Ulupwa lwa kwa Yehova Lulaipakisha Ukwikatana kwa Mutengo
“Moneni, ifyo kwawama kabili ifyo kwa nsansa ukwikalilila pamo kwa ba bwananyina!”—ILUMBO 133:1.
1. Mibele nshi iilimo indupwa ishingi ilelo?
ULUPWA luli mu bwafya ilelo. Mu ndupwa ishingi, ukwampana kwa mu cupo kuli pa nembenembe ya kupwa. Ukulekana kulecililako ukuseeka, kabili abana abengi abashala ilyo abafyashi balekana balaba no bulanda icine cine. Indupwa amamilioni ayengi shaba isha bulanda kabili tashaikatana. Nalyo line, kwaliba ulupwa lumo ulwakwata ubuseko bwa cine no kwikatana kwine kwine. Lupwa lwa mu kubumbwa konse ulwa kwa Yehova Lesa. Muli lwene, imyanda mishila ya bamalaika bashimoneka babomba imilimo bapeelwa mu kumfwana no kufwaya kwa bulesa. (Ilumbo 103:20, 21) Lelo bushe kwaliba ulupwa pe sonde uluipakisha ukwikatana kwa musango yo?
2, 3. (a) Ni bani pali nomba ababa mu lupwa lwa kwa Lesa ulwa mu kubumbwa konse, kabili ni kwi twingapalanye Nte sha kwa Yehova shonse ilelo? (b) Fipusho nshi twalalanshanyapo?
2 Umutumwa Paulo alembele ati: “[Mfukama] kuli Shifwe, kuli uyo indupwa shonse mu muulu na pano nse shiinikwako amashina.” (Abena Efese 3:14, 15) Intuntuko iili yonse iya lupwa pe sonde yainikwe shina kuli Lesa pantu e Kabumba. Nangu ca kuti mu muulu tamwaba ndupwa sha buntunse, ukulandila mu mampalanya Lesa alyupa ukuteyanya kwakwe ukwa ku muulu, kabili Yesu akekatana na nabwinga wa ku mupashi mu myulu. (Esaya 54:5; Luka 20:34, 35; 1 Abena Korinti 15:50; 2 Abena Korinti 11:2) Abasubwa aba busumino abacili pe sonde nomba baba lubali lwa lupwa lwa kwa Lesa ulwa mu kubumbwa konse, kabili “impaanga shimbi” isha kwa Yesu, ishakwata isubilo lya pe sonde, e bali no kuba muli ulu lupwa. (Yohane 10:16; Abena Roma 8:14-17; Ulupungu lwa kwa Kalinda, January 15, 1996, ibula 31) Nangu cibe fyo, Inte sha kwa Yehova shonse ilelo kuti shapashanishiwa ku lupwa lwaikatana ulwa mu calo conse.
3 Bushe e mo mwaba muli ulu lupwa lwawamisha ulwa pa kati ka nko ulwa babomfi ba kwa Lesa? Nga e mo mwaba, muipakisha limo ilya mapaalo yakulisha ayo mwingatala amukwatapo. Amamilioni ya bantu kuti baikalilako ubunte abati ulupwa lwa kwa Yehova ulwa mu cibulungwa ce sonde—e kuti ukuteyanya kwakwe ukumoneka—caba cifulo citemfumapo umutende no kwikatana mu calo caisulamo ukukansana no kukanaikatana. Kuti twalondolola shani ukwikatana kwa lupwa lwa mu kusaalala kwa calo ulwa kwa Yehova? Kabili fintu nshi fitwala pa ntanshi ukwikatana kwa musango yo?
Ifyo Kwawama Kabili Ifyo kwa Nsansa!
4. Ni shani fintu mwingalumbulula, mu mashiwi yenu, cintu Ilumbo 133 lisosa pa lwa kwikatana kwa bumunyina?
4 Kemba wa malumbo Davidi alitesekeshe mu kushika ukwikatana kwa bumunyina. Alipuutilwemo fye no kupuutwa ukwimba pa lwa kwene! Elenganyeni uko ekete isese lyakwe ilyo aleimba ati: “Moneni, ifyo kwawama kabili ifyo kwa nsansa ukwikalilila pamo [mu kwikatana, NW] kwa ba bwananyina! Kwaba nga mafuta yasuma pa mutwe, ayapongolokela pa mwefu, umwefu wa kwa Aarone, ayapongolokela pe telo lye laya lyakwe; kwaba ngo mume wa pa Hermone, uuleikala pa mpili sha Sione! pantu apo e po Yehova aebeele ipaalo, umweo wa kwikalilila umuyayaya.”—Ilumbo 133:1-3.
