Bushe Mwalishiba Ukulindilila?

BUSHE kuti mwaelenganya inshita abantu bapoosa cila mwaka mu kulindilila fye? Balalindilila mu mulongo pa kushita ifipe nelyo pantu babikisha amafuta mu motoka. Balalindilila pa kushita mwi tuuka. Balalindilila pa kumona dokota. Balalindilila pa kunina basi nelyo ishitima. Cine cine, inshita ikalamba mu bumi bwa muntu ipooswa mu kulindilila ifintu ukucitika. Ukulingana no kutunganya kumo, abena Germany beka bapoosa amaawala amabilioni 4.7 mu mwaka aya kulindilila fye muli cinkukwe wa myotoka! Umuntu umo apendele ukuti iyi nshita kuti yafika ku myaka iya kwikala iya bantu mupepi na 7,000.

Ukulindilila kuti kwabo kwa kufulunganya nga nshi. Muli shino nshiku, cimoneka ukuti tatukwata inshita ikalamba iya kucita fyonse, kabili ukulatontonkanya pa lwa fintu fimbi ifyo tulingile ukucita kuti kwalengo kulindilila ukuba ubwesho cine cine. Kalemba Alexander Rose limo atile: “Citika wa bwafya bwa mu mikalile aba mu kulindilila.”

Shicalo umwina Amerika Benjamin Franklin aishileiluka ukuti ukulindilila kuti kwaonaula ne ndalama. Ukucila pa myaka 250 iyapitapo atile: “Inshita yacindama nge ndalama.” E mulandu wine utwampani tusengaukila ukushingashinga kushafwaikwa pa kubomba incito. Ukupange ifipe ifingi mu nshita iinono cilapilibula ukumwenamo indalama ishingi. Utwampani utushitisha ku cintubwingi tuleesha ukubombela abantu mu kwangufyanya ukupitila mu milimo pamo nga ukushitisha ifya kulya ifyo bepika bwangu bwangu, ukubomfya amakardi ya mu banki pa kufumya no kubikisha indalama pa fifulo fyabo e lyo ne milimo imbi iyapalako—pantu balishibo ukuti pa kusekesha abo babombela cisanshamo ukukanalalindilila pa fifulo fyabo inshita iitali.

Ukonaula Ubumi Bwesu

Kashika wa nshintu umwina Amerika Ralph Waldo Emerson limo ailishenye ukuti: “Inshita iikulu iya bumi bwa buntunse iposwa mu kulindilila!” Muli ba nomba line, kalemba Lance Morrow aliilishenye pa lwa fintu ukulindilila kulete citendwe no kucusha umubili. Lelo asosele pa lwa “bulanda ubwabelama mu kulindilila.” Bulanda nshi? Bulanda bwa “kwishibo kuti icintu cacindamisha ico umuntu akwata, e kuti inshita, iyaba e ciputusha cimo ica bumi bwa muntu, ilonaulwa, kabili te kuti inonkwe libili.” Ici ca bulanda, lelo ca cine. Inshita ipooswa mu kulindilila ninshi capwa tayakabwele.

Kwena, ubumi abubulaipipa, ukulindilila te kuti kutusakamike sana. Lelo ubumi bwalipipa. Kale sana, kemba wa malumbo uwa mu Baibolo alandile ukuti: “Inshiku sha myaka yesu shabe myaka amakumi cinelubali, kabili imyaka amakumi cinekonsekonse nga tuli aba mapiki; lelo isasa lya lupi lya iko kucucutika no bucushi, pantu ilapitingana, e lyo twapupuka twaya.” (Amalumbo 90:10) Te mulandu no ko twikala kabili te mulandu nga ni fwe bani, ubumi twakwata—inshiku, amaawala, amaminiti ayo tukwata nga twafyalwa—fya pa kashita akepi. Lelo, te kuti tusengauke ificitika ifitupatikisha ukonaula inshita imo iyakatama mu kulindilila ifintu ukucitika nelyo ukulindilila abantu banensu.

