“Bushe Nine Lesa?”

YOSEFE ali pa nse ya ng’anda yakwe ninshi paya palefita. Nalimo aletamba ifimuti fya tuncindu, ifimuti fya fisabo, ifishiba umwali ifimenwa kabili alemona ne sano lya kwa Farao. Elenganyeni ukuti aleumfwa uko umwana wakwe Manase, alesekesha Efraimu umwaice wakwe mu ng’anda. Yosefe afwile ale-elenganya ne fyo umwina mwakwe aleseka pa kumona uko Manase alesekesha Efraimu. Alimwentwile pantu aletontonkanya pa fyo Lesa amupaalile.

Yosefe ainike umwana wakwe ibeli ati Manase, ishina ilyalola mu kuti ukulaba. (Ukutendeka 41:51) Ifyo Lesa amupaalile fyalengele elaumfwa ububi nga atontonkanya pa fyo aleikala ku mwabo, e lyo na pali bamunyina na bawishi. Filya bamunyina bamupatile fyalengele ifintu ukwaluka. Balimucushishe sana kabili balefwaya no kumwipaya, lelo bamushitishe ku ba makwebo. Ukutula fye lilya line, atendeke ukucula. Aikele mu busha pa myaka nalimo 12 e lyo kabili balimupoosele na mu cifungo, umo baile mukaka mu makusu. Nomba pali iyi nshita, e wali uwa bubili kuli Farao, imfumu yakwete sana amaka iya mu Egupti.a

Pa myaka iingi, Yosefe alimweneko uko ifyo Yehova asobele fyalecitika. Pali iyi nshita, abantu ba mu Egupti balikwete ifya kulya ifingi pa myaka 7, kabili Yosefe e waleyangalila umulimo uwa kulonganya ingano. Muli iyi myaka, Yosefe alikwete abana abaume babili abo afyele muli Asenati. Na lyo line, aletontonkanya sana pa mwaice wakwe Benjamini, na wishi Yakobo, e lyo na pali balupwa lwakwe bambi abali ukutali sana. Yosefe afwile aletontonkanya nga baali fye bwino. Afwile alefwaya no kwishiba nga ca kuti bamunyina balyaluka nelyo nga kuti baba pa mutende na balupwa lwakwe na kabili.

Nga ca kuti mwalileka ukumfwana mu lupwa lwenu pa mulandu wa bufuba, bucipondoka, nelyo ulupato, ninshi ificitika mu lupwa lwenu fyalipalana ne fyacitikile Yosefe. Finshi twingasambililako kuli Yosefe pali filya ali ne citetekelo ilyo alesunga ulupwa lwakwe?

Yosefe alilonganike ifya kulya, kabili imyaka 7 iyo bakwete ifya kulya ifingi yalipwile. Nga fintu Yehova alandile mu ciloto ico Farao alotele, mu fyalo fyali mupepi mwaliponene insala. Nomba “mu calo conse ica Egupti mwali ifya kulya” nga filya fine Baibolo yalanda. (Ukutendeka 41:54) Ukwabula no kutwishika, ifyo Lesa ayafwile Yosefe ukwilula iciloto ne fyo Yosefe ateyenye bwino ifintu, fyalengele abena Egupti ukukanacula ku cipowe.

Abena Egupti bafwile balitashishe sana Yosefe pa fyo acitile, lelo Yosefe ena alefwaya ukuti baletasha Lesa wakwe, Yehova. Kanshi nga twalicenjelako mu kubomba imilimo imo e lyo twabomba iyo imilimo mu mulimo wa kwa Lesa, Yehova kuti atubomfya ukubomba umulimo wakwe uuli onse ukucila ne fyo twingatontonkanya.

Na lyo line, mu kuya kwa nshita mu Egupti namo mwali insala. Abantu baleya kuli Farao ukuti abaafwe, lelo alebeba ukuti: “Kabiyeni kuli Yosefe. Conse ico alamweba ukucita, mucite.” E ico Yosefe aiswile amatala umo basungiile ingano, kabili atendeke ukubashitisha ifya kulya.—Ukutendeka 41:55, 56.

