Ifyo Baba Aba Nsansa Abafuuka!
“Ba nsansa abafuuka, pantu bakapyane sonde.”—MATEO 5:5, NW.
1. Cinshi caba ubufuuke ubo Yesu alandilepo mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili?
MU LYASHI lyakwe ilya pa Lupili, Yesu Kristu atile: “Ba nsansa abafuuka, pantu bakapyane sonde.” (Mateo 5:5) Ubu bufuuke, nelyo ubupete, te cifimbo ca kunakilila kwa bumbimunda, atemwa tacili fye musango wa buntu bwa cifyalilwa. Ukucila, buli bufuuke bwine bwine ubwa mu kati ne mibele ya mutende ifibeleshiwa maka maka mu kwankulako ku kufwaya kwa kwa Yehova Lesa no kutungulula. Mu cine cine abantu bafuuka balikwata ukwiluka kwaswatuka ukwa kushintilila pali Lesa uko ukubelebeshiwa mu myendele yafuuka ukulola ku bantunse banabo.—Abena Roma 12:17-19; Tito 3:1, 2.
2. Mulandu nshi Yesu abilishe abafuuka ukuba aba nsansa?
2 Yesu abilishe abafuuka ukuba aba nsansa pantu bakapyane sonde. Pamo ngo Mwana wafuuka mu kupwililika uwa kwa Lesa, Yesu e Kapyana Mukalamba uwe sonde. (Ilumbo 2:8; Mateo 11:29; AbaHebere 1:1, 2; 2:5-9) Lelo pamo ngo “mwana wa muntu” uwa buMesia, aali no kukwata bakateka ba kubishanya nankwe mu Bufumu bwakwe ubwa mu mulu. (Daniele 7:13, 14, 22, 27) Pamo nge “mpyani shinankwe” isha kwa Kristu, aba basubwa abafuuka bakakana mu bupyani bwakwe ubwe sonde. (Abena Roma 8:17) Abantu bambi abafuuka, abapale mpaanga bakaipakisha ubumi bwa ciyayaya muli Paradise mu mekalo ya pe sonde aya Bufumu. (Mateo 25:33, 34, 46; Luka 23:43) Ico cilolelo cibalenga aba nsansa mu cine cine.
3. Lesa na Kristu baimika ca kumwenako nshi ukukuma ku bufuuke?
3 Kapyana Mukalamba uwafuuka apokelela isonde ukufuma kuli Wishi, Yehova, ica kumwenako cikalamba ica bufuuke. Fintu Amalembo yasosa ilingi line ukuti Lesa “[alakokolo] kukalipa, kabili uwafulisho luse”! (Ukufuma 34:6; Nehemia 9:17; Ilumbo 86:15) Alikwata amaka yakalamba lelo alangisha ubufuuke bwa musango uyo ica kuti bakapepa bakwe kuti bamutununuka ukwabulo mwenso. (AbaHebere 4:16; 10:19-22) Umwana wa kwa Lesa, uwali “uwafuuka kabili uwapetama umutima,” asambilishe abasambi bakwe ukuba abafuuka. (Mateo 11:29; Luka 6:27-29) Mu kukonkapo, aba basha bafuuka aba kwa Lesa no Mwana wakwe bayambwile no kulemba pa lwa “kufuuka no mutembo ifya kwa Kristu.”—2 Abena Korinti 10:1; Abena Roma 1:1; Yakobo 1:1, 2; 2 Petro 1:1.
4. (a) Ukulingana na Abena Kolose 3:12, cinshi cacitwa na abo abali mu cine cine abafuuka? (b) Fipusho nshi fyawaminwa ukulangulukapo kwesu?
