NDƐ TRE 1
‘Amun wɔ, amun yo maan be kaci min sɔnnzɔnfuɛ’
Sa nga akoto’m be yoli’n ɔ nin wafa nga andɛ’n e nian be ajalɛ’n su’n
1-6. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be bo jasin fɛ’n sa fanunfanun nun-ɔn?
BE FLƐ talua kun kɛ Rebeka, yɛ ɔ ti Zoova i Lalofuɛ Gana lɔ. Aniaan bla kan sɔ’n fa suklu ng’ɔ kɔ nun’n kaci i jasin bowlɛ. Ɔ maan ɔ fa fluwa nga be yiyi Biblu’n nun ndɛ’m be nun’n sie i i suklu pata’n nun titi. Kpɛkun kɛ be kɔ suklu mɔ bé ló wunmiɛn kan’n, ɔ kunndɛ wafa ng’ɔ kwla bo jasin’n kle i wiengu suklu ba mun’n. I sɔ mɔ Rebeka yoli’n ti’n, ɔ kwla boli i wiengu suklu ba kpanngban be Biblu’n nun like klelɛ bo.
2 Aniaan kun nin i yi be ti titi atin bofuɛ yɛ be tran Madagasikaa. Nvle sɔ’n wo sran ble mɛn’n i wia afiliɛ lɔ lika’n nun. Titi’n be nanti kilo kɔe ablaɔn-nin-nnun (25) be kɔ klɔ kun m’ɔ o mmuammua kpa’n su. Asa ekun’n, lɔ wia’n boman aɔwi. Ɔ nin i sɔ ngba’n be kle sran sunman mɔ Biblu’n nun ndɛ’n lo be’n, be Biblu’n nun like.
3 Parague lɔ’n, aniaan wie mɔ be fin nvle fanunfanun blu-nin-nnun (15) nun’n, be ukali lɔ aniaan mun be boboli mmeli kun. Be yoli sɔ naan aniaan’m b’a kwla bo jasin’n b’a kle be nga be tran nzue ba dandan nɲɔn mɔ be flɛ be kɛ Parague nin Parana’n be nuan su lɔ’n. Sran blu-nin-nɲɔn (12) be kwla tran mmeli sɔ’n nun. Mmeli sɔ’n ti’n, jasin bofuɛ’m be kwla ko bo jasin fɛ’n lika sɔ mɔ be nun kɔlɛ yo ya’n be nun.
4 Be flɛ nvle kun kɛ Alaska. Wawa blɛ nun’n, sran kpanngban kpa be tu kpuu be kɔ lɔ. Blɛ sɔ’n nun kusu’n, aniaan’m be fa ajalɛ naan bé bó jasin fɛ’n klé sran sɔ mun. Kɛ mmeli’m be fa sran mɔ be fin nvle fanunfanun nun’n kɔ lɔ’n, aniaan’m be kusu be jran mmeli’m be jranwlɛ’n i nuan lɛ. Kpɛkun be fa fluwa nga anuannzɛ’n yili be aniɛn fanunfanun nun’n kle sran sɔ mun. Lika sɔ’n nun kusu’n, aniaan’m be fa aviɔn be kɔ klɔ nga be o mmuammua kpa’n be su be ko bo jasin fɛ’n kle be nga be kan Aleutu, nin Atabaskan, nin Simisian ɔ nin Lɛngiti aniɛn’n.
5 Be flɛ aniaan kun kɛ Lari, ɔ tran Etazinin lɔ lika nga be flɛ i kɛ Tɛkzasi’n. Lari i jasin bowlɛ’n ti i liɛ ngunmin. Afin dɔɔtrɔ nga be lɛli i lɔ’n i nun yɛ ɔ bo jasin’n niɔn. Asidan m’ɔ yoli’n ti’n, bubuwafuɛ’m be bia’n nun yɛ ɔ o sa trilili-ɔ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ kan ninnge nga Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá yó mán asiɛ’n sufuɛ mun’n, be ndɛ titi. Ɔ se sran’m be kɛ ɔ lafi su kɛ cɛn wie lele’n, ɔ́ kwlá nánti.—Eza. 35:5, 6.
