ILYASHI LYA KALE
Ifyo Imbuto sha Bufumu Shatandilwe pa Muku wa Kubalilapo mu Portugal
ILYO ubwato bwali pali bemba ya Atlantic buleya ku Bulaya ninshi na mabimbi yaleumako, ba George Young abali pa bantu abali muli ubu bwato baletontonkanya pa fisuma ifyafumine mu mulimo wa kubila imbila ya Bufumu ku calo ca Brazil uko bafumine.a Lelo ilyo batwalilile ubulendo, munyinefwe Young atendeke ukutontonkanya pa fyo ali no kulabila imbila ya Bufumu mu Spain na mu Portugal umushabalile amubilwa imbila nsuma. Aletontonkanya ukuti nga afika ali no kupekanya bwino pa kuti munyinefwe J. F. Rutherford akayelanda amalyashi ya Baibolo kabili munyinefwe Young ali no kupeela abantu amatrakiti 300,000!
Ilyo ba George Young balebila imbila nsuma, baleyabuka babemba
Ilyo munyinefwe Young afikile fye mu musumba ukalamba uwa Lisbon mu 1925, asangile mwaliba ifimfulunganya. Mu 1910 akabungwe kamo kalifumishepo ubuteko bwa shamfumu ku maka kabili kalipokele Icalici lya ba Katolika amaka. Abantu balikwete sana ubuntungwa, lelo ifimfulunganya mu calo fyalitwalilile.
Ilyo munyinefwe Young alepekanya ukuti munyinefwe Rutherford akayelanda ilyashi, ubuteko bwapeele abashilika amaka ya kulonda incende pantu kwali abalefwaya ukwimina ubuteko. Kalemba wa kabungwe ka British and Foreign Bible Society aebele ba Young ukuti kukaba abakalabakaanya. Na lyo line munyinefwe Young ailelomba ukubomfyako icikuulwa ca kutukushishamo umubili pe sukulu lya sekondari ilya Camões, kabili balimusuminishe!
Lyena ubushiku bwa 13 May ubo bapekenye ukuti munyinefwe Rutherford alande ilyashi bwalifikile. Abantu balefwaisha ukukutika ilyashi ilyaleti “How to Live on the Earth Forever” (Ifyo Mwingacita pa Kuti Mukekale Umuyayaya Pano Isonde). Ili ilyashi lyalisabankanishiwe pa fipampa ifyakakatikwe ku fikuulwa kabili lyalisabankanishiwe na mu nyunshipepala. Abalekaanya nabo bwangu bwangu balisabankenye icipande mu nyunshipepala yabo umo basokele abantu pali “bakasesema ba bufi” abaishile mu calo. Abalekaanya baishile na pa mwinshi wa cikuulwa kabili bapeele abantu amabroshuwa ayengi umo balesuusha ifyo munyinefwe Rutherford alesambilisha.
Nangu bacitile ifi, abantu nalimo 2,000 balishile mu cikuulwa kabili nalimo iyi yine e mpendwa ya bantu abo bakenye ukwingila pa mulandu wa kuti icikuulwa caliswile. Bamo abalefwaisha ukukutika ilyashi baninine pa mitanto ya ntambo iyali mu mbali ya cikuulwa e lyo bambi baikele pa fyo babomfya pa kutukusha umubili.
Kwena te fyonse fyali bwino. Abalekaanya balepunda kabili balekontaula ifipuna. Lelo munyinefwe Rutherford alitwalilile ukuilama kabili aninine pe tebulo pa kuti abantu baleumfwa ifyo alelanda. Ilyo apwishishe ukulanda ilyashi nalimo mupepi na pa kati ka bushiku, abantu ukucila pali 1,200 balilembeshe amashina yabo na maadresi pa kuti bakabatumine impapulo. Ubushiku bwakonkelepo mu nyunshipepala ya O Século mwali icipande icalandile pa lyashi munyinefwe Rutherford alandile.
