Icipandwa 11

“Imibele Yakwe Yonse Bulungi”

1, 2. (a) Lufyengo nshi ulwa kapela makufi Yosefe afyengelwe? (b) Ni shani fintu Yehova apwishishe lulya lufyengo?

LWALI lufyengo lwa kapela makufi. Cilumendo wayemba talufyenye nangu cimo, lelo aisangile ali mu ng’anda ya cifungo, bamubepeshe ati alefwaya ukucenda umwanakashi. Lelo uyu te muku wa kubalilapo afyengelwe. Kale, ilyo ali ne myaka 17, uyu cilumendo Yosefe, alifutwikwe kuli bamunyina abapene bamwipaye. Lyene bamushitishe mu busha ku calo ca kutali. Kulya alikeene ilyo umukashi wa kwa shikulu wakwe alemusembeleka ukuti balaale nankwe. Ulya mwanakashi bakeene acitile amapange ya bucenjeshi no kumubepesha, e fyo aishileisanga mu cifungo. Ku ca bulanda, camoneke kwati takwali nangu umo uwa kulandilako Yosefe.

² Lelo, Lesa “[uwatemwo] bulungami no bupingushi” alemona. (Amalumbo 33:5) Yehova alilungike ifintu no kupwisha lulya lufyengo. Alengele ifintu fyende mu nshila ya kuti Yosefe asukile akakulwa. Kabinge Yosefe, uwapooselwe mu cifungo ca mu “cilindi,” mu kuya kwa nshita abikilwe pa cifulo cikalamba kabili ica mucinshi icine cine. (Ukutendeka 40:15; 41:41-43; Amalumbo 105:17, 18) Na pa mpela, caishilesangwa ukuti Yosefe aali wa kaele, kabili abomfeshe icifulo cakwe ica pa muulu ku kutwala pa ntanshi ubufwayo bwa kwa Lesa.—Ukutendeka 45:5-8.

 3. Mulandu nshi tushingapapila ukuti bonse tufwaya umulinganya?

³ Ilyashi lya musango yo lilatuletela ubulanda, bushe te ifyo? Nani uwa muli ifwe uushamonapo ulufyengo nelyo uushafyengwapo? Cine cine, ifwe bonse tufwaya umulinganya. Te ca kupapa, pantu Yehova alitupeela imibele iyo na o akwatako, kabili ubulungi na bo bwaba pa mibele yakwe iyapulamo. (Ukutendeka 1:27) Pa kwishiba Yehova bwino, tukabila ukumfwikisha ubulungi bwakwe. Ici cikalenga tukatamike sana inshila shakwe ishawamisha no kufwaya ukupalama kuli wene.

Bushe Ubulungi Cinshi?

 4. Bushe abantunse ilingi line batila ubulungi cinshi?

⁴ Ku bantunse, ubulungi bwaba kubomfya fye amafunde mu mulinganya. Icitabo ca mutwe wa kuti Right and Reason—Ethics in Theory and Practice cisoso kuti “ubulungi bwalundana ne funde, ifyo mufwile ukucita, insambu, ne milimo kabili tabwaba na kapaatulula mu kupingula kabili bupingula ukulingana ne fyo umo alingile ukupingulwa.” Lelo, ubulungi bwa kwa Yehova te bwa kukonka fye ifipope bupofu bupofu pa mulandu wa kuti e cilingile ukubombwa nelyo pa mulandu wa kuti e co afwile fye ukucita.

5, 6. (a) Bushe amashiwi yapilibula “ubulungi” mu lulimi Baibolo yalembelwemo yalola mwi? (b) Calola mwi ukusoso kuti Lesa wa mulinganya?

⁵ Kuti twaumfwikisha ubukulu bwa bulungi bwa kwa Yehova na po bwapela nga twamona amashiwi yabomfiwa mu lulimi Baibolo yalembelwemo. Mu Amalembo ya ciHebere, amashiwi yakalamba ayabomfiwa yaba yatatu. Ishiwi ilingi line ilipilibulwa “ubulungi” na kabili kuti lyapilibula “icalungama.” (Ukutendeka 18:25) Amashiwi yambi yabili ilingi yapilibulwa “ubulungami.” Mu Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki, ishiwi lyapilibulwa “ubulungami” lyalondololwa ukuti “ukuba uwalungama nelyo uwa mulinganya.” Kanshi, tapaba ubupusano pa bulungami no bulungi.—Amose 5:24.