5. Ukushimpa pa Ilumbo 133:1, 2, kuti twalinganya shani abena Israele na babomfi ba kwa Lesa aba ndakai?
5 Ayo mashiwi yali pa lwa kwikatana kwa bumunyina uko abantu ba kwa Lesa aba pa kale, abena Israele, baleipakisha. Lintu bali mu Yerusalemu ku mitebeto yabo itatu iya pa mwaka, baleikala pamo mu kwikatana. Nangu ca kuti bafumine ku mikowa yalekanalekana, bali lupwa lumo. Ukuba capamo kwalebambukila bwino, ukupala amafuta ya kusuba ayapembesula ayanunke cisuma. Lintu amafuta ya musango yo yapongolwelwe pa mutwe wa kwa Aarone, yalepongolokela pa mwefu wakwe no kukonkolokela pe telo lye laya lyakwe. Ku bena Israele, ukuba pamo kwaleba no kusonga kusuma uko kwaleandatila bonse abalongene. Ukukanaumfwana kwalebombelwapo, kabili ukwikatana kwalesumbulwa. Ukwikatana kwapalako e ko kwaba ilelo mu lupwa lwa kwa Yehova ulwa mu cibulungwa ce sonde. Ukubishanya lyonse kulaba no kusonga kusuma ukwa ku mupashi ku baba muli ulu lupwa. Ukukanaumfwana ukuli konse nelyo amafya filabombelwapo ilyo ukufunda kwa Cebo ca kwa Lesa kulebomfiwa. (Mateo 5:23, 24; 18:15-17) Abantu ba kwa Yehova balatasha apakalamba ukukoseleshanya ukwisako pa mulandu wa kwikatana kwa bumunyina.
6, 7. Ni mu nshila nshi umo ukwikatana kwa kwa Israele kwabelele ngo mume wa lupili lwa Hermone, kabili ni kwi kwingasangwa ipaalo lya kwa Lesa ilelo?
6 Ni mu nshila nshi umo ukwikalilila kwa bena Israele pamo mu kwikatana na kabili kwabelele ngo mume wa pa lupili lwa Hermone? Apantu insunsu ya ulu lupili yalicila pali bamita 2,800 ukusansama, palaba imfula yabuuta umwaka onse. Imfula yabuuta iya pa Hermone ilalenga fubefube wa bushiku ukusunguluka na muli fyo ukuletako umume uwingi uyo utapilila ifilimwa mu lusuba lwalepa. Umwela watalala ukufuma ku Hermone kuti wasenda uyo fubefube ukufika ukwalepesha ku Yerusalemu ku kapinda ka kulyo, uko asunguluka ukuba umume. E co kemba wa malumbo alilungike lintu alandile pa lwa ‘mume wa pa Hermone ukwikala pa mpili sha Sione.’ Mwandi kucinkulako kusuma ukwa kusonga kupembesula ukutwala pa ntanshi ukwikatana mu lupwa lwa kwa Yehova ulwa bakapepa!
7 Ilyo icilonganino ca Bwina Kristu tacilaimikwa, Sione, nelyo Yerusalemu, cali e cifulo ca kupepa kwa cine. Muli fyo, ni kulya e ko Lesa aebele ipaalo ukuba. Apantu uwaba Intulo ya mapaalo yonse aleimininwako ukuti ekala umwashila umwali ku Yerusalemu, amapaalo yali no kufuma kulya. Apantu ukupepa kwa cine nomba takwashintilila pa cifulo icili conse, kanshi, ipaalo, ukutemwa, no kwikatana kwa babomfi ba kwa Lesa kuti fyasangwa ukupulinkana isonde lyonse ilelo. (Yohane 13:34, 35) Fintu nshi fimo ifitwala pa ntanshi uku kwikatana?
