akoto 12 be dunman mun, yɛ sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n, be suannin be, ɔ maan be si be kwlaa. Laa’n, Izraɛlifuɛ sunman be suannin ndɛ mma nga be o Jue Mun be fluwa’n nun’n. E blɛ liɛ nun’n, ba kaan kun suannin Biblu’n nun ndɛ mma lele 80. Blɛ sɔ nun’n nn ɔ le afuɛ nsiɛn. ?E kwla fɛ i sɔ ajalɛ’n wie?

13. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ ndɛ nga e si i’n, e kan flan nun ɔn?

¹³ Ndɛ’n i kan flanlɛ’n maan e wla fiman like nga e suannin’n su. I sɔ yolɛ’n ti e Klistfuɛ mun e cinnjin kpa. Akoto Piɛli seli kɛ: ‘An si sa sɔ mun, yɛ an lafi ndɛ nanwlɛ nga an tili’n su kpa, sanngɛ n su yaciman amun wla kpɛnlɛ sa sɔ’m be su.’ (2 Piɛ. 1:12) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be kpɛn e wla ɔ? Kɛ be kpɛn e wla’n, e wun ndɛ’m be wlɛ kpa, yɛ e kaman e akunndan’n liɛ’n su. Asa ekun’n, ɔ uka e kpa naan y’a kwla nanti Zoova i mmla’m be su. (Jue. 119:129) Sran’n i wafa nga e bɔbɔ e ti’n, sɛ e nian Ɲanmiɛn mmla’m be nun e flan nun’n, ɔ́ úka e naan y’a wun i wlɛ. I liɛ’n, sɛ ‘e ti mmla’n, e wla fiman.’ (Zak 1:22-25) Sɛ y’a yoman naan e wla w’a kpɛn ninnge nga e suan be’n be su’n, ninnge uflɛ mun yɛ bé trán e awlɛn’n nun ɔn, ɔ maan e nuan su tɔman ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n nun kun.

14. ?Kɛ é súan ndɛ nanwlɛ’n, ngue yɛ ɔ uka e ɔ?

¹⁴ Maan e man e nɛn’n su e kanngan ndɛ’n nun. Be nga be suan aniɛn uflɛ’n, be nun wie’m be kanngan ndɛ’n nun be klun lɔ. I sɔ yolɛ’n ukaman be. Kɛ é súan ndɛ nanwlɛ’n, wie liɛ’n, ɔ nin i fata kɛ e kan e nɛn’n i ase naan y’a kanngan ndɛ’n nun. I sɔ yolɛ’n maan e kwla fa e ɲin sie ndɛ nga e kanngan nun’n su. (An kanngan Jue Mun 1:1, 2 nun.a) Sɛ e yo sɔ’n, ndɛ nga e kanngan nun’n, ɔ́ ká e klun kpa. Ebre aniɛn nun’n, kɛ be se kɛ “ɔ kɛn i nɛn i ase ɔ kanngan nun’n,” ɔ ti kɛ sran’n su bu su akunndan sa. Kɛ e di like mɔ i sin’n e ku’n kpɔ e wun’n, yɛ like sɔ’n kwla yo e ye ɔ. I kunngba’n yɛle ninnge nga e suan be’n mɔ be o e klun’n. Sɛ e bu su akunndan’n, yɛ e kwla wun be wlɛ kpa ɔ. ?Kɛ e suan ninnge mun’n, e fa blɛ e bu be su akunndan? Kɛ e kanngan Biblu’n nun’n, ɔ nin i fata kɛ e bu i su akunndan kpa.

15. ?É yó sɛ naan y’a kwla suan ndɛ nanwlɛ’n i kanlɛ wafa’n?

