“Imfwa Naiminwa Pe Na Pe”

ELENGANYENI ifyo cingaba ukubelenga nyunshipepala iikwete umutwe ukalamba uwa kuti “Imfwa Naiminwa Pe Na Pe”, ukucila ukubelenga pa mukashana munono uwaipaya. Kwena, takwaba inyunshipepala iyalandapo ilyashi lya musango uyo. Lelo amashiwi yali pa muulu yalasangwa mwi buuku ilyakokwesha sana, Baibolo.

Amalembo yalalondolola bwino imfwa. Na kabili Baibolo tailanda fye pa mulandu tufwila, lelo ilalondolola ne fyo abafwa baba, kabili ilapeela ne subilo lya kumona abatemwikwa besu abafwa. Mu kulekeleshako, Baibolo ilanda pa nshita ilyo kukaba ukubilisha ukuti: “Imfwa naiminwa pe na pe.”—1 Abena Korinti 15:54.

Baibolo ilondolola imfwa mu mashiwi ayaishibikwa bwino te mu mashiwi ayayafya ukumfwa. Ku ca kumwenako, mu kubwekeshabwekeshapo Baibolo ipalanya ukufwa ‘kukulaalo tulo’ kabili ilondolola abantu abafwa nga “balaala mu mfwa.” (Amalumbo 13:3; 1 Abena Teselonika 4:13; Yohane 11:11-14) Imfwa na kabili ilamonwa ngo “mulwani.” (1 Abena Korinti 15:26) Ne cacilapo ukucindama ca kuti Baibolo ilalenga ukuti tumfwikishe umulandu imfwa yabela ngo tulo, no mulandu icushisha abantunse, kabili Baibolo ilanda ne fyo Lesa akafumyapo uyu mulwani.

Mulandu Nshi Tufwila?

Ibuuku lya ntanshi mu Baibolo lilanda pa fyo Lesa apangile umwaume wa ntanshi Adamu, no ku mubika mu mushi wa paradaise. (Ukutendeka 2:7, 15) Ilyo Adamu abumbilwe, alipeelwe imilimo, pamo ne cibindo. Ukulosha ku muti umo uwa mwi bala lya Edeni, Lesa atile: “Te kuti ulyeko, pantu mu bushiku walyako ukufwa ukafwa.”a (Ukutendeka 2:17) Kanshi, Adamu alishibe ukuti imfwa tayali na kusengaukwa nga alya ku muti. Yali e ca kufumamo ca kukanaumfwila ifunde lya kwa Lesa.

Ku ca bulanda, Adamu no mukashi wakwe Efa, tabaumfwilile Lesa. Basalilepo ukusuula ubufwayo bwa kwa Kabumba wabo, kabili balobolwele ifyabipa. Ilyo babembwike Lesa abebele ifyali no kufumamo mu lubembu lwabo atile: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” (Ukutendeka 3:19) Basangwike abashapwililika. Ukukanapwililika kwabo, nelyo ukubembuka, kwali no kubatwala ku mfwa.

Uku kulemana nelyo ulubembu, nako kwine kwalipishiwe ku bantu bonse, abana ba kwa Adamu na Efa. Mu nshila imbi kuti twatila cali ngo bulwele bwa pa lupwa. Adamu talufishe fye ishuko lya kwikala ubumi ubwabula icitipu ca mfwa, lelo alipishishe ukukanapwililika ku bana bwakwe. Abantunse basangwike abasha ba lubembu. Baibolo itila: “E mulandu wine, filya ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano calo ne mfwa yaingilile mu lubembu, e fyo ne mfwa yasalanganine ku bantu bonse pantu bonse balibembwike.”—Abena Roma 5:12.

“Ulubembu Lwaingile Pano Calo”

Ubu bulema bwapyanwa, nelyo ulubembu, te kuti tulumone ukubomfya fimashini ifilenga utuntu utunono sana ukulamoneka nge fintu ifikalamba. “Ulubembu” e kukanapwililika mu mibele na ku mupashi ukwapishiwa muli ifwe ukufuma ku bafyashi besu abakubalilapo, kabili kulenga ukuti tulecushiwa ku mubili. Lelo, Baibolo itweba ukuti Lesa alipekanya inshila yakupwishishamo ubu bulema. Umutumwa Paulo alondolola ukuti: “Icilambu ca lubembu ni mfwa, lelo ica bupe ico Lesa apeela bumi bwa muyayaya muli Kristu Yesu Shikulwifwe.” (Abena Roma 6:23) Muli kalata wakwe uwa kubalilapo ku bena Korinti, Paulo alundileko ubulayo ubusuma ubwaleti: “Ifyo fine muli Adamu e mo bonse bafwila, e fyo na muli Kristu e mo bonse bakalengelwa aba mweo”—1 Abena Korinti 15:22.

