NDƐ NG’Ɔ KLƐ FLUWA’N SU’N

?Sran’m bé wíe asiɛ’n i saci mlɔnmlɔn?

“Kɛ sran’m bé wú bé kɔ́’n, wuun uflɛ’m bé káci be, kɛ ɔ́ yó sɔ tititi-ɔ. Sanngɛ asiɛ’n wo i osu’n nun titi.”​—Akunndanfuɛ’n 1:4. FAMIƐN SALOMƆN.

Salomɔn mɔ Ɲanmiɛn maan ɔ klɛli ndɛ sɔ’n, ɔ sieli i nzɔliɛ kɛ klɔ sran’n i nguan’n ti tika. Sran’m be wu, yɛ sran uflɛ’m be kaci be. Ɔ yo sɔ titi i afuɛ kɔe akpi kpanngban yɛ. Sanngɛ, asiɛ’n o i osu’n nun tititi, ɔ tumɛn i bo.

Kɛ alɛ dan’n i nɲɔn su’n wieli’n, afuɛ 70 nga be bɛli i sin nun’n, sran’m be yili ninnge kpanngban kpa. I wie yɛle kɛ, be yili loto mun. Be yili ninnge nga mɔ maan sran kun kwla kan ndɛ kle i wiengu kun lika uflɛ’n, ɔ nin ninnge wie mun ekun. Sran wie’m be wa yoli aɲanbeunfuɛ dan. Asa ekun’n, sran’m be wa sɔnnin kpɛ nsan trali laa liɛ’n.

Sanngɛ, ninnge nga sran’m be yo be’n ti’n, asiɛ’n su saci wie. I sɔ’n ti, ɔ cɛman naan y’a siman mungun blɛ nin wawa blɛ’n kun. Blɛ sɔ’m be su kusu yɛ sran’m be nian be lua be ninnge mun, yɛ asiɛ’n i su tranlɛ’n yo fɛ ɔ. Fluwa sifuɛ dandan’m be waan sran’m be ayeliɛ’n ti, blɛ nga e o nun yɛ’n nun’n, asiɛ’n su saci dan.

Biblu’n kan kɛ sran’m bé ‘sáci asiɛ’n.’ (Sa Nglo Yilɛ 11:18) Sran wie’m be wun i wlɛ kɛ i sɔ yɛ be yo i andɛ ɔ. I sɔ’n ti, be usa be wun kɛ: ‘?Sran’m bé sáci asiɛ’n i trilili naan e su kwlá tranman su kun mlɔnmlɔn?’

?NAAN SRAN’M BÉ SÁCI ASIƐ’N I TRILILI?

Fluwa sifuɛ dandan wie’m be waan be kwlá dimɛn i nanwlɛ kun sa trele. Sanngɛ, be waan atrɛkpa’n, lika’n ɔ́ ló trátrá su, annzɛ ɔ́ jɔ́ kpa trátrá su. Ɔ maan, i bo kwla gua tɛ dan.

Maan e fa sa kun e nian. Be flɛ mɛn’n i lika kun kɛ Antatiki. Lika sɔ’n, ɔ ti laglasi ngunmin. Sran wie’m be waan lika’n i lolɛ m’ɔ lo dan le nɲɔn nga nun’n ti’n, laglasi sɔ’n ɔ su klo. Naan sɛ w’a yaciman klolɛ’n, jenvie’n ɔ́ yí trátrá su, ɔ́ dí lika’n. Yɛ ɔ́ kún sran kpanngban kpa.

SRAN’M BE DI ASIƐ’N I SU JUNMAN TƐTƐ DAN

Sran’m be fali ajalɛ sunman naan bé yáci asiɛ’n i sacilɛ. Ajalɛ sɔ’m be nun kun yɛle kɛ, bé yó asiɛ’n i su ninnge kɛ nzue nin bo’n, ɔ nin ninnge wie mun ekun be cɛcɛ. ?Sanngɛ, be yoli sɔ sakpa?