6 Birmanin lɔ’n, Zoova i Lalofuɛ wie’m be fali mmeli’n klɔ nga be flɛ i kɛ Madalei’n su lɛ naan bé kó trán aɲia dan kun bo be nvle’n i nglo lɔ lika’n nun. Yɛ bé dí cɛn ba nsan naan b’a ju lɔ. Kɛ mɔ be kunndɛ kɛ bé bó jasin fɛ’n ti’n, be fali fluwa nga anuannzɛ’n yili be’n i wie ɔli naan bé fá mán sran mun. Kɛ mmeli’n ju klɔ kun su m’ɔ jran’n, be kusu be jra, kpɛkun be fa fluwa mun man be nga be o klɔ sɔ’m be su’n. Yɛ kɛ be sa be sin ko fu mmeli’n nun ekun’n, be wun kɛ sran uflɛ wie’m b’a fu. Ɔ maan be bo jasin fɛ’n kle sran uflɛ titi.
7. (1) ?Ajalɛ fanunfanun benin mun yɛ Zoova i sufuɛ’m be fa naan b’a kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n niɔn? (2) ?Yɛ ngue ti yɛ be yo sɔ-ɔ?
7 Sa fanunfanun sɔ’m be kle kɛ asiɛ wunmuan’n su’n, Zoova i sufuɛ’m be tu be klun be ‘kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n i kwlaa’ kle sran mun. (Yol. 28:23) Be kɔ awloawlo’m be nun, annzɛ akpɔ’m be nuan, annzɛ be klɛ sran’m be lɛtri, annzɛ be flɛ be telefɔnun nun naan bé kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ. Wie liɛ’n, kɛ bé kɔ́ lika mɔ be o loto nun’n, annzɛ kusu bé wlánwlán sín wunmiɛn lolɛ lika kun nun’n, annzɛ kusu kɛ be o be junman su lɔ mɔ bé ló wunmiɛn kan’n, be kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ kle be wiengu mun. Ajalɛ nga be fa’n ti fanunfanun, sanngɛ like nga be kunndɛ’n ti kunngba. Yɛle kɛ lika kwlaa nga sran’m be wo’n, be kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ kle be.—Mat. 10:11.
8, 9. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ junman nga Zoova i Lalofuɛ’m be di’n, ɔ ti abonuan-ɔn? (2) ?Kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn? (3) ?Ngue su yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin sie naan y’a wun kosan sɔ’n i su tɛlɛ’n niɔn?
8 Jasin bofuɛ’m be kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ nvle ya nɲɔn ablasan-nin-nnun (235) tra su be nun. ?Wɔ mɔ a su kanngan fluwa nga nun’n, a o sran sɔ’m be nun wie? Sɛ a tɛ su kɛ “ɛɛn-ɛn’n,” nn i sɔ’n kle kɛ a mian ɔ ɲin naan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n tru wie. Nanwlɛ, junman nga Zoova i Lalofuɛ’m be di i mɛn wunmuan’n nun’n, ɔ ti abonuan. Afin sa kpanngban tanndan be ɲrun. I kpa bɔbɔ’n, awa wie’m be tannin be jasin fɛ bolɛ’n yɛ be kle be yalɛ. Ɔ nin i sɔ ngba’n be kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n be kle nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ mun.
9 I lɛ nun’n, kosan kun mɔ e kwla fa usa e wun’n, yɛle kɛ: “?Ngue ti yɛ sa wie fi, annzɛ Satan bɔbɔ’n w’a kwlá yoman naan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin bolɛ junman’n w’a jran-ɔn?” Kɛ ɔ ko yo naan y’a tɛ kosan sɔ’n su’n, maan e fa e ɲin e sie i sa ng’ɔ juli Klisifuɛ klikli’m be blɛ su’n i su. Afin junman nga be boli i bo blɛ sɔ’n nun’n, yɛ andɛ nin andɛ’n Zoova i Lalofuɛ’m be te di-ɔ.
