Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n

Tit, nin Filemɔn, ɔ nin Ebre Mun be fluwa’m be nun ndɛ cinnjin mun

AFUƐ nga be flɛ i 61 nun’n, kɛ akoto Pɔlu fin bisua klikli’n fiteli’n, w’a cɛman naan w’a ɔ aniaan nga be o Krɛti lɔ’n be osu nianlɛ. Nzue bo sin yia lika sɔ’n. Kɛ ɔ juli lɔ’n, ɔ wunnin kɛ ɔ fata kɛ be uka aniaan mun naan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn’n w’a mantan kpa. Ɔ maan, ɔ yacili Titi lɛ. I sin’n, Pɔlu klɛli fluwa ko mannin Titi. I blɛ sɔ nun’n, atrɛkpa’n Pɔlu wo Maseduani lɔ. Fluwa sɔ’n kleli ninnge ng’ɔ fata kɛ Titi yo be’n. Ɔ kleli ekun kɛ junman ng’ɔ o lɔ di’n, ɔ fin Pɔlu.

Ka naan Pɔlu w’a fin bisua w’a fite afuɛ nga be flɛ i 61 nun’n, ɔ klɛli fluwa ko mannin Filemɔn m’ɔ tran Kolɔsu lɔ’n. Filemɔn m’ɔ ti i janvuɛ’n, i kpatalɛ ti yɛ ɔ klɛli fluwa sɔ’n niɔn.

Kɛ é wá mántan afuɛ nga be flɛ i 61 nun’n, Pɔlu klɛli fluwa ko mannin Klistfuɛ Ebre nga be o Zide lɔ’n. Fluwa sɔ’n yiyili nun kɛ Klist i atin’n i kpa tra Zuifu’m be liɛ’n. Fluwa nsan sɔ’m be man e afɔtuɛ kpa.—Ebr. 4:12.

MAAN E LAFI ƝANMIƐN SU KPA

(Tit 1:1–3:15)

Kɛ Pɔlu kleli Titi i wafa ng’ɔ ko fa ko ‘sie asɔnun kpɛnngbɛn klɔklɔ’m be su’n’ wieli’n, ɔ mɛnnin i afɔtuɛ kun. Ɔ seli i kɛ: ‘Ijɔ be [nga be ɲin su ti kekle’n] kpa, maan be lafi Ɲanmiɛn su kpa.’ Ɔ seli be nga be o Krɛti lɔ asɔnun’n nun’n be kwlaa be kɛ be ‘yaci sa m’ɔ yoman Ɲanmiɛn fɛ’n, naan be yo sa ng’ɔ ti i nuan su’n.’—Tit 1:5, 10-13; 2:12.

Ɔ mannin aniaan nga be o Krɛti lɔ’n be afɔtuɛ ekun naan be lafi Ɲanmiɛn su kpa. Ɔ seli Titi kɛ ‘nán ɔ fɛ i wun wlɛ i sinnzin akplowa silɛ’n, nin mmla’n su akplowa silɛ’n be nun.’—Tit 3:9.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

1:15—?Wafa sɛ yɛ ‘sran nga be akunndan’n ti kpa’n, like kwlaa ti kpa be ɲrun’ sanngɛ ‘sran nga be akunndan’n timan kpa’n, mɔ be lafiman Ɲanmiɛn su’n,’ like fi timan kpa be ɲrun ɔn? Sɛ e wun like nga Pɔlu flɛ i “like kwlaa” i wlɛ’n, yɛ é wún ndɛ sɔ’n i bo ɔ. Nán ninnge nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n tannin be yolɛ trele’n, be ndɛ yɛ Pɔlu kan ɔn. Sanngɛ ninnge nga mɔ Klistfuɛ kun bɔbɔ kwla fɛ i wun ajalɛ’n, be ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Sran nga i akunndan’n nin Ɲanmiɛn mmla’m be ti kun’n, i sɔ ninnge’m be ti kpa i ɲrun. Sanngɛ sran nga i klun akunndan’n w’a saci’n, i liɛ’n ɔ timan sɔ.a

3:5—?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n “wunnzinnin” Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, ɔ maan be “kacili sran uflɛ” yɛ ɔ “deli be” ɔ? Wunnzinlɛ mɔ be ‘wunnzinnin be’n, ɔ deli be.’ I bo’n yɛle kɛ Zezi i wun m’ɔ fa kpɔli sran’m be ti ti’n, Ɲanmiɛn fali Zezi mmoja’n yoli be sanwun. ‘Ɲanmiɛn i wawɛ’n maan be kacili sran uflɛ.’ Afin ‘w’a bo be uflɛ.’ Ɔ maan b’a kaci Ɲanmiɛn wa.—2 Kor. 5:17.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

1:10-13; 2:15. Ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo yakpa naan sran nga be aeliɛ’n ti tɛ’n, be tu be fɔ.

