Finshi Abafyashi Abaume Bengacita pa Kutwalilila Ukulaumfwana na Bana Babo Abaume?

“TATA, mwafishibe shani fyonse ifi?” Bushe umwana wenu umwaume alimwipushapo icipusho ca musango yu icamupapwishe? Ilyo amwipwishe, mufwile mwalyumfwile icilumba pa kuba umufyashi wa uyu mwana. Lelo nga ca kuti uyu mwana alikonkele ifyo mwamupandile amano pa fintu fimo kabili mwafuma ne fisuma, mufwile mwalisekelele nga nshi.a—Amapinda 23:15, 24.

Bushe umwana wenu acili amumona nge fyo alemumona ilyo ali umwaice? Nelyo bushe cilemoneka kwati ilyo aleya alekula, talemubikako sana amano? Kuti mwacita shani pa kuti mutwalilile ukulaumfwana no mwana wenu umwaume ilyo aleya alekula? Intanshi, natulande pa mafya abafyashi abaume bakwata.

Amafya Yatatu Ayaseeka

1. UKUKANAKWATA INSHITA: Mu fyalo ifingi, abafyashi abaume e bafwaya indalama sha kusungilamo ulupwa. Ilingi line, incito babomba ilenga ukuti belasangwa pa ng’anda inshita iikalamba. Mu fyalo fimo, abafyashi abaume bakwata fye inshita iinono sana iya kuba pamo na bana babo. Ku ca kumwenako, ifyo bafwailishe mu calo ca France filanga ukuti muli ici calo inshita abafyashi abaume bapoosa mu kusakamana abana babo cila bushiku taifika na ku mamineti 12.

IFYO MUFWILE UKUTONTONKANYAPO: Bushe mamineti yanga nelyo ama-awala ayo muba pamo no mwana wenu? Mu mulungu umo nelyo ibili iikonkelepo, mukalelemba inshita mukalapoosa no mwana wenu cila bushiku. Ifyo mukasanga nalimo fikamupapusha.

2. UKUKUSHIWA NA BAFYASHI ABO MUSHALEUMFWANA NABO SANA: Abaume bamo tabaleba sana pamo na bafyashi babo abaume. Ba Jean-Marie, abekala ku France batile: “Tatwalelanshanya sana na batata.” Bushe ici calenga ba Jean-Marie ukuba shani? Batile: “Ici calenga ukuti nkwate amafya ayo nshale-enekela. Ku ca kumwenako, cilankosela ukulanshanya bwino na bana bandi abaume.” Abaume bambi nabo balishiba bwino abafyashi babo abaume, lelo tabomfwana sana nabo. Ba Philippe, abali ne myaka 43, batile: “Batata calebakosela sana ukunanga ukuti balintemwa. Ici calenga ukuti na ine ndelwisha sana pa kuti ndelanga umwana wandi ukuti nalimutemwa.”

IFYO MUFWILE UKUTONTONKANYAPO: Bushe mumona ukuti ifyo mumfwana na bafyashi benu abaume e fyalenga ukuti na imwe muleumfwana no mwana wenu mu nshila mumfwaninamo? Bushe mwasanga ukuti mupashanya imisango iisuma nelyo iibi iya bashinwe? Bushe ni muli finshi mubapashanyamo?

3. UKUKONKA INTAMBI ISHISHAWAMA: Mu ntambi shimo batila ukukusha abana te mulimo wa mwaume. Ba Luca abakuliile ku calo cimo icaba ku masamba ya Bulaya batile: “Uko nakuliile, abantu balemona ukuti ukusakamana abana mulimo wa mwanakashi.” Mu ntambi shimbi, abafyashi abaume babeba ukuti umulimo wabo uukalamba wa kusalapula abana. Ku ca kumwenako, ba George abakuliile mu calo cimo ica mu Africa batile: “Mu lutambi lwesu, abafyashi abaume tabangalila pamo na bana babo, batila nga balecita ifi abana te kuti balebatiina. Ici calenga ukuti cilenkosela ukwangala no mwana wandi.”

IFYO MUFWILE UKUTONTONKANYAPO: Bushe abantu uko mwikala batila mulimo nshi umufyashi umwaume akwata? Bushe babafunda ukuti ukukusha abana mulimo wa banakashi? Bushe balakoselesha abafyashi abaume ukulanga abana babo ukuti balibatemwa, nelyo bushe bamona ukuti tabafwile ukucita ica musango yu?

Bushe kuti mwacita shani nga muli bafyashi abaume kabili mwalikwatako aya mafya twalandapo? Moneni fimo ifyo mwingacita.

