Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Abapingushi
BUSHE Yehova acita shani ilyo abantu bakwe bamusuula no kutendeka ukupepa imilungu ya bufi? Tutile libili libili bakaana ukumumfwila, lelo ilyo bali mu kumanama e lyo baita pali wene ku kufwaya ukuti abafwe. Bushe Yehova alatwalilila fye ukubapususha? Ibuuku lya Abapingushi lilasuka aya mepusho na mepusho yambi ayacindama. Lyalembelwe na kasesema Samwele mupepi na 1100 B.C.E., kabili lilanda ifyacitike pa myaka 330—ukufuma pa mfwa ya kwa Yoshua ukufika pa kubikwa pa bufumu ukwa mfumu ya kubalilapo iya Israele.
Apo Ibuuku lya Abapingushi lyaba lubali lwa cebo ca kwa Lesa icakwatisha amaka, lilatunonsha apakalamba. (AbaHebere 4:12) Amalyashi ya kucincimusha ayalembwa muli ili buuku yatulenga ukwishiba imibele ya kwa Lesa. Ifyo tusambililamo filakosha icitetekelo cesu no kutwafwa ukwikatisha ku “bumi ubwine bwine,” e kutila ubumi bwa muyayaya mu calo cipya ica kwa Lesa ico alaya. (1 Timote 6:12, 19; 2 Petro 3:13) Ifyo Yehova apususha abantu bakwe cilangililo ca fyo Umwana wakwe Yesu Kristu akapususha abantu abengi nga nshi ku ntanshi.
MULANDU NSHI KWABELELE ABAPINGUSHI?
Ilyo imfumu sha calo ca Kanaani shacimfiwa ku mulalo uwaletungululwa na Yoshua, umukowa umo umo uwa kwa Israele waya ku bupyani bwabo no kupyana icalo. Lelo, abena Israele balifililwe ukupyanununa abekashi ba muli cilya calo. Ukufilwa ukubapyanununa kwali citeyo icine cine ku bena Israele.
Inkulo iyakonkapo pa numa ya mfwa ya kwa Yoshua ‘taishibe Yehova nangu mulimo wine acitiile Israele.’ (Abapingushi 2:10) Kabili, abantu batendeka ukufishanya na bena Kanaani no kubombela imilungu yabo. E ico Yehova asuminisha abena Israele ukutitikishiwa ku balwani babo. Lelo lintu ukutitikisha kwacilamo, abana ba kwa Israele balilila kuli Lesa wa cine ku kwafwiwa. Ni lintu kuli imipepele, imikalile, ne mitekele ya musango yu e lyo ilyashi lya bapingushi abo Yehova aimishe ku kupususha abantu bakwe ukufuma ku balwani babo litendeka.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
1:2, 4—Mulandu nshi Yuda asalilwe ukuba umukowa wa kubalilapo ukukwata impanga iya-akanishiwe kuli wene? Ili shuko lifwile ukupeelwa ku mukowa wa kwa Rubene, ibeli lya kwa Yakobo. Lelo ilyo Yakobo ali mupepi no kufwa alandile mu kusesema ukuti Rubene tali na kupulamo pali bambi pa mulandu wa kuti alilufishe ububeli bwakwe. Simeone na Lebi, abacitile ifintu mu bunkalwe, bali no kupashilwa muli Israele. (Ukutendeka 49:3-5, 7) Kanshi uwakonkelepo ukuti apokelele ubu bupyani ali ni Yuda, umwana mwaume walenga bune uwa kwa Yakobo. Simeone, uwailile pamo na Yuda, apokelele impanga inono iyasalangene mu kati ka calo icikalamba conse ica kwa Yuda.a—Yoshua 19:9
1:6, 7—Mulandu nshi baputwilile ifikumo ne fikondo fikalamba ifya mfumu shacimfiwe? Umuntu ushakwete ifikumo ne fikondo fikalamba cilemoneka ifyo taali uwafikapo ukuya ku bulwi. Ukwabula ifikumo, umushilika te kuti ekate ulupanga nelyo ifumo. Kabili ukukanakwata ifikondo fikalamba kuti calenga umuntu ukufilwa ukwiminina bwino bwino.
