Ukubomfya kwa kwa Yehova Ukwa “Buwelewele” ku Kupususha Abatetekela

“Apo, mu mano ya kwa Lesa, aba pano isonde tabaishibile Lesa ku mano yabo, Lesa, mu buwelewele bwa mbila nsuma, abekelwe ukupususha abatetekela.”—1 ABENA KORINTI 1:21.

 1. Ni mu mano nshi umo Yehova engabomfya “ubuwelewele,” kabili twaishiba shani ukuti icalo mu mano ya ciko tacaishibe Lesa?

YANGU? Bushe Yehova kuti abomfya ubuwelewele? Te sana! Lelo kuti abomfya kabili alabomfya icimoneka ngo buwelewele ku calo. Acita ico pa kuti engapususha abantu abaishiba wene no kumutemwa. Ukupitila mu mano ya ciko, icalo te kuti cishibe Lesa. Yesu Kristu alengele ici ukumfwika lintu asosele mwi pepo ukuti: “Mwe Tata wa bulungami, . . . aba pano isonde tabamwishiba.”—Yohane 17:25.

 2. Ni shani pambi cingamoneka ukuti inshila sha kwa Yehova ne nshila sha calo shalyampana, lelo finshi fyaba ifishinka?

² Amashiwi ya kwa Yesu yalangilila ukuti inshila sha kwa Yehova shalipusana ukufuma kuli isho isha calo. Pa mulu kuti camoneka ukuti imifwaile ya kwa Lesa na iyo iya ici calo yalyampana. Kuti pambi camoneka ifyo ifipangano fya ici calo fyalikwata ipaalo lya kwa Lesa. Ku ca kumwenako, Baibolo isosa ukuti Lesa akemika kamfulumende yakwe iya bulungami iyo ikaleta ubumi mu mutende, insansa, no lubanda ku mutundu wa muntu pe sonde. (Esaya 9:6, 7; Mateo 6:10) Mu nshila imo ine, icalo cibilisha imifwaile ya ciko iya kupeela abantu umutende, ulubanda, na kamfulumende iisuma ukupitila mu citwa mu kuluba ngo muyano upya uwa calo. Lelo imifwaile ya kwa Lesa ne ya calo tayaba imo ine. Imifwaile ya kwa Yehova yaba kuyebela umwine pamo nga Mulopwe Wapulamo uwa kubumbwa konse. Ici akacita ukupitila muli kamfulumende yakwe iya mu mulu iyo iikonaula umupwilapo amakamfulumende ya pe sonde yonse. (Daniele 2:44; Ukusokolola 4:11; 12:10) E co Lesa takwata ifili fyonse ifyumfwana ne ci calo. (Yohane 18:36; 1 Yohane 2:15-17) Uyo e mulandu wine Baibolo ilandila pa lwa misango ibili iya mano—“amano ya kwa Lesa” na “mano ya ba pano isonde.”—1 Abena Korinti 1:20, 21.

Ubulema bwa Kutendekelapo Ubwa Mano ya ku Calo

 3. Nangu cingati amano ya calo kuti pambi yamoneka aya kwebekesha, mulandu nshi umuyano upya uwa calo uwalaiwa no muntu te kuti ubele uwa kwikusha?

³ Kuli abo abashitungululwa na mano ya kwa Lesa, amano ya ba pano isonde yamoneka ukuba aya kwebekesha. Kwalibako amano ya buntunse ayomfwika aya kusansabika ayo ayongola umuntontonkanya. Amakana ya fyaimikwa fya masomo ya pa mulu filimba ifyebo ukufuma mu cintu abengi balanguluka ukuba imintontonkanya yakulisha iya mutundu wa muntu. Amalaibrare yakalamba yaisulamo amano yatuulikwa aya myanda ya myaka iya kubelesha kwa buntunse. Nangu cibe fyo, te mulandu ne ci, umuyano upya uwa calo uyo intungulushi sha calo shitubulula kuti kwaba fye kuteka ku bantu bashapwililika, abakantaikwa no lubembu, abena kufwa. E co, uyo muyano kuti waba uushapwililika, ukubwekeshapo impuso ishingi ishapita kabili ukukanaikusha ukukabila kwa mutundu wa muntu konse.—Abena Roma 3:10-12; 5:12.