Abantu abaali mu fyalo ifyali mupepi na Egupti bena tabakwete no kwa kushita. Balupwa wa kwa Yosefe abali mu Kanaani nabo tabakwete ifya kulya. Yakobo alyumfwile ukuti mu Egupti mwali ifya kulya, e co aebele abana bakwe abaume ukuya mu kushitako ifya kulya.—Ukutendeka 42:1, 2.

Yakobo atumine abana bakwe 10, lelo Benjamini alishele. Yakobo aibukishe ifyacitike ilyo atumine Yosefe kuli bamuynina ilyo balecema umukuni. Bulya bwine e bwali ubushiku bwa kulekeleshako ubo Yakobo amwenepo Yosefe. Bamunyina ba kwa Yosefe batwaliile Yakobo, wishi ica kufwala ca kwa Yosefe icisuma, ico amubilile pa kumulanga ifyo amutemenwe, ninshi nacilepuka kabili cili fye umulopa weka weka. Baebele Yakobo ukuti Yosefe nabamulya ku ciswango ca mu mpanga.—Ukutendeka 37:31-35.

Pa numa ya kwenda intamfu iitali, abana ba kwa Yakobo balifikile ku Egupti. Ilyo baipwishe uko bali no kushita ifya kulya, babebele ukuya kuli Safenati-panea, uwali umulashi wa mu buteko bwa Egupti. (Ukutendeka 41:45) Bushe ilyo bamumwene balishibe ukuti ni Yosefe? Awe nakalya! Baishibe fye ukuti aali ni kateka umwina Egupti uwali no kubafwa mu fyo balefwaya. Pa kulanga umucinshi, ‘balimukontamine’ nge fyo abantu bonse balecita nga baya kuli kateka.—Ukutendeka 42:5, 6.

Bushe Yosefe ena alibeshibe? Ilyo abamwene fye, alibebukishe! Ilyo amwene uko bamukontamine, aibukishe iciloto alotele ninshi ali umwaice. Baibolo itila, “Apo pene Yosefe aibukishe ifiloto” ifyo Yehova amulengele ukulota. Ifiloto fyalelanda pa nshita ilyo bamunyina bali no kulamukontamina, kabili ifi fine e fyacitike. (Ukutendeka 37:2, 5-9; 42:7, 9) Bushe Yosefe aali no kubakumbatila nangu amwene ukuti e nshita ya kulandula?

Yosefe alimwene ukuti talingile ukucitapo icili conse lilya line fye. Yehova e walefwaya ifi fyonse ukucitika pa kuti ukufwaya kwakwe kucitike. Alilaile Yakobo ukuti abana bakwe baali no kuba uluko ulukalamba. (Ukutendeka 35:11, 12) Bamunyina Yosefe nga balitwalilile ukuba abankalwe, bakaitemwe kabili ababula bucishinka, ifintu nga fyalibabipiile. Nga ca kuti Yosefe alicitilepo cimo lilya line, nalimo nga alilengele balupwa lwakwe ku Kanaani ukuba mu bwafya kumo fye na bawishi abali abakoloci na Benjamini umwaice wakwe, nangu ca kuti taishibe nga baali aba mweo. Yosefe taisokolwele kuli bamunyina pantu alefwaya ukwishiba nga ca kuti balilapiile. Lyena Yosefe nga alishibe ifyo Yehova ali no kumweba ukucita.

Nalimo ifyacitikiile Yosefe te kuti imwe fimucitikile. Na lyo line, mu ndupwa ishingi abantu tabomfwana. Nga tatumfwana mu lupwa, nalimo kuti twakonkelela no kulacita fye ifyo umutima wesu uubembu ulefwaya. Nga tulepashanya Yosefe uwalolelele ukuti Yehova amwebe ifya kucita, ninshi tulacita bwino. (Amapinda 14:12) Mufwile ukwishiba ukuti cisuma ukuba pa mutende na ba lupwa lwenu, lelo icacindama sana, kuba aba mutende na Yehova no Mwana wakwe.—Mateo 10:37.