Ifyo Twingasambililako:
2:10-12. Tufwile ukulasambilila Baibolo lyonse pa kuti ‘tatulabile fya kutesa fya kwa Yehova.’ (Amalumbo 103:2) Abafyashi balekabila ukusambilisha icine ca mu Cebo ca kwa Lesa mu mitima ya bana babo.—Amalango 6:6-9.
2:14, 21, 22. Yehova alasuminsha ifyabipa ukucitikila abantu bakwe bacintomfwa pa kuti abasalapule, abalopolole, kabili no kubacincisha ukubwelela kuli wene.
YEHOVA AIMYA ABAPINGUSHI
IIyashi lisuma pa fyo abapingushi babombele litendeka na fintu Oteniele apwishishe ukutekwa kwa bena Israele pa myaka 8 ku mfumu ya Mesopotamia. Ukubomfya umucenjelo walekabila ukushipa, Umupingushi Ehudi aipaya Egelone imfumu yaina iya bena Moabu. Shamigari uwashipa aipaya abaPelishiti 600 eka fye ukubomfya ica kusoswelako ing’ombe. Baraki na baume bakwe 10,000 ababula ifyanso fine fine pa kukoseleshiwa na kasesema mwanakashi Debora, kabili pa kwafwiwa na Yehova bacimfishe abashilika ba maka aba kwa Sisera. Yehova aimya Gideone na baume bakwe 300 kabili abalenga ukucimfya abena Midiani.
Ukupitila muli Yefta, Yehova alubula abena Israele ku bena Amone. Tola, Yairi, Ibsani, Elone, na Abdone na bo bali pa baume 12 abapingula Israele. Inshiku sha Bapingushi shalekelesha na Samsone, uwalwa na baPelishiti.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
4:8—Cinshi Baraki akoselepo ukuti asende kasesema mwanakashi Debora no kuya nankwe ku bulwi? Cilemoneke fyo Baraki aleumfwa kwati tafikilepo ukuya eka ku kulwisha umulalo wa kwa Sisera. Ukuba pamo na kasesema kuti kwamusansamusha pamo na baume bakwe ukuti Lesa alebatungulula kabili ici kuti cabalenga ukuicetekela. Ukukosapo kwa kwa Baraki ukuti Debora aye nankwe, kanshi, takwali bunake lelo kwali kulangisha icitetekelo icakosa.
5:20—Ni mu nshila nshi intanda ukufuma ku muulu shalwilile Baraki? Baibolo tailanda nga ici casanshishemo ukwafwa kwa bamalaika, imfula ya mabwe ya cine cine iyo abaume ba mano aba kwa Sisera balemonwa nga mashamo, nelyo ukusobela kwa bakapendula wa ntanda ukwa kwa Sisera ukwafililwe ukubomba. Ukwabula no kutwishika, Lesa aliponenemo no kubafwa.
7:1-3; 8:10—Mulandu nshi Yehova alandile kuti abaume 32,000 aba kwa Gideone balifulishe ukulwisha umulalo wa balwani babo abali 135,000? Ici cali ni pa mulandu wa kuti Yehova alepeela Gideone na baume bakwe ukucimfya. Lesa tafwaile ukuti batontonkanye fyo ni ku maka yabo e ko bacimfishe abena Midiani.
11:30, 31—llyo Yefta alelapa umulapo, bushe aletontonkaya ukupeela umuntu ilambo? Yefta tatontonkenye fyo, pantu Amalango yatile: “Ekasangwa muli imwe uupisho mwana wakwe umwaume napamo umwana wakwe umwanakashi mu mulilo.” (Amalango 18:10) Lelo Yefta aletontonkanya pa muntu te pa nama iyo. Inama ishali ishalinga ukupeelwe lambo tashalesungwa mu mayanda ya bena Israele. Ukupeela ilambo lya nama takwali ukwaibela ica kuti Yefta alapilenapo. Yefta alishibe ukuti uwali no kufuma mu ng’anda yakwe ku kumukumanya kuti aba umwana mwanakashi wakwe wine. Uyu ali no kupeelwa “nge ca kuninika.” Ali no kulabombela fye Yehova eka umwashila.