 4. Ni kuli finshi umuyano upya uwa calo uwatubululwa no muntu wingacula, kabili mu kuba ne ca kufumamo nshi?

⁴ Umuyano upya uwa calo uwatubululwa no muntu kuti wacula te ku bunake fye bwa buntunse lelo na kabili ku kusonga kwa fibumbwa fya mupashi ifibifi—ee, Satana Ciwa ne fibanda fyakwe. Satana alipofwisha imintontonkanya ya bantu pa kuti tabasumine “imbila nsuma ya bukata bwa kwa Kristu.” (2 Abena Korinti 4:3, 4; Abena Efese 6:12) Nge ca kufumamo, icalo cilacula ku ntenda imo pa numa ya inankwe. Mu kwesha kwa ciko ukwabamo akayofi ukwa kuiteka ukwabula ukwaafwa kwa kwa Lesa kabili ukwabula ukwangwako ku kufwaya kwa bulesa icalo cicula ku nkumbabulili no kucenwa. (Yeremia 10:23; Yakobo 3:15, 16) Muli ifyo, pamo nga fintu umutumwa Paulo asosele, “aba pano isonde tabaishibile Lesa ku mano yabo.”—1 Abena Korinti 1:21.

 5. Bulema nshi ubwa kutendekelapo ubwa mano ya ici calo?

⁵ Cinshi, lyene, caba ubulema bwa kutendekelapo ubwa mano ya ici calo, ukusanshako amapange ya ciko ku muyano upya uwa calo? Buli bwa kuti icalo cilasuula ico icishingasuulwako mu kutunguluka—bumulopwe bwapulamo ubwa kwa Yehova Lesa. Mu kumalala cilakaana ukwishiba bumulopwe bwa bulesa. Icalo ku mumbo tacisanshamo Yehova mu mapange ya ciko yonse kabili cishintilila pa maka ya ciko na mapange. (Linganyeniko Daniele 4:31-34; Yohane 18:37.) Baibolo icilenga ukumfwika ukuti “akatiina ka kuli Yehova e ca kubalilapo ca mano.” (Amapinda 9:10; Ilumbo 111:10) Lelo, icalo tacasambilila nangu fye ni ci icifwaikwa ca kutendekelapo ica mano. Muli ifyo, ukwabula ukwaafwa kwa bulesa, ni shani fintu cingatunguluka?—Ilumbo 127:1.

Ukushimikila Ubufumu—Buwelewele Nelyo ca Mano?

6, 7. (a) Cinshi cintu abo batungululwa na mano ya kwa Lesa baleshimikila, lelo ni shani fintu icalo cibamona? (b) Kulingana na mano ya bani bashibutotelo ba Kristendomu bashimikila, kabili mu kuba ne ca kufumamo nshi?

⁶ Pa lubali lumbi, abo abaishiba Lesa balangisha amano ya kwa Lesa kabili basalapo ukutungululwa kuli yene. Nga fintu Yesu asobele, baleshimikila “imbila nsuma iyi ya bufumu . . . ku fyalo fyonse.” (Mateo 24:14; 28:19, 20) Bushe ukushimikila kwa musango yo kwa mano nomba, lintu isonde lyesu liswilemo ukukansana, ukukowesha, ubupiina, no kucula kwa buntunse? Ku ba mano aba ku calo ukushimikila kwa musango yo pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa kumoneka ukuba ubuwelewele umupwilapo, ukwabulamo amano. Bamona bakashimikila ba Bufumu bwa kwa Lesa pamo nge fipindami ku Buteko kabili abafubalisha ukulunduluka ukulola kuli kamfulumende ya bupolitiki iisuma. Muli ici bafwilishiwa na bashibutotelo ba Kristendomu, abashimikila ukulingana na mano ya ici calo kabili tabeba abantu ico bakabila ukwishiba pa lwa calo cipya ica kwa Lesa na kamfulumende ya ciko iya Bufumu, nangu cingati ici cali e cisambilisho cikalamba ica kwa Kristu.—Mateo 4:17; Marko 1:14, 15.