⁶ E ico, ilyo Baibolo yasosa ati Lesa wa mulinganya, ninshi iletweba ukuti acita ifyalungama kabili ifyabula ulufyengo kabili acite fyo lyonse, ukwabula umusobololo. (Abena Roma 2:11) Kwena, te kuti acite ifyapusanako. Elihu wa busumino atile: “Cibe ukutali kuli Lesa ukucito bubifi, ca butolo ku Wa maka yonse ukucito bupondamishi.” (Yobo 34:10) Cine cine, Yehova teti ‘acite ubupondamishi.’ Mulandu nshi? Kwaba imilandu ibili iyacindama.

7, 8. (a) Mulandu nshi Yehova ashingacitila ulufyengo? (b) Cinshi calenga Yehova ukuba umulungami, nelyo uwa mulinganya mu micitile yakwe?

⁷ Umulandu wa ntanshi, wa kuti wa mushilo. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 3, Yehova alisanguluka kabili alitambalala umupwilapo. Kanshi teti acite ubupondamishi, nelyo ukufyenga. Tontonkanyeni umo ico calola. Bumushilo bwa kwa Shifwe wa ku muulu bulenga tucetekele sana ukuti takatale acusha abana bakwe. E kucetekela Yesu akwete. Pa bushiku bwa kupelako ubwa bumi bwakwe pe sonde, apepele ati: “Mwe Tata wa mushilo, babakileni [abasambi] mwi shina lyenu.” (Yohane 17:11) Amashiwi ya kuti “Tata wa mushilo,” mu Malembo yabomfiwa fye kuli Yehova epela. Ico calilinga, pantu takwaba wishi umuntunse uwingalingana na wene bumushilo. Yesu alicetekele sana ukuti abasambi bakwe bali no kucingililwa kuli Wishi, uwasanguluka, uwa busaka, kabili uwataluka umupwilapo ku lubembu lonse.—Mateo 23:9.

⁸ Uwa cibili wa kuti, ukutemwa kwabula bukaitemwe kwaba mu buntu bwine ubwa kwa Lesa. Ukutemwa kwa musango yo kumulenga ukuba umulungami, nelyo ukuba uwa mulinganya kuli bambi. Lelo ulufyengo lonse—e kutila akapaatulula ka mushobo, umusobololo, na kapaatulula fye—ilingi line fifuma ku bufunushi na bukaitemwe, ifintu fyapusaninina no kutemwa. Ukukuma kuli Lesa wa kutemwa, Baibolo itulaya aiti: “Yehova alilungama, atemwo bulungami.” (Amalumbo 11:7) Yehova umwine aisosela ati: “Ine Yehova natemwo bupingushi [“ubulungi,” NW].” (Esaya 61:8) Bushe te ca kusansamusha ukwishiba ukuti Lesa wesu abekelwa mu kucita icalungama, nelyo ica mulinganya?—Yeremia 9:24.

Inkumbu no Bulungi bwa kwa Yehova Ubwapwililika

9-11. (a) Kwampana nshi kwaba pa bulungi bwa kwa Yehova ne nkumbu shakwe? (b) Ni shani fintu ubulungi bwa kwa Yehova ne nkumbu shakwe fyamonekela mu fyo acita ku bantunse ababembu?

⁹ Nga filya fyaba imibele imbi iya buntu bwa kwa Yehova ubushingalinganishiwako, ubulungi bwakwe na bo bwalipwililika tabwapelebela ku cili conse. Pa kusansabika Yehova, Mose alembele ati: “Cilibwe icasansuka, ya mpomfu imicitile yakwe; pantu imibele yakwe yonse bupingushi [“bulungi,” NW]: Lesa wa cishinka kabili uwabulo bupondamishi, uwalungama kabili uwatambalala.” (Amalango 32:3, 4) Lyonse ilyo Yehova acito bupingushi bwa bulungi tabuba na kalema—tabucilamo ukutekelesha kabili tabucila mu cipimo.

