Bushe Icupo E Lufungulo Lweka fye ku Nsansa?

“Muntungwa ku kuupwa ku o atemenwe; ni muli Shikulu epela. Lelo [wa nsansa, “NW”] ukucilamo nga aikala fye ifyo ali.”—1 ABENA KORINTI 7:39, 40.

 1. Ni shani fintu Amalembo yalondolola Yehova, kabili finshi acitila ifibumbwa fyakwe?

YEHOVA ni “Lesa wa nsansa.” (1 Timote 1:11, NW) Pamo nga Kapayanya Ufusha uwa “ca bupe conse icafikapo,” alipeela ifibumbwa fyakwe fyonse ifyalamuka—ifya buntunse ne fya bumupashi—ifyo bakabila fye pa kuba aba nsansa mu mulimo wakwe. (Yakobo 1:17) Pali uyo mulandu, icuni cileimba, akabwa kasamwa, nelyo dolphin (inama ya muli bemba) yatemwo kwangala fyonse fishinina ukuti Yehova abumbile ifinama ukuipakisha ubumi mu fifulo fya fiko. Kemba wa malumbo afika fye no kutali ku kulumbulula mu nshila ya nshintu ukuti “yaikute miti ya kwa Yehova, imikedari ya mu Lebanone, iyo alimbile.”—Ilumbo 104:16.

 2. (a) Cinshi cilanga ukuti Yesu alasanga insansa mu kucita ukufwaya kwa kwa Wishi? (b) Milandu nshi iya nsansa intu abasambi ba kwa Yesu bakwete?

² Yesu Kristu aba ‘cipasho ca musango wine wa kwa Yehova.’ (AbaHebere 1:3) Tacili ca kupapusha, lyene, ukuti Yesu alingile ukwitwa ‘uwa nsansa uwa Maka eka.’ (1 Timote 6:15, NW) Alatupayanishisha ica kumwenamo cawamisha ica fyo ukucito kufwaya kwa kwa Lesa kwingaba ukwa kwikusha ukucila ica kulya, ukuletako ukucankwa kwine kwine. Yesu na kabili atulanga ukuti kuti kwabako ukuipakisha lintu twabomba mu katiina ka kuli Lesa, uko e kuti, mu kuba no kucindikisha kwashika no mwenso utuntulu uwa kufulwisha Wene. (Ilumbo 40:8; Esaya 11:3; Yohane 4:34) Lintu abasambi 70 babwelele “no kusekelela” pa numa ya lwendo lwa kushimikila Ubufumu, Yesu umwine “ayangile mu mupashi wa mushilo.” Pa numa ya kulumbulula ubuseko kuli Wishi mwi pepo, ayalukile ku basambi no kusosa ukuti: “[Ya nsansa, NW] amenso ayamone fyo mulemona! Pantu ndemweba, nati, bakasesema abengi ne shamfumu bafwaile ukumone fyo mulemona, lelo tabafimwene; no kuumfwe fyo muleumfwa, lelo tabafyumfwile.”—Luka 10:17-24.

Imilandu ya Kubela aba Nsansa

 3. Milandu nshi imo iya kubela aba nsansa?

³ Bushe amenso yesu tayalingile ukuba aya nsansa ukumone fintu ifyo tulemona mu kufikilishiwa kwa Cebo ca kwa Yehova ne mifwaile muli ino nshita ya mpela? Bushe tatulingile ukusekelela ukumfwikisha amasesemo ayo bakasesema ba busumino ne shamfumu pamo nga Esaya, Daniele, na Davidi bashaumfwikishe? Bushe tatuli abasekelela ukubombela Lesa wa nsansa, Yehova, pe samba lya butungulushi bwa wa Maka wa nsansa, Imfumu yesu Yesu Kristu? Ukwabulo ukutwishika tuli abasekelela!

4, 5. (a) Pa kutwalilila aba nsansa mu mulimo wa kwa Yehova, cinshi tulingile ukusengauka? (b) Fintu nshi fimo ifisangwila ku nsansa, kabili bwipusho nshi buntu ici cimya?

