“Ukuboko kwa kwa Yehova” mu Bumi Bwandi

NGA FINTU CASHIMIKWA NA LAWRENCE THOMPSON

ICUNGULO bushiku cimo mu 1946, ine na tata twaikele muli motoka tuletamba imyele ya lubuuto ilelelemba ukucilinganya mu muulu. Twalelanda pa lwa kupuulama kwa kwa Yehova no buce bwesu. Twaibukishe ifyalecitika mu myaka lintu umulimo wa Nte sha kwa Yehova wabindilwe mu Canada. Tata aebekeshe pali ine fintu Yehova ali natungilila no kutungulula abantu Bakwe ukupulinkana muli iyo myaka.

NANGU cingati nali fye ne myaka 13, nali na maka ya kutesekesha bucine bwa cintu Tata alesosa. Na kabili aebekeshe pali ine ukwiluka kwe pamfya no bukulu bwa mulimo wa kushimikila uwali ucili no kucitwa. Tata ayambwile Impendwa 11:23 no kunkomaililapo ukuti, mu cituntulu, ukuboko kwa kwa Yehova takwatala akwipipa. Kubulisha kwesu ukwa citetekelo no kucetekela muli wene fyeka fye e fipeleesha fintu engatucitila. Kwali kulanshanya kwaumo mutengo ukwa kwa wishi no mwana, kuntu nshakatale ndaba.

Ukusambilila impapulo sha Watch Tower, ukucilisha icitabo Salvation, icasabankanishiwe mu 1939, na ko kwalisongele ubumi bwandi ubwa mu kubangilila apakalamba. Nshakatale ndaba icilangililo ca ciko ica kwiswila icamonekesha: “Ishitima libutukisha, ilyaiswilemo abalendo, lyalebutuka pali [bakilomita 160] pe awala limo. Lili no kwabuka umumana pa bulalo ubwasulwikeko mupepi na [madigiri 180], ica kuti abantu bekele ku numa kuti bamona injini . . . Abaume babili abaninine pa ca kwi tolokoshi lya ku numa . . . bamona ukuti intangalalo ya bulalo ku mpela ibiye ilepya kabili ilesholomokela mu mumana. Bailwike ukuti balelolenkana no busanso bukalamba. Ubo bwali bukangalume bwa cine cine. Bushe kuti ishitima lyaimikwa mu nshita yalinga ku kupususha imyeo ya banininemo abashaifulila?”

Ukubomfya icilangililo, icitabo casondwelele ukuti: “Mu kupalako ilelo, inko shonse na bantu na bantu aba pe sonde balolenkene no bukangalume ubwakulisha. Balesokwa nga fintu Lesa akambisha, ukuti akayofi ka Armagedone kali fye pa mulola. . . . Pa kuba nabasokwa, umo na umo uwasokwa muli fyo afwile nomba ukusalapo inshila intu akabuula.”

Ishitima ililebutukisha, ubulalo ubulepya, ne pamfya lya mulimo wa kushimikila fyalifwatikwe pa muntontonkanya wandi.

Imibombele ya mu Kubangilila iya Kushimikila

Natendeke ukwakana mu mulimo wa kushimikila mu 1938, lintu nali ne myaka isano. Henry na Alice Tweed, bapainiya babili (abatumikishi ba nshita yonse), balensenda ukuya na bo, kabili twalepoosa amaawala ukufuma pali 10 ukufika kuli 12 akasuba kamo ukulanda na bantu. Naleipakisha nga nshi isho nshiku shituntulu mu mulimo wa kwa Yehova. E co nabele uwacincimushiwa umwaka wakonkelepo lintu Tata na Mayo bansuminishe ukusanguka kasabankanya na mu cituntulu ukucita lipoti imibombele yandi.

