Ukutemwo Mwina Mupalamano Kuti Kwacitika

ICILANGILILO ca kwa Yesu Kristu ica mwina Samaria calangile cintu ukutemwa kwa cine cine ukwa mwina mupalamano kupilibula. (Luka 10:25-37) Yesu na kabili asambilishe ukuti: “Uletemwa [Yehova, NW] Lesa ku mutima obe onse, na ku mweo obe onse, na ku kutontonkanya kobe konse. Ifunde ili likulu kabili lya ntanshi. Ne lya cibili, ilyapala ilyo, ni ili, Uletemwo [mwina mupalamano obe, NW] nga we mwine.”—Mateo 22:37-39.

Ukupala abantu abengi, bushe ulacisanga ukube cayafya ukutemwa umwina mupalamano obe uwe bumba lya mushobo wapusana no obe? Nakalimo ici cabe fyo pa mulandu wa kuti walisambililapo nelyo pa lobe walikumanyapo akapaatulula no lufyengo. Iwe nelyo abatemwikwa bobe limbi mwalipita mu lucu ukufuma ku bantu be bumba limbi.

Apantu Yesu alangilile ukuti limo ilya mafunde ya kwa Lesa lya kuti tuletemwa umwina mupalamano wesu, cifwile ukuba icingacitika ukucimfya ukuyumfwa kwakosa ukwa musango yo. Ulufungulo ku kucite fyo lwaba kumona abantu nga fintu Lesa na Kristu babamona. Muli kuno kuloshako natulanguluke ica kumwenako ca kwa Yesu na Bena Kristu ba mu kubangilila.

Ica Kumwenako Cishaiwamina ica kwa Yesu

AbaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bakwete ukuyumfwa kwakosa ukulwisha abena Samaria, abantu abaleikala mu ncende pa kati ka Yudea na Galili. Pa kashita kamo bakakaanya ba ciYuda misuula misuula baipwishe Yesu abati: “Bushe ifwe tatulesosa bwino ukuti iwe uli mwina Samaria, kabili uli ne ciwa?” (Yohane 8:48) Ukuyumfwa kwa kulwisha abena Samaria kwali ukwakosa nga nshi ica kuti abaYuda bamo batipile abena Samaria pa cintubwingi mu masunagoge kabili balepepa cila bushiku ukuti abena Samaria bekapeelwa ubumi bwa muyayaya.

Ukwishiba ulu lupato lwashikama ukwabulo kutwishika kwakuntile Yesu ukupeela icilangililo pa lwa mwina Samaria uwaishininkishe ukuba umwina mupalamano mwine mwine pa kusakamana umwaume wa ciYuda uwapuminwe ku fipondo. Yesu limbi nga aaswike shani lintu umwaume wa ciYuda uwabeleshenye na Malango ya kwa Mose amwipwishe ati: “Ngo mwina mupalamano wandi ni ani?” (Luka 10:29) Kwena, Yesu nga ayaswike mu kulungatika pa kusoso kuti: ‘Umwina mupalamano obe asanshamo te muYuda munobe eka fye lelo na bantu bambi, nangu fye umwina Samaria.’ AbaYuda, nangu cibe fyo, nga bacisangile icaafya ukusumine co. E co ashimike icilangililo pa lwa muYuda uwapokelele uluse lwa mwina Samaria. Yesu muli fyo ayafwile bakomfwa ba ciYuda ukufika pa nsondwelelo ya kuti ukutemwa kwa cine ukwa mwina mupalamano kuli no kutanunukila ku bashili baYuda.

Yesu takwete ukuyumfwa kwa kulwisha abena Samaria. Pa bulendo ukupula mu Samaria pa kashita kamo, atushisheko mupepi ne cishima ilintu abasambi bakwe baile ku musumba wapalamineko ku kushita ifya kulya. Lintu umwanakashi umwina Samaria aishile ku kutapa amenshi, atile: “Mpeelako, nwe.” Apantu abaYuda tabaleendelana na bena Samaria, umwanakashi aipwishe ati: “Nga cinshi iwe we muYuda ulenombela amenshi ya kunwa, ne mwanakashi umwina Samaria?” Yesu lyene acitiile ubunte kuli wene, no kubilisha fye apabuuta ukuti aali e Mesia. Umwanakashi ayankwileko ku kwingila mu musumba no kwita bambi ukwisakutika kuli Yesu. Ica kufumamo? “Abena Samaria abengi ba mu mushi ulya [balimutetekele].” We ca kufumamo ubusuma pa mulandu wa kuti Yesu takakililwe ku mibele ya mutima yaanene iya baYuda ba nshita yakwe!—Yohane 4:4-42.