4 Ilelo, bonse Abena Kristu basubwa na banabo ba pe sonde balakabila ukuba abafuuka. Pa kuba nabafuula ububi ubuli bonse, ulongolo, ubumbimunda, akalumwa, no lwambo, balyafwilishiwa no mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa ku kuba abapya mu ‘maka ya kukunta umuntontonkanya wabo.’ (Abena Efese 4:22-24, NW; 1 Petro 2:1, 2) Balacincishiwa ukufwala “umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, [ubufuuke, no kushishimisha, NW].” (Abena Kolose 3:12) Lelo mu kulungatika cinshi cintu ubufuuke busanshamo? Mulandu nshi cabele ca kunonsha ukuba uwafuuka? Kabili ni shani fintu iyi mibele ingasangwilako ku nsansa shesu?
Ukubebeta Ubufuuke mu Kupalamisha
5. Ni shani fintu pambi ubufuuke bwingalondololwa?
5 Umuntu wafuuka aliba uwanakilila mu mibele ne misango. Mu mabupilibulo yamo yamo aya Baibolo, ni adjective pra·ysʹ e yapilibulwa “petama,” “fuuka,” “uwafuuka,” no “wanakilila.” Mu ciGreek ca cishilano, adjective pra·ysʹ kuti yabomba ku cipuupu canakilila nelyo ishiwi. Kuti na kabili calangilila umuntu umo uwa luse. Uwasambilila W. E. Vine atila: “Ukubomfiwa kwa [nauni pra·yʹtes] intanshi kabili maka maka kwalola kuli Lesa. Ni iyo nkuntu mutima umo tupokelela imibombele Yakwe na ifwe pamo nge isuma, kabili muli ifyo ukwabula ukupaasha nelyo ukucincintila; kwasuntinkana mu kupalamisha ne shiwi tapeinophrosunē [ukuicefya].”
6. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti ubufuuke tabuli bunake?
6 Ubufuuke tabuli bunake. “Mwabamo kunakilila muli praus,” e fyalembele uwasambilila William Barclay, “lelo ku numa ya kunakilila kwabako ubukose bwa cela.” Cifwaya ubukose pa kuba uwafuuka. Ku ca kumwenako, ubukose bulakabilwa pa kufuuka pe samba lya kubalamunwa nelyo lintu twapakaswa. Umwana wa kwa Lesa uwafuuka, Yesu Kristu, aimike ca kumwenako cawama muli kuno kuloshako. “Wene ilyo atukilwe tatukene, ilyo aculile tapangishe iyo, lelo aipeele [kuli Yehova Lesa] upingwilo mwalungama.” (1 Petro 2:23) Ukupala Yesu wafuuka, kuti twaba abacetekela ukuti Lesa akabomba na batusaalula na batupakasa. (1 Abena Korinti 4:12, 13) Kuti twaba ne cibote, nge fyali Stefani wapakeswe, ukumwensekesha ukuti nga ca kuti twaba aba busumino, Yehova akatutungilila kabili takasuminishe icili conse ukutucita ukucena ukubelelela.—Ilumbo 145:14; Imilimo 6:15; Abena Filipi 4:6, 7, 13.
7. Cinshi cintu Amapinda 25:28 yalangilila pa lwa muntu uwabulwa ubufuuke?
7 Yesu aali uwafuuka, nalyo line alangishe ubukose mu kwiminina uwashangila ku cili calungama. (Mateo 21:5; 23:13-39) Uuli onse uwakwata “umuntontonkanya wa kwa Kristu” akapala wene muli kuno kuloshako. (1 Abena Korinti 2:16, NW) Nga ca kuti umuntu tali uwafuuka, tapala Kristu. Ukucila, alinga aya mashiwi: “Umuntu uushaba no kukaanyo mutima aba ngo mushi uwapumpuntwa apashabe linga.” (Amapinda 25:28) Umuntu wa musango uyo uwabulwa ubufuuke cinakabupalu ca kwingililwa kwa matontonkanyo yalubana ayengamulenga ukubomba mu nshila shishalinga. Ilintu Umwina Kristu wafuuka tali muntu uwanaka, nalyo line alishiba ukuti “ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu, lelo icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.”—Amapinda 15:1.