Ifitwala pa Ntanshi Ukwikatana
8. Cinshi tusambilila pa lwa kwikatana pali Yohane 17:20, 21?
8 Ukwikatana kwa bakapepa ba kwa Yehova kwashintilila pa kumfwile Cebo ca kwa Lesa icaumfwikwa mu kulungika, ukusanshako ifisambilisho fya kwa Yesu Kristu. Yehova pa kutuma Umwana wakwe pa calo ku kwisashimike cine ubunte no kufwa imfwa ya bulilambo, inshila ya kupanga icilonganino caikatana ica Bwina Kristu yaliswike. (Yohane 3:16; 18:37) Ipepo lya kwa Yesu ilya kuti: “Kabili nshilelombela aba beka, lelo na bakantetekela pa mulandu wa cebo cabo; ukuti bonse babe bamo; ifyo imwe, mwe Tata, mwaba muli ine na ine muli imwe, e fyo na abo babe muli ifwe: ukuleka aba pano isonde batetekele ukuti ni mwe mwantumine,” lyalangilile ukuti pali no kuba ukwikatana kwine kwine pa filundwa fya ici cilonganino. (Yohane 17:20, 21) Abakonshi ba kwa Yesu balishilesanga ukwikatana nga kulya ukwaba pa kati ka kwa Lesa no Mwana wakwe. Ici cacitike pa mulandu wa kuti balyumfwilile Icebo ca kwa Lesa ne fisambilisho fya kwa Yesu. Imibele imo ine e cintu cikalamba icilenga ukwikatana kwa lupwa lwa kwa Yehova ulwa mu kusaalala kwa calo ilelo.
9. Lubali nshi umupashi wa mushilo ubomba mu kwikatana kwa bantu ba kwa Yehova?
9 Icintu na cimbi icikatanya abantu ba kwa Yehova ca kuti twalikwata umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, nelyo amaka yabomba. Yatulenga ukumfwikisha icine casokololwa ica Cebo ca kwa Yehova na muli fyo ukumubombela mu kwikatana. (Yohane 16:12, 13) Umupashi ulatwaafwa ukusengauka imilimo ya bumubili iileta amalekano pamo nga ifikansa, akalumwa, icipyu, na kafindwe. Mu cifulo ca ifyo, umupashi wa kwa Lesa utulenga ukutwala ifisabo fikatanya ifya kutemwa, ukusekelela, umutende, ukutekanya, icongwe, ubusuma, icishinka, ukunakilila, no kuteko mutima.—Abena Galatia 5:19-23.
10. (a) Kulingana nshi kwingamonwa pa kati ka kutemwa mu lupwa lwaikatana ulwa buntunse no kutemwa ukumoneka pa kati ka baipeelesha kuli Yehova? (b) Ni shani fintu umo uwa mwi Bumba Litungulula alumbulwile ifyo aleyumfwa pa lwa kulongana na bamunyina ba ku mupashi?
10 Ababa mu lupwa lwaikatana balatemwana kabili balaba aba nsansa ukuba capamo. Nga twalinganyako, ababa mu lupwa lwaikatana ulwa bakapepa ba kwa Yehova balimutemwa, balitemwa Umwana wakwe, na bakapepa banabo. (Marko 12:30; Yohane 21:15-17; 1 Yohane 4:21) Kwati fye fintu ulupwa lwa bana nkashi luipakisha ukuliila ica kulya capamo, abaipeelesha kuli Lesa balacankwa ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, ukulongana kukalamba, na mabungano ku kunonkelamo mu kubishanya kusuma ne ca kulya ca ku mupashi icawamisha. (Mateo 24:45-47; AbaHebere 10:24, 25) Icilundwa ce Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova inshita imo asosele ati: “Kuli ine, ukukumana na bamunyina e cimo ica fintu fikalamba ifindetelo buseko mu bumi no kunkoselesha. Nalitemwa ukuba pa ba ntanshi ukufika pa Ŋanda ya Bufumu, kabili nga cingacitika, ukuba pa balekelesha ukufumapo. Ndaba no buseko lwa nkati lintu ndelanda na bantu ba kwa Lesa. Lintu ndi na bo ndayumfwa uwakakuka no lu lupwa lwandi.” Bushe e fyo muyumfwa?—Ilumbo 27:4.
11. Ni mu mulimo nshi ukucilisha umo Inte sha kwa Yehova shisanga insansa, kabili cinshi cifuma mu kutontomesha ubumi bwesu pa mulimo wa kwa Lesa?
