Shekemu Umusumba Wali mu Mupokapoka

MU KATI na nkati ka mpanga iyo Lesa asaliile abantu bakwe, iyafyantama pa kati ka lupili lwa Ebali no lupili lwa Gerisimu, paali umusumba wa Shekemu. Caali ni pano—mupepi ne myaka 4000 yapitapo—e po Yehova alaiile Abrahamu ukuti: “Ku bufyashi bobe nkapeele calo ici.”—Ukutendeka 12:6, 7.

Mu kumfwana no bu bulayo, umwishikulu wa kwa Abrahamu Yakobo atanike ihema pa Shekemu no kupange cipailo ico ainike ati “Elelohe-Israele.” Na pamo Yakobo aimbile icishima muli iyi ncende ku kupayanishisho lupwa lwakwe ne mikuni amenshi, icishima ico pa numa ya myanda ya myaka caali no kwitwa “icishima ca kwa Yakobo”—Ukutendeka 33:18-20; Yohane 4:5, 6, 12.

Nangu cibe fyo, te bonse aba mu lupwa lwa kwa Yakobo balangile ukupimpa ku kupepa kwa cine. Dina, umwana wakwe umwanakashi, akwatile ifibusa mu bakashana abena Kanaani aba mu Shekemu. Dina, uwali acili umwaice pali ilya nshita, ashile ukucingilila kwa mahema ya lupwa lwakwe kabili atendeke ukutandalilo musumba wali mupepi, no kupange fibusa mulya.

Ni shani fintu abalumendo ba mu musumba bengamona uyu nacisungu wacaice uwaletandalila umusumba wabo lyonse—mu kumonekesha uwabulo kushindikwa? Umwana wa mfumu “alimumwene; kabili alimubuulile, asendeme nankwe, no kumucenda.” Mulandu nshi Dina aikolomwenene ubusanso pa kubishanya na bena Kanaani ba bucisenene? Bushe caali ni pa mulandu wa kuti ayumfwile fyo aalekabila ukuba pamo na bakashana ba mushinku wakwe? Bushe aali ni nkosa mutwe na caibela nga fintu bamo aba muli bamunyina baali? Belengeni ubulondoloshi bwaba mu Ukutendeka, no kwesha ukumfwikisha ubulanda ne nsoni ifyo Yakobo na Lea bafwile bayumfwile pa mulandu wa fya kufumamo fya kalanda ifya kutandala kwa mwana wabo umwanakashi ku Shekemu.—Ukutendeka 34:1-31; 49:5-7; moneni na kabili Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulwa June 15, 1985, ibula 32.

Mupepi ne myaka 300 pa numa, ifya kufumamo mu kusuula ifya kutungulula fya teokrasi fyaishilemonekesha na kabili. Pa Shekemu, Yoshua ateyenye ukubungana kumo ukushingalabwa mu lyashi lya kale ilya bena Israele. Elenganyeni ica kucitika mu mupokapoka. Ukucila pa bantu 1,000,000—abaume, abanakashi, na bana—aba mu mikowa 6 iya kwa Israele beminine pa ntanshi ya lupili lwa Gerisimu. Bushilya bwa mupokapoka mupepi ne mpendwa imo ine ukufuma ku mikowa imbi 6 beminine pa ntanshi ya lupili lwa Ebali.a Lyene palya pe samba, lubali ku cipao ca cipingo kabili pa kati ka mabumba yabili aya bena Israele, peminine Yoshua na bashimapepo. Mwandi yaali mitantikile!—Yoshua 8:30-33.

Ukusumbuka pa muulu wa ili bumba lishaikulila, ishi mpili shibili shalenga ukucilana ukumonekesha pa kati ka kuyemba no kuuma kwa mpanga. Imikunkuluko ya pa muulu wa lupili lwa Gerisimu ili iya katapakatapa ne yafuunda, ilintu iya mpili sha Ebali ili fye iyabutulukila ne yabulamo akantu. Bushe kuti mwaumfwa kulya kupunda kwacincimuka ilyo abena Israele balelolela Yoshua ukuti alande? Iciunda icili conse cileumfwika muli ici ca kucitika ca cine cine.