8. Mulandu nshi tacayangukila ukuba uwafuuka?
8 Tacabe cayanguka ukubo wafuuka, pantu twalipyana ukukanapwililika no lubembu. (Abena Roma 5:12) Nga ca kuti tuli babomfi ba kwa Yehova, twalikwata no bulwi bwa kulwisha ifimipashi fya bubifi ifingesha pambi ubufuuke bwesu ukupitila mu kupakasa. (Abena Efese 6:12) Kabili abengi aba ifwe babomba pa kati ka abo abakwata umupashi wakaluka uwa calo icaba pe samba lya kulama kwa kwa Ciwa. (1 Yohane 5:19) E co ni shani fintu twingalundulula ubufuuke?
Ifya Kulundulula Ubufuuke
9. Mimwene nshi ikatwaafwa ukulundulula ubufuuke?
9 Ukushininwa kwashimpwa pali Baibolo ukwa kuti tulafwaikwa ukulangisha ubufuuke kukatwaafwa ukulundulula iyi mibele. Cila kasuba tufwile ukubomba ku kukusha ubufuuke. Nga te ifyo, tukapala abantu abamona ubufuuke pamo ngo bunake kabili batontonkanya ukuti ukutunguluka kwisako ukufuma ku kuba uwaumalala, uwayafya, nelyo fye umunkalwe. Nangu cibe fyo, Icebo ca kwa Lesa cisenuka icilumba, kabili ipinda lya mano litila: “Umuntu wa luse ateteso mweo wakwe; umunkalwe aicusho mwine.” (Amapinda 11:17; 16:18) Abantu balataluka umuntu wakaluka, uwabule cikuuku, nelyo fye nga ca kuti bacite fyo maka maka pa kusengauka ukucenwa ku bunkalwe bwakwe no kubulwa ubufuuke.
10. Nga ca kuti tuli no kuba abafuuka, ni kwi tufwile ukunakila?
10 Pa kuba abafuuka, tufwile ukunakila ku kusonga kwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, nelyo amaka yabomba. Pamo nga fintu Yehova acilengele ukucitikako kwi sonde ukutwale fisabo, e fyo afwilisha ababomfi bakwe ukuletako ifisabo fya mupashi wakwe, ukusanshako ubufuuke. Paulo alembele ukuti: “Ifisabo fya mupashi kutemwa, ukusekelela, umutende, [ukushishimisha, NW], icongwe, ubusuma, icishinka, [ubufuuke, NW], ukuteko mutima; takuli mbela ya kupinkana na bacite fi.” (Abena Galatia 5:22, 23) Ee, ubufuuke ni cimo ica fisabo fya mupashi wa kwa Lesa ifilangishiwa na abo abatemuna wene. (Ilumbo 51:9, 10) Kabili mwandi kwaluka ubufuuke buletako! Ukulangilila: Kwaliko umuntu wa lukaakala uwe shina lya Tony uwalwile mbuli, ukwibila abantu, afyushishe mu calo cimbi imiti ikola, atungulwile impuka ya bampumpumpu, kabili apoosele nshita mu cifungo. Nalyo line, pa kunonka ukwishiba kwa Baibolo kabili mu kuba no kwaafwa kwa mupashi wa kwa Lesa, ayalwike ukuba umubomfi wa musango wafuuka uwa kwa Yehova. Ilyashi lya kwa Tony likaya. Cinshi, lyene, umuntu engacita nga ca kuti ukubulwa ubufuuke kwaliba ulubali lukalamba ulwa buntu bwakwe?