11 Ulupwa lwaikatana lulasanga insansa mu kucitila ifintu capamo. Mu kupalako, ababa mu lupwa lwa bakapepa ba kwa Yehova balasanga ubuseko mu kubomba umulimo wabo uwa kushimikila Ubufumu no kupanga abasambi mu kwikatana. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ukubombako lyonse kulatupalamika ku Nte sha kwa Yehova shimbi. Ukulenga umulimo wa kwa Lesa ukuba e ca kutontomeshapo ubumi bwesu no kwafwilisha imibombele yonse iya bantu bakwe na ko kulatwala pa ntanshi umupashi wa bulupwa pa kati kesu.
Umuyano wa Teokrasi Walikatama
12. Ni kuli cinshi twingeshibila ulupwa lwa nsansa kabili ulwaikatana, kabili kutantika nshi ukwaletwala pa ntanshi ukwikatana mu filonganino fya Bwina Kristu ifya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?
12 Ulupwa lwakwata ubutungulushi bwakosa lelo ubwa kutemwa kabili ulwa muyano mu kupalishako kuti lwaba ulwaikatana kabili ulwa nsansa. (Abena Efese 5:22, 33; 6:1) Yehova ni Lesa wa muyano wa mutende, kabili bonse ababa mu lupwa lwakwe bamumona ukuba “Uwapulamo.” (Daniele 7:18, 22, 25, 27; 1 Abena Korinti 14:33) Na kabili balishiba ukuti alisonta Umwana wakwe, Yesu Kristu, impyani ya fintu fyonse kabili alimupeela amaka yonse mu muulu na pe sonde. (Mateo 28:18; AbaHebere 1:1, 2) Mu kukwata Kristu ukuba e Mutwe, icilonganino ca Bwina Kristu caba kuteyanya kwa muyano, ukwaikatana. (Abena Efese 5:23) Pa kwangalila imilimo ya filonganino fya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, kwali ibumba litungulula ilyapangilwe na batumwa na “bakalamba” bambi abakosoka lwa ku mupashi. Icilonganino cimo cimo calikwete bakangalila basontwa, nelyo baeluda, na babomfi batumikila. (Imilimo 15:6; Abena Filipi 1:1, NW) Ukumfwila abaletungulula kwaletwala ukwikatana pa ntanshi.—AbaHebere 13:17.
13. Ni shani fintu Yehova akula abantu, kabili cinshi cifumamo muli ici?
13 Lelo bushe ubulashi bonse ubu butubulula ukuti icilenga ukwikatana kwa bakapepa ba kwa Yehova butungulushi bwakosa, ubwa cifulefule? Awe iyo! Tapaba icili conse ica lupato pa lwa kwa Lesa nelyo ukuteyanya kwakwe. Yehova alakula abantu ukupitila mu kutemwa, kabili cila mwaka imyanda ya makana mu kuitemenwa kabili mu buseko balailunda ku kuteyanya kwa kwa Yehova ukupitila mu kubatishiwa mu kulangisha ukuipeela kwabo ukwa mutima onse kuli Lesa. Imibele yabo iya mutima yaba nga ilya iya kwa Yoshua, uwacincishe abena Israele banankwe ati: “Saleni lelo untu mulebombela . . . Lelo ine na ba mu ŋanda yandi, tulebombela Yehova.”—Yoshua 24:15.
14. Mulandu nshi twingasosele fyo ukuteyanya kwa kwa Yehova kwa teokrasi?
14 Pa kuba mu lupwa lwa kwa Yehova, twaliba aba buseko kabili abacingililwa. Ici ni pa mulandu wa kuti ukuteyanya kwakwe kwa teokrasi. Ubufumu bwa kwa Lesa ni teokrasi (ukufuma ku ciGriki the·osʹ, lesa, na kraʹtos, ukuteka). Caba kutekwa na Lesa, ukwapampamikwa no kwimikwa na wene. “Uluko lwa mushilo” ulwasubwa ulwa kwa Yehova lulanakila ku kuteka kwakwe na muli fyo na lo lwa teokrasi. (1 Petro 2:9) Apantu Intulo ya Teokrasi, Yehova, e Kapingula wesu, Uwa kutupeele fipope, kabili e Mfumu, tulingile ukuyumfwa abacingililwa. (Esaya 33:22) Lelo, ni shani nga ca kuti kwaimako ifikansa ifyatiinya ubuseko bwesu, umutelelwe, no kwikatana?
