“Sekelela no Mukashi wa ku Bulumendo Bobe”

“Sekelela no mukashi wa ku bulumendo bobe . . . Cinshi wingafukatilile cifuba ca kwa cilende?”—AMAPINDA 5:18, 20, NW.

1, 2. Mulandu nshi twingasosela ukuti Lesa alipaala ukupanga icupo ukuba pa balume na bakashi?

BAIBOLO taipita mumbali nga ilelanda pa kupanga icupo. Pa Amapinda 5:18, 19 patila: “Leka akamfukumfuku kobe kabe akapaalwa, kabili sekelela no mukashi wa ku bulumendo bobe, insebula nkota iyatemwikwa kabili imbushi yayemba iya mu mpili. Leka amabele yakwe yalekusekesha lyonse. Upeshiwe amano pe ku kutemwa kwakwe.”

² Pano ishiwi lya kuti “akamfukumfuku” lilosha ku fyo abaupana baipakisha ukupanga icupo. Kwalipaalwa pantu icitemwiko no kupanga icupo ukuba pa baupana bupe ukufuma kuli Lesa. Lelo, ukupanga icupo kulingile fye ukuba pa bantu babili abaupana. E mulandu wine Imfumu Solomone iya mu Israele wa ku kale, iyalembele Amapinda, yasosele ukuti: “E ico cinshi ico umwanakashi umweni engakupesesha amano we mwana wandi kabili cinshi wingafukatilile cifuba ca kwa cilende?”—Amapinda 5:20, NW.

 3. (a) Ku ca bulanda, cinshi cilecitika mu fyupo ifingi? (b) Bushe Lesa amona shani ubucende?

³ Pa bushiku bwa bwinga, umwaume no mwanakashi balalapa imilapo ukuti bakulatemwana kabili bakatwalilila ukuba ne cishinka mu cupo. Lelo, ifyupo ifingi filapwa pa mulandu wa bucende. Abafwailisha pa fintu batendeke ukufwailisha pa filecitika mu fyupo kabili bacitile fyo imiku ukucila 25. Ilyo umo apitulwike mu fyo bafwailikishe, asangile ukuti “pa banakashi abaupwa 100, abanakashi 25 ninshi balyulunganapo na baume bambi e lyo pa baume abaupa 100, abaume 44 ninshi balyulunganapo na banakashi bambi.” Umutumwa Paulo atile: “Mwilufiwa. Aba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu abacende, nangu abaume abacita bucilende ubushili bwa cifyalilwa, nangu abaume abalaala na baume banabo . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 6:9, 10) Twaimwena apabuuta ukuti ubucende lubembu ulwabipisha kuli Lesa, kabili Abena Kristu ba cine balingile ukuibaka ku bucende. Cinshi cingatwafwa ukusunga ‘icupo ica mucinshi, no busanshi bwa cupo ubushakowela’?—AbaHebere 13:4.

Cenjeleni ku Mutima Uufutika

 4. Ni nshila nshi ishingalenga Umwina Kristu waupa nelyo ukuupwa ukutendeka ukwenda na bambi mu kukanaishiba?

⁴ Muno nshiku abantu bali-ilekelesha ica kuti abengi “baba na menso ayaisulamo bucende kabili ayashingaleka ukubembuka.” (2 Petro 2:14) Nangu ca kuti balyupa nelyo ukuupwa balatendeka ukwenda na bashili bena mwabo. Mu fyalo fimo abanakashi abengi balabomba incito, kabili ukubombela pamo na baume kwalenga ukuti na baupa nelyo ukuupwa baleenda na bo babomba nabo. E lyo ukulembeshanya kwa pa intaneti nako kwalenga na bakwata sana insoni ukulalansha bambi pa intaneti. Na baupa nelyo ukuupwa nabo balalansha bambi pa intaneti ukwabula ukwiluka ukuti baleipoosa mu bwafya.

5, 6. Bushe umwanakashi umo Umwina Kristu aishileba shani mu bwafya, kabili cinshi tulesambililako?