Muli isho nshiku sha mu kubangilila, twaibimbile mu kwenda mu milongo ukutwale fyebo, ukwenda mu misebo ikalamba iya mu misumba natufwala ifipampa ifyakwetepo imicincisho iyasansalike ubutotelo bwa bufi no kusabankanya Ubufumu bwa kwa Lesa. Twabomfeshe na kabili ifilimba fya maseleti ifya kusenda kabili twalelisha ubukombe bwashimpwa pali Baibolo pa minshi pene iya bene mayanda. Twali no kulisha amalyashi ya kwa J. F. Rutherford, presidenti wa Watch Tower Society, yamo aya yene yantu nasungile ku mutwe. Ncili na maka ya kwibukisha wene alesosa ukuti: “Calisoswa ilingi line ukuti, Ubutotelo citeyo kabili kaliilo!”

Umulimo Wesu Wabindwa mu Canada

Mu kati ka nkondo ya calo iya cibili, umulimo wa Nte sha kwa Yehova walibindilwe mu Canada, nga fintu wabindilwe mu Germany wa ciNazi ne fyalo fimbi. E co twalebomfya fye Baibolo lelo twatwalilile umulimo wesu wasuminishiwa na Lesa mu cumfwila ku makambisho ya mu Baibolo. (Mateo 28:19, 20; Imilimo 5:29) Twasambilile ukubomba no kusansa kwa bakapokola pa kulongana kwesu na mayanda. Twabele na kabili ababelesha ku kwikalilo bunte pa ntanshi ya bakapingula no kwasuka aba kulubulwisha.

Ine na munyinane umukalamba Jim twasangwike incenshi ku kupoosa ututabo ukufuma pali bamotoka baleenda ukuponesha pa minshi ne nkungu. Mu kulundapo twabombele nga bacikabala kabili, pa nshita shimo, nga balinshi kuli abo abaleabuka umupaka ku kusangwa ku mabungano mu United States.

Iŋanda yesu yali ku nse ya Port Arthur (iili nomba Thunder Bay), Ontario, mupepi na hekita iyashingulukwako ne fimuti ne fimpusa. Twakwete iŋombe imo, iciponti ca ŋombe, inkumba, ne nkoko—fyonse ifyabombele nge fya kufisamamo fishaiwamina ku mulimo wesu uwa kwaafwa Abena Kristu banensu abacaice abalelungwa pa kuti bengapooswa mu cifungo pa mulandu wa kushimikila Ubufumu bwa kwa Lesa.

Ubushiku, bamotoka, ifimbayambaya, ne fikuliko ifisendele Abena Kristu bacaice fyaleingila no kufuma mu lubansa lwesu ulwabela ukwabelama. Twalepeela umwa kusendama, ukufisa, ukufungushanya, no kuliisha iyi misepela kabili lyene ukubalekako ukuya pa bulendo bwabo. Tata na mayo, capamo na bo bakabomba ba mu kubangilila, bali babomfi ba mweo onse abamumungile umutima wandi uwacaice ukubombela Yehova Lesa no kumutemwa.

Mu August 1941, napeele ubumi bwandi kuli Yehova kabili nalibatishiwe mu cishiba mu kati na nkati ka mateshi. Ubwingi ubwa ifwe twalikumene kuli ici ca kucitika mu nshita ya bushiku mu kayanda kabuutushiwa ne nyali. Mu kumoneka aba mutunganya, bakapokola balelonda, pa nshita imo ine ukuceeceeta umumana mu kuba ne nyali sha kusapika, lelo tabatusangile.

Imbali Ishingi Isha Mulimo wa Nshita Yonse

Mu 1951, nalipwishishe isukulu lya ku sekondari kabili nali pa bulendo mupepi na bakilomita 1,600 ukuyatampa umulimo wa bupainiya mu Cobourg, Ontario. Icilonganino cali icinono, kabili nshakwete painiya munandi. Lelo ukwibukisha ukuti ukuboko kwa kwa Yehova takwaipipa, nasonkeele umuputule, ukulaipikila, kabili nali uwa nsansa ukubombela Yehova. Umwaka wakonkelepo nalaalikwe ukuyabombela pe ofesi lya musambo ilya Watch Tower Society mu Toronto. Kulya nasambilile amasambililo yacindama ayengi ayandopolwele ku mulimo wa Bufumu uwa ku nshita ya ku ntanshi.

