“Alishuka Umuntu Uusanga Amano”

SOLOMONE ali ni kalemba wa nshintu, kashila wa mayanda, kabili imfumu ya ku kale iya Israele. Apo indalama alekwata cila mwaka shalecila pa madola amamilioni 200, ali umukankala ukucila ishamfumu shonse isha pe sonde. Uyu mwaume na kabili alilumbwike ku mano yakwe. Namfumu wamutandalile alisungwike ica kuti abilikishe ati: “Mona, nangu hafu tabanongweleleko: amano no kuwama fyalicisha pa lulumbi ulo naumfwile.”—1 Ishamfumu 10:4-9.

Solomone akwete fyonse fibili amano ne fyuma. Ne ci calengele ukuti eshibe bwino icacindeme icine cine pa fyuma na mano. Alembele ukuti: “Alishuko muntu uusanga amano, no muntu uumono mucetekanya; pantu ukusanduluka kwa yako kwawamo kucilo kwa silfere, ne cibwesha ca yako cawamo kucila golde; yene yalyumo mutengo ukucila bakorali, ifibekelwa fyonse tafingapalako.”—Amapinda 3:13-15.

Lelo, ni kwi twingasanga amano? Mulandu nshi yacindamina ukucila ifyuma? Fisuma nshi yakwata? Icipandwa calenga 8 ice buuku lya Amapinda, ico Solomone alembele, cilasuka ifi fipusho mu nshila yawamisha. Mulya amano yaimininwako ngo muntu, kwati yalelanda no kucita ifintu. Kabili amano ayene yalasokolola ubusuma no bucindami bwa yako.

‘Yalabilisha’

Icipandwa 8 ica Amapinda citendeka ne ci cipusho: “Bushe te Mano ayabilisha, no Mucetekanya uusansule shiwi lya uko?”a Ca cine, amano no mucetekanya fitwalilila ukubilisha, lelo fyalipusanako no mwanakashi cisenene uwendauka mu mfifi no kutepelesha amashiwi ya kubeleleka mu matwi ya mulumendo wapelwa amano uuli eka. (Amapinda 7:12) “Pa muulu apatumpuka pa mbali ya nshila, muli bakumba e mo yaiminina, ku mbali ya mpongolo, ku bwingililo bwa musumba, apa kwingilila pa miinshi e po yapundula.” (Amapinda 8:1-3) Ishiwi lyakosa ilya mano lilomfwika bwino sana mu fifulo fya cintubwingi—pa mpongolo, muli bakumba, na pa miinshi ya kwingilila mu musumba. Abantu kuti baumfwa ili shiwi ukwabula ubwafya no kwankulako.

Nani wingakaana ukuti amano ya bulesa ayaba mu Cebo capuutwamo ica kwa Lesa, Baibolo, yalasangwa ku bengi abafwaya ukuyanonka? Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Baibolo e citabo cibelengwa sana.” Cisosa no kuti: “Baibolo e citabo casabankanishiwa sana pa fitabo fyonse. Na kabili Baibolo yalipilibulwa imiku iingi, kabili mu ndimi ishingi, ukucila ifitabo fyonse.” Apo Baibolo iyakumanina atemwa iyakwata fye imbali shimo ilasangwa mu ndimi shikalamba ne shinono ukucila pali 2,100, ukucila pa mapesenti 90 aya bantu balikwata Icebo ca kwa Lesa, conse nelyo fye imbali shimo isha ciko mu lulimi balanda.

Inte sha kwa Yehova shilabilisha ubukombe bwa mu Baibolo mpanga yonse. Balicincila ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa no kusambilisha abantu icine cisangwa mu Cebo ca kwa Lesa mu fyalo 235. Impapulo shabo ishilanda pali Baibolo, Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulusabankanishiwa mu ndimi 140, na Loleni!, iipulintwa mu ndimi 83, lumo na lumo lulananishiwa ukucila pa mamilioni 20. Cine cine amano yalabilikisha mu fifulo fya cintubwingi!

“Ishiwi Lyandi Lili ku Bantunse Bonse”

Amano yemininwako ngo muntu yatendeka ukusosa ayati: “Kuli imwe, mwe baume, ndeita, ne shiwi lyandi lili ku bantunse bonse. Cetekanyeni ku kucenjela, mwe bapelwa amano, na imwe mwe bashaishiba, cetekanyeni ku mutima wa mano.”—Amapinda 8:4, 5.

Ukubilikisha kwa mano kulomfwika konse konse. Kulaalika abantu bonse. Na bapelwa amano balalaalikwa ukunonka ukushilimuka, nelyo ukucenjela, na bashaishiba ukuti banonke umucetekanya. Cine cine, Inte sha kwa Yehova shalisumina ukuti Baibolo citabo ca bantu bonse kabili ukwabula akapaatulula, shilesha na maka ukukoselesha onse uo shakumanya ukubelenga Baibolo no kusanga amashiwi ya mano ayabamo.