Laa li’n, nn lomo’n i nun’n w’a luman. Yɛle kɛ, be saci asiɛ’n i tɛtɛ dan siɛn’n tra laa’n. Ɔ maan, asiɛ’n kwlá yoman like ye kpa kun. ?Ngue yɛ é yó ɔ? Fluwa sifuɛ dan kun se weiin kɛ: “E siman like nga é yó naan y’a saciman asiɛ’n.” I ndɛ sɔ’n kle weiin kɛ ndɛ nga Biblu’n kan’n, ɔ ti nanwlɛ. I waan: “Sran’n i nguan’n nun-mɛn i sa nun. Ajalɛ ng’ɔ tu’n ɔ fin-mɛn i.”​—Zeremi 10:23.

Biblu kunngba’n nun’n, e Yifuɛ Ɲanmiɛn gua e awlɛn su nzue kɛ ɔ su yaciman sran’m be lɛ naan be saci asiɛ’n i mlɔnmlɔn. Jue Mun 115:16 se kɛ: “Nglo lɔ lika’n ti Anannganman bɔbɔ i lika. Ɔ fali asiɛ’n kusu mannin sran mun.” Asiɛ’n ti “like kpa” yɛ Ɲanmiɛn fa mannin sran mun ɔn. (Zak 1:17) W’a fa manman sran mun naan be tran su le nɲɔn kun. Wafa bɔbɔ nga Ɲanmiɛn yili asiɛ’n, ɔ kle sɔ weiin.

LIKE NGA TI YƐ ƝANMIƐN YILI ASIƐ’N

Biblu’n i nun fluwa nga be flɛ i Bo Bolɛ’n, ɔ kan wafa nga Ɲanmiɛn boli i ɲin ase yili asiɛ’n i ndɛ. I waan kɛ mɛn’n ɔ́ bó i bo’n, “asiɛ’n ti sukusuku, like fi nun-man su, aosin tritri kpa o nzue bunman dan’n i nyin su.” (Bo Bolɛ 1:2) Kpɛkun, Ɲanmiɛn seli kɛ: “Maan lika’n kpaja!” (Bo Bolɛ 1:3) Yɛ wia’n kpajali asiɛ’n su ɔ. I sin’n, nzue’n kan boli nun yɛ lika kee’n fiteli ɔ. (Bo Bolɛ 1:9, 10) Kpɛkun, “nnya-nnya mun nin waka’m be fin asiɛ’n nun be fifili.” (Bo Bolɛ 1:12) Kɛ wia’n bó ijre nin waka’m be su’n, kpukpuwa fin be su fite. Kpukpuwa sɔ’n, ɔ ti aunmuan kpa yɛ sran’m be fa lo wunmiɛn ɔn. Kɛ e lo wunmiɛn’n, ijre nin waka’m be kusu be sɔ aunmuan ng’ɔ fin e bue’n nun fite’n i nun. ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn yoli ninnge kwlaa sɔ mun ɔn?

Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai seli kɛ: “[Ɲanmiɛn] siesieli asiɛ’n i wafa’n, kpɛkuun yɛ ɔ yili ɔ, yɛ ɔ maan ɔ yoli cinnjinnjin-ɔn. W’a yimɛn i ngbɛn, ɔ yili kɛ be tran su.” (Ezai 45:18) Nanwlɛ, Ɲanmiɛn yili asiɛ’n naan sran’m be tran su anannganman.

Asiɛ mɔ Ɲanmiɛn yili i klanman fa mannin sran mun naan be tran su’n, i sacilɛ yɛ be saci i ɔ. Sanngɛ, akunndan nga Ɲanmiɛn buli mɔ i ti yɛ ɔ yili asiɛ’n, w’a kaciman. Bian oke kun seli kɛ: “Nán klɔ sran yɛlɛ Nyanmiɛn naan w’a bua ato. Nán bla yɛ ɔ wuli i naan w’a kaci aniɛn. ?Ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ su yo-mɛn i nuan sa? Like nga i waan ɔ́ yó’n, ɔ su yo-man?” (Kalɛ 23:19) Ɲanmiɛn su yaciman sran’m be lɛ kɛ be saci asiɛ’n. Sanngɛ, ɔ ka kan’n, ɔ́ wá “núnnún be nga be saci asiɛ’n.”​—Sa Nglo Yilɛ 11:18.