¹⁰ Ubulungi bwa kwa Yehova bwalyampana sana ne nkumbu shakwe. Amalumbo 116:5 yatila: “Yehova untu asenamina kabili mulungami [“wa mulinganya,” The New American Bible], awe, Lesa wesu wa nkumbu.” Cine cine, Yehova wa mulinganya kabili wa nkumbu. Iyi mibele ibili taipinkana. Ukubomfya inkumbu te kutila ninshi alasundula ubulungi bwakwe, kwati nga te ifyo, ubulungi bwakwe kuti bwacila mu cipimo. Lelo, ilingi line abomfesha iyi mibele pa nshita imo ine, inshita shimo mu ncitilo imo ine. Moneni ica kumwenako.

¹¹ Abantunse bonse babembu pantu balipyana ulubembu kabili balinga fye ukupokelela icifuma mu lubembu—ne ci ni mfwa. (Abena Roma 5:12) Lelo Yehova tabekelwa mu mfwa sha babembu. Ni ‘Lesa wa kubelelo luse ukwingi, uusenamina kabili uwa nkumbu.’ (Nehemia 9:17) Nalyo line, apo wa mushilo, te kuti atekeleshe ubupondamishi. Kanshi, kuti acita shani pa kubelela inkumbu abantunse abafyalwa ababembu? Icasuko caba mu cisambilisho cimo icacindamisha icaba mu Cebo ca kwa Lesa: e kutila ukupekanya kwa kwa Yehova ukwa kupeela abantunse icilubula ca kupusukilamo. Mu Cipandwa 14 tukasambilila na fimbi pa lwa uku kupekanya kwabamo ukutemwa. Uku kupekanya kwa mulinganya kabili ukwa nkumbu shapulamo. Ukupitila mu cilubula, Yehova kuti abelela ababembu balapila inkumbu ilyo pa nshita imo ine aletwalilila ne fipimo fyakwe ifya bulungi bwapwililika.—Abena Roma 3:21-26.

Ubulungi bwa kwa Yehova bwa Citemwishi

12, 13. (a) Mulandu nshi ubulungi bwa kwa Yehova butupalamikila kuli wene? (b) Cinshi Davidi asambilile pa lwa bulungi bwa kwa Yehova, kabili ni shani fintu ici cingatusansamusha?

¹² Ubulungi bwa kwa Yehova, te mibele ya fye iitutalusha kuli wene, lelo mibele twingatemwa iitupalamika kuli wene. Baibolo ilondolola bwino bwino ifyo ubulungi nelyo ubulungami bwa kwa Yehova bwaba ne cililishi. Lekeni tumone inshila shimo isha citemwishi isho Yehova acitilamo ubulungi.

¹³ Ubulungi bwa kwa Yehova ubwapwililika bumulenga ukuba uwa cishinka ku babomfi bakwe. Kemba wa malumbo Davidi alimwene no kutesekesha ulu lubali lwa bulungi bwa kwa Yehova. Cinshi Davidi asambilile ku fyamucitikile na ku kusambilila imicitile ya kwa Lesa? Atile: “Yehova atemwo bupingushi [ubulungi], talekelesha babile bakwe. Abashalungama bafitwa umuyayaya.” (Amalumbo 37:28) We bulayo ulasansamusha! Lesa wesu takatale alekelesha aba cishinka kuli wene nangu panono. Kanshi kuti twacetekela pa kupalamina kwakwe kuli ifwe na pa kwangwako kwakwe ukwa kutemwa. Apo wa bulungi, ici cikacitika nangu cibe shani!—Amapinda 2:7, 8.

14. Ni shani fintu ukwangwako kwa kwa Yehova ku bacula kumonekela mwi Funde apeele abena Israele?

¹⁴ Ubulungi bwa kwa Lesa bulenga no kuti ukukabila kwa balecucutika kumoneke. Ukwangwa kwa kwa Yehova ku bacula kumonekela mwi Funde apeele abena Israele. Ku ca kumwenako, mwi Funde mwali ukupekanya kwaibela ukwa kuti inshiwa na bamukamfwilwa balesakamanwa. (Amalango 24:17-21) Pa kwishiba ifyo imikalile yali no kwansha indupwa sha musango yo, Yehova umwine aali Mupingushi wabo uwa citemwishi kabili Kacingilila wabo, “uucito bupingushi ku nshiwa na mukamfwilwa.” (Amalango 10:18; Amalumbo 68:5) Yehova asokele abena Israele ati nga balecusha abanakashi na bana bashakwata wa kubapokololako, aali no kumfwa ukulila kwa abo bantu ukwabula no kufilwa. Atile: “Ubukali bwandi bukema.” (Ukufuma 22:22-24) Nangula ubukali tabwaba pa mibele ya kwa Yehova iyapulamo, abantu nga bafyenga bambi ku mufulo, Lesa alakalipa mu bulungami, maka maka nga ca kuti abalecushiwa balanda kabili abashakwata wa kubafwa.—Amalumbo 103:6.