Yosefe apangile ukwesha bamunyina mu nshila shalekanalekana pa kuti eshibe nga ca kuti balyaluka. Abalilepo ukubeba bukali bukali mu lulimi lwa bena Egupti ukuti ni nengu. Pa kuti baipokolole, bamwebele ukuti bali lupwa lumo kabili bamwebele na pa mwaice wabo uwashele ku ng’anda. Yosefe talangile ukuti alitemenwe ukumfwa ukuti umwaice wabo alishele ku ng’anda pantu alishibe ukuti e po aba. Pali iyi nshita, Yosefe alishibe ifyo aali no kucita. Abebele ukuti pali ifi mwalanda “nalamwesha,” kabili abebele no kuti alefwaya ukumona umwaice wabo uwashele ku ng’anda. Tapakokwele, abebele ukubwelelamo mu kusenda umwaice wabo, nga ca kuti umo asumina ukushala mu cifungo.—Ukutendeka 42:9-20.

Ilyo bamunyina ba kwa Yosefe batendeke ukulanshanya, ninshi tabeshibe ukuti Yosefe aleumfwa ululimi balelanda, batampile ukupeleshanya imilandu pa fyo babembukiile munyinabo Yosefe, imyaka 20 ku numa. Balelanshanya abati: “Cine cine twaliba no mulandu pali munyinefwe, pantu twalimwene ifyo umutima wakwe waculile ilyo atupaapaatile ukuti tumucite inkumbu, lelo tatwaumfwile. E co ukucula uku kwaishila pali ifwe.” Yosefe alyumfwile ifyo balelanshanya kabili alifumine apo baali aya mu kulila pa kuti bemumona. (Ukutendeka 42:21-24) Na lyo line, Yosefe alishibe ukuti umuntu talanga fye ukuti alilapila nga ca kuti aleumfwa ububi pa fyabipa ifilemucitikila. E ico alitwalilile ukwesha bamunyina.

Alilekele babwelelamo ku mwabo, lelo Simeone alishele mu cifungo. Alifishile ne ndalama mu mifuko ya fya kulya ifyo baletwala ku ng’anda. Ilyo babwelelemo ku ng’anda, calibafishe ukweba Yakobo nga kuti abasuminisha ukuya na Benjamini ku Egupti. Ilyo baile ku Egupti, baebele umubomfi wa kwa Yosefe pa ndalama basangile mu mifuko, kabili balefwaya ukumubwesesha indalama shonse. Ifyo balefwaya ukucita fyali fye bwino, lelo Yosefe alefwaya ukumona nga cine cine balyalwike. Alibapekanishishe umutebeto, pantu alitemenwe ukumona Benjamini, umwaice wakwe, lelo talefwaya ukuti beshibe. Abebele ukubwelelamo ku mwabo ninshi nabasenda ifya kulya, lelo uno muku alifishile kapu, iya silfere mu mufuko wa kwa Benjamini.—Ukutendeka 42:26–44:2.

Lyene Yosefe aebele abaume ukubakonka pa kuti bababweshe pantu balibabepeshe ukuti balibile kapu. Bonse balibabweseshe kuli Yosefe ilyo basangile kapu mu mufuko wa kwa Benjamini. Nomba Yosefe alefwaya ukwishiba ifyo bamunyina baletontonkanya. Yuda e walebalandilako kabili alipaapeete ukuti bababeleleko uluse, kabili alandile no kutila kuti baipelesha bonse 11 ukuba abasha mu Egupti. Yosefe abebele ukuti bonse babwelelemo ku Kanaanani, lelo Benjamini ena ashale mu busha.—Ukutendeka 44:2-17.