Ifyo Twingasambililako:
3:10. Pa kuti umuntu atunguluke lwa ku mupashi, alekabila umupashi wa kwa Yehova , te mano ya buntunse.—Amalumbo 127:1.
3:21. Ehudi alibomfeshe ulupanga lwakwe bwino bwino kabili mu kushipa. Tufwile ukucenjela pa kubomfya “ulupanga lwa mupashi, e kutila, icebo ca kwa Lesa.” E kutila tufwile ukubelenga Amalembo ukwabulo mwenso ilyo tuleshimikila.—Abena Efese 6:17; 2 Timote 2:15.
6:11-15; 8:1-3, 22, 23. Kuti twasambililako ifintu fitatu ifyakatama ku fyo Gideone alangishe ubufuuke: (1) Ilyo twapeelwa umulimo wacindama, tufwile ukumona ifyo tukabomba uyo mulimo ukucila ukulatontonkanya pa kulumbuka nelyo ubucindami tukakwata pa mulandu wa cifulo cine ico. (2) Ukulangisha ubufuuke ilyo tulebomba na bantu abatemwa ukuumana, e cintu ca mano ukucita. (3) Ubufuuke bulatucingilila ku kukanafwaya ukuti tube intungulushi.
6:17-22, 36-40. Na ifwe bene tufwile ukuba abacenjela kabili ‘te kusumina icebo conse icapuutwamo.’ Lelo, tulekabila ‘ukwesha ifyebo fyapuutwamo tumone nga fyafuma kuli Lesa.’ (1 Yohane 4:1) Pa kuti eluda mupya uwa Bwina Kristu ashininkishe ukuti ukufunda alefwaya ukupeela kushimpilwe pa Cebo ca kwa Lesa afwile ukwipusha baeluda babelesha.
6:25-27. Pa kukanakalifya bakakaanya bakwe na pashilingile, Gideone ali uwashilimuka. Ilyo tulebile mbila nsuma, tufwile ukucenjela mu nshila tulandilamo pa kuti tatukalifye bambi na pashilingile.
7:6. Ilyo tulebombela Yehova tufwile ukupala abaume ba kwa Gideone 300—tufwile ukuba abalola.
9:8-15. Kuti caba buwelewele ukuituumika no kufwaisha ubutungulushi!
11:35-37. Ica kumwenako cisuma ica kwa Yefta ukwabula no kutwishika calyafwile umwana wakwe umwanakashi ukulundulula icitetekelo cakosa no mupashi wa kuipeelesha. Abafyashi pali lelo kuti baba ne ca kumwenako ca musango yo ku bana babo.
11:40. Ukutasha umuntu uwaitemenwa ukubomba umulimo wa kwa Yehova kuti kwamukoselesha.
13:8. Abafyashi pa kusambilisha abana babo, bafwile ukupepa kuli Yehova ukuti abatungulule no kubafwa ukukonka inshila shakwe.—2 Timote 3:16.
14:16, 17; 16:16. Ukupatikisha umuntu ukucita cimo ukupitila mu kulila no kutefya kuti kwaonaula bucibusa.—Amapinda 19:13; 21:19.
IMILANDU IMBI IYACITIKE MU ISRAELE
Mu ciputulwa ca kulekelesha ice buuku lya Abapingushi mwaba amalyashi yabili ayapulamo. Ilya kubalilapo lilanda pa mwaume we shina lya Mika, uwapangile akalubi no kukabika mu ng’anda yakwe no kwingisha umwina Lebi incito ya bushimapepo. Pa numa ya konaula umusumba wa Laishi, nelyo Leshemu, abena Dani bakuulile umusumba wabo no kuwinika Dani. Ukubomfya akalubi ka kwa Mika na shimapepo wakwe, bapangile umusango wa kupepa na umbi mu Dani. Cimoneka kwati umusumba wa Laishi wacandilwe ilyo Yoshua talafwa.—Yoshua 19:47.