ASIƐ’N Ɔ́ YÓ E TRANWLƐ TITITI

Kɛ Zezi Klist kán Ɲanmiɛn ndɛ oka’n su lɔ’n, ɔ seli kɛ: “Be nga be ti wɛtɛɛfuɛ’n, be liɛ su ti ye, afin mɛn’n ɔ́ wá yó be liɛ!” (Matie 5:5) Kpɛkun, like nga Ɲanmiɛn wá yó naan sran’m b’a yaci asiɛ’n i sacilɛ’n, ɔ kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ, kɛ bé srɛ́ Ɲanmiɛn’n be se kɛ: “Maan ɔ sielɛ blɛ’n ju, maan e bɔ e wo asiɛ’n su wa’n e yo ɔ klun sa kɛ be bɔ be o nyanmiɛn su lɔ’n be yo’n sa.” Ɲanmiɛn Sielɛ’n i fanngan nun’n, sran’m bé yáci asiɛ’n i sacilɛ. Ɔ maan, like nga ti yɛ Ɲanmiɛn yili asiɛ’n, ɔ́ kpɛ́n su.​—Matie 6:10.

Junman dan sɔ mɔ Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá dí’n ti’n, Ɲanmiɛn se kɛ: “Nian, m’an kaci like’n kwlaa uflɛ.” (Sa Nglo Yilɛ 21:5) ?I sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn wá núnnún asiɛ’n naan ɔ́ fá uflɛ síe i osu? Cɛcɛ. Afin asiɛ’n timan tɛ. Sanngɛ, e blɛ su klunwifuɛ nin mɛn siefuɛ mɔ be “saci asiɛ’n,” be yɛ Ɲanmiɛn wá núnnún be ɔ. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, é ɲán “nyanmiɛn su lɔ uflɛ nin asiɛ uflɛ kun.” Yɛle kɛ Ɲanmiɛn wá síe famiɛn diwlɛ kun ɲanmiɛn su lɔ. Famiɛn diwlɛ sɔ’n yɛ ɔ́ síe sran mun asiɛ’n su ɔ.​—Sa Nglo Yilɛ 21:1.

Ɲanmiɛn wá yó maan asiɛ’n i su ninnge’m be kwlakwla bé yó ye. Kɛ jue tofuɛ kun kán like nga Ɲanmiɛn wá yó’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “A nian asiɛ’n i lika, [...] wɔ maan i su ninnge’m be yo kpa lele kpe nun.” Ɔ maan, asiɛ’n i su tranlɛ’n wá yó fɛ. Sran’m bé ɲán aliɛ bé dí, yɛ munngun nin wawa’n be blɛ’n ká lɛ tititi. Nanwlɛ, Ɲanmiɛn wá yrá sran’m be su dan.​—Jue Mun 65:9-13.

Be flɛ bian kun kɛ Mohamadi Gandi. Ɔ ti Ɛndi lɔ kpɛnngbɛn kun laa. Ɔ seli kɛ: “Sɛ ɔ ti kɛ sran’m be buman be ngunmin be wun akunndan’n sa’n, nn asiɛ’n i su ninnge’m bé jú sran’m be kwlaa be tinuntinun.” Akunndan nga sran’m be bu’n mɔ i ti yɛ be saci asiɛ’n, Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá yó maan be su bumɛn i sɔ akunndan’n kun. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai waan i blɛ sɔ’n nun’n, sran’m be su “yo-man sa tɛ” kun. (Ezai 11:9) Kɛ é sé yɛ bɔbɔ’n, sran akpi kpanngban mɔ be fin mɛnmɛn wafa’m be nun’n, b’a suan Ɲanmiɛn i mmla mun. Be kleli be kɛ be klo Ɲanmiɛn nin sran, be si ye, yɛ nán be saci asiɛ’n nin i su ninnge mun. Sanngɛ, maan be yo Ɲanmiɛn i klun sa’n. Ɔ maan, sran sɔ’m be kwla tran asiɛ’n m’ɔ́ wá káci mɛn klanman’n i su.—Akunndanfuɛ’n 12:13; Matie 22:37-39; Kolɔsfuɛ Mun 3:15.