15, 16. Bushinino nshi bwine bwine ubwa kuti Yehova taba na kapaatulula?

¹⁵ Yehova atwebekesha no kuti ‘taaba na kapaatulula, tapoke fisakanwa.’ (Amalango 10:17) Yehova taba nga bantunse abengi aba maka, ena talolesha pa fyuma nelyo pa mimonekele ya muntu. Taba no musobololo nangu panono. Moneni ubushinino bwine bwine ubwa kuti Yehova taba na kapaatulula. Ishuko lya kuba bakapepa wakwe aba cine ababa ne cilolelo ca bumi bwa pe, taalipeela ku banono fye abacindama. Lelo, “uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.” (Imilimo 10:34, 35) Abantu ukuli konse te mulandu bakankaala atemwa bapiina, te mulandu ne nkanda yabo, nelyo icalo bekalamo, kuti bakwata ili subilo. Bushe uyo te mulinganya wine wine?

¹⁶ Kwaba ulubali na lumbi ulwa bulungi bwa kwa Yehova ulo twingalandapo no kucindika: ulu lwaba ni fintu acita na babembukila ifipimo fyakwe ifyalungama.

Ababi Tabalinga Aba Kaele

17. Londololeni umulandu ulufyengo mu calo lushipilibwila ukuti ninshi ubulungi bwa kwa Yehova bwa fye.

¹⁷ Bamo kuti bapapa abati: ‘Apo Yehova tatekelesha bupondamishi, cinshi twingasosa pa kucula konse ne mibele yabipa ifyafula nga nshi mu calo lelo?’ Ulufyengo lwa musango yo te kutila ninshi ubulungi bwa kwa Yehova bwa fye. Ulufyengo lwafulisha muno calo mulandu wa lubembu abantunse bapyana kuli Adamu. Mwi sonde umo abantunse bashapwililika balola fye mu nshila shabo isha lubembu, ulufyengo lwalifula—lelo kwashala panono ilyo talwakabeko.—Amalango 32:5.

18, 19. Cinshi cilanga ukuti Yehova takatekeleshe pe na pe abatoba amafunde yakwe ku mumbo?

¹⁸ Nangu ca kuti Yehova wa nkumbu ishingi ku bapalama kuli wene mu bufumacumi, takaleke ifintu ifiseebanya ishina lyakwe ilya mushilo fikatwalilile. (Amalumbo 74:10, 22, 23) Lesa wa bupingushi tasentekwa; takapokololeko ababembukila ku mumbo ku bupingushi bwaluma ubo imibele yabo ibakolomwena. Yehova ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka; . . . kabili ababi takabalinge aba kaele nangu pamo.” (Ukufuma 34:6, 7) Umwabela aya mashiwi, Yehova inshita shimo asanga ukuti afwile fye ukukanda abatoba amafunde yakwe ayalungama ku mumbo.

¹⁹ Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo Lesa acitile ku bena Israele. Nelyo ni lintu baikele mu Calo Calaiwe, abena Israele libili libili balesangukila Lesa. Nangula imibele yabo iyabipa yalengele Yehova ‘ukushikitika,’ Lesa tabakeene ilyo line fye. (Amalumbo 78:38-41) Ukucila ukucite fyo, mu nkumbu abapeele ishuko lya kuti baaluke. Abapaapeete ati: “Nshibekelwa mfwa ya mubifi; kano ukuti umubifi abwele ku mibele yakwe, no kubo wa mweo. Bweleni, bweleni ku mibele yenu ibi: cinshi ico mulefwila, mwe ba ng’anda ya kwa Israele?” (Esekiele 33:11) Apo Yehova amona ubumi ukuti bwalyumo mutengo, libili libili atumine bakasesema wakwe ku bena Israele ati napamo kuti babwela ukufuma ku mibele yabo iyabipa. Lelo ilingi line, bankosa mitwe balikeene ukukutika no kulapila. Yehova asukile abapeela mu maboko ya balwani babo pa mulandu we shina lyakwe ilya mushilo na pa mulandu wa cintu liimininako.—Nehemia 9:26-30.

