Ukulingana na Baibolo
Bushe Lesa Alisuminishe Ukushita no Kushitisha Abantu mu Busha?
ABANTU nabafiita na fititi, balepiba, nabenama kabili baleikula fye pa kwenda nabasenda imitumba ya tonge iikalamba sana ilyo balenina ubwato. Bakapitao ba lucu balebapatikisha ukubomba no kubafopaula na membya ya mpapa ya ng’ombe. Bapoka abana ukufuma mu maboko ya bafyashi ninshi balepunda no kubashitisha ku walabapa indalama ishingi. Ifi fifwile e fintu fyabipa ifiletela ubulanda ifyo tutontonkanyapo nga twaibukisha ubusha.
Ku ca kupapusha, basosa ukuti abengi abaleshita no kushitisha abantu mu busha bali ni bakapepa. Kalemba we lyashi lya kale, James Walvin alembele ati: “Kwali abantu abengi nga nshi aba musango yo, Abena Bulaya, Abena Amerika, abalelumbanya Shikulu ilyo baleya mu ngalaba ukupita pali bemba ukuya ku North America na ku South America pa kubapaala, pa bukwebo bwabo mu Afrika ubo banonkelemo kabili ubo babombele ukwabula amasanso.”
Bamo basosa no kuti Lesa alisuminishe kulya kushitisha no kushita abantu mu busha. Ku ca kumwenako, mu lyashi alandile ku General Conference of the Methodist Protestant Church mu 1842, Alexander McCaine atile ukushitisha no kushita abasha “kwabikilweko na Lesa Umwine.” Bushe McCaine alilungike? Bushe Lesa alisuminishe ukwiba no kucenda abakashana, ukupaatulanya indupwa ukwabula uluse, no kupumwa bunkalwe bunkalwe ifyalecitikila abo baleshitisha mu busha mu nshiku sha kwa McCaine? Kabili ni shani pa lwa mintapendwa ya bantu abo abapatikishiwa ukwikala no kubomba mu buluku nga basha pali lelo? Bushe Lesa alasuminisha ukuti abantu balecushiwa muli iyo nshila?
Ifyo Cali ku Bena Israele Bali mu Busha
Baibolo itila “abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.” (Lukala Milandu 8:9) Ici caliilanga apabuuta mu busha bwa mutitikisha ubwalekanalekana ubo umuntu acita. Yehova Lesa alyangwako ku kucula uko ubusha bwaleta.
Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa cacitikile abena Israele. Baibolo itweba ukuti Abena Egupti “balengele ne myeo yabo ukushikitika ku kubomba ukwayafya kwi loba na ku njelwa, na ku kubomba konse kwa mu mpanga—ukubomba kwabo konse, uko bababomfeshe ku kucululusha.” Abena Israele “balaishe fyefu ku busha, balakuuta; yanina kuli Lesa ne nkuuta yabo ya mu busha.” Bushe Yehova taangilweko ku bwafya bwabo? Alyangilweko, “Lesa aumfwile ukuteta kwabo, kabili Lesa aibukishe icipingo cakwe ico apingene na Abrahamu, na Isaki, na Yakobo.” Na kabili Lesa aebele abantu bakwe ati: “Nkamufumya mu kutwikwe fisendo fya bena Egupti, nkamupokolola na mu busha bwabo.”—Ukufuma 1:14; 2:23, 24; 6:6-8.
Cailanga fye ukuti Yehova tasuminishe ‘umuntu ukucita ulukambo ku muntu munankwe’ ukupitila mu kumusunga bubi bubi mu busha. Lelo, bushe mu kuya kwa nshita Lesa tasuminishe ubusha pa bantu bakwe? Ee alisuminishe. Lelo, ubusha bwali mu Israele bwalipusana sana no busha bwalekanalekana ubwa lucu ubwabako pa nshita yalepa.