Pa numa ya kubomba mu Toronto ukucila pa mwaka umo, Lucy Trudeau na ine twalyupene, kabili mu mupepo wa mu 1954, twapokelele ukupeelwa kwa mulimo wa bupainiya mu Levis, Quebec. Imiceele yali iyatalalisha, ukululunkanya kwa mabungwe na bakapokola fyaletiinya, kabili cali kusonsomba ukusambilila iciFrench. Muli fyonse ukuboko kwa kwa Yehova takwatalile akwipipa, e co ilintu kwaliko inshita shayafya, na mapaalo twalikwete ayengi.

Ku ca kumwenako, twaipushiwe ukupempula ingalaba shibili (Arosa Star na Arosa Kulm) shintu Sosaite yalepanga ukubomfya ukusenda amakombe ku mabungano yakalamba aya pa kati ka nko aya mu Europe mu 1955. Pa kufwaisha ukukwata umulimo wa Sosaite, intungulushi sha makampani ya ngalaba pa tushita tumo baletulanga icileela, icali kupemwina kwabamo buseko ukufuma ku butumikishi bwakanshika mu Quebec pali ilya nshita.

Mu mibundo ya 1955, nalaalikwe ukubomba nga kangalila wenda, kabili twapoosele ulya mupepo ukutandalila ifilonganino fyali akatalamukila mu Ontario watalalisha uwa ku kapinda ka ku kuso. Umwaka wakonkelepo twasangilwe ku Watch Tower Bible School of Gilead mu United States, na pa numa twapeelwe umulimo nga bamishonari ku Brazil, South America.

Twatendeke ukubomba umulimo wesu uupya mu kucincimuka kabili mu kwangufyanya twali na maka ya kushimikila no kusambilisha mu lulimi lwa ciPortuguese. Mu kubangilila mu 1957, napeelwe na kabili umulimo wa kubomba nga kangalila wenda. Nomba, mu cifulo ca kutalalisha kwa ku Kapinda ka ku Kuso, twali no kulwishanya no kukaba kwacishamo. Inshita ishingi twaleiminina ku kufumya umucanga wakaba mu nsapato shesu nelyo ukukontaula ifisali no kulalya ku kubweseshamo amaka. Lelo kwaliko amapaalo.

Mwi tauni lya Regente Feijo, nalandile ku mukalamba wa bakapokola, kabili akambishe amatuuka yonse ukwisalwa no kweba uuli onse ukuya ku lubansa lwe tauni. Mu cintelelwe ca cimuti cakwata mabula yakalamba icalebalula, napeele ilyashi lya Baibolo ku bantu bonse aba mwi tauni. Ilelo kwalibako icilonganino ca Nte kulya.

Ukukusha Abana Besu mu Brazil

Lintu Lucy ali ne fumo mu 1958, twaikele mu Juiz de Fora kabili twabombele nga bapainiya baibela. Mu kati ka myaka ibili yakonkelepo, abana besu abanakashi, Susan na Kim, balifyelwe. Bashininkishe ukuba ipaalo lya cine cine mu butumikishi, ukusanguka icintu icipya mwi tauni. Ilintu twalesunka ifya kubenseshamo fyabo mu misebo ya mabwe, abantu baleisa ku kubamona. Apo ukukabila kwali ukukalamba ukwa bakasabankanya ba Bufumu mu Recife, ku kapinda ka ku kuso fye aka mupelwa wa pa kati ke sonde, twaselele kuli cilya cifulo cishaikabila.