⁴ Nangu cibe fyo, nga tulefwaya ukwikalilila aba nsansa mu mulimo wa kwa Lesa, tatufwile ukushimpa ifikabilwa fyesu ifya kuba aba nsansa pa mfundo sha ku calo. Ifi kuti fyafimbilikisha ukutontonkanya kwesu pantu fisanshamo ifyuma fya ku mubili, umusango wa bumi uwa mataki, ne fyapalako. “Insansa” ishili shonse ishashimpwa pa fintu fya musango uyo shikaba sha pa kashita akepi, pa kuti cino calo cileya.—1 Yohane 2:15-17.

⁵ Ababomfi baipeela aba kwa Yehova abengi balimwensekesha ukuti ukufika pa mabuyo ya ku calo takwakalete insansa sha cine. Ni Shifwe wa mu mulu fye eka e upayanya ifintu fya ku mupashi ne fya ku mubili ifyo fisangwila ku nsansa shine shine isha babomfi bakwe. Fintu tuli aba kutootela ku ca kulya ca ku mupashi ico apeela ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka”! (Mateo 24:45-47) Tuli aba kutasha na kabili ku ca kulya ca ku mubili ne fintu fya ku mubili fimbi ifyo tupokelela ukufuma ku kuboko kwa kwa Lesa ukwakwata ukutemwa. Lyene, na kabili, kwalibako ica bupe ca kusungusha ica cupo no buseko bumbi ubwayampanako ubwa bumi bwa lupwa. Te ca kupapa ukuti ukufwaisha kwa kwa Naomi ukwa kufuma ku mutima kuli banafyala bafwilwa kwalumbulwilwe muli aya mashiwi: “Yehova amupeele ukusango kutusha umuntu no muntu mu ŋanda ya mulume wakwe. (Ruti 1:9) E co icupo caba lufungulo ulo lwingesula umwinshi ku nsansa shikalamba. Lelo bushe icupo e lufungulo lweka ulo ulwisula impongolo ku bumi bwa nsansa? Abacaice ukucilisha balekabila ukubebeta mu kukatama nampo nga ici caba ifyo.

 6. Ukulingana no Ukutendeka, yali mifwaile nshi ikalamba iya mitantikile ya cupo?

⁶ Ukushimika intendekelo ya cupo, Baibolo ilondolola ukuti: “Lesa alengele umuntu mu cata cakwe, mu cata ca kwa Lesa e mo amulengele; umwaume no mwanakashi e fyo abalengele. Kabili Lesa alibapaalile, Lesa atile kuli bene, Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha.” (Ukutendeka 1:27, 28) Mu kwimika kwa kwa Yehova ukwa cupo, Adamu alibomfiwe ukuletako ifibumbwa fya buntunse ifyafulilako, muli ifyo ukutanununa umushobo wa buntunse. Lelo kwalibako ifingi ukucila pali ici ku cupo.

“Ni Muli Shikulu Epela”

 7. Mitantikile nshi iya cupo intu icikolwe ca citetekelo cimo catukwishe ukufikilisha?

⁷ Apantu Yehova Lesa e Katendeka wa cupo, tulingile ukumwenekela ukwimika ifipimo fya cupo ifyo fingafumamo insansa sha babomfi bakwe. Mu nshita sha fikolwe, icupo kuli abo abashali bakapepa ba kwa Yehova kwalifuupwilwe mu kukosa. Abrahamu aipwishe umubomfi wakwe Eleasari ukulapa kuli Yehova ukuti tali na kubuulila umwana wa cikolwe Isaki umukashi pa bana banakashi ba bena Kanaani. Eleasari aendele ulwendo ulutali kabili mu kusakamanishisha akonkele amakambisho ya kwa Abrahamu pa kuti engasanga ‘umwanakashi uo Yehova alingiile umwana wa kwa shikulu wakwe.’ (Ukutendeka 24:3, 44) E co Isaki aupile Rebeka. Lintu umwana mwaume wabo Esau asalile abakashi pa kati ka bena Hiti ba cisenshi, aba banakashi “bali akalusha buci kuli Isaki kabili kuli Rebeka.”—Ukutendeka 26:34, 35; 27:46; 28:1, 8.

