Amepusho Ukufuma ku Babelenga

Bamo batunga ukuti Paulo tabundile pa cishi ca Melita, icabela ku kuso kwa Sicily, lelo batila ni pa cishi cimbi. Ni kwi kuntu abundiile?

Ubu bwipisho bulelosha ku kutunga kwa ndakai ukwa kuti umutumwa Paulo tabundiile pa cishi ca Melita, lelo batila ni pa cishi ca Cephalonia (atemwa, Kefallinía) mupepi ne cishi ca Kofu icaba muli Bemba wa Ionia mupepi no lulamba lwabela ku masamba ya Greece. Ifyalembwa fyapuutwamo fitweba ukuti Paulo alefuma ku Kaisarea ilyo ali nakakwa kuli mushika wa ciRoma Julius, uwali na bashilika bambi pamo pene na banankwe ba kwa Paulo. Nga fintu mapu ilelangilila, baile no bwato ukulola ku Sidone na ku Mura. Ilyo baninine mu ngalaba imbi iyasendele ifipe iyafumine ku Alekesandria wa ku Egupti, batwalilile ukulola ku masamba ku Kinidi. Balifililwe ukupita inshila bapangile ukupita, ukulalanya Bemba wa Aegea ukupitila ku lutwe lwa Grisi no kuya ku Roma. Inkuuka nkalamba yalengele ukuti balole ku kulyo kwa Krete pa kuti bacingililweko mu lulamba lwa Krete. Baiminine pa cabu icitwa Ifyabu Fisuma. ‘Bashifumafye pa Krete,’ ubwato ‘bwaliketwe’ ku “mwela wa nkuuka uwitwa Yurakwilo.” Ubwato ‘bwalesensenunwa fye pali bemba’ ukufikila pa bushiku bwalenga 14. Mu kulekelesha abantu bonse abali 276 baishilebunda pa cishi ico Amalembo ya Mushilo aya ciGriki yatila Me·liʹte.—Imilimo 27:1–28:1.

Pa myaka iingi iyapita kwaliba ukulandapo kwalekanalekana pali ci cishi ca Me·liʹte. Bamo batila ni pa cishi ca Melite lllyrica ico nomba citwa Mljet icaba muli Bemba wa Adriatic mupepi no lulamba lwa calo ca Croatia. Lelo ici tacimoneka ukube cishinka pantu Mljet yabela ku kuso kabili ico kuti cayafya ukusuntinkanya ne fifulo fyakonkelepo ifyo Paulo aileko mu lwendo lwakwe ulwa ku Surakuse, ku Sicily, e lyo na ku lulamba lwa ku masamba ya Italia.—Imilimo 28:11-13.

Bakapilibula ba Baibolo abengi basondolwela ukuti Me·liʹte yaba e cishi ca Melite Africanus, ico pali nomba beta ukuti Melita. Icabu ca kulekelesha ico ubwato bwalimo Paulo bwaimininepo ni cilya beto kuti Ifyabu Fisuma, icabela pa Krete. Lyene icimwela cikalamba casunkiile ubwato ku masamba ukulola ku Kauda. Icimwela catwalilile ukusunko bwato pa nshiku ishingi. Takuli uwingakaana ukuti ubwato kuti bwasensenunwa ku cimwela cikalamba no kutwalilila ukwenda ukulola ku masamba mpaka bwafika na ku Melita.

Ukulanda pa mwela e lyo “ne ntunga ne fyo ubwato bwalesensenunwa,” Conybeare na Howson mwi buuku lyabo ilitwa The Life and Epistles of St. Paul batile: “Intamfu yaba pa kati ka Klauda [atemwa, Kauda] na Melita kuti yaba mupepi na bakilomita 770. Ici ca mankumanya cali ca kupapusha icine cine ica kutila kuti cayafya ukusumina ukuti incende intu abali mu bwato bailefikako pa bushiku bwalenga 14 ifwile yali ni Melita. Ifishinka fya kuti ici cishi cifwile cali ni Melita fyalibe fyashininkishiwa icine cine.”

Nangu ca kutila kuti kwaba incende ishalekanalekana isho batunganya, icishinka ca kuti ubwato bwabundiile pa Melita nge fyo mapu ili pa muulu ilelangilila cilasuminishanya ne fyo icalembwa ca Baibolo cilanda.

[Mapu ne Cikope pe bula 31]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini

Yerusalemu

Kaisarea

Sidone

Mura

Kinidu

KRETE

KAUDA

MELITA

SICILY

Surakuse

Rome

MLJET

GRISI

CEPHALONIA