“Inshita ya Kwikala Tondolo”

IPINDA lya kale ilya ku kabanga ka Asia litila: “Ukulanda kwawama nga silfere, lelo ukwikala tondolo kwawamisha nga golde.” Dikishonari ya nsoselo ne milumbe (Brewer’s Dictionary of Phrase and Fable) ilondolola ukuti ipinda lya mu ciHebere ilyapalana ne li lyena litila: “Nga ca kuti ishiwi kuti lyashitwa pe shekele limo, ukwikala tondolo kwena kuti kwashitwa pa mashekele yabili.” Solomone, Imfumu ya mano iya bena Israele ba ku kale, na o alembele ati: “Icintu conse calikwata inshita ya ciko, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya muulu . . . inshita ya kwikala tondolo ne nshita ya kusosa.”—Luk. Mil. 3:1, 7.

Ni nshita nshi kanshi iilinga ukwikala tondolo? Ishiwi lya kuti “tondolo” lilasangwamo imiku iingi muli Baibolo. Apo ili ishiwi lisangwa mu Baibolo e po twingamwena ubusuma bwaba mu kwikala tondolo mu mbali shitatu isha mu mikalile ya muntu. Natumone nomba ifyo ukwikala tondolo kulanga ukuti tuli ba mucinshi, ifyo kulanga ukuti twalicenjela no kuti tuleluka, e lyo ne fyo kwingatwafwa ukulaetetula.

Cishibilo ca Mucinshi

Ukwikala tondolo cishibilo ca mucinshi nelyo ubucindami. Kasesema Habakuki atile: “Yehova ali mwi tempele lyakwe ilya mushilo. Pano isonde ponse patalale tondolo ku cinso cakwe!” (Haba. 2:20) Kabili, bakapepa ba cine bafwile “ukulolela ukupususha kwa kwa Yehova, ukumulolela mu mutalalila.” (Inyimbo 3:26) Kemba wa malumbo na o aimbile ati: “Ba tondolo kuli Yehova kabili utekanye pa kumulolela. Wikalipa pa muntu onse uuletunguluka.”—Amalu. 37:7.

Bushe kuti twalumbanya Yehova ukwabula ukulanda? Taleni tontonkanyeni, bushe inshita shimo ilyo twatamba ifisuma ifyo Lesa apanga, tacitupesha amano ica kuti twakankamana fye twabulwa na mashiwi? Kanshi nga tuletontonkanya pa fipesha amano fya musango yo ninshi tulelumbanya Kabumba mu mitima yesu. Kemba wa malumbo Davidi atendeke ulwimbo lwakwe lumo na mashiwi ya kuti: “Kuli imwe kwaba ukutasha—ukuba tondolo—, mwe Lesa, mu Sione; kabili kuli imwe e ko umulapo ukafishiwa.”—Amalu. 65:1.

Filya Yehova alinga ukucindika, e fyo tufwile no kucindika ifyo asosa. Katulangilile: Ilyo Mose, kasesema wa kwa Lesa alelanda ku bena Israele amashiwi ya kubalaya, ena pamo na bashimapepo, akoseleshe bonse abalekutika ati: “Ikala tondolo . . . we Israele, . . . kabili muleumfwila ishiwi lya kwa Yehova Lesa wenu.” Nangu fye bana ba bena Israele, ilyo balongana pamo na bafyashi babo, balekabila ukulakutikisha ilyo Amafunde ya kwa Lesa yalebelengwa. Mose atile: “Longanyeni abantu, abaume na banakashi na banono . . . pa kutila . . . basambilile.”—Amala. 27:9, 10; 31:11, 12.

Na lelo line calilinga ukuti bakapepa ba kwa Yehova balekutikisha ifyebo bomfwa pa kulongana, ukusanshako ne fyo bomfwa pa kulongana kukalamba! Bushe kuti twatila twalicindika Icebo ca kwa Lesa ne cilonganino cakwe ica pano isonde nga ca kutila kalanda aletulondolwela icine ca mu Baibolo, e lyo ifwe twikalile fye ukulatepeleshanya? Ilyo tuli mu kulongana, ni nshita ya kwikala tondolo no kulakutika.

Nangu ni lintu tulelanshanya na banensu, nga tulekutika ninshi tuli ba mucinshi. E fyo na Yobo alecita. Aebele abalemupeela imilandu ati: “Nsambilisheni, na ine nalaikala tondolo.” Yobo ali-itemenwe ukwikala tondolo no kulakutika ilyo abanankwe balelanda. Kabili ilyo inshita ya kulanda yafikile, na o abalombele ukuti: “Talaleni, lekeni nine nsose.”—Yobo 6:24; 13:13.

Cishibilo ca Kucenjela ne ca Kwiluka

Baibolo itila: “Uulama akanwa kakwe alicenjela.” “Umuntu uwiluka sana ena atalala fye tondolo.” (Amapi. 10:19; 11:12) Moneni ifyo Yesu alangile ukuti ali uwacenjela kabili uwiluka ukupitila mu kwikala tondolo. Ilyo ailwike ukuti tapali nangu cimo ico abalwani bakwe bali no kumfwa nangu alande shani, “Yesu aikele fye tondolo.” (Mat. 26:63) Inshita imbi, ilyo balemulubulwisha pa ntanshi ya kwa Pilato, Yesu “tayaswike nangu cimo.” Apo ali uwacenjela, alekele imilimo abombele ukuti eyo imulandileko.—Mat. 27:11-14.