Ibumba Litungulula Lyabombelapo
15, 16. Fikansa nshi fyaimineko mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, kabili mulandu nshi?
15 Ku kubakilila ukwikatana kwa lupwa, mu nshita mu nshita kuti kwakabila ukupwisha ukukansana. Tutile, ubwafya bwa ku mupashi bwali no kupwishiwa ku kubakilila ukwikatana mu lupwa lwa bakapepa ulwa kwa Lesa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Cinshi cali no kucitwa? Ibumba litungulula lyalebombelapo, ukupingula pa milandu ikumine ifya ku mupashi. Twalikwatako icalembwa mu Malembo ica kubomba kwa ifyo.
16 Napamo mu 49 C.E., ibumba litungulula lyalikumene mu Yerusalemu ku kubombela pa bwafya bwakakala na muli fyo ukubakilila ukwikatana kwa “ba mu ŋanda ya kwa Lesa.” (Abena Efese 2:19) Mupepi ne myaka 13 iyatangilileko, umutumwa Petro alishimikile kuli Korneli, kabili Abena fyalo ba kubalilapo balisangwike abasumina babatishiwa. (Imilimo, icipandwa 10) Mu lwendo lwa bumishonari ulwa kubalilapo ulwa kwa Paulo, Abena fyalo abengi balipokelele ubuKristu. (Imilimo 13:1–13:28) Na kuba, icilonganino ca Bena Kristu Abena fyalo calimikwe mu Antioke, Suria. Abena Kristu bamo abaYuda baleyumfwe fyo Abena fyalo basangwike Abena Kristu balingile ukusembululwa no kubaka Amalango ya kwa Mose, lelo bambi balekaana. (Imilimo 15:1-5) Uku kukansana nga kwatungulwile ku malekano yene yene, ne filonganino fyapaatukana nga fyalipangilwe no kupangwa, ifya baYuda ne fya Bena fyalo. Ibumba litungulula muli fyo lyalibombelepo mu kwangufyanya ku kubakilila ukwikatana kwa Bwina Kristu.
17. Ni nshila nshi iya muyano wa teokrasi iyalondololwa mu Imilimo icipandwa 15?
17 Ukulingana na Imilimo 15:6-22, “abatumwa na bakalamba balongene ku kutontonkanyo lwa cebo ici.” Na bambi balisangilweko, ukusanshako ibumba ukufuma ku Antioke. Petro intanshi alondolwele ukuti ‘Abena fyalo baumfwile cebo ca mbila nsuma ku kanwa kakwe no kutetekela.’ Lyene “ibumba lyonse” lyakutike ilyo Barnaba na Paulo “balelondolola fyonse ifiishibilo ne fipesha amano ifyo Lesa acitile muli bene ku Bena fyalo.” Yakobo mu kukonkapo atubulwile ifyo icipusho pambi cingabombwapo. Ilyo ibumba litungulula lyapingwile, twaebwa ukuti: “Caweme ku batumwa na bakalamba, pamo no lukuta lonse, ukusala abaume aba muli bene no kubatuma ku Antioke pamo na Paulo na Barnaba.” Balya ‘baume basalilwe’—Yuda na Sila—basendele kalata wa kukoselesha ku basumina banabo.
18. Ibumba litungulula lyapingwile shani ukukuma ku Malango ya kwa Mose, kabili ni shani fintu ici cayambukile Abena Kristu abaYuda na Bena fyalo?
18 Kalata walebilisha ukupingulapo kwe bumba litungulula atendeke na mashiwi ya kuti: “Abatumwa na ba bwananyina bakalamba, ku ba bwananyina aba mu Bena fyalo aba mu Antioke na Suria na Kilikia: mwapoleni.” Bambi na bo balisangilweko kuli uku kukumana kwa lulumbi, lelo cilemoneke fyo ibumba litungulula lyapangilwe na “batumwa na bakalamba.” Umupashi wa kwa Lesa walibatungulwile, pantu kalata alondololo kuti: “Ciyene ku Mupashi wa mushilo, na kuli ifwe, te kumutwika icafina icacilamo iyo, kano ifi ififwile ukucitwa: ukutalukako ku fyaipailwo tulubi, na ku kulyo mulopa, na ku fyatitilwa, na ku bulalelale.” (Imilimo 15:23-29) Abena Kristu tabalefwaikwa ukusembululwa no kubaka Amalango ya kwa Mose. Uku kupingula kwalyafwile Abena Kristu abaYuda na Bena fyalo ukubomba mu kwikatana no kulanda akanwa kamo. Ifilonganino fyalisekelele, no kwikatana kwa mutengo kwalitwalilile, kwati fye fintu kutwalilila mu lupwa lwa kwa Lesa ulwa mu kusaalala kwe sonde ilelo pe samba lya butungulushi bwe Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova.—Imilimo 15:30-35.