⁷ Kalemba wa lyashi lya kale H. G. Wells ayalwilile ukusakamana kuli uku kufilwa kwa bashibutotelo ba Kristendomu. Alembele ukuti: “Ukucindamisha uko Yesu apeele ku cisambilisho ico aleita Ubufumu bwa mu Mulu, no kukanacindama mu kulinganishiwako mu mibombele no kusambilisha ukwa bwingi bwa macalici ya Bwina Kristu” fili ifyamonekesha. Lelo, nga ca kuti abantu muli ino nkulo bali no kunonka ubumi, bafwile intanshi ukumfwa pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa ubwaimikwa, kabili ukufika kuli ubo buyo umuntu umo afwile ukushimikila imbila nsuma pa lwa bwene.—Abena Roma 10:14, 15.

 8. Mulandu nshi ukushimikila imbila nsuma ya kwa Lesa kwabela icintu cacilapo ukubamo amano ukucita ilelo, lelo ni nshila nshi iya ncitilo ingaba iyabula ukumwenamo kubelelela?

⁸ Ukushimikila imbila nsuma iya kwa Lesa, lyene, e cintu cacilishapo ukuba ica mano ukucita ilelo. Ici caba ifyo pa mulandu wa kuti ubukombe bwa Bufumu bupayanya isubilo line line ilyo lipaka imitima ya bantunse mu kuba no kusekelela mu kati ka ishi inshiku sha kulekelesha lintu ‘kuli inshita ishayafya.’ (2 Timote 3:1-5; Abena Roma 12:12; Tito 2:13) Ilintu ubumi muli cino calo bwaba ubushashininkishiwa kabili ubwipi, ubumi mu calo cipya ica kwa Lesa bukaba ubwa muyayaya, pa kati ka kusekelela, ukupaka, no mutende pano pene pe sonde. (Ilumbo 37:3, 4, 11) Pamo nga fintu Yesu Kristu asosele, “umuntu cikamwafwa shani, nga anonke calo conse ca pano isonde, no kupooso mweo wakwe? Napamo umuntu engapeela cinshi ca kukabulamo umweo wakwe?” Nga ca kuti umuntu alufya insambu ya kuba no mweo mu calo cipya ica kwa Lesa, ca bunonshi nshi ici calo icilepita? Ukuipakisha kwa ndakai ukwa fikwatwa fya ku mubili ukwa muntu wa musango uyo kwa fye, ukwabulo bupilibulo, kabili fya lupita.—Mateo 16:26; Lukala Milandu 1:14; Marko 10:29, 30.

 9. (a) Lintu umwaume uwalaalikwe ukuba umukonshi wa kwa Yesu aipwishe ukulaalikisha, cinshi cintu Yesu amupandile amano ukucita? (b) Ni shani fintu icasuko ca kwa Yesu cilingile ukutwambukila?

⁹ Umwaume umo uo Yesu alaalike ku kuba umukonshi wakwe asosele ukuti: “Munsuminishe mbale nje ku kushiika tata.” Cinshi Yesu amupandile amano ukucita? Pa kwishiba ukuti umwaume aali no kulaalikisha umulimo wakatamisha pa kulolela fye ukufikila abafyashi bakwe bafwile, Yesu ayankwileko ukuti: “Leka abafwa bashiike abafwa babo abene; lelo iwe kabiye ulebilisho bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 9:59, 60) Abo abalangisha amano ukupitila mu kumfwila Kristu te kuti bapaasuke ukufuma ku kufikilisha ukutumwa kwabo ukwa kushimikila ubukombe bwa Bufumu. Amano ya bulesa yabalenga ukuba abaibukila ukuti ici calo na bakateka wa ciko fyashamina ukonaulwa. (1 Abena Korinti 2:6; 1 Yohane 2:17) Bakafwilisha ba bumulopwe bwa kwa Lesa balishiba ukuti isubilo lya cine lyeka fye ku mutundu wa muntu lyalaala mu kucilima kwa bulesa ne mitekele. (Sekaria 9:10) E co ilintu abo abakwata amano ya ici calo tabasumina mu Bufumu bwa kwa Lesa kabili tabafwaya kamfulumende ya ku mulu, abantu abatungululwa na mano ya bulesa bacita ico cileta ukumwenamo kwa cine cine ku bantunse banabo, ukubapekanishisha ku bumi bwa muyayaya mu calo cipya icalaiwa ica kwa Yehova.—Yohane 3:16; 2 Petro 3:13.