Tendekeni Ukumfwana no Mwana Ilyo Acili fye Umwaice

Cimoneka kwati abana abaume balafwaya sana ukupashanya bashibo. Kanshi ilyo umwana acili fye umwaice, mulecita ifingalenga ukuti alemupashanya. Finshi mulingile ukulacita? Kabili ni lilali mwingalasanga inshita ya kuba pamo no mwana wenu?

Ilyo mulebomba imilimo ya cila bushiku, kuti mulebombela pamo no mwana wenu umwaume. Ku ca kumwenako, nga mulepyanga, kuti mwamupeela aka kupyangilako, nga mulelima na o kuti mwamupeela akakasu ka kuliminako. Ukwabula ukutwishika, akatemwa sana ukubombela pamo na imwe, mwe bawishi! Nalimo ukubombela pamo no mwana kuti kwamupoosela inshita; lelo nga mulecita ifi, mukakosha bucibusa bwenu nankwe kabili mukalamusambilisha ukubombesha. Kale, Baibolo yakoseleshe abafyashi abaume ukulabombela pamo na bana no kulabomfya iyo nshita ukulalanshanya nabo no kubafunda. (Amalango 6:6-9) Uku kupanda amano kulabomba na ino ine nshita.

Ukulunda pa kubombela pamo no mwana, mufwile ukulakwatako ne nshita ya kwangalila pamo. Mu kwangalila pamo mwaliba ifintu na fimbi ifisuma. Ifyo bafwailishe filanga ukuti nga ca kuti bashibo baleangalila capamo na bana, cilenga abana ukwishiba ifingi no kuba abashipa.

Kwaliba na cimbi icacindama sana icifumamo nga ca kuti wishi no mwana baleangalila pamo. Uwasoma pa mikalile ya bantu Michel Fize atile: “Nga ca kutila baleangalila pamo, umwana cilamwangukila ukulalanshanya bwino na bawishi.” Ilyo baleangalila pamo no mwana, umufyashi kuti alanga ifyo atemwa umwana mu ncitilo na mu nsoselo. Nga alecita ifi, ninshi alesambilisha umwana wakwe na o ukulalanga ukutemwa. Ba André, abekala ku Germany batile: “Ilyo umwana wandi ali umwaice, ilingi twaleangalila pamo. Nalemukumbatila kabili na o atendeke ukulacita ifi fine.”

Inshita ya kuya mu kusendama na yo ni nshita iisuma iyo abafyashi abaume bengakosha icibusa no mwana. Lyonse mulemubelengelako ilyashi limo, kabili mulekutika ilyo alemweba ifyacicitika ubo bushiku, ifisuma ne fimusakamike. Nga mulecita ifi, cikangukila umwana wenu ukutwalilila ukulalanshanya na imwe ilyo aleya alekula.

Muletemwa Ifintu Ifyo no Mwana Wenu Atemwa

Abana abalumendo bamo kuti bamoneka kwati tabalefwaya ukulanshanya na bafyashi ilyo balelanda nabo. Nga ca kutila umwana wenu alemoneka ukuti talefwaya ukwasuka ifyo mulemwipusha fimo, tamulingile ukusondwelela ukuti talefwaya ukulanshanya na imwe ifili fyonse. Nga ca kutila mwafwaya inshila imbi iya kulanshanishishamo nankwe, nalimo kuti alafwaisha ukulanda na imwe.

Ba Jacques aba ku France, limo calebafya ukulanshanya no mwana wabo, Jérôme. Mu nshita ya kumupatikisha ukulanshanya nankwe, basangile inshila imbi iya kulanshanishishamo nankwe, batampile ukulateya nankwe umupila. Ba Jacques batile: “Pa numa ya kuteya umupila twaleikala pa lunkoto no kutuushako. Ilingi line nga tuletuusha, umwana wandi alelanda ifyaleba ku mutima wakwe. Ifi twaleba nankwe kabili apo na o alishibe ukuti kwaleba inshita iyo twaleba fye babili, fyalengele ukuti tuleumfwana sana.”

Nomba kuti mwacita shani nga ca kutila umwana wenu tatemwa ifyangalo? Ba André, balebukisha inshita baleba no mwana wabo ninshi baletamba intanda. Batile: “Twalebika ifipuna pa nse ubushiku ninshi nakutalala, lyena twaleikupilisha bwino bwino ilyo tuletamba intanda uku ninshi tulenwako na tii. Twalelanda pa wapangile intanda. Twalelanshanya na pa malyashi ayatukumine e lyo na pa malyashi yambi.”—Esaya 40:25, 26.