Bombeni mu Kwikatana kwa Teokrasi
19. Mulandu nshi ukwikatana kwafulila mu lupwa lwa bakapepa ba kwa Yehova?
19 Ukwikatana kulafula lintu ababa mu lupwa babombela capamo. E fyo caba na mu lupwa lwa bakapepa ba kwa Yehova. Pa kuba abakonka teokrasi, baeluda na bambi mu cilonganino ca mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo babombele Lesa mu kwikatana ne bumba litungulula no kupokelela ukupingula kwa liko. Mu kuba no kwaafwa kwe bumba litungulula, baeluda ‘balebile cebo’ kabili aba mu filonganino fyonse ‘balesosa akanwa kamo kene.’ (2 Timote 4:1, 2; 1 Abena Korinti 1:10) E co icine cimo cine ica mu Malembo e caleshimikwa mu butumikishi na mu kulongana kwa Bwina Kristu, nampo nga ni mu Yerusalemu, Antioke, Roma, Korinti, nelyo ukuli konse kumbi. Ukwikatana kwa musango yo ukwa teokrasi e ko kwaba ne lelo.
20. Pa kubakilila ukwikatana kwesu ukwa Bwina Kristu, cinshi tufwile ukucita?
20 Ku kubakilila ukwikatana kwesu, ifwe bonse fwe baba mu lupwa lwa kwa Yehova ulwa mu cibulungwa ce sonde tulingile ukubombela pa kulangisha ukutemwa kwa teokrasi. (1 Yohane 4:16) Tulekabila ukunakila ku kufwaya kwa kwa Lesa no kulangisha umucinshi washika ku “musha wa cishinka” ne Bumba Litungulula. Ukupala ukuipeela kwesu kuli Lesa, icumfwila cesu kwena, caba ca kuitemenwa kabili ica kulengo buseko. (1 Yohane 5:3) Fintu cali icalinga kuli kemba wa malumbo ukusuntinkanya ubuseko ku cumfwila! Aimbile ati: “Aleluya! Alishuko muntu uuli na katiina kuli Yehova, uubekwa apakalamba mu mafunde yakwe!”—Ilumbo 112:1.
21. Ni shani twingaba abakonka teokrasi?
21 Yesu, Umutwe wa cilonganino, akonka teokrasi mu kukumanina kabili lyonse acita ukufwaya kwa kwa Wishi. (Yohane 5:30) Lekeni, kanshi, tukonke Ica kumwenapo cakwe ukupitila mu kucita ukufwaya kwa kwa Yehova mu nshila ya teokrasi kabili mu kwikatana mu kubombela pamo no kuteyanya Kwakwe. Lyene mu kuba no buseko bwa kufuma ku mutima no kutasha, na ifwe kuti twaimbako ulwimbo lwa kwa kemba wa malumbo atuti: “Moneni, ifyo kwawama kabili ifyo kwa nsansa ukwikalilila pamo kwa ba bwananyina!”
Kuti Mwayasuka Shani?
Ni mu nshila nshi umo ukwikatana kwesu ukwa Bwina Kristu kwingampana ne Ilumbo 133?
Fintu nshi fimo ifitwala ukwikatana pa ntanshi?
Mulandu nshi umuyano wa teokrasi wakatamina pa kuti kubeko ukwikatana ku bantu ba kwa Lesa?
Ni mu nshila nshi umo ibumba litungulula ilya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo lyabakilile ukwikatana?
Ukubomba mu kwikatana kwa teokrasi cipilibula nshi kuli imwe?
[Icikope pe bula 13]
Ibumba litungulula lyalebombelapo ku kubakilila ukwikatana