 8. Cibindo nshi cabikilwe pa cupo ku cipingo ce Funde, kabili mulandu nshi?

⁸ Pe samba lya cipingo ce Funde, ukuupana na baume nelyo abanakashi abali mu kulungatika inko sha bena Kanaani kwalibindilwe. Yehova akambishe abantu bakwe ukuti: “Mwikofishanya na bo; abana benu abanakashi mwikabapeela ku bana bakwe abaume, kabili abana bakwe abanakashi mwikababuulila abana benu abaume. Pantu bakapaatula abana benu abaume mu kunkonka, ukuti babombele imilungu imbi: no bukali bwa kwa Yehova bukamwimina no kumufita bwangu.”—Amalango 7:3, 4.

 9. Kufunda nshi pa cupo uko Baibolo ipeela Abena Kristu?

⁹ Tacili ca kupapusha ukuti ifibindo fyapalako pa kuupana nabo abashipepa Yehova filingile ukubomba mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu. Umutumwa Paulo akonkomeshe abasumina banankwe ukuti: “Mwiba aba kwi koli limo na bashatetekela; pantu ubulungami no bupulumushi kuti fyayampana shani? napamo ulubuuto ne mfifi kuti fyakwate senge shani? Kabili kuli ukuumfwana nshi kuli Kristu na Beliali? napamo ukulingana nshi ku watetekela no ushatetekela?” (2 Abena Korinti 6:14, 15) Uko kufunda kulabomba mu nshila shalekanalekana kabili mu kushininkisha kulabomba ku cupo. Ikambisho lyaumfwika ilya kwa Paulo ku babomfi baipeela bonse aba kwa Yehova lili lya kuti balingile ukulanguluka ukuupana na umo “lyeka fye nga aba mu kulundana na Shikulu.”—1 Abena Korinti 7:39, Ref. Bi., utulembo twa pe samba.

Abashaba na Maka ya Kuupana “Muli Shikulu”

10. Cinshi cintu Abena Kristu abengi abashaba mu cupo balecita, kabili cipusho nshi cimako?

¹⁰ Abena Kristu abashimbe abengi balisalapo ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu Kristu pa kulundulula ica bupe ca bushimbe. Lyene na kabili, pa mulandu wa kukanaba na maka ya kusanga umwina mwabo wa bukapepa pali ndakai na muli ifyo ukuupana “muli Shikulu,” Abena Kristu ba cishinka abengi babika ukucetekela kwabo muli Yehova kabili batwalilila ukuba bashimbe mu cifulo ca kuupana no ushatetekela. Umupashi wa kwa Yehova uleta muli bene ifisabo pamo nga ukusekelela, umutende, icitetekelo, no kuilama, ifibalenga ukusungilila ubushimbe bwa musangwela. (Abena Galatia 5:22, 23) Pa kati ka abo abalekumanya ubu bwesho bwa kuipeelesha kuli Lesa mu kutunguluka bali ni mpendwa yakulilako iya bankashi yesu aba Bwina Kristu, abo twakwatila umucinshi ukalamba. Mu fyalo fyalekanalekana, balifula ukucila bamunyina mu mpendwa na muli ifyo balikwata ukwakanamo kukalamba mu mulimo wa kushimikila. Mu cine cine, “[Yehova, NW] apeele icebo, abanakashi ababilishe bali umulalo ukalamba.” (Ilumbo 68:11) Mu cituntulu, ababomfi ba kwa Lesa abengi abaume na banakashi balesungilila bumpomfu bwabo pa mulandu wa kuti ‘batetekela Yehova no mutima wabo onse, kabili aletambalika inshila shabo.’ (Amapinda 3:5, 6) Lelo bushe abo pali ndakai bashingopana “muli Shikulu” bashininkisha ukuba ababulwe nsansa?

11. Ni ku lwa cinshi Abena Kristu abatwalilila ukuba abashimbe ukufuma ku mucinshi wa fishinte fya Baibolo bengaba abaebekeshiwa?