Nán junman aɔwi-ɔ
10. (1) ?Junman benin yɛ ɔ yoli Zezi i cinnjin dan-ɔn? (2) ?Yɛ ngue yɛ ɔ wunnin i wlɛ-ɔ?
10 Zezi Klisi m’ɔ takali Klisifuɛ’m be asɔnun’n, ɔ tuli i klun boli Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n. Junman sɔ’n yɛ ɔ yoli i cinnjin dan-ɔn. Cɛn kun’n, ɔ seli kɛ: “Ɔ fata kɛ n wɔ klɔ uflɛ su naan n ko bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n. Afin i sɔ’n ti yɛ be sunmannin min-ɔn.” (Lik. 4:43) Zezi si kɛ junman ng’ɔ boli i bo lɛ’n, i ngunmin kwlá guɛmɛn i bo. Kɛ ɔ́ wá wú’n, ɔ seli kɛ bé wá kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n “nvlenvle’m be kwlaa be nun.” (Mar. 13:10) ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ i sɔ liɛ’n kwla yo ye-ɔ? ?Yɛ wan mun yɛ bé wá dí junman sɔ’n niɔn?
11. (1) ?Junman cinnjin benin yɛ Zezi fa wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be sa nun-ɔn? (2) ?Ngue yɛ ɔ́ úka be naan b’a kwla di junman sɔ’n niɔn?
11 Kɛ Zezi wuli m’ɔ cɛnnin nguan’n ɔ fiteli i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun, kpɛkun ɔ fali junman cinnjin kun wlali be sa nun. Ɔ seli be kɛ: “I sɔ’n ti’n, amun wɔ, amun yo maan nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ’m be kaci min sɔnnzɔnfuɛ. Amun yo be batɛmun, Siɛ’n nin Ba’n nin Ɲanmiɛn wawɛ’n be dunman nun. Like kwlaa nga n seli amun kɛ amun yo’n, amun kle be naan be kusu be nian su be yo wie. E nin amun e o nun cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe!” (Mat. 28:19, 20) Kɛ Zezi seli be kɛ ‘ɔ nin be o nun’n,’ i sɔ’n kle kɛ ɔ́ súan be bo naan b’a kwla bo jasin fɛ’n, naan b’a kwla kle sran’m be like naan b’a kaci i sɔnnzɔnfuɛ. Nanwlɛ, ɔ fata kɛ Zezi suan be bo sakpa. Afin ɔ seli kɛ “nvlenvle’m be kwlaa bé kpɔ́” be. (Mat. 24:9) Sanngɛ be kwla lafi like kun ekun su. Yɛle kɛ kwlaa naan Zezi w’a wɔ ɲanmiɛn su’n, ɔ seli kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n wá tín be, yɛ bé káci i lalofuɛ naan bé bó jasin fɛ’n “lele fá jú asiɛ’n i tiwa lɔ.”—Yol. 1:8.
12. (1) ?Kosan cinnjin benin mun yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn? (2) ?Yɛ ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e wun kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n niɔn?
12 ?Sanngɛ yoo, junman sɔ’n yoli Zezi i akoto mun nin Klisifuɛ klikli onga’m be cinnjin? ?Kannzɛ be kleli Klisifuɛ sɔ mɔ b’a sɔnman’n be yalɛ tɛtɛ kpa’n, sanngɛ be tuli be klun be kannin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n i kwlaa kleli sran mun? ?Zoova suannin be bo sakpa? ?Yɛ ɔ fɛli i wawɛ’n mannin be naan b’a kwla di junman sɔ’n? Kosan sɔ mun nin wie mun ekun be su tɛlɛ’n wo Biblu’n nun fluwa kun nun. Fluwa sɔ’n yɛle Sa Nga Be Yoli’n. Ɔ fata kɛ e wun kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n. Afin Zezi seli kɛ bé dí junman sɔ’n “lele mɛn’n fá wíe.” Ɔ maan junman sɔ’n ti Klisifuɛ nanwlɛfuɛ’m be kwlaa be liɛ. E mɔ e ti Zoova i Lalofuɛ mɔ e o mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, ɔ ti e liɛ wie. I sɔ’n ti’n, maan e fa e ɲin sie i ndɛ nga be klɛli m’ɔ o Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun’n i su kpa.
Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i su fitilɛ
13, 14. (1) ?Wan yɛ ɔ klɛli Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n niɔn? (2) ?Ɔ yoli sɛ yɛ ɔ sili ndɛ ng’ɔ klɛli be’n niɔn? (3) ?Ndɛ benin yɛ ɔ o Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun-ɔn?
13 ?Wan yɛ ɔ klɛli Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n niɔn? Sran ng’ɔ klɛli’n i dunman’n nunman fluwa sɔ’n nun. Sanngɛ fluwa sɔ’n i nun ndɛ mma klikli’m be kle weiin kɛ sran ng’ɔ klɛli Zezi i jasin fɛ ng’ɔ o Liki fluwa’n nun’n, i kunngba’n yɛ ɔ klɛli Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n niɔn. (Lik. 1:1-4; Yol. 1:1, 2) Kɛ ɔ fɛ i laa lele’n, sran’m be lafili su kɛ Liki “m’ɔ ti dɔɔtrɔ’n” mɔ kusu ɔ si laa sa’m be su ndɛ’n i kpa’n, yɛ ɔ klɛli Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n niɔn. (Kol. 4:14) Kɛ Zezi ɔli ɲanmiɛn su afuɛ 33 nun’n lele mɔ akoto Pɔlu fá wíe bisua dí Rɔmun lɔ afuɛ 61 nun’n, sa nga be juli afuɛ kɔe ablaɔn-nin-mɔcuɛ (28) sɔ’m be nun’n, be ndɛ yɛ fluwa sɔ’n kan-ɔn. I klikli’n nun’n, kɛ Liki klɛ́ ndɛ’n, ɔ klɛli ndɛ mma “be,” sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ wa kacili i kɛ “e.” I sɔ’n kle kɛ sa nga be juli m’ɔ klɛli’n, ɔ wunnin be nun sunman nun. (Yol. 16:8-10; 20:5; 27:1) Liki ti sran m’ɔ kunndɛ sa’m be su like kpa-ɔ. Ɔ maan atrɛkpa’n, ɔ usali Pɔlu nin Baanabasi nin Filipu ɔ nin sran wie mun ekun m’ɔ kannin be ndɛ fluwa sɔ’n nun’n be sa naan w’a klɛ fluwa sɔ’n.
14 ?Ndɛ benin yɛ ɔ o Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun-ɔn? Kɛ Liki klɛ́ Zezi i jasin fɛ’n i su ndɛ’n, ɔ kannin sa nga Zezi yoli be’n, ɔ nin ndɛ ng’ɔ kannin be’n be ndɛ. Sanngɛ Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun liɛ’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. Junman cinnjin nga sran sɔ mɔ sran’m be waan “b’a diman suklu naan be timan sran dan’n” be dili’n, i su ndɛ yɛ ɔ klɛli i fluwa sɔ’n nun-ɔn. (Yol. 4:13) Ɔ maan sɛ e waan é kpɛ́ i kpe’n, é sé kɛ fluwa sɔ mɔ Ɲanmiɛn maan Liki klɛli’n, ɔ kan wafa nga Klisifuɛ’m be asɔnun’n boli i bo’n, ɔ nin wafa ng’ɔ trɛ ɔli i ɲrun’n be ndɛ. Ɔ kle wafa nga Klisifuɛ klikli’m be boli jasin fɛ’n, nin ajalɛ fanunfanun nga be fali naan b’a kwla bo jasin fɛ’n, ɔ nin akunndan nga be buli’n. (Yol. 4:31; 5:42) Asa ekun’n, ɔ fa e ɲin sie i wafa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n suannin be bo naan b’a kwla bo jasin fɛ’n i su. (Yol. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25) Kpɛkun kɛ Biblu’n nun fluwa onga mun sa’n, ndɛ cinnjin nga Biblu’n kan’n, yɛle kɛ wafa nga Klisi i Famiɛn Dilɛ’n yo Ɲanmiɛn i dunman’n i sanwun’n, i ɲin fite Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun. Yɛ ɔ kle e kɛ kannzɛ be kleli Klisifuɛ’m be yalɛ’n, sanngɛ be yoli maan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n truli.—Yol. 8:12; 19:8; 28:30, 31.