Ca mano nga nshi ukulama akanwa, maka maka ilyo batukalifya. Ipinda limo litila: “Uukokola ukukalipa muntu uwiluka nga nshi, lelo uushatekanya alanga ukuti mupumbu.” (Amapi. 14:29) Ukukanatekanya pa kwasuka ilyo kuli umulandu kuti kwalenga umuntu ukulanda ifya kuti pa numa alalanguluka ati, ‘Cinshi nacilandila filya.’ Nga caba ifyo, imilandile yesu kuti yaumfwika iya buwelewele ku baleumfwa, kabili te kuti tube no mutende mu mutima.

Ukusala ifya kulanda ilyo tuli pa bantu babipa, cishibilo ca kuti twalicenjela. Nga ca kuti ilyo tuleshimikila abantu batendeka ukutuseka, nalimo kuti cawama ukukanabasuka. Kabili, inshita shimo cisuma ukwikala fye tondolo pa kutila cimoneke ukuti tatulesuminishako imipuulwe ya nsele nelyo imilandile yabipa iya bantu tusambilila nabo nelyo abo tubomba nabo. (Efes. 5:3) Kemba wa malumbo alembele ati: “Nkalama akanwa kandi ku ca kukakako, ilyo umubifi acili pa ntanshi yandi.”—Amalu. 39:1.

Umuntu “uwiluka sana” tasokolola inkama. (Amapi. 11:12) Umwina Kristu wa cine talanda icilandelande amalyashi ya nkama. Baeluda e bafwile ukucenjela sana ukukanasokolola inkama. Ne ci cikalenga aba mu cilonganino ukubacetekela.

Nangu ca kutila umuntu nga ali tondolo tafumya ishiwi, ukuba tondolo kusuma sana. Kalemba umo umuNgeleshi Sydney Smith alembele pa muntu umo uwa mu nkulo yakwe ati: “Aleshiba inshita ya kwikala tondolo, ne ci cilenga ukuti ukulanshanya nankwe kube ukusuma.” Ca cine, ilyo abantu babili balelanshanya bafwile ukulalekanina. Umuntu uwaishiba ukulanshanya afwile ukulakutika ilyo bambi balelanda.

Solomone asokele ati: “Mu bwingi bwa fyebo tamubula icilubo, lelo uulama akanwa kakwe alicenjela.” (Amapi. 10:19) Kanshi, ukukanafusha ifya kulanda, kuti kwalenga umuntu ukukanasosa ifya buwelewele. Na kuba, “nangu fye muwelewele, ilyo aikala tondolo, akamoneka uwa mano; uushasamuna akanwa na o, akamoneka uwa mucetekanya.” (Amapi. 17:28) Kanshi, natulepepa kuli Yehova ukuti ‘atupeele uwa kulinda imilomo yesu.’—Amalu. 141:3.

Kuti Kwatwafwa Ukulaetetula

Amalembo yatweba ukuti umuntu uucita ifyalungama, “abelenga amafunde [ya kwa Lesa] no kulayatontonkanyapo akasuba no bushiku.” (Amalu. 1:2) Baibolo ya The Amplified Bible yena itila: “Aba no mute wa kwetetula . . . mu Mafunde [ya kwa Lesa] . . . akasuba no bushiku.” Finshi fikabilwa pa kutila umuntu ale-etetula bwino?

Isaki, umwana wa kwa Abrahamu, “mu nshita ya cungulo, aile ale-endauka mu mpanga pa kuti etetule.” (Ukute. 24:63) Pa kutila etetule bwino, asalile inshita kuba tondolo e lyo ne cifulo icaba tondolo. Imfumu Davidi na yo yale-etula mu bulinde bwa bushiku ilyo kuba tondolo. (Amalu. 63:6) Nangu fye ni Yesu uwali uwapwililika aleibikilishako ukusanga inshita ya kuba eka no kulaetetula. Pa kucita ifi alefuma pa mabumba ya bantu no kuya eka mu mpili, mu matololo, na ku ncende fye shimbi ukwa kuti aliko fye eka.—Mat. 14:23; Luka 4:42; 5:16.

Umuntu nga alesangako utushita twa kwikala tondolo, ubumi bwakwe bulawama. Ukwikala tondolo kuti kwalenga umuntu ukuibebeta, na kuba ukuibebeta kwine uku kulakabilwa nga nshi pa kuti umuntu awamyeko umo ashicita bwino. Ukwikala tondolo kuti kwalenga umuntu ukuba no mutende mu mutima. Ukulaetetula pa nshita kuba tondolo kuti kwalenga twaba abafuuka kabili abaicefya kabili kuti kwalenga twalabika sana amano ku fintu ifyacindama sana mu mikalile yesu.

Nangu ca kuti tondolo musuma, lelo kwaliba ne “nshita ya kusosa.” (Luk. Mil. 3:7) Bakapepa bene bene aba kwa Lesa balebombesha ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa “ku bantu bonse aba pe sonde.” (Mat. 24:14) Ne ci cilelenga impendwa ya bantu abalepepa Lesa ukulafulilako. (Mika. 2:12) Kanshi, natuilunde ku bantu abacincila mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu kabili abalelanda pa milimo yapesha amano iya kwa Lesa. Ilyo tulebombako uyu mulimo wacindama, lekeni imikalile yesu na yo ilelanga ukuti twalishiba ukutila, inshita shimo, ukwikala tondolo kusuma.

[Icikope pe bula 3]

Ilyo tulelongana, tufwile ukulakutika no kusambilila

[Icikope pe bula 4]

Ukwikala tondolo e kufwaikwa ilyo batupontela mu mulimo wa kushimikila

[Icikope pe bula 5]

Ukwikala tondolo e kukabilwa pa kuti twetetule