¹¹ Natwibukishe ukuti tuli Nte sha kwa Lesa wa nsansa, Yehova, abalebomba pe samba lya wa Maka uwa nsansa, Yesu Kristu. E co nga ca kuti umucinshi wesu uwa fibindo ifyabikwa mu kulengama muli Baibolo fyatusesha ukutwalilila ukuba abashimbe pa mulandu wa kukanaba na maka ya kusanga umwina mwesu “muli Shikulu,” bushe cilimo amano ukutontonkanya ukuti Lesa na Kristu kuti batuleka ukuba ababulwe nsansa? Mu kushininkisha iyo. E ico, tufwile ukusondwelela ukuti kuti cacitikako ukuba aba nsansa nga Abena Kristu ilintu tuli mu mibele ya bushimbe. Yehova kuti atulenga ukuba aba nsansa nampo nga twaliba mu cupo nelyo tuli bashimbe.

Ulufungulo ku Nsansa sha Cine

12. Cinshi cintu umulandu wa bamalaika babulilwe icumfwila ulangisha ukukuma ku cupo?

¹² Icupo te lufungulo lweka fye ku nsansa sha babomfi ba kwa Lesa bonse. Buuleni, nge ca kumwenako, bamalaika. Pa ntanshi ya Lyeshi, bamalaika bamo balundulwile ukufwaisha kushili kwa cifyalilwa ku fibumbwa fya mupashi, babele abashaikushiwa pa kukanaupa, kabili bafwele imibili ya buntunse pa kuti bengabuula abanakashi nga bakashi. E ico pa mulandu wa kuti aba bamalaika “bashile ubwikalo bwabo, balindilwo kupingulwa kwa Bushiku bukalamba mu fikakilo fya pe mwi samba lya mfifi” kuli Lesa. (Yuda 6; Ukutendeka 6:1, 2) Mu kulengama, Lesa tabalile apekanishisha bamalaika ukuupa. E co icupo tacali fye na kuba ulufungulo ku nsansa shabo.

13. Mulandu nshi bamalaika ba mushilo babela aba nsansa, kabili cinshi cintu ici cilangilila ku babomfi ba kwa Lesa bonse?

¹³ Nalyo line, bamalaika ba busumino baliba aba nsansa. Yehova aimike umufula we sonde “ku kwimba kwa buseko ukwa ntanda sha lucelo no kwawila capamo ukwa bana [ba bumalaika] aba kwa Lesa.” (Yobo 38:7, The New Jerusalem Bible) Mulandu nshi bamalaika ba mushilo babela aba nsansa? Pa mulandu wa kuti bapyungila Yehova Lesa lyonse, “ukukutika kwi shiwi lya cebo cakwe” pa kuti bengabombela pali cene. Babekelwa mu “kucite icimusekesha.” (Ilumbo 103:20, 21, Ref. Bi., utulembo twa pe samba) Ee, insansa sha bamalaika ba mushilo shisa ukufuma ku kubombela Yehova mu busumino. Ulo e lufungulo ku nsansa sha cine na ku bantunse nabo. Pali uyo mulandu, Abena Kristu basubwa ababa mu cupo abalebombela Lesa mu nsansa nomba tabakabe mu cupo lintu babuushiwa ku bumi bwa mu mulu, lelo bakaba aba nsansa nge fibumbwa fya mupashi ukucita ukufwaya kwa bulesa. Nampo nga baliba mu cupo nelyo bashimbe, lyene, bonse ababomfi ba cishinka aba kwa Yehova kuti baba aba nsansa pa mulandu wa kuti ishinte lya cine ilya nsansa lyaba mulimo wa busumino kuli Kabumba.

“Icawamo Kucila Bana Baume na Bana Banakashi”

14. Bulayo nshi ubwa busesemo bwapeelwe kuli bamutungwi ba bukapepa muli Israele wa pa kale, kabili mulandu nshi ici pambi cingamonekela iceni?