2:3-5. Kɛ nga be kan kleli mmla mun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n sa’n, ɔ fata kɛ andɛ Klistfuɛ mmla mɔ be wun Ɲanmiɛn ndɛ’n i wlɛ kpa’n ‘be yo sa nga Ɲanmiɛn sran yo ɔ ɔ ti su’n. Nán maan be di abla, yɛ nán maan be yo nzan nɔnfuɛ. Maan be yo sa ng’ɔ ti kpa’n.’ Sɛ be yo sɔ’n, i liɛ’n, kɛ be ngunminngunmin be o’n, be kwla kle asɔnun’n nun ‘talua’m be’ like.

3:8, 14. Sɛ e ‘fa ye yolɛ’n kaci e junman’n, ɔ ti kpa.’ Afin, ɔ́ úka e naan e Ɲanmiɛn junman’n w’a ba nvlɛ. Asa ekun’n, ɔ́ úka e naan y’a faman e wun y’a mantanman mɛn tɛ nga i nunfuɛ mun.

N SRƐ WƆ ‘KLOLƐ MƆ A KLO SRAN’N TI’

(Fil. Flm. 1–25)

Klolɛ mɔ Filemɔn fa ‘klo e Min Zezi nin Ɲanmiɛn sran’n kwlaa’n nin sulafilɛ ng’ɔ fa lafi be kwlaa be su’n’ ti’n, Pɔlu yoli i mo. I sɔ’n ti’n, Pɔlu i ‘wla guali ase’ yɛ i ‘klun jɔli dan.’—Flm. 4, 5, 7.

Onezimu i sa kun m’ɔ yoli Filemɔn’n, Pɔlu boli su. Wafa nga Pɔlu nin Filemɔn be kannin ndɛ’n, w’a yomɛn i yasua su. Sanngɛ srɛlɛ li yɛ ɔ srɛli Filemɔn klolɛ ‘m’ɔ klo sran’n ti.’ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla niɛn i sɔ liɛ’n su. Pɔlu seli Filemɔn kɛ: ‘Fluwa nga ń klɛ́ ḿ blɛ́ wɔ yɛ’n, n si kɛ sran mɔ a bu min’n ti like nga n se wɔ kɛ a yo’n, á yó trá su.’​—Flm. 8, 9, 21.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

Flm. 10, 11, 18​—?Ɔ yo sɛ yɛ maan sran mɔ ‘laa w’a yoman sa kpa’n,’ siɛn’n ‘ɔ wa yoli sa kpa’ ɔ? Onezimu ti Filemɔn i kanga. Sanngɛ i ɲin su ti kekle. Ɔ o Filemɔn sa nun Kolɔsu lɔ yɛ ɔ tu kpɛnnin ɔli Rɔmu ɔn. Kɛ ɔ́ kɔ́’n, atrɛkpa’n, ɔ wuali Filemɔn i sika yɛ ɔ fa tuɛli i loto kpa’n niɔn. Afin Kolɔsu nin Rɔmu be afiɛn’n ti kilo 1.400. Nanwlɛ, w’a yoman sa kpa w’a manman Filemɔn. Sanngɛ kɛ ɔ juli Rɔmu lɔ’n, Pɔlu ukɛli i maan ɔ kacili Klistfuɛ. I sɔ’n ti’n, kanga mɔ laa ‘w’a yoman sa kpa’n,’ ɔ wa ‘yoli sa kpa.’

Flm. 15, 16​—?Ngue ti yɛ Pɔlu w’a seman Filemɔn kɛ ɔ yaci Onezimu nun ɔn? Pɔlu i junman’n yɛle ‘Ɲanmiɛn sielɛ ndɛ’n, yɛ e Min Zezi Klist i ndɛ’n be klelɛ.’ W’a kloman kɛ ɔ́ fá like uflɛ flanflan nun. I sɔ’n ti’n, sɛ sran yó kanga o sɛ ɔ su yoman o, w’a fɛmɛn i sɔ ndɛ’n w’a yomɛn i ndɛ.—Yol. 28:31.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

Flm. 2. Filemɔn kplinnin su kɛ be yo asɔnun aɲia mun i awlo lɔ. Sɛ be yia e awlo lɔ be siesie be wun naan b’a wɔ jasin fɛ’n i bolɛ’n, ɔ ti e cenjele like.—Rɔm. 16:5; Kol. 4:15.

Flm. 4-7. Aniaan nga be lafi Ɲanmiɛn su mɔ be klo Ɲanmiɛn nin sran’n, ɔ fata kɛ e yo be mo.