Ilyashi lyalenga bubili, lyaishilecitika pa numa fye ya mfwa ya kwa Yoshua. Ukucenda umwanakashi ukwacitilwe ne bumba lya baume ba mu mukowa wa kwa Benyamini aba mu Gibea e kwapene kuletelele umukowa onse ku kuloba. Abaume fye 600 e bapuswike. Lelo ukwangufyanya ukucitapo cimo kwalenga ukuti bakwate abakashi, na baume babo aba bulwi bafula bafika mupepi na 60,000 pa nshita Davidi aba imfumu.—1 Imilandu 7:6-11.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
17:6; 21:25—Nga ca kuti ‘umuntu onse alecite cawama mu menso yakwe,’ bushe ici calengele kube icimfulumfulu? Awe nakalya, pantu Yehova alicitileko fimo ifyakumanina ku kutungulula abantu bakwe. Alibapeele Amafunde na bashimapepo ku kubasambilisha inshila shakwe. Ukubomfya Urimu na Tumimu, shimapepo mukalamba kuti aipusha Lesa pa milandu yacindama. (Ukufuma 28:30) Kabili umusumba onse walikwete abaume bakalamba abafikapo abalefunda bwino abantu. Umwina Israele nga akonka ishi nshila Lesa apekenye, kampingu wakwe aletungululwa bwino. ‘Ukucite cawama mu menso yakwe’ muli iyi nshila kwalefumamo ubusuma. Lelo, ifya kufumamo fyalebipa ngo muntu asuula Amafunde no kukonka ukupingulapo kwakwe umwine ukukuma ku myendele ne mipepele.
20:17-48—Mulandu nshi Yehova asuminishishe abana ba kwa Benyamini ukucimfya imikowa imbi iya kwa Israele imiku ibili nangu cingatila abana ba kwa Benyamini e balekabila ukukandwa? Pa kusuminisha imikowa ya busumino iya kwa Israele ukucimfiwa icabipisha Yehova afwaile ukumona nga balefwaisha ukufumya ububi mu Israele.
Ifyo Twingasambililako:
19:14, 15. Pa kubulwa icileela, abena Gibea balangishe ukuti bali no bunake. Abena Kristu bakonkomeshiwa ‘ukutwalilila ukuba ne cileela.’—Abena Roma 12:13.
Ukulubulwa Ukupalamishe
Nomba line fye, Ubufumu bwa kwa Lesa ukubomfya Kristu Yesu bukonaula icalo cabipa no kuleta ukulubuka ku bantu batambalala na ba mpomfu. (Amapinda 2:21, 22; Daniele 2:44) ‘Bonse abalwani ba kwa Yehova bakaloba, lelo abamutemwa bakaba ngo kufuma kwa kasuba mu maka ya kako.’ (Abapingushi 5:31) Lekeni tube pali abo abatemwa Yehova pa kubomfya ifyo twasambilila mwi buuku lya Abapingushi.
Icishinka cacindama icakomailwapo mu lyashi lya Bapingushi ca kuti: Ukumfwila Yehova kutungulula ku mapaalo yakalamba, lelo ukukanamumfwila kufumamo akayofi. (Amalango 11:26-28) Ifyo cacindama ukuti tube “aba cumfwila ku mutima” ku kufwaya kwa kwa Lesa uko asokolola kuli ifwe!—Abena Roma 6:17; 1 Yohane 2:17.
[Futunoti]
a Abena Lebi tabapeelwe ubupyani mu Calo Calaiwa kano fye imisumba 48 iyasalangene mpanga yonse mu Israele.
[Mapu pe bula 25]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)
“Yehova aimishe abapingushi, na bo babapuswishe mu minwe ya balebapomona.”—Abapingushi 2:16
ABAPINGUSHI
1. Otaniele
2. Ehudi
3. Shamigari
4. Baraki
5. Gideone
6. Tola
7. Yairi
8. Yefta
9. Ibsani
10. Elone
11. Abdone
12. Samsone
DANI
MANASE
NAFTALI
ASHERA
SEBULUNI
ISAKARI
MANASE
GADI
EFRAIMU
DANI
BENYAMINI
RUBENE
YUDA
[Icikope pe bula 26]
Finshi mwasambilila kuli filya Baraki apamfishe ukuti Debora aye nankwe ku bulwi?