“Buwelewele ku Baleonaika”

10. (a) Lintu Sauli wa ku Tarsi ayalwilwe, mulimo nshi atendeke ukubomba, kabili ni shani fintu aumwene? (b) Ni kuli cinshi abaGreek ba pa kale baali aba lulumbi, lelo ni shani fintu Lesa amwene amano yabo?

¹⁰ Sauli wa ku Tarsi, uwabele Paulo umutumwa wa kwa Yesu Kristu, atendeke ukubomba uyu mulimo wa kupususha ubumi. Bushe cilimo ukupelulula ukutontonkanya ukuti lintu Yesu Kristu ayalwile Sauli, Alemutuma ku kuibimba mu mibombele ya buwelewele? Paulo tatontonkenye ifyo. (Abena Filipi 2:16) Pali ilya nshita abaGreek bamwenwe nga bantu bakwatisha umucetekanya pa bantu bonse aba pa calo. Baleituntumba pa lwa ba mano ya buntunse babo na ba mano. Nangu cingati Paulo alelanda iciGreek, takonkele amano ya buntunse aya ciGreek na masomo. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti amano ya musango uyo aya ici calo yaba buwelewele kuli Lesa.a Paulo alombele amano ya bulesa, ayo yamuseseshe ku kushimikila imbila nsuma ukufuma ku ŋanda ne ŋanda. Kashimikila wakulisha uwa nshita shonse, Yesu Kristu, aali naimika ica kumwenako kabili alimukambishe ukucita umulimo umo wine.—Luka 4:43; Imilimo 20:20, 21; 26:15-20; 1 Abena Korinti 9:16.

11. Mu kukatama, cinshi cintu Paulo alandile pa lwa kutumwa kwakwe ukwa kushimikila na mano ya calo?

¹¹ Paulo asose ici pa lwa kutumwa kwakwe ukwa kushimikila: “Kristu [antumine] . . . ku kubile mbila nsuma. Tantumine ku kuibilila mu cebo ca mano, epali [icimuti ca kucushiwilwapo, NW] ca kwa Kristu casangulwe ca fye. Pantu icebo ca [cimuti ca kucushiwilwapo, NW, (ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu)] buwelewele ku baleonaika; lelo maka ya kwa Lesa kuli ifwe fwe balepusushiwa. Pantu calembwa, aciti, Nkonaula amano ya ba mano, no mucetekanya wa ba mucetekanya nkasuula. Ali kwi uwa mano [pamo nga uwa mano ya buntunse]? Ali kwi kalemba? Ali kwi uwa fikansa wa bwikashi buno? Bushe Lesa tatumpika amano ya ba pano isonde? Pantu apo, mu mano ya kwa Lesa, aba pano isonde tabaishibile Lesa ku mano yabo, Lesa, mu buwelewele bwa mbila nsuma, abekelwe ukupususha abatetekela.”—1 Abena Korinti 1:17-21.

12. Cinshi cintu Yehova alepwishishisha ukupitila mu “buwelewele bwa mbila nsuma,” kabili ni shani fintu abo abafwaya “amano ayafuma mu mulu” bali no kwankulako?

¹² Icapesha amano nga fintu cingamoneka, abantu bene abo icalo cita abawelewele e bo Yehova abomfya nga bakashimikila bakwe. Ee, ukupitila mu buwelewele bwa butumikishi bwa aba bakashimikila, Lesa alapususha abo abatetekela. Yehova atantika imilandu pa kuti bakashimikila ba ubu “buwelewele” te kuti baikatamike abene, kabili abantunse bambi te kuti mu kulungika bakatamike abo ukupitila muli abo baumfwile imbila nsuma. Ici caba ifyo pa kuti “umuntunse nelyo umo etakisha ku menso ya kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 1:28-31; 3:6, 7) Ca cine, kashimikila alabomba ulubali lwakatama, lelo ubukombe ubo atumwa ku kushimikila e bubomba ukulola kwi pusukilo lya muntu nga ca kuti atetekela bwene. Abo abafwaya “amano ayafuma mu mulu” tabakasuule ubukombe bwa kwa kashimikila pa mulandu wa kuti alemoneka umuwelewele kabili uwacendwa, alapakaswa, kabili alaya ukufuma ku ŋanda ne ŋanda. Mu cifulo ca ico, abafuuka bakacindika kabilisha wa Bufumu pamo nga kashimikila uwatumwa na Yehova kabili uuleishila mwi shina lya kwa Lesa. Bakakatamika ubukombe kashimikila aleta ukupitila mu kusosa na mu fitabo.—Yakobo 3:17; 1 Abena Tesalonika 2:13.