Mu September 1925, Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciPortuguese lwalitendeke ukufuma mu Portugal. (Pali iyi nshita ninshi ku Brazil balitendeka kale ukufumya Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciPortuguese.) Ili line e lyo munyinefwe Virgílio Ferguson Umusambi wa Baibolo ku Brazil atendeke ukuipekanya pa kuti akuukile ku Portugal mu kubombako umulimo wa Bufumu. Kale alibombelepo na munyinefwe Young pe ofeshi lya musambo ilyali ilinono ilya Basambi ba Baibolo ku Brazil. Tapakokwele, ba Virgílio baliile na bena mwabo ba Lizzie mu kubombela pamo na munyinefwe Young. Munyinefwe Ferguson aile pa nshita iisuma pantu munyinefwe Young aali no kuya mu kubila imbila nsuma ku ncende shimbi ukubikako fye na ku Soviet Union.
Icitupa ca ba Lizzie na ba Virgílio Ferguson ica kwikalila mu calo, mu 1928
Ilyo abashilika bapokele ubuteko mu Portugal, abantu bali no kucilamo ukukaanya abalebila imbila nsuma. Munyinefwe Ferguson alishipile sana kabili alicitilepo fimo pa kuti acingilile Abasambi ba Baibolo abali fye abanono kabili abakoseleshe ukubombesha. Aliile mu kupoka uluusa pa kuti balelonganina pa ng’anda pa mwakwe kabili mu October 1927 e lyo bamusuminishe.
Mu mwaka wa kubalilapo ilyo abashilika baleteka, abantu nalimo 450 mu Portugal balilembeshe ukuti balepokelela Ulupungu lwa kwa Kalinda. Na kabili amatrakiti no tutabo fyalengele imbila nsuma ifike na ku fifulo ifya kutali ifyo ubuteko bwa calo ca Portugal bwaleteka e kutila Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira, na Mozambique.
Mu 1929 ba Manuel da Silva Jordão abena Portugal abali abalimi baile ku musumba wa Lisbon. Ilyo baleikala mu Brazil, balikutikepo ilyashi ilyo munyinefwe Young alandile. Ilyo bakutike ilyashi balilwike ukuti ifyo baleumfwa e cine kabili balefwaisha ukwafwa munyinefwe Ferguson ukubomba umulimo wa kubila imbila nsuma. Pa kuti bacite ifi ba Manuel batendeke bupainiya bwa nshita yonse. Apo pali iyi nshita ninshi balitendeka ukubomba bwino bwino umulimo wa kupulinta no kusabankanya impapulo ishilanda pali Baibolo, icilonganino ico bapangile mu musumba wa Lisbon calikulile!
Mu 1934, munyinefwe na nkashi Ferguson balibwelelemo ku Brazil. Lelo balishile babyala imbuto sha cine. Ilyo kwali ifimfulunganya mu Bulaya pa mulandu ne Nkondo ya Bana Calo iya mu Spain ne Nkondo ya Calo iya Cibili, aba bwananyina abali ne cishinka mu Portugal balitwalilile ukuba abakosa mu fya kwa Lesa. Pa nshita imo abali muli ili bumba tabali abacincila, lelo mu 1947 balitendeke na kabili ukuba abacincila ilyo ba John Cooke ababalilepo ukubomba bumishonari mu Portugal bafikile pa numa ya kupwisha Isukulu lya Gileadi. Pa numa impendwa ya balebila imbila nsuma yalekulilako fye. Na lintu ubuteko bwabindile umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu 1962, bakasabankanya balefulilako fye. Mu December 1974 ilyo ubuteko bwasuminishe Inte sha kwa Yehova ukulabila imbila nsuma na kabili, bakasabankanya muli ici calo balicilile pali 13,000.
Pali nomba bakasabankanya ababila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa mu Portugal na pa fishi ifingi apo abantu balanda iciPortuguese ukubikako fye ne fishi fya Azores na Madeira balicila pali 50,000. Bamo pali aba bakasabankanya beshikulu ba bantu bamo abakutike ilyashi ilyo munyinefwe Rutherford alandile mu 1925.
Tulatasha Yehova e lyo na bamunyinefwe na bankashi abali aba cishinka kabili abashipile ilyo balebomba umulimo wa kubila imbila nsuma apo bali ‘babomfi ba kwa Kristu Yesu abalebombela abena fyalo.’—Rom. 15:15, 16.—Ilyashi lya kale mu Portugal.
a Moneni icipande citila “Umulimo wa Kulobolola Eko Ucili” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa May 15, 2014, amabu. 31-32.