“Icine e co Akanwa Kandi Kalanda”

Amano yatwalilila ukupaapaata ayati: “Umfweni, pantu ndesose fya bucilongoshi, ne fyasamune milomo yandi fintu fyatambalala; pantu icine e co akanwa kandi kalanda, kabili imilomo ya bufi ya muselu kuli ine, ifyebo fyonse fya mu kanwa kandi fya bulungami, tamwaba icapotama nangu icapondama.” Ca cine, ifisambilisha amano fyaliwamisha kabili fyalitambalala, fya cishinka kabili fyalilungama. Muli fyene tamwaba ifyapotama nelyo ifyapondama. “Fyonse fiine fyashikimika ku wa mucetekanya, kabili fyatambalala ku basango kwishiba.”—Amapinda 8:6-9.

Amano yalalungika ilyo yakonkomesha ukuti: “Pokeleleni ukusalapulwa, te silfere, kabili pokeleleni ukwishiba ukucila golde uwasoboloka.” Uku kukonkomesha kusuma, “pantu amano yaliwamo kucila bakorali, na fyonse ifyabekelwa tafingapalako.” (Amapinda 8:10, 11) Lelo Mulandu nshi? Cinshi cilenga amano ukuwamo kucila ifyuma?

“Ifisabo Fyandi Fyawamo Kucila Golde”

Ifyo amano yapeela abayakutika fyalicindama ukucila golde, silfere, na bakorali. Amano yalumbula ifi fya bupe ayati: “Ine Mano nalikwato kucenjela, ukwishiba no bupanda nalifisanga ukutiina Yehova e kupato bubi; amatutumuko no kutuuma, ne nshila ibi, na kanwa ka mampuulu, nalifipata.”—Amapinda 8:12, 13.

Amano yalapeela ukucenjela no bupanda ku bayakwata. Uwakwata amano ya bulesa alikwata na katiina kuli Lesa, apo “akatiina ka kuli Yehova e ca kubalilapo ca mano.” (Amapinda 9:10) E co, alipata ico Yehova apata. Amatutumuko, icilumba, inshila shabipa, ne milandile yabipa tafisangwa muli wene. Ukupata icabipa kumucingilila ku kubomfya ubulashi akwata muli bukaitemwe. Fintu cacindama ukuti bakangalila ba mu cilonganino ca Bwina Kristu, pamo ne mitwe ya ndupwa, bafwaye amano!

Amano yatwalilila ukusosa ayati: “Ninkwato kupanda amano, na mano yene; ine, ninkwato mucetekanya na bumpalume. Ni kuli ine ishamfumu shitekelo bufumu, na bakateka bakankaala bashikile fipope mu bulungami. Ni kuli ine bacilolo babela bucilolo, na bakankaala bapingwile calo.” (Amapinda 8:14-16) Pa fisabo fya mano paba ukushilimuka, umucetekanya, na maka—imibele ifwaikwa kuli bakateeka, abalashi bakalamba, na bacilolo. Ababa mu butungulushi na bafunda bambi bakabila sana amano.

Amano yene yene kuti yasangwa kuli bonse. Lelo te bonse bayasanga. Bamo balayakana nelyo ukuyataluka, nangu fye yali mupepi sana na kuntu bekala. Amano yatila: “Ine, abantemwa nalibatemwa, kabili abamfwaya bwangu balansanga.” (Amapinda 8:17) Amano yasangwa fye ku bayafwaya mu mukoosha.

Inshila sha mano shalitambalala kabili shalilungama. Yalalambula abayafwaya. Amano yatila: “Ubucindami no bukata fyaba kuli ine, ne fyuma ifyacilamo no bulungami; ifisabo fyandi fyawamo kucila golde uwalopolwa, ne cibwesha candi ukucila silfere uwasoboloka. Nyenda mu nshila ya bulungami, mu kati ka bakumba ba bupingushi, ku kulenga abantemwa bakwate ifyuma, no kwisusho mwa kututila mwabo.”—Amapinda 8:18-21.

Amano yalapeela imibele yawamisha pamo nga ukucenjela, ubupanda, ukuicefya, ukushilimuka, amano yene yene, no mucetekanya e lyo ne fyuma no mucinshi. Umuntu wa mano kuti anonka ifyuma pa kubomfya inshila shalungama, kabili kuti alunduluka lwa ku mupashi. (3 Yohane 2) Kabili amano yaletela umuntu umucinshi. Na kabili, alekushiwa na fintu akwata no kukwata umutende wa lwa nkati na kampingu iyasanguluka ukulola kuli Lesa. Cine cine, alishuka uusanga amano. Ifisabo fya mano fyalicindama icine cine ukucila golde walopololwa na silfere wasobololwa.