Mu maawala yane ukufika kuli 6 yantu Yoshua asenda pa kubelenga ‘ibuuku lya malango ya kwa Mose,’ abantu na bo bayankulako. (Yoshua 8:34, 35) Mu kumonekesha, abena Israele abaali pa ntanshi ya lupili lwa Gerisimu batila Amene! pa numa ya kulumbula limo na limo ilya mapaalo, ilintu Amene! wa baali pa ntanshi ya lupili lwa Ebali alekomaila pa citipu cimo na cimo. Pambi imimonekele yauma iya lupili lwa Ebali yaali nge ca kwibukishishako abantu ulwa fya kufumamo fya kayofi ifya kukanaumfwila.

“Abe uwatiipwa uwacenda wishi napamo nyina,” e fyo Yoshua asoka. Amashiwi ukucila pali 1,000,000 yaankwila pamo ati: “Amene.” Yoshua alolela ukuti uku kwankula kwa kupongomoka kutalaleko e lintu atwalilile ati: “Abe uwatiipwa uwatelulo mupaka wa munankwe.” Na kabili imikowa 6, ukusanshako na balebeshi abengi, bapunda, abati: “Amene.” (Amalango 27:16, 17) Nga ca kuti e ko mwali, bushe nga mwalitalile amulaba kulya kukumana kwacitikiile pa kati ka mpili? Bushe ukukabila kwa cumfwila nga takwakakatikwe pa muntontonkanya wenu ukwabulo kufuutika?

Mu kwangufyanya ilyo talafwa imyaka 20 pa numa, Yoshua na kabili akolongenye uluko pa Shekemu pa kuti lwingakosha ukupingulapo kwa luko. Abikile pa ntanshi yabo ukusala uko uuli onse aali no kucita. “Saleni lelo untu mulebombela,” e fyo asosele. “Lelo ine na ba mu ŋanda yandi, tulebombela Yehova.” (Yoshua 24:1, 15) Mu kushininkisha, aya mabungano ya kukumbamo icitetekelo ayacitiilwe pa Shekemu yalipangile icifwati. Pa myake iingi pa numa ya mfwa ya kwa Yoshua, abena Israele bapashenye ica kumwenako cakwe ica busumino.—Yoshua 24:31.

Imyanda ya myaka 15 pa numa lintu Yesu aletuusha mwi samba lya lupili lwa Gerisimu, kwaliko ukulanshanya kwa kukafyo mutima. Uwafuunshika pa mulandu wa bulendo bwalepa, Yesu aikele mupepi ne cishima ca kwa Yakobo ilintu umwanakashi umwina Samaria afikile no mutondo wa menshi. Umwanakashi aalisungwike nga nshi lintu Yesu amulombele amenshi ya kunwa, apantu abaYuda tabalelanda na bena Samaria, nangu fye kunwena mu fipe fyabo. (Yohane 4:5-9) Amashiwi ya kwa Yesu ayakonkelepo yalicililepo no kumusungusha.

“Onse uulenwako amenshi aya akekatwe cilaka kabili, lelo uulenwako amenshi ayo ine ndemupeela takomfwe icilaka umuyayaya; lelo amenshi ayo ndemupeela yakulaba mu nda yakwe icishima ca menshi ayalefukaukila ku mweo wa muyayaya.” (Yohane 4:13, 14) Elenganyeni ubuseko buntu umwanakashi akwete muli bulya bulayo, apantu ukutapa amenshi ukufuma muli ici cishima cashika wali mulimo wakosa. Yesu alundilepo ukuti te mulandu no bucindami bwa fiko ubwa kale, Yerusalemu nangu lupili lwa Gerisimu tafyali fifulo fya mipepele ifya kutununukilapo Lesa. Imibele ya mutima ne myendele, te cifulo, e fyakatama. “Bakapepa bene bene bakapepela Tata mu Mupashi na mu cine,” e fyo asosele. “Pantu na Tata afwaya aba musango uyu babe aba kumupepa.” (Yohane 4:23) Fintu ayo mashiwi yafwile yaali aya kusansamusha! Na kabili uyu mupokapoka waishileba e cifulo apo abantu bacincishiwe ukubombela Yehova.

Ilelo umusumba wa Nablus waba mupepi ne fitantala fya Shekemu wa pa kale. Ulupili lwa Gerisimu no lwa Ebali shaba muli ulya mupokapoka, ngo bunte bwa mutalalila ku fyacitike akale. Icishima ca kwa Yakobo, mwi samba lya ishi mpili, na nomba line kuti catandalilwa. Lintu tweteetula pa fya kucitika fyacitike palya, tulebukishiwa ulwa bucindami bwa kusumbula ukupepa kwa cine, nga fintu fye Yoshua na Yesu batusambilishe ukucita.—Linganyeniko Esaya 2:2, 3.

[Futunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.