¹⁴ Nangu fye nga ca kuti Umwina Kristu wa cishinka tabalile aba mu cupo, Lesa kuti aebekesha insansa sha uyo muntu. Ukukoselesha kuti kwafuma kuli aya mashiwi ayalungatikwe mu busesemo kuli bamutungwi muli Israele wa pa kale: “Pantu e fyo Yehova asosela bamutungwi, ati: Abalama amasabata yandi, abasala ne fintu mbekelwa, abaikatisha na mu cipingo candi, kuli bene nkapeele cishibilo ne shina mu ŋanda yandi na mu fibumba fyandi, icawamo kucila abana baume na bana banakashi, nkabapeele shina lya muyayaya ilishakaputulweko.” (Esaya 56:4, 5) Umo kuti pambi aenekele ukuti aba bantu umo umo balaiwe umukashi na bana ku kubakilila ishina lyabo. Lelo balaiwe “icawamo kucila abana baume na bana banakashi”—ishina libelelela mu ŋanda ya kwa Yehova.

15. Cinshi cingasoswa pa lwa kufikilishiwa kwa kwa Esaya 56:4, 5?

¹⁵ Nga ca kuti aba bamutungwi babuulilwe nge cikope ca busesemo icilebimbamo “Israele wa kwa Lesa,” baleimininako abasubwa abapokelela icifulo cibelelela mu ŋanda ya ku mupashi iya kwa Yehova, nelyo itempele. (Abena Galatia 6:16) Ukwabulo kutwishika, ubu busesemo bukabomba mu cine cine kuli bamutungwi ba bukapepa aba kwa Israele wa pa kale ababuushiwa. Nga ca kuti bapokelela ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu no kutwalilila ukusala fintu Yehova abekelwamo, bakapokelela “ishina lya muyayaya” mu calo cipya ica kwa Lesa. Ici na kabili kuti cabomba kuli abo aba “mpanga shimbi” muli iyi nshita ya mpela abataluka ku cupo no bufyashi pa kuti bengaipeelesha mu kukumanina ku mulimo wa kwa Yehova. (Yohane 10:16) Bamo aba bene kuti pambi bafwa ukwabulo kuba mu cupo kabili ukwabula abana. Lelo nga baba aba busumino, mu kubuuka bakapokelela “icawamo kucila abana baume na bana banakashi”—ishina “ilishakaputulweko” mu micitile ya fintu iipya.

Icupo Te Lufungulo Lweka Fye ku Nsansa

16. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti icupo tacileta insansa lyonse?

¹⁶ Abantu bamo bayumfwa ukuti insansa shayampana mu kukanapaatukana ne cupo. Cifwile ukusuminwa, nangu cibe fyo, ukuti nangu fye pa kati ka babomfi ba kwa Yehova ilelo, icupo tacileta lyonse insansa. Cilapikulula impika shimo lelo cilenga shimbi isho shingabe shakoselako ukubomba na sho ukucila isho shikumanya abashimbe. Paulo atile icupo cileta ‘ubucushi mu mubili.’ (1 Abena Korinti 7:28, NW) Kulabako inshita ilyo umuntu uwaba mu cupo aba ‘uwasakamikwa,’ kabili ‘uwatangalikwa.’ Wene ilingi line acisanga ukube cayafya “ukupyungila Shikulu lyonse ukwabulo kupusaulwa.”—1 Abena Korinti 7:33-35, NW.

17, 18. (a) Cinshi cintu bakangalila benda bamo bacita lipoti? (b) Kupanda mano nshi Paulo apeele, kabili mulandu nshi cabela ica kunonsha ukukubomfya?

¹⁷ Fyonse fibili icupo no bushimbe fyaba fya bupe ukufuma kuli Lesa. (Ruti 1:9; Mateo 19:10-12) Nangu cibe fyo, pa kutunguluka muli imo iya iyi mibele, itontonkanyo lyabamo ipepo lyalikatama. Bakangalila benda bacita lipoti ukuti Inte abengi baleingila mu cupo abaice nga nshi, ilingi line ukusanguka abafyashi pa ntanshi tabalaipekanya ku kusunsa ifishingamo fifumamo. Fimo ifya ifi fyupo filatobeka. Abaupana bamo balabomba ne mpika shabo, lelo icupo cabo tacabaletela insansa. Nge fyo kalemba wa fyangalo umo uwa ku England William Congreve alembele ukuti, abo abengila mu cupo mu kususwa “bakwata inshita itali iya kulapila.”