Ifunde lya kwa Lesa lyaleti uwaiba no kushitisha umuntu alingile ukufwa. Na kabili, Yehova alibapeele ifishinte fyalecingilila abasha. Ku ca kumwenako, ngo muntu alemanika umusha wakwe, ali no kumuleka abe umuntungwa. Nga ca kuti umuntu apumine umusha wakwe e lyo afwa, uyo muntu ali no kwipaiwa. Abanakashi bankole baleba abasha nelyo ukuupwa. Lelo tabali ba kulaala fye na bo ku kwikusha fye insuuna ya bwamba. Nalyo line, ifyali mwi Funde fifwile fyalengele abena Israele ba mitima yalungama ukusunga bwino abasha, ukubacindika no kubalanga icikuuku kwati fye bantu baingisha incito.—Ukufuma 20:10; 21:12, 16, 26, 27; Ubwina Lebi 22:10, 11; Amalango 21:10-14.
AbaYuda bamo baleitemenwa ukuba abasha ba baYuda banabo pa kuti balipile imisha. Ici calecingilila abantu ku cipowe no kupwisha ubupiina ku bengi. E lyo na pa tushita tumo utwakatama muli kalenda wa baYuda, abasha balelubulwa nga balefwaya.a (Ukufuma 21:2; Ubwina Lebi 25:10; Amalango 15:12) Ukulanda pali aya mafunde ayakuma abasha, umuYuda wasoma, Moses Mielziner atile “ukuba umusha takwamulengele ukukanaba umuntu, alemonwa ngo muntu uwakwata insambu sha bumuntu, isho shikulu wakwe tali na maka ya kutitikisha.” Mwandi bwalipusanako no busha bwa lucu ubwabako pa nshita yalepa!
Ifyo Abena Kristu Bamona Ubusha
Ubusha ni cimo icaleafwilisha ubunonshi mu Buteko bwa Roma umo Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo baleikala. E co Abena Kristu bamo bali basha, bambi na bo balikwete abasha. (1 Abena Korinti 7:21, 22) Lelo, bushe ici cilolele mu kuti abasambi ba kwa Yesu balecusha abasha babo? Awe iyo! Te mulandu ne fyo ifunde lya ciRoma lyasuminishe, kuti twacetekela ukuti Abena Kristu tabalecusha abasha babo. Umutumwa Paulo akoseleshe fye na Filemone ukusunga umusha wakwe Onesimu, uwaishileba umwina Kristu, ngo “wa bwananyina.”b—Filemone 10-17.
Baibolo tayalanda nangu cimo icilangilila ukuti bwali bufwayo bwa pa kutendeka ubwa kwa Lesa ku muntunse ukuti aleba umusha wa munankwe. Na kabili takwaba ukusesema nangu kumo ukulanda ukuti abantu bakaba abasha ba bantu banabo mu calo cipya ica kwa Lesa. Lelo, muli Paradise uuleisa, abalungama “bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya.”—Mika 4:4.
Twamona bwino bwino ukuti Baibolo tayasuminisha ukucusha abantu mu musango onse. Lelo, ikoselesha abantu ukuba no mucinshi no mulinganya. (Imilimo 10:34, 35) Ikonkomesha abantu ukucita kuli bambi ifyo bengatemwa bambi ukucita kuli bene. (Luka 6:31) Na kabili, Baibolo ikoselesha Abena Kristu ukuicefya no kumona bambi ukuti balibacila, te mulandu ne fyo bamonwa mu bwikashi. (Abena Filipi 2:3) Ifi fishinte fyalipusaninina fye no busha bwa lucu ubwalekanalekana ubucitwa mu fyalo ifingi pali lelo maka maka mu myanda ya myaka iya nomba line.
[Amafutunoti]
a Apo kwali amapekanyo ya kuti bamo abasha kuti batwalilila ukwikala na bashikulu wabo, cailanga fye apabuuta ukuti ubusha mu Israele tabwali bwa lucu.
b Na Bena Kristu bamo pali lelo bene ba ncito; e lyo bambi baingila fye incito. Nga fintu fye umwine wa ncito ashingacusha abo aingisha incito, abasambi ba kwa Yesu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo na bo bali no kusunga abasha babo ukulingana ne fishinte fya Bwina Kristu.—Mateo 7:12.