11. Mu kulundulula ubufuuke, lubali nshi ipepo libomba?
11 Ipepo lya kuyumfwa kwa ku mutima ku mupashi wa kwa Lesa ne cisabo ca uko ica bufuuke likatwaafwa ukukusha iyi mibele. Kuti pambi twakabila ‘ukutwalilila ukulomba,’ pamo nga fintu Yesu asosele, kabili Yehova Lesa akapeela ukulomba kwesu. Pa numa ya kulangisha ukuti bashibo ba buntunse balapeela abana babo ifintu fisuma, Yesu atile: “Nga imwe pa kuba [ababembu kabili muli ifyo mu kulinganishiwako] ababi mwaishibo kupa abana benu ifya bupe fisuma, bushe Shinwe wa mu mulu takacishemo nga nshi ukupo mupashi wa mushilo ku bamulomba?” (Luka 11:9-13) Ipepo kuti lyaafwa ukucita ubufuuke ulubali lubelelela ulwa kukuntwa kwesu—imibele isangwilako ku nsansa shesu ne sho isha babishanya na ifwe.
12. Mulandu nshi ukusunga mu muntontonkanya ukuti abantunse baliba abashapwililika kwingatwaafwa ukuba abafuuka?
12 Ukusunga mu muntontonkanya ukuti abantunse baliba abashapwililika kuti kwatwaafwa ukuba abafuuka. (Ilumbo 51:5) Te kuti tutontonkanye nelyo ukubomba mu kupwililika, pamo fye nge fyo abantu bambi te kuti bacite fyo, e co mu kushininkisha tulingile ukukwata ukumfwilako bulanda no kubasunga nga fintu twingatemwa ukusungwa. (Mateo 7:12) Ukuba abaibukila ukuti ifwe bonse tulapange filubo kulingile ukutulenga ukuba aba kulekelela kabili abafuuka mu kubomba na bambi. (Mateo 6:12-15; 18:21, 22) Na kabushe, bushe tatuli aba kutootela pa kuti Lesa alangisha ukutemwa no bufuuke ukulola kuli ifwe.—Ilumbo 103:10-14.
13. Ni shani fintu twingaafwiwa ukukusha ubufuuke nga ca kuti twasumina ukuti Lesa apanga abantunse aba kuisalila?
13 Ukusumino kuti Lesa apanga abantunse aba kuisalila na ko kwine kuti kwatwaafwa ukukusha ubufuuke. Ici tacisuminisha uuli onse ukusuulako amafunde ya kwa Yehova ukwabula ukukandwa, lelo cilasuminisha ukulekanalekana mu myumfwile, ifyatemwikwa, ne fishatemwikwa pa kati ka bantu bakwe. E co lekeni tusumine ukuti takuli uwakakililwako ukulinga mu cikombola pambi twingalanguluka ukube cawamisha. Uyu mupashi ukatwaafwa ukuba abafuuka.
14. Ukukuma ku bufuuke, cinshi cilingile ukuba e mupampamina wesu?
14 Umupampamina wa kukanalekelesha ubufuuke ukatwaafwa ukutwalilila ukukusha iyi mibele. Ukunakila ku kusonga kwa mupashi wa kwa Yehova kwaleteleko ukwaluka mu kutontonkanya kwesu. (Abena Roma 12:2) Umupashi wafuuka, uwapala Kristu ulaafwa nomba ukutukanya ukwingila mu “bulalelale, ulunkumbwa, ukunwensho mwangashi, ukuwowota, ukukolwakolwa, ukupepo tulubi kuntu kwabindwa.” Tatufwile ukulekelesha ubufuuke pa mulandu wa fya ndalama, ukwangalila pamo, nelyo imilandu imbi nelyo pa mulandu wa kuti abantu bacita ukulanda kwa miponto pa lwa bukapepa bwesu. (1 Petro 4:3-5) Tatufwile ukusuminisha icili conse ukutulenga ukwingila mu “milimo ya bumubili,” ica kuti twalufya ubufuuke bwesu no kufilwa ukupyana Ubufumu bwa kwa Lesa nelyo ukuipakisha amapaalo ya buko. (Abena Galatia 5:19-21) Natuteese lyonse ishuko lya kuba abafuuka ba kwa Lesa, nampo nga bantu basubwa ku bumi bwa mu mulu nelyo ukukwate subilo lya pe sonde. Kuli ubo buyo, natulanguluke ukumwenamo kumo ukwa bufuuke.