Mu 1961, nali na maka te ya kutantika fye ubulendo bwa mu ndeke ku Nte abaleya kwi bungano mu São Paulo lelo nalilesangwa kuli lilya ibungano lishingalabwa na ine wine. Mupepi na maminiti 20 mu bulendo, nangu ni fyo, indeke mu kupumikisha yasulukile ukulungama pa nshi, ukupoosa abantu ku cipinda ca kwa kensha. Mu kati ka ndeke mwalisokomweke; ifipuna fyalikakwike ukufuma uko fyakakililwe, kabili abalendo bali ne fikwabululwa no mulopa walefuma. Mu nsansa, kensha ali na maka ya kupususha indeke ku kupona kwa iko, kabili twafikile umutende. Takwali uwa ifwe uwacenenwe icabipisha ica kuti tatwingaba na maka ya kutwalilila ukuya ku São Paulo mu ndeke imbi. Twaipakishe ibungano lishaiwamina, lelo natile nshakatale nyenda mu ndeke na kabili!

Nangu cibe fyo, lintu nafikile pa ŋanda ukufuma kwi bungano, ukupeelwo mulimo na kumbi kwalendolela. Nali no kuyasakamana ibungano mu kati na nkati ka mateshi ya Teresina, icitungu ca Piauí. Nali no kuya kulya ne ndeke. Nangu nali no mwenso, nalipokelele ukupeelwa kwa mulimo, ukushintilila pa kuboko kwa kwa Yehova.

Mu 1962 umwana wesu umwaume, Greg alifyelwe mu Racife. Nangu cingati nshali na maka ya kucita bupainiya na kabili pantu nomba nalikwete ulupwa lwalekula, nali na maka ya kutuninkisha ukusonga kwashininkishiwa pa cilonganino cinono. Abana bali lyonse abaswatuka ku kuilunda kuli ifwe mu butumikishi, apantu twabulengele ukuba ubwa kusekesha kuli bene. Umo na umo uwa bene, ukutendeka pa mushinku wa myaka itatu, ali na maka ya kulanda pa minshi. Twacitile cene ukube cibelesho ukukanapuswa ku kulongana nelyo ukwakana mu mulimo wa mwi bala. Nangu fye lintu umo mu lupwa alwele kabili umbi pambi ashele pa ŋanda pamo na ulya, abashala bali no kusangwa ku kulongana nelyo ukwakana mu butumikishi bwa mwi bala.

Pa myake iingi, lyonse twalelanshanya ngo lupwa amakosi ya ku sukulu aya bana na mabuyo yabo mu bumi, ukubapekanishisha ku mulimo mu kuteyanya kwa kwa Yehova. Twali abasakamanishisha ukukanasansalika bene ku fya kusonga fya kunasha, pamo nga televisioni. Tatwakwete TV mu ŋanda yesu mpaka na lintu abana bali abapungwe. Kabili nangu cingati twalikwete indalama, tatwabonawile pa kubapeela ifintu fya ku mubili fyonse. Ku ca kumwenako, twashitile fye incinga imo, iya kubomfya bonse batatu.

Twacitile ifintu capamo ukufika pantu twingapesha, ukuteya umupila wa ku minwe, ukowa, no kupange nyendo sha lupwa. Inyendo shesu shali mu kulundana no kusangwa ku mabungano ya Bwina Kristu nelyo ukutandalila amayanda ya Bethel mu fyalo fyalekanalekana. Ishi nyendo shatupeele inshita ya kulanshanya mu kukakuka capamo pa kuti ine na Lucy twingasambilila icali mu mitima ya bana besu. Tuli aba kutasha nga nshi kuli Yehova pali iyo myaka yabamo ukuipakisha!

Mu kupelako, imyaka yesu ikumi mu Ncende Shakabisha mupepi no mupelwa wa pa kati ke sonde yakwete ukucena kwa iko pa butuntulu bwa bumi ubwa kwa Lucy. E co twali aba nsansa ukupokelela ukwaluka kwa kupeelwa umulimo ku miceele yatalalako iya ku kapinda ka ku kulyo, pa Curitiba, citungu ca Paraná.

Ukubwelela ku Canada

Mu 1977, pa numa ya myaka mupepi na 20 mu Brazil, ine na Lucy twabwelele ku Canada na bana besu ku kwafwilisha ukusakamana tata uwalelwala. We kupusana mu ntambi fintu uko kwali ku lupwa lwesu! Lelo tacali capusanako lwa ku mupashi, apantu twasungilile imibombele imo ine na bumunyina bwa Bwina Kristu bwabamo kutemwa.