¹⁵ Maan e wun aniɛn’n i kanlɛ wafa’n i wlɛ kpa. Kɛ é súan aniɛn kun’n, ɔ ti kpa kɛ e si wafa nga be fa kan aniɛn sɔ’n. I liɛ’n, ndɛ nga be kwla kɔ likawlɛ’n, é kwlá wún be wlɛ naan e ijɔlɛ’n i sin’n w’a fie kpa. Wafa kunngba nga aniɛn kun le i kanlɛ wafa’n, yɛ ‘ndɛ nanwlɛ’n’ kusu’n, ɔ le i liɛ wie ɔ. (2 Tim. 1:13) Ɔ fata kɛ e “nian su” e kan.

16. ?Ngue like yɛ ɔ fata kɛ e wlɛ i ase ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ ɔ?

¹⁶ Maan e wɔ e ɲrun titi. Kɛ sran wie’m be suan aniɛn kun mɔ be sa tɔ nun kan’n, kpɛkun b’a yaci i suanlɛ. Ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i suanlɛ nun’n, ɔ cɛman naan y’a yo sɔ wie. (An kanngan Ebre Mun 5:11-14. nun.) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a wlɛ i sɔ nzuɛn’n i ase ɔ? Maan e mian e ɲin e suan ndɛ nanwlɛ’n titi. ‘Nán maan e ka Klist i ndɛ’n i bo bolɛ nga be kle e’n su, maan e mian e ɲin e yo sran. Nán maan e wla sua’n i bo ase kun. I bo ase wlalɛ sɔ’n yɛle ndɛ nga e kan se kɛ be yaci sa ngbɛnngbɛn yolɛ be lafi Ɲanmiɛn su’n, be yo sran’m be batɛmu wafawafa’n, be sie be sa sran’m be su’n, sran’m be cɛn’n, yɛ Ɲanmiɛn bu ndɛ ɔ ɔ kacimɛn i’n.’—Ebr. 6:1, 2.

17. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e suan like titi ɔ? An fa sunnzun ase kun yiyi nun.

¹⁷ Maan e siesie Ɲanmiɛn Ndɛ’n i suanlɛ blɛ. Like suanlɛ nga be suɛn i kpe kan mɔ sanngɛ be yo i sɔ titi’n, ɔ ti kpa. Sanngɛ nga m’ɔ timan kpa’n yɛle nga be minndɛ lele cɛn kun, kpɛkun be suɛn i kpanngban’n. Asa kusu’n, blɛ mɔ like fi kwlá kleman e yalɛ’n, i nun yɛ ɔ fata kɛ e suan like ɔ. Aniɛn uflɛ suanlɛ’n, ɔ ti kɛ bo nun atin kpɛlɛ sa. Sɛ be sin atin sɔ nun titi’n, i nun sinlɛ yoman ya kun. Sanngɛ sɛ be yaci atin’n nun sinlɛ’n, ɔ́ tánnin. Ɔ maan, ɔ ti cinnjin kɛ e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n titi. Maan e fa awlɛn tankaan e suan. (Dan. 6:17, 21) Kɛ é súan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n, maan e srɛ Ɲanmiɛn naan e ‘yo i titi, nán e kpɔnzɔ.’—Efɛ. 6:18.

18. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n fite e nuan blɛ kwlaa nun ɔn?

¹⁸ Nán e yaci i kanlɛ! Kɛ sran wie’m bé súan aniɛn uflɛ’n, ɲannzuɛn’n ti be kanman. Annzɛ be bu i kɛ bé wá fɔ́n ti’n, srɛ kun be aniɛn’n i kanlɛ’n nun. Ɔ maan, be kwlá kɔman be ɲrun. Sanngɛ kusu’n, sɛ be kɛn i titi’n, yɛ bé kwlá sí i kan kpa ɔ. Kɛ be kan aniɛn’n titi’n, yɛ maan be nuan tɔ i kanlɛ’n nun ɔn. I kunngba’n, ɔ fata kɛ blɛ kwlaa nun’n e kan ndɛ nanwlɛ’n. ‘Kɛ be lafi su kpa’n, Ɲanmiɛn bu be sran kpa, yɛ kɛ ɔ fite be nuan’n, be fite nun.’ (Rɔm. 10:10) Nán blɛ nga bé yó e batɛmu’n i ngunmin nun yɛ ndɛ ‘fite e nuan’ ɔn. Kɛ e ɲɛn i wun atin mɔ e kan Zoova ndɛ’n, ɔ nin kɛ é bó jasin fɛ’n, ndɛ’n fite e nuan wie. (Mat. 28:19, 20; Ebr. 13:15) Kɛ e kɔ asɔnun aɲia’m be bo’n kusu’n, e le i wun atin e kan ndɛ weiin kpa.—An kanngan Ebre Mun 10:23-25 nun.