Ukumwenamo kwa Bufuuke
15. Ukulingana na Amapinda 14:30, mulandu nshi cabele ca mano ukubo wafuuka?
15 Umuntu wafuuka alikwata umutima uwatekanya, umuntontonkanya, no mubili. Ici calibe fyo pantu tengila mu kukansana, tafulwa pa ncitilo sha bambi, nelyo ukuilungulusha umwine mu kuba no kusakamikwa kwa kukananakako. Ubufuuke bulamwaafwa ukulama inkuntu shakwe, kabili ici calibe ca bunonshi ku muntontonkanya na ku mubili. Ipinda litila: “Umutima uwatekanya mweo wa mubili.” (Amapinda 14:30) Ukubulwa kwa bufuuke kuti pambi kwatungulula ku bukali uko ukwingemya ukubutukisha kwa mulopa nelyo ukulenga amafya ya kusungulula kwa fya kulya, asima, ubucushi bwa menso, ne mpika shimbi. Umwina Kristu wafuuka alaipakisha ukumwenamo kwalekanalekana, ukusanshako “umutende wa kwa Lesa” uulinda umutima wakwe na maka ya muntontonkanya. (Abena Filipi 4:6, 7) Fintu cabe ca mano ukuba uwafuuka!
16-18. Kusonga nshi ubufuuke bwakwata pa kwampana kwesu na bambi?
16 Imibele ya bufuuke ilawamya ukwampana kwesu na bambi. Nakalimo twakwete icibelesho ca kupatikisha imilandu ukufikila twasangile ico twalefwaya. Abantu kuti pambi balikalifiwe na ifwe pa mulandu wa kuti twabulilwe ukuicefya no bufuuke. Pe samba lya mibele ya musango uyo, nga tacatupapwishe nga ca kuti twalikumikweko ku fikansa fimo fimo. Nangu cibe fyo, ipinda litila: “Umulilo ulashima pa kubule nkuni, na pashaba wa kantepentepe ulubuli lulatalala. Ifyaba amafito pa misolilo, ne nkuni pa mulilo, e fyabo muntu wa fikansa uusongo lubuli.” (Amapinda 26:20, 21) Nga ca kuti tuli abafuuka, mu cifulo ca ‘kulundako inkuni ku mulilo’ no kusonkomona bambi, tukakwata ukwampana kusuma na bene.
17 Umuntu wafuuka mu kupalako ali no kukwate fibusa fisuma. Abantu balaipakisha ukubishanya nankwe pantu alikwata imibele yashininkishiwa, kabili amashiwi yakwe yaliba aya kupembesula kabili ayalowa ngo buci. (Amapinda 16:24) Ico cali ica cine kuli Yesu, uwali na maka ya kusoso kuti: “Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku [myeo, NW] yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Mateo 11:29, 30) Yesu taali uwakaluka, kabili ikoli lyakwe talyali ilya lumanimani. Abo abaleisa kuli wene basungilwe bwino kabili balipembeswilwe lwa ku mupashi. Imibele ili iyapalako lintu twabishanya na cibusa wa Bwina Kristu uwafuuka.
18 Ubufuuke bulatulenga ukutemwikwa ku basumina banensu. Ukwabulo kutwishika, Abena Kristu abengi mu Korinti bapalamikwe kuli Paulo pa mulandu wa kuti abapaapete “mu kufuuka no mutembo ifya kwa Kristu.” (2 Abena Korinti 10:1) Abena Tesalonika mu kushininkisha bafwile balyankwileko ku mutumwa, apantu aali kasambilisha wafuuka, uwanakilila. (1 Abena Tesalonika 2:5-8) Takuli kutwishika kwa kuti baeluda ba ku Efese basambilile ifingi ukufuma kuli Paulo no kumutemwa apakalamba. (Imilimo 20:20, 21, 37, 38) Bushe ulalangisha ubufuuke ubukulenga ukutemwikwa kuli bambi?