⁵ Tontonkanyeni pa fyacitikile Umwina Kristu uo twalaita ukuti Mary. Kwashele fye panono baMary nga balicitile ubucende. Abalume babo abashali Inte ya kwa Yehova, tabalebika amano ku ba mu ng’anda yabo. BaMary balebukisha ifyacitike kale ilyo baishibene na balebomba na bena mwabo. Aba baume bali bwino sana, kabili mu kuya kwa nshita, batendeke ukutemwa ifyo baMary basuminemo. BaMary batile: “Bali bwino sana, balipuseneko na balume bandi.” Tapakokwele baMary balitemwanene sana na bo baume. Baletontonkanya ukuti: “Nshicitile ubucende, e lyo aba baume balefwaya sana ukusambilila Baibolo. Limbi kuti nabafwa ukwishiba Lesa.”

⁶ Ilyo bashilacita ubucende, baMary baishileiluka ukuti ifyo batemenwe balya baume kuti fyalenga baulungana nabo. (Abena Galatia 5:19-21; Abena Efese 4:19) Kampingu yabo yalitampile ukubacusha, kabili balipwishishe ubu bwafya. Ifyacitikile baMary filanga ukuti “umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha.” (Yeremia 17:9) Baibolo itukonkomesha ukuti: “Ukucishamo ku kubaka konse, lindo mutima obe.” (Amapinda 4:23) Bushe kuti twabaka shani umutima wesu?

‘Uwacenjela nga Amona Ububi Alabelama’

 7. Pa kwafwa abali na mafya ya mu cupo, kufunda nshi ukwa mu Baibolo ukwingatucingilila?

⁷ Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Uuletila naiminina ndi acenjele epali awa.” (1 Abena Korinti 10:12) Kabili pa Amapinda 22:3 patila: “Uwacenjela amono bubi no kubelama.” Cisuma sana ukutontonkanya pa fyo ifilecitika fingamulenga ukuba mu bwafya ukucila ukuicetekela no kulatontonkanya ukuti: “Tapali icingacitika kuli ine.” Ku ca kumwenako, tamufwile ukuleka umuntu uushili mwaume nelyo umwanakashi munenu uli na mafya mu cupo ukumucetekela sana ica kuti alamweba amafya yonse ayo alepitamo na bena mwakwe. (Amapinda 11:14) Mufwile ukubeba ukuti abo balingile ukulanshanya nabo amafya ya mu cupo, bena mwabo, baeluda, nelyo Abena Kristu bakosoka abaume nangu abanakashi banabo abengatemwa ukubafwa ukupwisha ayo mafya. (Tito 2:3, 4) Kuti twapashanya ifyo baeluda ba mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova bacita. Nga eluda alefwaya ukulanshanya na nkashi, acite fyo pa cifulo apali abantu abengi pamo nga pa Ng’anda ya Bufumu.

 8. Finshi ababomba incito balingile ukucenjelako?

⁸ Nga ni pa ncito, mulesengauka ukubeleshanya sana na bashili baume nelyo abanakashi banenu. Ku ca kumwenako, ukutwalilila ukubomba no ushili mwaume nelyo umwanakashi munenu ilyo bambi benwike kuti kwalenga mwatunkwa. Apantu mwalyupa nelyo ukuupwa, mufwile ukulanga mu milandile yenu na mu fyo mucita ukuti tamufwaya ukulaenda na bashili bena mwenu. Apo mwaliipeelesha kuli bukapepa teti mutemwe bambi ukutendeka ukumulansha. Pa kuti muicingilile mwilasengasenga kabili mulefwala bwino. (1 Timote 4:8; 6:11; 1 Petro 3:3, 4) Ukubika ifikope fya bena mwenu na bana benu mu ofesi yenu kukalamucinkulako no kwishibisha bambi ukuti mwalyupa nelyo ukuupwa kabili mwalitemwa sana abena mwenu na bana. Mulepampamina pa kukanaleka bambi nelyo ukubasuminisha ukuba ne cintemwa kuli imwe.—Yobo 31:1.