Flm. 15, 16. Sɛ sa wie tɔ e su’n, ɔ fataman kɛ e wla bo e wun tra su. Afin i agualiɛ su’n, ɔ kwla yo kpa man e kɛ Onezimu liɛ’n sa.

Flm. 21. Pɔlu si kɛ Filemɔn yáci like nga Onezimu yoli i’n cɛ́ i. I sɔ kunngba’n, sɛ e niaan’m be yo e sa wie’n, ɔ fata kɛ e yaci cɛ be.—Mat. 6:14.

‘MAAN E MIAN E ƝIN E YO SRAN’

(Ebr. 1:1–13:25)

Pɔlu seli kɛ Zezi i wun m’ɔ kpɔli’n i dan tra Mmla’n su falɛ’n. Like ng’ɔ fa kleli i sɔ liɛ’n yɛle kɛ Zezi m’ɔ ti asɔnun’n i bo’n, i dan’n tra. Ɔ kleli kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman m’ɔ di’n, ɔ nin i mmoja’n m’ɔ fa mannin’n, yɛ aenguɛ uflɛ’n, be ti kpa tra laa liɛ’n. (Ebr. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Ndɛ sɔ’n m’ɔ kannin’n ukali Ebre nga be ti Klistfuɛ’n naan b’a jran kekle yalɛ mɔ Zuifu’m be kleli be’n, be ɲrun. Pɔlu seli be kɛ be ‘mian be ɲin be yo sran.’—Ebr. 6:1.

?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulafilɛ’n ti Klistfuɛ’m be ɲrun like cinnjin ɔn? Pɔlu klɛli i kɛ: ‘Afin sɛ be lafiman Ɲanmiɛn su’n, i klun jɔman be wun mlɔnmlɔn.’ Ɔ maan ɔ wlali Ebre’m be fanngan kɛ: ‘Maan be mian be ɲin sin lika nga be kle be’n nun.’—Ebr. 11:6; 12:1.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

2:14, 15—?Kɛ mɔ Satan ‘maan wie’n kwla sran mun’n,’ i ti nn Satan kwla kun sran kwlaa nga i waan ɔ́ kún be’n? Cɛcɛ, ɔ kwlá yoman sɔ. Sanngɛ, kɛ ɔ fin cɛn m’ɔ boli i sa tɛ yolɛ’n bo Edɛni fie’n nun lɔ’n, i ato’n maan sran’m be wu. Afin kɛ Adam yoli sa tɛ’n, sa tɛ’n nin wie’n be bali mɛn’n nun, yɛ be sali sran kwlaa ɔ. (Rɔm. 5:12) Asa ekun’n, Satan su sran’m be bo maan be kle Zoova i sufuɛ’m be ɲrɛnnɛn. Wie liɛ’n, be kle be ɲrɛnnɛn kɛ Zezi liɛ’n sa lele be kun be. Sanngɛ, nɛ́n i sɔ’n ti yɛ é bú i kɛ Satan kwla kun sran kwlaa ng’ɔ klo kɛ ɔ́ kún i’n niɔn. Sɛ ɔ ti sɔ’n, nn Satan w’a nunnun Zoova i sufuɛ mun nán andɛ sa ɔ. Zoova sɛsɛ i sufuɛ mun, yɛ ɔ su kplinman su kɛ Satan nunnun be ngba’n. Yɛ sɛ bɔbɔ Ɲanmiɛn yaci Satan lɛ naan ɔ kun i sufuɛ’m be nun wie’n, e kwla lafi su kɛ sa tɛ kwlaa nga Satan yo e’n, Zoova wá síesíe i ye.

4:9-11—?Wafa sɛ yɛ e ‘wlu Ɲanmiɛn i wunmiɛn lolɛ lika’n’ nun ɔn? Kɛ Ɲanmiɛn fali cɛn nsiɛn m’ɔ wieli ninnge’m be yi’n, ɔ loli wunmiɛn. Yɛle kɛ w’a yiman like kun. Afin ɔ si kɛ ninnge nga i waan ɔ́ yó be asiɛ’n su wa mán klɔ sran mun’n, ɔ́ kpɛ́n su. (Bob. 1:28; 2:2, 3) Kɛ e yaci ninnge nga e bu e klun lɔ kɛ be ti kpa’n be yolɛ’n mɔ e kplin su kɛ Zezi yɛ Ɲanmiɛn fá dé e’n, yɛ e ‘wlu wunmiɛn lolɛ lika’ sɔ’n nun ɔn. Kɛ e kunndɛman e bɔbɔ e ninnge liɛ mɔ e lafi Zoova su, yɛ sɛ e yo ninnge nga i Wa’n se e kɛ e yo be’n, e klun’n jɔ́ cɛn kwlakwla.—Mat. 11:28-30.