13. (a) Ni shani fintu abaYuda na baGreek bamwene ukushimikila kwa kupopelwa kwa kwa Kristu? (b) Kufuma mu mabumba nshi aya bantu umo abengi bashaitilwe ku kuba abakonshi ba kwa Yesu, kabili mulandu nshi?

¹³ Ukutwalilila ukulanshanya kwakwe pa lwa nshila sha kwa Lesa, Paulo asosa ukuti: “AbaYuda balombe fiishibilo, na bena Hela bafwaya amano, lelo ifwe tubilisha Kristu [uwapopelwe, NW], ku baYuda bena ca kupunwisha, ku bena Hela buwelewele, lelo kuli abo abaitwa, abaYuda na bena Hela, Kristu maka ya kwa Lesa kabili mano ya kwa Lesa. Pa kuti ubuwelewele bwa kwa Lesa bwa mano ukucila abantu, kabili ukunaka kwa kwa Lesa kwakosa ukucila abantu. Pantu moneni ukwitwa kwenu, mwe bamunyinane; mwe bengi tamwali ba mano ku buntunse; te bengi aba maka, te bengi abakankaala. Lelo Lesa asalile ifya buwelewele fya pano isonde ku kulenga bekatwe insoni aba mano; Lesa asalile ne fyanaka fya pano isonde ku kulenge fyakosa fibe ne nsoni.”—1 Abena Korinti 1:22-27; linganyeniko Esaya 55:8, 9.

14. (a) Nga ca kuti baipushiwa pa lwa fishibilo fyabo, ni kuli cinshi Inte sha kwa Yehova basonta? (b) Mulandu nshi Paulo akaanine ukusekesha abaGreek mu kuba no kulangisha ukuli konse ukwa mano ya calo?

¹⁴ Lintu Yesu aali pe sonde, abaYuda balombele icishibilo ukufuma mu mulu. (Mateo 12:38, 39; 16:1) Lelo Yesu alikeene ukubapeela icishibilo icili conse. Mu nshila imo ine, Inte sha kwa Yehova ilelo tabalangisha ifishibilo. Ukucila, basonta ku kutumwa kwabo ku kushimikila imbila nsuma, nga fintu kwalembwa mu fikomo fya Baibolo pamo nga Esaya 61:1, 2; Marko 13:10; na Ukusokolola 22:17. AbaGreek ba pa kale balefwaya amano, amasomo ya pa mulu mu fintu fya ici calo. Ilintu Paulo aali uwasambilila mu mano ya ici calo, alikeene ukusekesha abaGreek ukupitila ku kulangisha yene. (Imilimo 22:3) Alelanda no kulemba mu ciGreek ca bantuuntu fye, mu cifulo ca ciGreek ca basambilila. Paulo aebele abena Korinti ukuti: “Ilyo naishile kuli imwe ukubile ca nkama ca kwa Lesa. . . . Icebo candi ne mbila yandi tayali mu fyebo fya kulembeleka ifya mano, lelo mu kushimikisha kwa mupashi kabili mu maka, ukuti icitetekelo cenu ciiba mu mano ya buntunse, kano mu maka ya kwa Lesa.”—1 Abena Korinti 2:1-5.

15. Ni ku lwa cinshi uko umutumwa Petro acinkula bakapumya ba mbila nsuma, kabili ni shani fintu imibele ya ndakai ipaleneko na ilya iya mu kasuba ka kwa Noa?