20. (a) Bushe ifyo Yehova alecita ku bena Israele fitusambilisha nshi pali wene? (b) Mulandu nshi inkalamo yalingila ukuba icipasho ca bulungi bwa kwa Yehova?

²⁰ Ifyo Yehova alecita ku bena Israele fitusambilisha ifingi pali wene. Tusambilila ukuti amenso yakwe ayamona fyonse yalamona ubupondamishi no kuti ifyo amona filamukuma sana. (Amapinda 15:3) Cilatusansamusha no kwishiba ukuti afwaya ukubelela inkumbu nga pali umulandu wa kucitile fyo. Kabinge tusambilila ukuti tasupa pa kucita ubupingushi. Pa mulandu wa kutekanya kwa kwa Yehova no kushishimisha, abengi batila takatale akanda ababifi. Lelo ubo bufi bwafiita fititi, pantu ifyo Lesa acitile ku bena Israele fitusambilisha no kuti ukutekanya kwa bulesa kwaba na pa kupeleela. Yehova apampamina pa bulungami. Taba nga bantunse abakwinda ilingi line ukucita ubulungi, wena takwinda ku kucita icalungama. E mulandu wine inkalamo mu fimonwa ilangilila ukubapo kwa kwa Lesa ne cipuna cakwe ica bufumu pantu e yaba icipasho ca bulungi bwabamo ubukose.a (Esekiele 1:10; Ukusokolola 4:7) Kanshi kuti twashininkisha ukuti akafishapo ubulayo alaya ubwa kuti akafumyapo ulufyengo pe sonde. Cine cine, imipingwile yakwe kuti yasupulwa ati: ukushangila apo calinga, inkumbu apo cilekabilwa.—2 Petro 3:9.

Ukupalama Kuli Lesa Wa Bulungi

21. Nga twatontonkanya pa fintu Yehova acita ubulungi, tufwile ukutontonkanya ukuti aba shani, kabili mulandu nshi?

²¹ Nga twatontonkanya pa fintu Yehova acita ubulungi, tatufwile ukutontonkanya ukuti mupingushi wakaluka, umukali uufwaya fye ukupingula incitatubi. Lelo tufwile ukutontonkanya ukuti ni Shifwe wa kutemwa lelo uwashangila, lyonse uusunga abana bakwe mu nshila yawamisha. Apo ni Shifwe wa mulinganya, atemwa umulungami, Yehova alalinganya ukushangila kwakwe ku fyalungama ne cililishi ku bana bakwe aba pe sonde, abakabila ukwafwa kwakwe no kubelelwo luse.—Amalumbo 103:10, 13.

22. Pa kutungululwa no bulungi bwakwe, cilolelo nshi Yehova alenga tukwate, kabili mulandu nshi acitile fi kuli ifwe?

²² Tufwile ukutasha nga nshi pa kuti ubulungi bwa bulesa te bwa kupingula fye incitatubi! Pa kutungululwa no bulungi bwakwe, Yehova alenga ukuti tukwate icilolelo cawamisha icine cine—ica mweo wa muyayaya, uwapwililika mu calo “umwaikalo bulungami.” (2 Petro 3:13) Ico Lesa wesu acitile fi kuli ifwe ni pa mulandu wa kuti ubulungi bwakwe bufwaya ukupususha te kusenuka iyo. Cine cine, ukumfwikisha bwino ubukulu bwa bulungi bwa kwa Yehova kulatupalamika kuli wene! Mu fipandwa fikonkelepo, tuli no kubebetesha pa fyo Yehova abomfya iyi mibele yawamisha.

[Futunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Yeremia 18:1-11 Ni shani fintu Yehova asambilishe Yeremia ukuti Tasupa ukukanda abantu?

Habakuki 1:1-4, 13; 2:2-4 Ni shani fintu Yehova alaile Habakuki ukuti Tali na kutekelesha ulufyengo pe na pe?

Sekaria 7:8-14 Bushe Yehova omfwa shani pa bafyengelesha abanabo?

Abena Roma 2:3-11 Ni pali cinshi Yehova ashintilila pa kupingula umuntu no muntu pamo ne nko?

[Icikope pe bula 111]

Yosefe alifyengelwe no kucula mu cifungo mu ‘cilindi’