9:16—?Aenguɛ uflɛ nun’n, wan yɛle ‘sran ng’ɔ sie aja’n’? Zoova yɛ ɔ kpɛli aenguɛ uflɛ’n i ba ɔ, sanngɛ Zezi yɛ ɔ ti ‘sran ng’ɔ sie aja’n’ niɔn. Yɛle kɛ Zezi yɛ ɔ ti aenguɛ uflɛ sɔ’n i ja nun jranfuɛ’n niɔn, ɔ maan i wulɛ m’ɔ wuli’n ti maan aenguɛ sɔ’n tra kpa.—Lik 22:20; Ebr. 9:15.

11:10, 13-16—?“Klɔ” kpa benin yɛ Abraamu minndɛli i ɔ? Nán klɔ jrɛiin sa ndɛ yɛ be kan ɔn. Cɛcɛ, klɔ sɔ’n ti nzɔliɛ like. Abraamu minndɛli ‘ɲanmiɛn su Zerizalɛmu’ liɛ’n. Klist Zezi nin sran 144.000 mɔ be nin i bé dí famiɛn’n, be yɛ be ti i nunfuɛ’n niɔn. Sran 144.000 mɔ be le ɲrun ɲanmiɛn su lɔ’n, be kan be ndɛ wie ekun kɛ be ti ‘Ɲanmiɛn i klɔ, klɔ sɔ’n yɛle Zerizalɛmu uflɛ’n.’ (Ebr. 12:22; Ngl. 14:1; 21:2) Blɛ mɔ Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá síe mɛn’n, yɛ Abraamu i ɲin trannin su ɔ.

12:2—?Ngue ti yɛ Zezi ‘i klun wá jɔ́’ mɔ i ti’n, “ɔ kplinnin su maan be kunnin i waka’n” su’n niɔn? I klun m’ɔ́ wá jɔ́’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn junman m’ɔ dili ti’n, bé bó Zoova dunman fɛ. Sran’m bé wún i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Kpɛkun, i wun m’ɔ kpɔli ti’n, sran’m bé ɲán nguan. Asa ekun’n, Zezi i ɲin o blɛ m’ɔ́ wá yó famiɛn’n su. Yɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn junman m’ɔ́ wá dí’n, ɔ́ yó sran’m be ye.

13:20—?Ngue ti yɛ aenguɛ uflɛ nga sran nin Ɲanmiɛn be trali’n, bé trɛ́ i “tititi’n” niɔn? Like nsan ti ɔ. (1) Be su kacimɛn i le, (2) like nga aenguɛ tralɛ sɔ’n yo man e’n, ɔ́ ká lɛ tititi, (3) kɛ Armagedɔn alɛ’n ko sin’n, “bua’m be wie mun” bé dí i su mmlusuɛ’n su ekun.—Zan 10:16.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

5:14. Ɔ fata kɛ e fa Biblu’n nun nianlɛ’n yo e junman. Maan e nanti ninnge nga e suan be’n be su. Afin sɛ e waan é sí ‘sa ng’ɔ ti kpa’n, nin tɛ’n be ngbaciɛ’n,’ saan kɛ i sɔ yɛ é yó ɔ.—1 Kor. 2:10.

6:17-19. Sɛ e wla o ninnge nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ yó be’n, ɔ nin nda ng’ɔ tali’n be’n be su kpa’n, e su yaciman nanwlɛ atin’n su sinlɛ.

12:3, 4. Sɛ sa tɔ e su’n, annzɛ be tanndan e ɲrun’n, nán ‘e sa sin bubu e naan e kpɔnzɔ.’ Sanngɛ, ɔ fata kɛ e yo sran Ɲanmiɛn junman’n nun naan e tra e awlɛn tra laa’n. Ɔ fata kɛ e ta nda kɛ é kplí lele ‘e mmoja’n gua.’ Yɛle kɛ é kplí lele saan kɛ b’a kun e yɛ é yáci kplilɛ ɔ.—Ebr. 10:36-39.

12:13-15. Ɔ fataman kɛ “klunwi’n i olui’n,” annzɛ sran nga be kloman wafa nga be yo ninnge mun asɔnun’n nun’n be yo naan y’a ‘kpɛman atin nga e sin nun’n kpa.’

13:7, 17. Kɛ e fa e ɲin sie ndɛ yɛ’n su mɔ e bu asɔnun kpɛnngbɛn’m be sran’n, i sɔ’n uka e naan e nin be y’a nanti klanman.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]