¹⁵ Muli ishi nshiku sha kulekelesha, bakapumya ba mbila nsuma iya calo cipya ica kwa Lesa icileisa ne mpela ilepalamina iya ici calo bacinkulwako ku mutumwa Petro ukuti icalo ca kasuba ka kwa Noa “pa kuponenwe lyeshi, [calyonaike].” (2 Petro 3:3-7) Ukulolenkana na ilya mpela yabamo akayofi, cinshi cintu Noa acitile? Abantu abengi batontonkanya ulwa wene pamo nga kakuula fye wa cibwato. Lelo Petro asosa ukuti lintu Lesa aletele Ilyeshi pa calo ca pa kale, Wene “abakile Noa kabila wa bulungami na bambi cinelubali.” (2 Petro 2:5) Mu mano yabo aya ku calo, abo bantu bashipepa aba pa ntanshi ya lyeshi ukwabula ukutwishika balekonya cintu Noa aleshimikila kabili bamwitile iciwelewele, icipumbu, kabili impelwa mano. Ilelo, Abena Kristu ba cine balolenkene ne mibele yapalanako, apantu Yesu alingenye inkulo yesu kuli ilya iya kasuba ka kwa Noa. Nangu cibe fyo, te mulandu na ba kukonya, ukushimikilwa kwa mbila nsuma ya Bufumu kwalicila pa kuba fye ilyashi. Ukupala ukushimikila ukwacitilwe na Noa, kupilibula ipusukilo kuli kabilisha na bo abakutika kuli wene!—Mateo 24:37-39; 1 Timote 4:16.

‘Ukuba Abawelewele ku Kuba aba Mano’

16. Cinshi cikacitika ku mano ya ici calo pa Armagedone, kabili ni bani bakapusunsuka ukwingila mu calo cipya ica kwa Lesa?

¹⁶ Mu kwangufyanya, pa Armagedone, Yehova Lesa akalofya “amano ya ba mano” yonse. Akatamisha pa mbali “umucetekanya wa ba mucetekanya” abalesobela ifyo umuyano upya uwa calo uwabo wali no kuleta imibele isuma ku mutundu wa muntu. “Ukulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse” kukoca ubucenjeshi bonse, amano ya buntunse, na mano ya ici calo. (1 Abena Korinti 1:19; Ukusokolola 16:14-16) Abakapusunsuka fye ilya nkondo no kunonka ubumi mu calo cipya ica kwa Lesa ni abo abomfwila ifyo ici calo cita ubuwelewele—ee, imbila nsuma ya Bufumu iya bukata iya kwa Yehova.

17. Ni shani fintu Inte sha kwa Yehova basanguka ‘abawelewele,’ kabili cinshi cintu bakashimikila ba mbila nsuma aba kwa Lesa bali abapampamina ukucita?

¹⁷ Inte sha kwa Yehova, abatungululwa no mupashi wakwe, tababa na nsoni ku kushimikila ifyo ici calo cita ubuwelewele. Mu cifulo ca kwesha ukuba aba mano ya ku calo, balisanguka ‘abawelewele.’ Shani? Pa kubomba umulimo wa kushimikila Ubufumu pa kuti bengaba aba mano, nga fintu Paulo alembele ukuti: “Umuntu nga aitungo kubo wa mano muli imwe mu bwikashi buno, leka abe umuwelewele, ukuti abe uwa mano.” (1 Abena Korinti 3:18-20) Bakashimikila ba mbila nsuma aba kwa Yehova balishiba ubucindami bwa kupususho bumi ubwa bukombe bwabo kabili bakatwalilila ukushimikila bwene ukwabula ukuleka ukufikila impela ya ici calo na mano ya ciko pa nkondo ya Armagedone. Mu kwangufyanya, Yehova Lesa akebela bumulopwe bwakwe ubwa mu kubumbwa konse no kuleta ubumi bwa muyayaya kuli bonse abo nomba abaletetekela no kubombela pa “buwelewele bwa mbila nsuma.”

[Futunoti]

Finshi Fili Ifyasuko Fyobe?

◻ Misango nshi ibili iya mano iyabako?

◻ Bulema nshi ubwa kutendekelapo ubwa mano ya buntunse?

◻ Mulandu nshi ukushimikila imbila nsuma kwabela icintu cacilishapo ukuba ica mano ica kucita?

◻ Cinshi cikacitika mu kwangufyanya ku mano ya calo yonse?

◻ Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova bashabela na nsoni ku kushimikila ifyo icalo cita ubuwelewele?

[Icikope pe bula 23]

AbaGreek balefwaya amano ya calo kabili ilingi line bamwene ukushimikila kwa kwa Paulo ngo buwelewele