Fintu uku kufunda kwaisa pa nshita yalinga kuli ifwe, apo tuli mu calo umwaikala abatemwe fyuma kabili abapampamina pa kufinonka ukubomfya inshila iili yonse te mulandu ne fingafumamo! Shi twikabala atusuula ubucindami bwa mano, nelyo kukonkelela inshila shalubana isha kunonkelamo ifyuma. Shi twilekelesha ifyo batupekanishisha ifitwafwa ukukwata amano, ne fi fyaba kulongana kwa Bwina Kristu ne sambililo lya pa lwesu ilya Baibolo e lyo ne mpapulo shimbi ishateyanishiwa na “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” pa kufwaya fye ukunonka ifyuma.—Mateo 24:45-47.

“Ukufuma Umuyayaya Nalisansabikwa”

Amano yaimininwako ngo muntu ayasangwa mu cipandwa 8 ica Amapinda tayabomfiwa fye ku kulondolwelamo imibele ya kwelenganya. Mu mampalanya yalosha na ku bubumbo bwacindama ubwa kwa Yehova. Amano yatwalilila ukusosa ayati: “Yehova alimumbile ni ne wa ntanshi wa kulenga kwakwe, nine wa kubalilapo wa milimo yakwe ya ku kale; ukufuma umuyayaya nalisansabikwa, ukufuma ku ntanshi, ku kutendeka kwa calo; ilyo tapali amatenga nalifyelwe, ilyo tapali utumfukumfuku utwapaka amenshi; ilyo impili shali tashilaikata, pa ntanshi ya tupili nalifyelwe, ilyo tapalacitwa pa nshi ne mpanga, nangu ca ntanshi ca fibulungwa fya pano nse.”—Amapinda 8:22-26.

Ifyo amano yaimininwako ngo muntu yalondololwa fyaumfwana bwino ne fyalandwapo pali “Cebo” mu Malembo! Umutumwa Yohane alembele ati: “Mu kutendeka mwali Cebo, kabili Cebo ali pamo na Lesa, kabili Cebo ali ni Lesa.” (Yohane 1:1) Amano yaimininwako ngo muntu mu mampalanya yemininako Umwana wa kwa Lesa, Yesu Kristu, ilyo talaba umuntunse.b

Yesu Kristu “libeli lya ku cibumbwa conse; pantu muli wene e mo fyalengelwe ifintu fyonse mu muulu na pano isonde, ifimoneka ne fishimoneka.” (Abena Kolose 1:15, 16) Amano yaimininwako ngo muntu yatwalilila ayati: “Ilyo [Yehova] apampamike imyulu, ine e ko nali, ilyo abulunganike icinshingwa-ng’anda pa muulu we tenga, ilyo aikeshe amakumbi mu muulu, ilyo akoseshe utumfukumfuku twe tenga, ilyo abikile icipope kuli bemba (ukuti amenshi yepula pa cebo cakwe), ilyo ashilile amashintililo ya calo, e po nali mupepi na kuli wene, umwana wa kulelwa, nali ica kupekelwa cakwe ubushiku no bushiku, uwaleangala ku cinso cakwe mu nshita shonse, uwaleangala pano nse pa calo cakwe, no kupekelwa abana ba bantu.” (Amapinda 8:27-31) Ibeli lya kwa Yehova lyali mupepi na Wishi, ukubombela pamo na wene—Kabumba wakulisha uwa myulu ne calo. Ilyo Yehova Lesa abumbile umuntu wa kubalilapo, Umwana Wakwe alibombeleko uyu mulimo nga Cibinda wa Mulimo. (Ukutendeka 1:26) E mulandu wine Umwana wa kwa Lesa aangilwako sana no kutemwisha abantunse!

“Alishuko Muntu Uumfwa Kuli Ine”

Umwana wa kwa Lesa, uuli mano yaimininwako ngo muntu atila: “Na nomba, mwe bana, umfweni kuli ine; balishuka ababake mibele yandi. Umfweni ukusalapula no kuba aba mano, kabili mwileka amalango yandi. Alishuko muntu uumfwa kuli ine, ukulolela pa fiibi fyandi ubushiku no bushiku, ukulinda pa nceshi sha mwinshi wandi. Pantu uwansanga, asango mweo, no kumono kubishiwa kuli Yehova; lelo uwapusana na ine aifyenga, abampata bonse batemwe mfwa.—Amapinda 8:32-36.

Muli Yesu Kristu e mwaba amano ya kwa Lesa. “Muli uyo mwafiswa ifyuma fyonse ifya mano ne fya kwishiba.” (Abena Kolose 2:3) E co, kanshi natukutikishe kuli wene no kukonka mu makasa yakwe. (1 Petro 2:21) Nga twamukaana ninshi twaifyenga kabili ninshi twatemwa imfwa, pantu “ipusukilo talili muli umbi nakalya.” (Imilimo 4:12) Cine cine natusumine muli Yesu apo eo Lesa atupeela ku kutupususha. (Mateo 20:28; Yohane 3:16) Nga twacite fyo tukakwata insansa pantu ‘tukasango mweo no kumona ukubishiwa kuli Yehova.’

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 26]

Ababa mu butungulushi bakabilwa sana amano

[Ifikope pe bula 27]

Twilekelesha ifyo batupekanishisha ifitupeela amano