Inga ca kutila fimo ifyo umwana wenu atemwa imwe tamwafitemwa, bushe kuti mwacita shani? Ninshi na imwe mulingile ukulacita ifyo fine nangu tamwafitemwa. (Abena Filipi 2:4) Ba Ian abekala ku South Africa batile: “Nalitemenwe sana ifyangalo ukucila ifyo umwana wandi Vaughan afitemenwe. Ena atemenwe indeke ne fya makompyuta. E ico na ine nalitendeke ukufitemwa, kabili nalemusenda ku kwangala uko abensha indeke bapupuka ne ndeke kabili twaleteya ne cangalo ca ndeke pa kompyuta. Imona ukuti icalengele ukuti Vaughan alelanda na ine fyonse ifya ku mutima wakwe mulandu wa kuti twaleyangalila pamo ifyangalo ifyo atemenwe.”

Afweni Umwana Wenu Ukuicetekela

“Tata, moneni ifyo nacita!” Bushe ilyo umwana wenu aali umwaice alimwebelepo amashiwi ya musango yu ilyo asambilile ukucita fimo? Nga ca kutila ino nshita mulumendo, bushe na nomba alafwaya ukuti mulemutasha nga acita ifintu fimo? Nalimo ino nshita tapoosako amano ku kufwaya ukumutasha. Lelo pa kuti akakule bwino mufwile ukulamutasha.

Moneni ifyo Yehova Lesa acitile ku mwana wakwe umo umwaume, ifyo na bafyashi bengapashanya. Ilyo Yesu ali mupepi no kutendeka umulimo wacindama pano isonde, Lesa alilandile apabuuta ifyo amutemenwe, ilyo atile: “Uyu e Mwana wandi, uwatemwikwa, uo nsekelamo.” (Mateo 3:17; 5:48) Ca cine ukuti mulingile ukulasalapula no kufunda umwana wenu. (Abena Efese 6:4) Lelo bushe mulamutasha no kumutasha pa fisuma ifyo alanda no kucita?

Abafyashi bamo abaume cilabakosela ukutasha umwana no kumweba ukuti balimutemwa. Nalimo bakuliile mu lupwa umo abafyashi babo balelanda fye pa filubo fya bana ukucila ukubatasha pa fisuma ifyo balecita. Nga ca kutila na imwe mwakuliile mu lupwa lwa musango yu, ninshi mufwile ukubombesha pa kwafwa umwana wenu ukuicetekela. Kuti mwamwafwa shani? Ba Luca abo tulandilepo kale, lyonse nga balebomba imilimo ya pa ng’anda, babombela pamo no mwana wabo Manuel, uuli ne myaka 15. Batile: “Limo limo, ndamweba ukutendeka ukubomba umulimo eka, ndamweba no kuti nga paba ifyamukosela ndemwafwa. Ilingi line alabomba fye bwino nangu ali eka. Ici cilenga aleumfwa bwino no kuicetekela. Nga abomba bwino, ndamutasha. Nga tabombele bwino ukulingana ne fyo umwine acilafwaya, na lyo line ndamutasha pa fyo abombele.”

Na kabili kuti mwa-afwa umwana wenu ukuicetekela nga mulemwafwa ukufikilisha ifyo afwaya ukucita mu bumi. Nomba kuti mwacita shani nga ca kutila talecita bwangu ifyo afwaya ukucita mu bumi? Inga nga ca kutila ifyo afwaya ukucita, nangu ca kuti fyaliba fye bwino, nafipusana ne fyo mwingatemwa ukuti acite? Ninshi mulingile ukutontonkanyapo na kabili pa fyo mwingatemwa ukuti acite. Ba Jacques abo tulandilepo kale, batile: “Ndaafwa umwana wandi ukusala ifya kucita ifyo engakumanisha. Lelo na kabili mfwaya ukuti ifyo namwafwa ukusala, fintu ifyo umwine atemenwe. Lyena ndaleka ukuti umwine afikilishe ifyo afwaya ukucita pa nshita umwine engakumanisha.” Nga ca kutila mulekutika ku fyo umwana alelanda, mulemutasha pa fyo abomba bwino, no kulamukoselesha nga ca kuti limo tabombele bwino, ninshi mukamwafwa ukufishapo ifyo afwaya ukucita mu bumi.

Ukulanda fye icishinka, limo tamwakaleumfwana kabili mukalakwata amafya no mwana wenu. Lelo mu kuya kwa nshita, umwana wenu akalafwaya ukuti mutwalilile ukulaumfwana nankwe. Na kuba, umuntu fye onse alafwaya ukuba cibusa wa muntu uumwafwa ukuti atunguluke mu bumi!

[Futunoti]