15. ?Kɛ é wá súan Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun like’n, i su ye benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?
15 Sɛ e bo e ɲin ase e suan Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun like kpa’n, i sɔ’n wlá e fanngan yɛ é láfi Ɲanmiɛn su kpa. Sɛ e bu wafa nga Klisifuɛ klikli’m be kleli kɛ be ti yakpafuɛ’n, ɔ nin wafa nga be boli jasin fɛ’n i juejue su’n be su akunndan’n, be su ndɛ’n wlúwlú e wun kpa. Kpɛkun é kúnndɛ kɛ é láfi Ɲanmiɛn su kɛ be sa. Asa ekun’n, i sɔ’n úka e naan y’a wɔ y’a ko kle sran’m be like naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Be yili fluwa ng’ɔ o ɔ sa nun yɛ’n kɛ a fa suan Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun like kpa.
Fluwa nga wá úka e Biblu’n nun like suanlɛ’n nun
16. ?Sa nsan benin ti yɛ be yili fluwa nga-ɔ?
16 ?Ngue ti yɛ be yili fluwa nga-ɔ? Sa nsan ti yɛ be yili-ɔ. (1) Yɛle kɛ be yili naan e lafi su tankaan kpa kɛ Zoova fɛ i wawɛ’n fa suan jasin bolɛ’n, ɔ nin sran’m be like klelɛ junman’n be bo. (2) Yɛle kɛ Klisifuɛ klikli’m be su ndɛ ng’ɔ o fluwa sɔ’n nun’n, ɔ́ úka e naan y’a bo jasin fɛ’n juejue su. (3) Yɛle kɛ fluwa sɔ’n i nun ndɛ’n úka e naan e bu Zoova i anuannzɛ’n i like dan, kpɛkun e bu be nga be nian jasin fɛ bolɛ junman’n su’n, ɔ nin asɔnun’m be su’n be sran.
17, 18. (1) ?Wafa sɛ yɛ be siesieli fluwa nga i nun ndɛ’n niɔn? (2) ?Ngue ekun yɛ ɔ o fluwa nga nun mɔ e tinuntinun e kwla fa suan Biblu’n nun like-ɔ?
17 ?Wafa sɛ yɛ be siesieli fluwa nga i nun ndɛ’n niɔn? Be bubuli nun akpasua mɔcuɛ. Yɛ akpasua kun fa e ɲin sie i Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun ndɛ’n i akpasua kun su. Fluwa nga nun’n, be yiyiman ndɛ mma’m be nun kunngunngun. Sanngɛ afɔtuɛ nga Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n i nun ndɛ’n man e’n, be su yɛ fluwa nga fa e ɲin sie-ɔ. Asa ekun’n, be kle e wafa nga e kwla nanti afɔtuɛ sɔ’m be su’n. Ndɛ tre kwlaa i bo bolɛ nun’n, be kle e ndɛ cinnjin ng’ɔ o ndɛ tre sɔ’n nun’n. Kpɛkun be fa e ɲin sie i Sa Nga Be Yoli’n i ndɛ tre’n, nin i ndɛ mma nga é wá kókó su yalɛ’n be su.