19. Ni shani fintu ubufuuke bwaafwa abantu ba kwa Yehova ukusunga icifulo cabo mu kuteyanya kwakwe?
19 Ukufuuka kulaafwa abantu ba kwa Yehova ukuba abanakila no kusunga icifulo cabo mu kuteyanya kwakwe. (Abena Filipi 2:5-8, 12-14; AbaHebere 13:17) Ubufuuke bulatucilikila ukufwaya ubukata, ubwashimpwa pa cilumba kabili ubwa kutiinya kuli Lesa. (Amapinda 16:5) Umuntu wafuuka tailanguluka umwine ukubo wacila pa basumina banankwe, kabili tesha ukuba uwawamisha pa kubapusulako. (Mateo 23:11, 12) Mu cifulo ca ico, alasumina imibele yakwe iya lubembu no kukabila kwakwe ku kupayanya kwa cilubula ukwa kwa Lesa.
Ubufuuke Bulatwala pa Ntanshi Insansa
20. Kusonga nshi ubufuuke bwakwata pa bumi bwa lupwa?
20 Bonse ababomfi ba kwa Lesa balingile ukwibukisha ukuti ubufuuke cisabo ca mupashi wakwe icitwala pa ntanshi insansa. Ku ca kumwenako, pa mulandu wa kuti abantu ba kwa Yehova balangisha imibele ya musango uyo pamo ngo kutemwa no bufuuke, amayanda ya nsansa yalipaka pa kati kabo. Lintu umulume no mukashi babomba umo no munankwe mu nshila yafuuka, abana babo balakushiwa mu fyashingulukako fya mutalalila, te mu lupwa lwakongamina ku mashiwi yakaluka ne ncitilo. Ilyo wishi apeela abana bakwe ukufunda mu bufuuke, ici cilakwata ukusonga kusuma pa mintontonkanya yacaice, kabili umupashi wafuuka mu kupalako uli no kuba ulubali lwa buntu bwabo. (Abena Efese 6:1-4) Ukufuuka kulaafwa abalume ukutwalilila ukutemwa abakashi babo. Kulafwilisha abakashi ukuba mu kunakila ku balume babo kabili kusesha abana ukumfwila abafyashi babo. Ubufuuke na kabili bulenga ifilundwa fya lupwa ukukwata umupashi wa kubelelano luse uusangwilako ku nsansa.—Abena Kolose 3:13, 18-21.
21. Mu kukatama, kufunda nshi umutumwa Paulo apeele pa Abena Efese 4:1-3?
21 Indupwa shafuuka na bantu umo umo balatwala pa ntanshi insansa mu filonganino babishanya na fyo. E ico, abantu ba kwa Yehova balekabila ukucita ukubombesha kwa mukoosha ukuba abafuuka. Bushe e fintu ulecita? Umutumwa Paulo apaapete Abena Kristu banankwe abasubwa ukwenda abawaminwa ubwite bwabo ubwa ku mulu, ukucite fyo “no bupete bonse no [bufuuke, pamo no kushishimisha], abashipikishanya mu kutemwa, abacincilo kubaka buumo bwa mupashi mu cikakilo ca mutende.” (Abena Efese 4:1-3) Abena Kristu abakwate subilo lya pe sonde bafwile na bo bene ukulangisha ubufuuke ne mibele imbi iya bukapepa. Iyi e nshila iileta insansa sha cine. Baliba aba nsansa mu cine cine abafuuka!
Kuti Waasuka Shani?
◻ Mulandu nshi abantu bafuuka babela aba nsansa?
◻ Cinshi cipilibula ukuba uwafuuka?
◻ Ni shani fintu ubufuuke bwingalundululwa?
◻ Kumwenamo nshi kumo ukwa bufuuke?