Maan e kwlaa e kan ndɛ kpa e manman Zoova

19, 20. (a) ?Abonuan sa benin yɛ ɔ ju Zoova i Lalofuɛ’m be afiɛn andɛ ɔ? (b) ?Ngue yɛ amun ta nda kɛ amún yó ɔ?

¹⁹ Afuɛ nga be flɛ i 33 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, Mɔnnɛn cɛn’n m’ɔ ti Zuifu’m be anglo nga be flɛ i Sivan’n i le 6 su’n, be nga be o Zerizalɛmu lɔ’n be wunnin like ɲɛnmɛn kun. Cɛn sɔ nun’n, ka naan nglɛmun nun dɔ ngwlan w’a ju’n, sran mɔ be yiali sua kun nun’n, be ‘kannin aniɛn uflɛ.’ I sɔ’n ti abonuan sa. (Yol. 2:4) Andɛ’n, Ɲanmiɛn yoman abonuan sa naan y’a kan aniɛn wie mun. (1 Kor. 13:8) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova i Lalofuɛ’m be bo jasin fɛ’n aniɛn 430 tra su nun.

²⁰ Kannzɛ bɔbɔ ɔ le sran kun nin i aniɛn liɛ ng’ɔ kan’n, sanngɛ e kwlaa’n e kan ndɛ kunngba’n. Ndɛ’n sɔ’n yɛle ndɛ nanwlɛ m’ɔ fin Biblu’n nun’n. Babɛli lɔ’n, Zoova sanngannin sran’m be aniɛn’n. E blɛ liɛ nun’n, e kan aniɛn fanunfanun, sanngɛ Zoova yoli maan e ti e wun aniɛn. Ɔ ti kɛ e kwlaa e kan aniɛn kunngba sa yɛ e fa manman Zoova ɔ. (1 Kor. 1:10) Maan e ta nda kɛ e nin e niaan nga be o asiɛ wunmuan’n su’n, e ‘bo yó kun’ é súan ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n, naan e nuan w’a tɔ nun kpa naan y’a fa manman e Si Ɲanmiɛn Zoova.—An kanngan Jue Mun 150:1-6 nun.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ kosan’m be su ɔ?

• ?Ngue yɛle ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n?

• ?Kɛ é súan ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

• ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan e nuan w’a tɔ ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n nun ɔn?

[Kuku, bue 28]

Wafa nga e nuan kwla tɔ ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n i kanlɛ’n nun’n

◆ Maan e sie e su kpa.

Lik 8:18; Ebr. 2:1.

◆ Maan e sɔnnzɔn be nga be nuan w’a tɔ i kanlɛ’n nun’n.

1 Kor. 11:1; Ebr. 13:7.

◆ Maan like nga e suan’n ka e klun yɛ maan e kan flan nun.

Zak 1:22-25; 2 Piɛ. 1:12.

◆ Kɛ é kánngan ndɛ’n nun’n, maan e man e nɛn’n su.

Jue. 1:2, NW.

◆ Maan e si i kanlɛ wafa’n kpa.

2 Tim. 1:13.

◆ Maan e wɔ e ɲrun titi.

Ebr. 5:11-14; 6:1, 2.

◆ Maan e siesie Ɲanmiɛn Ndɛ’n i suanlɛ blɛ.

Dan. 6:17, 21; Efɛ. 6:18.

◆ Nán e yaci ndɛ’n i kanlɛ.

Rɔm. 10:10; Ebr. 10:23-25.