“Ipakishe Ubumi Pamo no Mukashi uo Watemwa”

 9. Finshi ficitika ifingalenga bucibusa na bashili bena mwenu ukumoneka kwati busuma ica kutila cayafya no kufumyako amano?

⁹ Pa kubaka umutima tatulingile ukusengauka fye ifintu ifingalenga twacita ubulalelale. Ukutendeka ukwenda no ushili mwina mwenu kulanga ukuti imwe na bena mwenu tamusungana bwino. Nalimo icingalenga ca kuti abalume tababika amano ku bakashi nelyo abakashi balalengulula sana abalume. Ne cingafumamo ca kutila kuti mwamona umuntu umbi ku ncito nangu fye mu cilonganino uwingamoneka kwati nakwata imibele iyo abena mwenu bashakwata. Icingakonkapo, kuti mwatemwana no yo muntu kabili kuti cayafya no kufumyako amano. Ifitwalandapo filanga ukuti aya mashiwi ya mu Baibolo ya cine, ayatila: “Umuntu onse eshiwa ilyo alembulwa no kubelelekwa ku lunkumbwa lwakwe lwine.”—Yakobo 1:14.

10. Bushe abalume na bakashi kuti bakosha shani icupo cabo?

¹⁰ Abaupana tabalingile ukufwaya icitemwiko, bucibusa, nelyo ukutungililwa ilyo ifintu fyafishe ku bashili bena mwabo. Lelo, bafwile ukukosha icitemwiko na bucibusa na bena mwabo. Kanshi mulesangako inshita ya kwikala pamo na bena mwenu, kabili muleumfwana no kutemwana sana. Muletontonkanya pa fyalengele ukuti mutemwane. Muleesha ukwibukisha ifyo mwaleumfwa bwino ilyo mwaleishishanya. Muletontonkanya pa tushita utusuma uto muipakisha na bena mwenu. Mulepepa na kuli Lesa pa kuti alemwafwa. Kemba wa malumbo Davidi apaapaatile Yehova ukuti: “Nengeleni umutima uwasanguluka, mwe Lesa; no kubwekeshapo ukulenga mu kati ka ine umutima uwashangila.” (Amalumbo 51:10) Mulepampamina pa ‘[kuipakisha ubumi, NW] pamo no mukashi uo mwatemwa inshiku shonse sha mweo wenu uwa mupu uo Lesa apeela kuli imwe mwi samba lya kasuba.’—Lukala Milandu 9:9.

11. Bushe ukwishiba, amano, no mucetekanya fyafwa shani ukukosha icupo?

¹¹ Ifingamwafwa sana ukukosha icupo cenu kwishiba, amano, no mucetekanya. Amapinda 24:3, 4 yatila: “Ni ku mano ing’anda ikuulilwa, ni ku mucetekanya ipampamikilwa; kabili ni ku kwishiba imiputule iisushiwamo ifyuma fyonse ifyaumo mutengo kabili ifyawama.” Pa fyuma ifiisula mu ng’anda paba ne mibele iisuma pamo ngo kutemwa, bucishinka, ukutiina Lesa, ne citetekelo. Pa kukwata iyi mibele mulingile ukwishiba Lesa. Kanshi abaupana balingile ukulabelenga sana Baibolo. Nomba, bushe amano no mucetekanya fyacindama shani? Pa kuti tulepwisha bwino bwino amafya ayemako cila bushiku, tulingile ukukwata amano, e kuti amaka ya kubomfya ukwishiba kwaba mu Baibolo. Umuntu uwa mucetekanya aleshiba ifyo umwina mwakwe aletontonkanya ne fyo aleyumfwa. (Amapinda 20:5) Ukupitila muli Solomone, Yehova atila: “We mwana wandi, peepeka ku mano, teyamiko kutwi kobe ku mucetekanya.”—Amapinda 5:1.