Biblu’n i nun fluwa ng’ɔ kan mɛn’n i bo bolɛ’n i ndɛ’n waan: “Nyanmiɛn niannin ninnge ng’ɔ yoli’n be kwlaa, ɔ wunnin kɛ ɔ yoli kpa dan.” (Bo Bolɛ 1:31) Asiɛ’n ti kpa dan. Ɔ su saciman le. Kɛ e si kɛ e Yifuɛ Zoova klo e’n, naan i dunman nun ti asiɛ’n ɔ́ ká lɛ tititi’n, ɔ yo e fɛ dan. Ɲanmiɛn ta e nda kɛ: “Mɛn’n ɔ́ yó sran kpa’m be liɛ. Bé trán nun tititi.” (Jue Mun 37:29) I sɔ’n ti’n, maan e mian e ɲin naan ‘sran kpa’ nga asiɛ’n ɔ́ wá yó be liɛ’n, e tran be nun wie.

[Kuku, bue 4]

Sran’m be saci asiɛ’n

Lika m’ɔ su lo dan’n: “E wun weiin kɛ asiɛ’n i su lo dan. [...] Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1950 nun’n, junman wafawafa wie mɔ sran’m be di’n, i ti yɛ i su lo sɔ ɔ.”—American Meteorological Society, 2012.

Asiɛ’n: “Sɛ asiɛ’n ti like mɔ be kwla bu nun nɲɔn sa’n, é sé kɛ sran’m b’a saci i bue kun. Ɔ maan, waka nin nnɛn wie’m be osu w’a nunnun. [...] Wawa blɛ’n nin munngun blɛ’n, be kpɛnman kɛ laa’n sa kun.”—Global Change and the Earth System.

Nzue mun: “Jue nunman nzue’m be nun kun kɛ laa’n sa. Afin, sran’m be tra jue mun tratra su. Nzue wie’m be nun liɛ’n, be ɲanman be nun jue kun mlɔnmlɔn. Wie liɛ kusu’n, nzue bɔbɔ mun yɛ be wie nun ɔn.”—BBC, September 2012.

Waka nin nnɛn mun: “Fluwa sifuɛ’m be nun sunman be waan [...] sɛ sran’m b’a yaciman asiɛ’n i sacilɛ’n, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, waka nin nnɛn wie’m be osu núnnún mlɔnmlɔn.”—Science.nationalgeographic.com.

[Kuku, bue 5]

Asiɛ’n su

Asiɛ’n ti i liɛ ngunmin. I su yɛ sran nin nnɛn mun, nin waka nin ijre’m be o ɔ. Kɛ e nin nnɛn mun e lo wunmiɛn’n, waka nin ijre’m be sɔ aunmuan ng’ɔ fin e bue’m be nun fite’n nun. Kpɛkun, kɛ wia’n bo waka nin ijre’m be su’n, ɔ maan e ɲan kpukpuwa e lo wunmiɛn, yɛ e ɲan aliɛ e di ɔ. Ɔ yo sɔ trilili, ɔ jranman le. Ɔ maan, e kwla tran asiɛ’n su.

I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kun seli kɛ Ɲanmiɛn “i ngwlɛlɛ’n maan ɔ wlali mɛn’n i bo ase.” (Zeremi 10:12) Sran kun m’ɔ suan Biblu’n i su like’n, ɔ seli kɛ: “Ninnge kwlaa nga sran’m be mian be wun’n, be ngba be o asiɛ’n su wa klanman cɛ.”