Mu Canada ubutumikishi bwa nshita yonse bwasangwike ica pa lupwa ilintu abana banakashi besu umo umo mu kukonkana baingile mu butumikishi bwa nshita yonse ubwa bupainiya. Ifwe bonse twasangwilile ku mibombele yatantikwa iya lupwa. Indalama shonse ishalefolwa ukufuma ku ncito ya nshita lubali shalebikwa mu cipao ca fipooswa ku kusungilila iŋanda yesu na bamotoka batatu abalekabilwa ukufimba icifulo cesu icasaalala. Cila mulungu, pa numa ye sambililo lyesu ilya Baibolo ilya lupwa, twalelanshanya amapange ya lupwa lwesu. Uku kulanshanya kwatwafwile ukulangilila uuli onse kuntu twaleya na cintu twalecita no bumi bwesu.

Umwana wesu mwaume, Greg, ukupala inkashi shakwe ishikalamba, na o akwete ubutumikishi bwa nshita yonse ngo buyo bwakwe. Ukutula fye lintu ali ne myaka isano, alumbulwile ukufwaisha kwa kubombela pe ofesi lya musambo ilya Sosaite, ilitwa Bethel. Talabile ulwa ubo buyo, kabili pa numa ya kupwisha isukulu lyakwe ilya ku sekondari, aipwishe ine na banyina ati: “Bushe muletontonkanya ningile ukwipusha umulimo wa pa Bethel?”

Ilintu calitukuntile ku mitima ukuleka umwana wesu ukuya, twaaswike ukwabulo kushingashinga ukuti: “Tawakatale aumfwa ukuboko kwa kwa Yehova ukuli konse kumbi wingaya nga fintu ukakumfwa pa Bethel—icifulo cine ca pa kati ica kuteyanya kwa kwa Yehova.” Mu myeshi ibili aliile ku Bethel ya ku Canada. Ico cali mu 1980, kabili alibomba palya ukutule lyo.

Ba 1980 baletele ukusonsomba kupya kuli ine na Lucy. Twabwelele kuntu twatendekele—ukushala fye babili. Pali iyo nshita Susan alyupilwe kabili alecita bupainiya pamo no mulume wakwe, kabili Kim na Greg bonse balebombela pa Bethel. Cinshi twali no kucita? Ico cipusho calyaswikwe mu kwangufyanya mu 1981 lintu twalaalikwe ukubombela mu muputule wa ciPortuguese, uwali uwapabuka ukucilinganya mupepi na bakilomita 2,000 mu Canada. Tucili tuleipakisha umulimo wa kwenda.

Kim alyupwa kabili alisangwa ku Gileadi, kabili nomba alebomba pamo no mulume wakwe mu mulimo wa muputule mu Brazil. Susan no mulume wakwe bacili mu Canada, balekusha abana babo babili, kabili umulume wa kwa Susan alecita bupainiya. Nangu cingatila ulupwa lwesu mu myaka ya nomba line lwalipaatukana lwa ku mubili pa mulandu wa kupeelwa kwesu ukwa mulimo mu mulimo wa nshita yonse, twalitwalilila ukuba abapalamana lwa ku mupashi na mu nkuntu.

Ine na Lucy tulelolesha ku nshita ya ku ntanshi iyabembela no lupwa lwesu mwi sonde lyasangululwa. (2 Petro 3:13) Ukupala Mose wa pa kale, twaliimwena na menso bucine bwa casuko ku cipusho ca mu lyashi pa Impendwa 11:23 ica kuti: “Bushe ukuboko kwa kwa Yehova nakwipipa? Nomba ukamona nge cebo candi cikafishiwa kuli iwe napamo iyo.” Mu cituntulu, takuli icingalesha Yehova ukupaala ababomfi bakwe pa mulimo wabo uwa mutima onse.

[Icikope pe bula 25]

No mukashi wandi, Lucy