Marahay na Pamomoon—An Angat sa Bilog na Kinaban

Sia sarong parasurat asin poeta. An saiyang puso pano nin paglaom para sa ngapit. Kaidtong mga 90 taon na an nakaagi, inimahinar nia an sarong lugar “kun saen an isip mayo nin takot asin nakatingag an payo; kun saen an kaaraman daing bayad; kun saen an kinaban dai nagkakasuruhaysuhay huli sa prehuwisyo nin mga nasyon; kun saen isinasabi an katotoohan; [asin] kun saen igwa nin daing kapagalan na pagmamaigot na magin perpekto an saindang nagigibo.”

IPINAHAYAG kun siring kan parasurat na ini an paglaom na sa maabot na aldaw an saiyang nasyon siring man an bilog na kinaban magigimata sa siring na lugar. Kun an poetang ini na nanggana nin Premyong Nobel nabubuhay ngonyan, sia tunay nanggad na madedesganar na marhay. Sa ibong kan mga pag-oswag asin progreso kaiyan, an kinaban mas nagkakasuruhaysuhay kisa kasuarin man. Asin an kabilogan na pananaw para sa ngapit nin tawo makamomondo pa man giraray.

Kan hinapot kun taano ta biglang puminutok an kadahasan sa tahaw kan nagkapirang paksion sa saiyang nasyon, sinabi nin sarong paraoma an kinokonsiderar niang sarong dahelan. “Huli iyan sa maraot na mga namomoon,” sabi nia. Sa saiyang librong Humanity​​—A Moral History of the Twentieth Century, an historyador na si Jonathan Glover nagpahayag nin kaagid na pananaw, na nagsasabi: “An paglaglag sa sarong rasa [sa nasyon man sanang iyan] bakong biglang pagputok nin pagkaongis nin mga tribo, iyan plinano kan mga tawo na gustong magdanay sa kapangyarihan.”

Kan puminutok an guerra sa tahaw nin duwang republika sa dating Yugoslavia sa enot na kabtang kan 1990, an sarong peryodista nagsurat: “Sa dakol na taon kami maogmang namumuhay nin sararo asin ngonyan nagruro ini sa paggadan kan mga omboy kan lambang saro. Ano na an nangyayari samo?”

Rinibong kilometro an rayo sa Europa asin Aprika an nasyon nin India, an ginikanan kan poetang nasambitan sa kapinonan. Sa sarong lektura na may titulong “Can India Survive as One Nation?” (sa Bicol, “Makaliligtas daw an India Bilang Sarong Nasyon?”), an autor na si Pranay Gupte nagsabi: ‘Mga 70 porsiento kan dakulang populasyon kan India an dai pang 30 anyos, pero mayo nin mga namomoon na puedeng magin arogan.’

Sa nagkapirang nasyon, an mga namomoon kinaipuhan na magdemitir sa saindang posisyon huli sa mga sahot nin karatan. Huli sa manlaenlaen na rason, kun siring, an kinaban malinaw na nakaeeksperyensia nin krisis sa pamomoon. An kamugtakan nin mga bagay nagpapatunay sa pagigin totoo kan mga tataramon nin sarong propeta na nabuhay kaidtong mga 2,600 na taon na an nakaagi. Sia nagsabi: “Bakong kapot nin daganon na tawo an saiyang dalan. Bakong kapot nin tawong naglalakaw dawa an paggiya sa saiyang lakad.”​—Jeremias 10:23.

Igwa daw nin solusyon an presenteng kapurisawan sa kinaban? Siisay daw an puedeng mamoon sa katawohan pasiring sa sarong kinaban na kun saen an sosyedad nin tawo dai na nababanga sa mapait na paglalaban ni pano nin takot, kun saen an tunay na kaaraman daing bayad asin abunda, patin an katawohan nagmamaigot na magin perpekto an nagigibo?

[Picture Credit Line sa pahina 3]

Fatmir Boshnjaku