¹⁸ Bakangalila ba muputule na kabili bacita lipoti ukuti bamunyina bamo abacaice balakwinda ukwipusha umulimo wa pa Bethel nelyo ukuitemenwa ukuya ku Sukulu lya Kukansha ilya Butumikishi pa mulandu wa cifwaikwa ca kwikala abashimbe pa kashita kamo. Lelo umutumwa Paulo apanda amano ukukanaingila mu cupo lintu umo ‘talacila ukutemfuma kwa bulumendo nelyo ubukashana,’ uko e kuti, ukupembelela ukufikila ukuluminisha kwa kutendekelako ukwa kucincimuka kwa bwamba kwatalalako. (1 Abena Korinti 7:36-38) Imyaka ipooswa ukwikala pamo ngo mukalamba umushimbe ipayanishisha umuntu ukubelesha kwaumo mutengo no kushilimuka, ukumubika mu cifulo cawaminako ica kusala umunankwe wa mu cupo nelyo ukucita ukupingulapo kwalangulukwapo mu kusakamanisha ukwa kutwalilila umushimbe.

19. Ni shani fintu twingamona imilandu nga ca kuti tatukwete ukukabila kwa cine cine ukwa cupo?

¹⁹ Bamo aba ifwe twalicila ukutemfuma kwa bulumendo nelyo ubukashana, mu kuba no kuluminisha kwa kuko ukwa kufwaisha kwa kwampana kwa bwamba. Kuti pambi mu tushita mu tushita twabelebesha pa mapaalo ya cupo lelo mu cituntulu twalikwata ica bupe ca bushimbe. Yehova kuti pambi amona ukuti tulamubombela mu kufumamo cimo mu mibele ya bushimbe kabili tatukwete ukukabila kwa cine cine ukwa cupo, ico pambi cingapinda ukuti twaputulako amashuko yamo mu mulimo wakwe. Nga ca kuti icupo tacaba kukabila kwa pa lwesu kabili tatupaalilwe mu kuba no mwina mwesu, kuti pambi Lesa natukwatila icintu cimbi. E co natubeleshe icitetekelo ukuti akapayanya cintu tukabila. Insansa shakulisha shifuma mu kupokelela mu kuicefya icilemoneka ukuba ukufwaya kwa kwa Lesa kuli ifwe, nga fintu fye bamunyina abaYuda ‘batalele no kucindika Lesa’ pa kumwensekesha ukuti ali napeela Abena fyalo ukulapila pa kuti bengakwata ubumi.—Imilimo 11:1-18.

20. (a) Kufunda nshi pa bushimbe kulepeelwa pano ku Bena Kristu bacaice? (b) Cishinka nshi icacindama ukulosha ku nsansa citwalilila ukuba ica cine?

²⁰ E ico, lyene, icupo kuti caba lufungulo ku nsansa, nangu cingati na kabili kuti caisula umwinshi ku mpika. Icintu cimo calibe ca cine: Icupo te nshila yeka fye ku kusanga insansa. Apo fyonse fyalangulukwa, kuti cabamo amano kanshi, ukucilisha ku Bena Kristu bacaice, ukwesha ukupokelela ubushimbe pa myaka yafulilako. Imyaka ya musango uyo kuti yabomfiwa bwino ku kubombela Yehova no kulunduluka muli bumupashi. Nangu cibe fyo, te mulandu no mushinku nelyo ukulunduluka kwa ku mupashi, ici cishinka cacindama citwalilila ukuba ica cine kuli bonse abaipeela kuli Lesa mu kukumanina: Insansa sha cine shisangwa mu mulimo wa busumino kuli Yehova.

Ni Shani Fintu Wingankulako?

◻ Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova babela aba nsansa?

◻ Mulandu nshi icupo cishabela ulufungulo ku nsansa shakulisha?

◻ Mu kusala umwina mwesu, cinshi cifwaikwa ku bantu ba kwa Yehova?

◻ Mulandu nshi cabelamo amano ukusumina ukuti Abena Kristu abatwalilila ukuba abashimbe kuti baba aba nsansa?

◻ Cinshi cifwile ukusuminwa pa lwa cupo ne nsansa?