Ca cine, Yesu Kristu alabomba umulimo ukalamba mu kufumyapo ulubembu ne mfwa. Atile aishile kwi sonde “ku kupyungila no kupeelo mweo wakwe icilubula ku kukabulamo abengi.” (Mateo 20:28) Icilubula kuti twacipashanya kucicitika umuntu nga bamufyusha, pa kuti bamulekeleko bafwile ukulipila ifintu abamwikete balefwaya. Kanshi, ilambo ilingatulubula ku lubembu ne mfwa, bumi ubwapwililika ubwa buntunse ubwa kwa Yesu.b—Imilimo 10:39-43.

Pa kuti Lesa apeele icilubula, atumine Yesu ukwisa kwi sonde ukupeela ubumi bwakwe. “Lesa atemenwe aba pano calo ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela . . . abe no bumi bwa muyayaya.” (Yohane 3:16) Ilyo Kristu ashilafwa imfwa yabulilambo, ‘ashimike icine ubunte.’ (Yohane 18:37) Na kabili ilyo alelanda ku bantu abengi, abomfeshe ifyacitike mu kusokolola icine pa mfwa.

“Akakashana . . . Kaleele fye Utulo”

Ilyo Yesu ali pano isonde alishibe ifyo kufwa kupilibula. Ayumfwile uwa bulanda ukulufya abantu aleikala nabo, kabili alishibe bwino sana ukuti nao wine akafwa bwangu. (Mateo 17:22, 23) Cilemoneka kwati kwashele fye imyeshi inono ilyo Yesu ashilaipaiwa, e lyo Lasaro uwali cibusa wakwe sana afwile. Icacitike cilatulanga ifyo Yesu alemona imfwa.

Ilyo Yesu apokelele amashiwi ya mfwa ya kwa Lasaro, atile: “Lasaro umunensu nalaalo tulo, lelo ndeya ku kumubuusha.” Abasambi batontonkenye ukutila nga Lasaro alele fye utulo ninshi alapuupuutuka. Lyena ukwabula no kupita mu mbali Yesu atile: “Lasaro nafwa.” (Yohane 11:11-14) Ca cine, Yesu alishibe ukuti imfwa yaba ngo tulo. Nangu cingatila imfwa kuti yaba iyayafya ukumfwikisha, lelo twalishiba ifyo utulo twaba. Nga natulala bwino ukwabula ukupufyanishiwa, tatwishiba ifyo inshita ipita kabili tatwishiba ifilecitika pantu pali ako kashita tatwishiba nangu cimo. Ifi fine e fyo Baibolo ilondolola ifyo abafwa baba. Lukala Milandu 9:5 isosa ukuti: “Abafwa bantu abashaishiba kantu nangu kamo.”

Yesu na o apalenye imfwa ku tulo, pantu abantu kuti babushiwa ukufuma ku mfwa ukupitila mu maka ya kwa Lesa. Pa kashita kamo, Yesu atandalile ulupwa ulwapelenganishiwe, abo akakashana kabo e lyo kalekele fye umweo. Yesu atile: “Akakashana takafwile iyo, lelo kaleele fye utulo.” Lyena apaleme ku kakashana kafwile no kukekata ukuboko nako “kaliimine.” Ukulanda mu nshila imbi kuti twatila akakashana kaliimine ukufuma ku bafwa.—Mateo 9:24, 25.

Mu nshila imo ine, Yesu aliimishe cibusa wakwe Lasaro ukufuma ku bafwa. Lelo ilyo ashilacita cilya cipesha mano, alisansamwishe Marita, nkashi ya kwa Lasaro, na mashiwi ya kuti: “Indume yobe ili no kubuuka.” Marita ayaswike ukwabula no kutwishika ukuti: “Ninjishibo kuti akema mu kubuuka kwa pa bushiku bwa kupelekesha.” (Yohane 11:23, 24) Ca cine aleenekela ababomfi ba kwa Lesa bonse ukubuushiwa pa kashita kamo ku ntanshi.

Ukubuushiwa kupilibula cinshi? Ishiwi lya ciGriki ilya “kubuushiwa” (a·naʹsta·sis) lipilibula “ukwiminina,” ukwima ukufuma ku bafwa. Ici nalimo kuti caumfwika ica kupapusha kuli bamo, lelo ilyo Yesu asosele ukuti abafwa bakomfwa ishiwi lyakwe, atile: “Mwisunguka pali ici.” (Yohane 5:28) Yesu alibuushishe abantu ilyo ali pano isonde ici citulenga ukucetekela amalayo yaba mu Baibolo aya kuti abafwa ababa mu cibukisho ca kwa Lesa bakabuuka mu “tulo” balaala pa nshita ntali. Ukusokolola 20:13 kusobela ukuti: “Bemba alekele abafwa abalimo, ne mfwa ne Nshiishi fyalekele abafwa abalimo, kabili bapingwililwe umo umo umwabela imilimo yakwe.”