Ukusambilila Ifya Kulindilila

Fwe bengi twalininapo motoka umwali namutekenya uwaleesha libili libili ukupitilila motoka uwali pa ntanshi. Ilingi line, namutekenya takwata icimupamfya—pamo nge cipangano. Nalyo line, tafwaya ukuti namutekenya umbi e o alepima umusenselo aleendelapo. Uku kubulwo kutekanya kwa kwa namutekenya kusokolola ukuti tasambilila ifya kulindilila. Ukusambilila? Ee, ukwishibo kulindilila kwaliba lisambililo ililingile ukusambililwa. Takwaba nangu umo uwafyalwa nako. Abana balafwaya ukupooswako amano apo pene nga bali ne nsala nelyo nga cimo cilebacusha. Kano nga baya balekula e lyo beshiba ukuti inshita shimo bafwile ukulindilila pa kukwata ico balefwaya. Icine cine, apo ukulindilila cintu icishingasengaukwa mu mikalile ya bantu, ukwishibe fya kulindilila mu kutekanya ilyo cakabilwa caba ciishibilo ca kuti umuntu alikosoka.

Kwena, limo kulaba ifya mu kampampa ilyo ukubulwo kutekanya kuba fye bwino. Kuti caba fye bwino ku mulumendo uuletwala umukashi wakwe mu kampampa ku cipatala ku kuyapaapa ukukanalindilila. Bamalaika abacincishe Lote ukufuma mu Sodomu tabalefwaya ukulindilila lintu Lote aleshingashinga. Ubonaushi bwali apepi, kabili ubumi bwa kwa Loti pamo no lupwa lwakwe bwali no kuloba. (Ukutendeka 19:15, 16) Nangu cibe fyo, ilingi line, abantu nga bapatikishiwa ukulindilila ubumi tabuba mu bwafya. Muli iyo milandu, ifintu kuti fyawaminako nga uuli onse asambilila ukulindilila—nangu ngo kulindilila kwalengwa no muntu umo uushilebomba bwino nelyo uushilefwaya kubomba. Mu kulundapo, kuti cayanguka ukulindilila nga ca kuti uuli onse alisambilile ifya ukubomfya inshita iya kulindilila mu nshila ya kunonsha. Akabokoshi pe bula 5 nakakwate mitubululo imo iya kulengo kulindilila ukuba icintu icingashipikishiwa kabili ica bunonshi.

Cimbi na co, ca kuti ukukanatekanya kuti kwalangilila ukuti umuntu aba no mutima wa cilumba, ukuyumfwa ukwa kuti umo ali uwacindamisha ica kuti tafwile ukulindilila. Kuli bonse ababa ne mitima iyi, amashiwi yakonkapo ukufuma mu Baibolo yalafwaikwa ukutontonkanyapo: “Abatekanyo mutima bawamo kucila abatakalale mitima.” (Lukala Milandu 7:8) Amatutumuko, nelyo icilumba, caliba bunake ubukalamba ubwa buntu bwesu, kabili ipinda ilya mu Baibolo litila: “Onse uwatakalalo mutima wa muselu kuli Yehova; mwiluba pali ici, takalingwe uwa kaele.” (Amapinda 16:5) Ukusambilila ifya kutekanya ne fya kulindilila—napamo kuti kwafwaya ukuti tuleibebeta fwe bene na fintu twampana na bantu banensu.

Ukulindilila Kukatulambula

Ilingi cilanguka ukulindilila nga natushininwa ukuti ico tulelindilila cili icalinga ukucilolela kabili nga cine cine cili no kumoneka. Muli uyu mulandu, calibe cisuma ukutontonkanyapo pa cishinka ca kuti bonse abapepa Lesa mu kufumaluka balalindilila ukufikilishiwa ukwa filayo fyawamisha ifisangwa mu Baibolo. Ku ca kumwenako, twalyebwa mwi lumbo lyapuutwamo na Lesa atuti: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” Ubu bulayo bwalibwekeshiwepo no mutumwa Yohane ilyo atile: “Lelo uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.” (Amalumbo 37:29; 1 Yohane 2:17) Cine cine, nga twali no kwikala kuli pe na pe, ukulindilila te kuti kube bwafya ubukalamba. Lelo tatwikala kuli pe na pe pali nomba. Bushe nacilinga ukulalanda na pa bumi bwa muyayaya?