Lesa Taba na Kapaatulula

Cali mifwaile ya kwa Lesa ukuti Yesu ashimikile maka maka ku baYuda, “impaanga ishaluba isha ŋanda ya kwa Israele.” (Mateo 15:24) E ico, abakonshi bakwe aba mu kubangilila bali ba cikulilo ca ciYuda. Lelo imyaka fye itatu pa numa ya kupongololwa kwa mupashi wa mushilo pa Pentekoste 33 C.E., Yehova acilengele ukumfwika ukuti afwaile abasumina ba ciYuda ukutanununa umulimo wa kupanga abasambi ku bantu ba nko, Abena fyalo.

Ku muntontonkanya wa ciYuda, ukutemwa umwina Samaria nga umwine cali no kuba icakosa nga nshi. Kuti cacilishanapo kukosa ukulanga ukutemwa kwa mwina mupalamano ku Bena fyalo bashasembululwa, abantu abakwete ifinono mu cinkumbawile na baYuda ukucila ifyali abena Samaria. Ukulanda pa mibele ya mutima iya baYuda ukulola ku Bena fyalo, The International Standard Bible Encyclopaedia itila: “Tusanga, mu nshita lintu ifyalembwa mu C[ipingo] C[ipya] fyalecitika, amakankamike, imisuula no lupato lwa kapeleko. [Abena fyalo] balemonwa nga bashasanguluka, bantu cishali ca mwi funde ukukwata na bo imibombele ya bucibusa. Bali balwani ba kwa Lesa na bantu Bakwe, kuli abo ukwishiba Lesa kwataninwe kano nga basangwike insangu, kabili na lyo line, ukupala mu nshita sha pa kale, tabali na kupokelelwa mu kubishanya kwakumanina. AbaYuda balileshiwe ukubafunda, kabili nga ca kuti baipwishe pa fya Bulesa baali no kutipwilwa.”

Ilintu abengi baikatilile kuli iyi mimwene, Yehova alengele umutumwa Petro ukukwate cimonwa umo aebelwe ‘ukuleko kwita icakowela ifintu ifyo Lesa ali nasangulula.’ Lesa lyene amutungulwile ku ŋanda ya Mwina fyalo Korneli. Petro apeele ubunte pa lwa kwa Kristu kuli Korneli, ulupwa lwakwe, na Bena fyalo bambi. “Cine cine” e fyasosele Petro, “ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.” Ilyo Petro acili aleshimikila, umupashi wa mushilo waishile pa basumine abapya, abo lyene babatishiwe no kusanguka Abena fyalo ba kubalilapo ukuba abakonshi ba kwa Kristu.—Imilimo, icipandwa 10.

Abakonshi ba ciYuda bapokelele ici ca kucitika, ukwiluko kuti ikambisho lya kwa Yesu ilya ‘kulenga aba nko shonse ukuba abasambi’ talyapeleshiwe ku baYuda mu fyalo fyonse lelo lyasanshishemo Abena fyalo. (Mateo 28:19, 20; Imilimo 11:18) Ukucimfya ukuyumfwa ukuli konse ukwa kupata Abena fyalo kuntu pambi bakwete, mu kupimpa bateyenye kampeini wa kushimikila ku kupanga abasambi pa kati ka nko. Ukucepako pa myaka 30 pa numa, cali no kusoswa ukuti imbila nsuma yali naibilwa “ku cibumbwa conse ca mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23.