Bushe, abafwa abakabuushiwa, bakabuushiwilwa fye ku kwisa mu kukota no kufwa na kabili, nga fintu cali kuli Lasaro? Ifyo te fyo Lesa afwaya. Baibolo yatulaya ukuti inshita ileisa ilyo “imfwa tayakabeko kabili iyo,” kanshi takuli abakalakota no kufwa.—Ukusokolola 21:4.

Imfwa mulwani. Abantunse balikwata ifilwani na fimbi pamo ngo kulwala no kukota, ifilenga abantu ukucula. Lesa alilaya ukufifumyapo fyonse, na mu kulekelesha ukufumyapo umulwani mukalamba uwa bantunse. “No mulwani wa kupelelekesha ukonaulwa ni mfwa.”—1 Abena Korinti 15:26.

Ilyo ubo bulayo bukafikilishiwa, abantunse bakaipakisha ubumi busuma, ubwabula ulubembu ne mfwa. Pali ino nshita, kuti twasansamushiwa ukwishiba ukuti abatemwikwa besu abafwa balilaalo tulo, kabili nga baliba mu cibukisho ca kwa Lesa, bakabuushiwa pa nshita yakwe iyalinga.

Ukwishiba Ificitika ku Muntu Ngaafwa Kuti Kwatwafwa

Ukumfwikisha bwino umo imfwa yalola ne subilo lyabako ku bafwa kuti kwayalula ifyo tumona ubumi. Ian, uulumbwilwe mu cipande citendekeleko, asambilile pa fyo Baibolo ilondolola imfwa ilyo ali ne myaka ukucila pali 20. Ian atila: “Lyonse fye nali ne subilo ilya kuti batata balipo kumo. Kanshi ilyo nasambilile ukuti balaala fye utulo twamfwa, intanshi nshali uwa nsansa.” Lelo, lintu Ian abelengele pa fyo Lesa alaya ukubuusha abafwa, alitemenwe icibi ukwishiba ukuti nalimo akamona bawishi na kabili. Ian e bukisha ukuti: “E muku wa kubalilapo mu bumi bwandi ukuyumfwa uwa mutende.” Ukwishiba bwino bwino cintu imfwa ipilibula kwalengele ukuti ateke umutima kabili aleke no kusakamikwa.

BaClive na baBrenda e balufishe umwana wabo umwaume Steven, uwa myaka 21 mu busanso bwa pa musebo, ubulumbwilwe mu cipande ca kutendekelako. Nangu line balishibe cintu Baibolo isosa pa mfwa, baali aba bulanda nga nshi pa kulufya umwana wabo mu kupumikisha. Na kuba, imfwa mulwani, kabili ulubola lwa iko lwalikalipisha. Ifyo baishibe ukufuma mu Malembo pa fyo abafwa baba, kwalengele ukuti panono panono ukukalipwa kwabo kucepeko. BaBrenda batila: “Ukumfwikisha cintu imfwa yaba kwalitwafwa ukutwalilila no bumi bwesu ubwa cila bushiku nga kale lyonse. Lelo, takwaba ubushiku nangu bumo ubupita ukwabula ukutontonkanya pa nshita lintu Steven akashibuuka mu tulo utukalamba.”

“We Mfwa we, Luli kwi Ulubola Lobe?”

Ukwishiba bwino bwino ifyo abafwa baba kuti kwatulenga ukukanapelenganishiwa. Imfwa taifwile ukuba cintu icishingalondololwa. Kuti twaipakisha ubumi ukwabula icintiinya ca uyu mulwani wesu. Ukwishiba na kabili ukuti imfwa te mpela ya bumi bwesu, kulafumyapo ukufwaisha ukulaangala fye, pantu abantu basumina ukuti “ubumi bwalipipisha.” Ukwishiba ukuti abatemwika besu abafwa ababa mu cibukisho ca kwa Lesa balaala fye mu mfwa kabili balelolela ukubuushiwa kuti kwalenga twasansamushiwa kabili kuti kwatulenga ukufwaisha ukutwalilila aba mweo.

Ee, kuti twasuubila ukuti ku ntanshi Yehova Lesa, Kapeela wa bumi, akafumyapo imfwa umupwilapo. Fintu cikaba lipaalo ukwipusha atuti: “We Mfwa we, kuli kwi ukucimfya kobe? We mfwa we, luli kwi ulubola lobe?”—1 Abena Korinti 15:55.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 5]

Bucitomfwa bwa kwa Adamu na Efa bwalengele ukuti bafwe

[Icikope pe bula 6]

Yesu aikete ukuboko kwa kakashana akafwa, na ko kaliimine

[Icikope pe bula 7]

Abantu abengi balolela inshita lintu abatemwikwa babo abafwa bakabuushiwa ukufuma mu tulo, nge fyo cali kuli Lasaro