Ilyo mushilayasuka, tontonkanyeni pa fyo Lesa abumbile abafyashi besu aba kubalilapo mu kuba ne cilolelo ca kwikala kuli pe na pe. Icalengele kubembuka e co abene bene, na ifwe, tushakwatila ico cilolelo. Nangu cibe fyo, bwangu bwangu pa numa ya kubembuka kwabo, Lesa abilishe imifwaile yakwe iya kwalula ifyafumine mu kubulwe cumfwila kwabo. Alaile ukwisa kwa “bufyashi,” ubwaishileba ni Yesu Kristu.—Ukutendeka 3:15; Abena Roma 5:18.

Nampo nga tukamwenamo mu kufikilishiwa kwa ubu bulayo bwakwe pamo ngo muntu umo umo cili kupingulapo kwesu. Pa kucita ico cifwaikwa ukutekanya. Pa kutwafwilisha ukusambilila ukutekanya kwa uyu musango, Baibolo itukoselesha ukwetetula pa ca kumwenako ca mulimi. Umulimi alatande mbuto shakwe kabili alalindilila mu kutekanya—alabomba pantu engapesha ukucingilile fisabo—ukufikila inshita ya kuseepa. Lyena ukutekanya kwakwe kulalambulwa, kabili alalobolola ifisabo mu mibombele yakwe. (Yakobo 5:7) Umutumwa Paulo apeele ica kumwenako na cimbi ica kutekanya. Atwibukishako pa lwa baume ba ku kale na banakashi aba busumino. Balefwaisha ukufishiwapo kwa mifwaile ya kwa Lesa, lelo balelindilila inshita yasontwa iya kwa Lesa. Paulo aletukoselesha ukupashanya aba “abapyanine filayo mu kutetekela na mu kutekanya.”—AbaHebere 6:11, 12.

Icine cine, ukulindilila cintu ca mu mikalile ico tushingasengauka. Lelo tacilingile ukuba lyonse ni ntulo ya kumanama kwesu. Kuli abo abalindilila ukufishiwapo kwa malayo ya kwa Lesa, ukulindilila kuti kwaba ni ntulo ya kusekelela. Kuti babomfya inshita ya kulindilila mu kulundulula bucibusa bwabo ubwapalamisha na Lesa no kubombe milimo iilange citetekelo cabo. Kabili ukupitila mwi pepo, isambililo, no kwetetula, kuti balundulula ukucetekela kushipungaila ukwa kuti fyonse ifyo Lesa alaya fili no kucitika mu nshita umwine apekanya.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 5]

CEFYENIKO UKUKALIPWA KWABA MU KULINDILILA!

Pekanishisheni libela! Nga namwishibo kuti muli no kulindilila, iteyanyeni ukubelengako fimo, ukulalembako, ukubilako, nelyo ukucitako fimo ifya kunonsha.

Bomfyeni inshita mu kulaetetula, pali nomba ukwetetula nakwafya mwi sonde lyesu ilyo ifintu fileenda lubilo lubilo.

Sungeni fimo ifya kubelengamo mupepi na telefoni pa kubomfya lintu mulepembelela ukulanda; pa maminiti 5 nelyo 10, kuti mwabelengako amabula ayengi.

Ilyo mulelindilila mwi bumba, bomfyeni iyo nshita, nga calinga, ukulanshanya na bambi no kushimike fyebo fya kukuulilila pamo na bo.

Sungeni ipepala apa kulembako fimo nangu ifya kubelengako fimo mu motoka wenu epali inshita imo mwapumikishiwa ukulindilila.

Shibateni, tusheni, nangu pepeni.

UKULINDILILA KUSUMA UKUCILISHA NI UKO KWABIKWAPO UMUTIMA E LYO NO KUPEKANISHISHA.