Ilyo Kwaba “Ubucushi”

12. Mulandu nshi tushilingile ukupapa ukumfwa ukuti mu cupo mulaba amafya?

¹² Takwaba icupo umushaba amafya. Baibolo yatila abalume na bakashi bakaba “no bucushi mu mubili wabo.” (1 Abena Korinti 7:28) Amasakamika, ukulwala, ukupakaswa, na fimbi kuti fyaleta amafya mu cupo. E ico, lintu kwaba amafya mufwile ukuba ne cishinka ku bena mwenu no kubombela pamo ukupwisha ayo mafya pantu mufwaya ukuteemuna Yehova mu cupo cenu.

13. Ni muli finshi umo abalume na bakashi balingile ukuiceceta?

¹³ Tutile mu cupo muli ubwafya pa mulandu wa kuti abaupana tabasungana bwino, cinshi bengacita? Balingile ukubombesha pa kuti bengapwisha ubwafya. Ku ca kumwenako, nalimo icingalenga ca kuti balabomfya sana amashiwi ya musaalula mu cupo. (Amapinda 12:18) Nge fyo twasambilile mu cipande cafumineko, umusaalula kuti walenga amafya mu cupo. Ipinda lya mu Baibolo litila: “Cawamo kwikala mu calo ca matololo, ukucilo kwikala no mukashi wa lubuli uufiisha ku mutima.” (Amapinda 21:19) Nga muli bakashi, yipusheni ukuti, ‘Bushe imibele yandi e ilelenga ukuti abalume bandi balefilwa ukwikala pa ng’anda?’ Baibolo yeba abalume ukuti: “Muletemwa abakashi benu no kuba ne cipyu kuli bene iyo.” (Abena Kolose 3:19) Nga muli balume, yipusheni ukuti, ‘Bushe icilelenga ukuti umukashi wandi alefwaya bambi ukumusansamusha ni co nshaba ne cikuuku kuli ena?’ Nomba aka te kabepekesho ka kucitila ubucende. Lelo apo ici kuti cacitika, kanshi kuti cawama ukulanshanya amafya ukwabula ukulapita mumbali.

14, 15. Mulandu nshi ukufwaya abashili bena mwenu ukumusansamusha kushingapwishisha amafya mu cupo?

¹⁴ Ukufwaya uushili mwina mwenu ukumusansamusha ilyo muli na mafya mu cupo, te nshila ya kupwishishamo amafya. Bushe cinshi cingafuma mu kumfwana kwa musango yo no ushili umwina mwenu? Bamo kuti batila kuti bapanga icupo icisuma nga nshi. Kuti balatontonkanya abati, ‘uyu nakwata fyonse ifyo mfwaya mu mwina mwandi.’ Lelo, ubu bufi, pantu onse uwingasha umwina mwakwe, nelyo uwingamukoselesha ukuti mushe abena mwenu, ninshi tacindika icupo. Te kuti mube amano ukutontonkanya ukuti mu cupo ca musango yo kuti mwaba insansa.

¹⁵ BaMary abo tulandilepo pa kubala, balitontonkenye sana pa fingafuma mu fyo baleumfwana na balya baume. Balilwike ukuti Lesa kuti aleka ukubapaala kabili te kuti apaale na balya baume. (Abena Galatia 6:7) Batile: “Ilyo natendeke ukutontonkanya pa fyo natemenwe balya baume balebomba na bena mwandi, nailwike ukuti ili nga lishuko lya kuti aba baume basambilile icine, ninshi ndebacilikila. Nga twabembuka abengakalipwa bengi kabili kuti twapunwisha bambi.”—2 Abena Korinti 6:3.

Icingatwafwa Sana Ukukanacita Ubucende

16. Finshi fifuma mu bucende?

¹⁶ Baibolo itusoka ukuti: “Imilomo ya mwanakashi umbi umbi itonyo luto, no kulanda kwakwe kwatelela ukucila amafuta, lelo pa numa alula nga malulu, atwa ngo lupanga ulwatwila kubili kubili.” (Amapinda 5:3, 4) Mu bucende mulafuma ifibi kabili kuti fyafisha no muntu ku mfwa. Fimo ififuma mu bucende ni fi, kampingu kuti ilemucusha, kuti mwayambula amalwele ya mu bulalelale, kabili abalume nelyo abakashi benu kuti bakalifiwa nga nshi. E mulandu wine cawamina ukusengauka ukucita ifintu ifingalenga twacita ubucende.