Uwali pa ntanshi muli uyu mulimo wa kushimikila ali mutumwa Paulo, umwine wine uwali Umwina Kristu wa cikulilo ca ciYuda. Pa ntanshi ya kusanguka umukonshi wa kwa Kristu, ali cilundwa capimpa ica cakaniko ca butotelo ica baFarise. Basuulile te Bena fyalo fye beka lelo na bantuuntu fye aba luko lwabo lwine. (Luka 18:11, 12) Lelo Paulo tasuminishe iyo mimwene ukumulesha ukulanga ukutemwa kwa mwina mupalamano kuli bambi. Mu cifulo ca ico, asangwike “mutumwa wa Bena fyalo,” ukupeelesho bumi bwakwe ku mulimo wa kupanga abasambi ukupulinkana ifyalo fyabela ku Mediterranean.—Abena Roma 11:13.

Mu kati ka butumikishi bwakwe, Paulo alipoolelwe amabwe, ukupumwa, no kupooswa mu cifungo. (Imilimo 14:19; 16:22, 23) Bushe ifya kukumanya fyakaluka ifya musango yo fyalimulengele ukukalifiwa no kusondwelela ukuti alepoosa fye nshita yakwe pa nko shimo na mabumba ya mishobo? Nakalya. Alishibe ukuti kwaliko abantu umo umo aba mitima ya bufumacumi abasalangene ukupulinkana monse mu mabumba ya mishobo aya mu kasuba kakwe.

Ilyo Paulo alesanga Abena fyalo abaitemenwa ukusambilishiwa inshila sha kwa Lesa, aishilebatemwa. Ku ca kumwenako, ku bena Tesalonika alembele ati: “Twali abafuuka mu kati ka imwe, ngo uonsha uulelela abana bakwe bene; ifyo fine, ico twamufulukishe, twabekelwe ukumupeelapo te mbila nsuma ya kwa Lesa yeka yeka, lelo ne mitima yesu iine, pa kuti mwaishileba abatemwikwa kuli ifwe.” (1 Abena Tesalonika 2:7, 8) Aya mashiwi ya kufuma ku mutima yalanga ukuti Paulo mu cine cine alitemenwe abena Tesalonika Abena fyalo kabili tasuminishe icili conse ukonaula ubuseko bwa kwampana kusuma na bene.

Ukutemwa kwa Mwina Mupalamano mu Kubomba

Ilelo, pamo nga mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abo abailambatika abene ku cilonganino ca Bwina Kristu balundulula ukutemwa kwa mwina mupalamano ku bantu ba mabumba ya mishobo yonse. Pa kulundulula imimwene ya bukapepa iya bambi na pa kwakana imbila nsuma iya Bufumu na bene, Abena Kristu ba cine balitanununa ukumfwikisha kwabo abantu abo pambi nga tabatalile ababeshiba. Balikwata fye no kutemwa kwa bumunyina kuli bene. (Yohane 13:34, 35) Ici kuti caba ca kukumanya cobe nobe wine.

Ukutemwa kwa musango yo epo kwaba pa kati ka Nte sha kwa Yehova, nangu cingati basangwa mu fyalo 229 no kwimininako “uluko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi.” (Ukusokolola 7:9) Pamo nga bumunyina bwa mu cibulungwa, balikatana mu kupepa Yehova, mu kukaana kwabo ukubuulamo lubali mu kukangana kwa mishobo no kulwishanya, na mu kukaana kwabo impatila isho shipusula abantu ukwampana kwapalamisha na bantunse banabo.

Bishanya ne Nte sha kwa Yehova, kabili ukamona fintu abantu ba fikulilo fya mishobo yonse balecito kufwaya kwa kwa Lesa. Ukamona ukutemwa kwa mwina mupalamano mu kubomba ilintu baleshimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. Ee, na mu filonganino fyabo, ukakumanya abantu ba cikuuku, abafumaluka abalanga ku bumi bwabo ukuti mu cine cine balisambilila ukutemwa umwina mupalamano wabo.

[Icikope pe bula 6]

Mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova, ukasanga abantu ba nsansa aba mishobo yonse

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 4]

Ukufika kwa Mwina Samaria Musuma pa Ŋanda ya Beni/The Doré Bible Illustrations/Dover Publications, Inc.