18 Ninnge wie mun ekun be o fluwa nga nun, yɛ be kwla uka e naan e tinuntinun y’a kwla suan Biblu’n nun like. I wie yɛle kɛ desɛn wie’m be o nun. Sa cinnjin nga be juli mɔ Sa Nga Be Yoli’n kan be ndɛ’n be su desɛn yɛ be yili-ɔ. Desɛn sɔ’m bé úka e naan kɛ é kánngan ndɛ’m be nun’n, y’a wun wafa nga sa’m be juli’n i wlɛ kpa. Asa ekun’n, ndɛ tre sunman nun’n, kuku wie’m be o lɛ. Kuku sɔ’m be nun’n, be kan sran wie mɔ be lafili Ɲanmiɛn su kpa laa’n, m’ɔ fata kɛ e nian be ajalɛ’n su’n be ndɛ. Wie liɛ’n, be kan lika nga sa wie’m be juli’n be ndɛ. Sa trele wie mun, annzɛ blɛ sɔ’n nun sran’m be ayeliɛ’n, annzɛ kusu sran wie mun ekun mɔ be kan be ndɛ Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n nun’n, be su ndɛ o kuku sɔ’m be nun wie.
19. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ cɛn kunngun’n e yo-ɔ?
19 Fluwa nga kwla uka e tinuntinun naan y’a tran ase y’a bu wafa nga e su Zoova’n i su akunndan. Sɛ e bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n w’a cɛ-o, annzɛ ɔ nin-a cɛman-o, sɛ cɛn kunngun’n e bu ninnge nga be ti e cinnjin’n ɔ nin wafa nga e bu jasin fɛ bolɛ’n be su akunndan’n, ɔ ti kpa. (2 Kor. 13:5) I lɛ nun’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Wafa nga n bo jasin fɛ’n ɔ kle kɛ blɛ ng’ɔ ka’n, w’a sɔnman kun? (1 Kor. 7:29-31) ?N bo jasin fɛ’n i juejue su? (1 Tes. 1:5, 6) ?N tu min klun n bo jasin fɛ’n yɛ n kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ?’—Kol. 3:23.
20, 21. (1) ?Ngue ti yɛ junman nga be fa wlali e sa nun’n, i dilɛ’n ti cinnjin dan-ɔn? (2) ?Ngue yɛ fluwa nga i nun ndɛ’n wla ɔ fanngan kɛ a yo-ɔ?
20 Maan e wla kpɛn su titi kɛ Klisi fali junman cinnjin kun wlali e sa nun. Yɛle kɛ e bo jasin fɛ’n yɛ e kle sran’m be like naan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ. Kɛ lika’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn junman sɔ’n yó cinnjin trá laa’n. Afin mɛn’n i awieliɛ’n su mantan koko kpa. Sran kpanngban be nguan o wie nuan. Atrɛkpa’n, sran kpanngban wie’m be o lɛ’n, bé sɔ́ Ɲanmiɛn ndɛ’n nun klanman. (Yol. 13:48) Blɛ m’ɔ te yo ye’n, maan e uka be.—1 Tim. 4:16.
21 I lɛ nun’n, ɔ ti cinnjin kɛ e nian Klisifuɛ klikli nga be boli jasin fɛ’n i juejue su’n, be ajalɛ’n su. I sɔ’n ti’n, bo ɔ ɲin ase suan fluwa nga i nun like, naan ɔ uka wɔ naan a tu ɔ klun bo jasin fɛ’n juejue su. Yɛ maan ɔ wla ɔ fanngan naan a ‘kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n i kwlaa’ kle sran mun tititi.—Yol. 28:23.
[Ja ngua lɛ ndɛ mun]
a Kɛ be klɛ k. 33-34 i bo’n yɛle kɛ “afuɛ kɔe 33-34 be nun.”
b Kɛ be klɛ ka. 62 i bo’n yɛle kɛ “ka naan afuɛ 62 w’a ju.”