17. Mulandu nshi uukalamba uo tushilingile ukucitila ubucende?

¹⁷ Umulandu uukalamba cabipila ukucita bucende wa kuti Yehova, Katendeka wa cupo kabili uwapeele abantu ubupe bwa kulaipakisha ukupanga icupo, alipata ubucende. Ukupitila muli kasesema Malaki, Yehova atile: “Nkapalama kuli imwe ku kucito bupingushi; kabili nkabe nte iyayanguka . . . pa ba bucende.” (Malaki 3:5) Kabili ilyo Amapinda 5:21 yalanda pa fyo Yehova amona abantu, yatila: “Pantu pa mulola wa menso ya kwa Yehova e pabe mibele ya muntu, na o alinga amakuba yakwe yonse.” Na kabushe, “ifintu fyonse fyaba ubwamba kabili fyaba pa mbilibili ku menso ya uyo tukalubululako.” (AbaHebere 4:13) Kanshi icingatwafwa sana ukukanacita ubucende kwishiba ukuti, te mulandu ne fyo twingesha ukufishilisha ifyo twacita ku bantu bambi na ku bena mwesu, Yehova ena alamona ifyo tucita kabili ubucende bulonaula bucibusa bwesu na ena.

18, 19. Cinshi tusambililako ku cacitikile Yosefe na muka Potifari?

¹⁸ Icacitikile Yosefe, mwana Yakobo, cilanga ukuti ukuba bacibusa bene bene aba kwa Lesa e kwingatucingilila ku kucito bucende. Potifari , umwina Egupti uwalebomba kwi sano, alitemenwe sana Yosefe ica kuti amupeele icifulo icikalamba mu ng’anda yakwe. Na kabili, Yosefe “ali uwayembe cata, kabili uwayemba ku kumoneka,” ica kuti muka Potifari atendeke ukulamukumbwa. Cila bushiku alemusembeleka ukuti asendame nankwe, lelo Yosefe alekaana. Cinshi calengele ukuti akaane ukusendama na muka Potifari? Baibolo itweba ukuti: “Alikene. Atile ku mukashi wa kwa shikulu wakwe, Mona, shikulu . . . tatanine nangu cimo kuli ine, kano iwe wine ico uli mukashi wakwe. Nga kanshi ningacita shani ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa?”—Ukutendeka 39:1-12.

¹⁹ Nangu ca kuti Yosefe taupile, ali-isungile uwasanguluka lintu akeene ukusendama na muka mwine. Amapinda 5:15 yeba abaume baupa ukuti: “Nwa amenshi aya mu ca kutapilamo cobe, na yakonkoloka aya mu kati ka cishima cobe.” Muleibaka ku kulaenda na bashili bena mwenu. Muletemwana sana no kukosha icupo cenu, kabili muleesha ukupwisha amafya yonse ayo mwingakwata mu cupo. Lyonse ‘mulesekelela na bakashi ba ku bulumendo bwenu!’—Amapinda 5:18, NW.

Finshi Mwasambilila?

• Bushe Umwina Kristu waupa nelyo ukupwa kuti atendeka shani ukulaenda na bambi mu kukanaishiba?

• Finshi fingafwa umuntu ukuibaka ku kulaenda no ushili mwina mwakwe?

• Cinshi abaupana balingile ukucita nga bali na mafya mu cupo cabo?

• Mulandu nshi uukalamba uo abaupana bashilingile ukucitila ubucende?

[Icikope pe bula 26]

Ku ca bulanda, ku ncito kuti kwalenga abaupa na baupwa ukutendeka ukulaenda na bashili bena mwabo

[Icikope pe bula 28]

‘Ni ku kwishiba imiputule iisushiwamo ifyawama’