Yuda ayaswike luse luse ati: “Ena eka e washala muli nyina umo, kabili wishi alimutemwa.” Yosefe afwile alyumfwile ububi ilyo Yuda alandile aya amashiwi pantu ali e mwana mukalamba uwa kwa Yakobo uo afyele muli Rakele, kabili Rakele afwile ilyo Benjamini alefyalwa. Yosefe na Yakobo balitemenwe sana Rakele. Kanshi ici calengele Yosefe ukutemwa sana Benjamini.—Ukutendeka 35:18-20; 44:20.

Yuda alipaapeete Yosefe ukuti Benjamini eshala mu busha, lelo ena ali-ipeeleshe ukushala mu busha. Lyene alundilepo no kuti: “Kuti naya shani kuli tata ukwabula umulumendo pamo na ine, epali namono bucushi ubukesa pali tata?” (Ukutendeka 44:18-34) Pali iyi inshita Yosefe alimwene ukuti Yuda alyalwike. Ifyo alandile fyalangile ukuti alilapila, ali uwa luse kabili tali kaitemwe.

Yosefe nomba alifililwe ukushipikisha kabili apo alefwaya ukuishibisha kuli bamunyina, aebele ababomfi bakwe ukufumina pa nse. Alililile sana ica kuti umusowa waleumfwika na kwi sano lya kwa Farao. Asukile abeba ati: “Nine Yosefe.” Alikumbatile bamunyina kabili abebele ukuti alibelela pali fyonse ifyo bamucitile. (Ukutendeka 45:1-15) Alibeleele nga fintu Yehova aiteyanya ukweleela. (Amalumbo 86:5) Bushe na ifwe tuleleela?

Ilyo Farao aumfwile ilyashi lyonse ilyalengele mu ng’anda ya kwa Yosefe mube icongo, aebele Yosefe ukukushisha bawishi na balupwa lwakwe bonse ku Egupti. Tapakokwele, Yosefe atendeke ukwikala capamo na bawishi abo atemenwe sana. Yakobo alililile sana kabili atile: “Nomba kuti nafwa, apo namona icinso cobe, pantu ucili uwa mweo.”—Ukutendeka 45:16-28; 46:29, 30.

Na kuba, Yakobo alikele mu Egupti pa myaka 17. Alikele imyaka iingi ica kuti alipaalile na bana bakwe abaume 12. Alipaalile Yosefe, umwana wakwe uwalenga 11 imiku ibili, kabili ilingi line uwalepalwa imiku ibili, libeli. Muli Yosefe e mwafumine imikowa ibili iya bena Israele. Finshi Yakobo apaliile Yuda, umwana uwalenga 4 kabili uwalangile ukuti alilapiile sana ukucila bamunyina? Balimupaalile sana pantu mu lupwa lwakwe, emo Messia afumine.—Ukutendeka ifipandwa 48, 49.

Ilyo Yakobo afwile ninshi ali ne myaka 147, bamunyina kwa Yosefe baletiina ati limbi Yosefe ali no kulandula. Yosefe ena alilangile ukuti alitemenwe bamunyina. Apo alishibe ukuti Yehova e wateyenye ukuti balupwa lwakwe bakukile ku Egupti, aebele bamunyina ukuleka ukumfwa ububi pa fyo bacitile kale. E ico abebele no kuti: “Bushe nine Lesa?” (Ukutendeka 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Yosefe alishibe ukuti Yehova e Kapingula mukalamba. Kanshi Yosefe takwete amaka ya kukanda abantu abo Yehova aeleelele.—AbaHebere 10:30.

Bushe na imwe cilamwafya ukweleela bambi? Tacanguka maka maka nga ca kuti umuntu napanga fye ukuti amulufyanye. Nga ca kuti twaeleela abatulufyenye lelo abalapila ukufuma pa nshi ya mutima, tukaba no mutende fwe bene e lyo tukalaumfwana na banensu. Nga tule-elela bambi, ninshi tulepashanya Yosefe uwacetekele Shifwe, Yehova uwa luse.