2. (a) Ni kuli bani Yehova abomfya Esaya ukulanda ubukombe bwakwe ubwa cisansamushi? (b) Ni shani abaYuda ba busumino “basupilo bulungami”?

² Yehova alanda ku bekashi ba mu Yuda abayalwila imitima yabo kuli wene atila: “Umfweni kuli ine, mwe basupilo bulungami, mwe bafwaya Yehova.” (Esaya 51:1a) ‘Ukusupilo bulungami’ kucitapo cimo. “Abasupilo bulungami” tabakaitunge fye ukuti bantu ba kwa Lesa. Bakulabombesha no kupimpa ukuti babe abalungama no kulakonka ukufwaya kwa kwa Lesa. (Amalumbo 34:15; Amapinda 21:21) Bakaalukila kuli Yehova uwaba e Ntulo yeka fye iya bulungami, kabili ‘bakafwaya Yehova.’ (Amalumbo 11:7; 145:17) Tabakacite ici pa mulandu wa kuti pali iyo nshita tabaishiba Yehova kale nelyo ifya kulanda na wene mwi pepo. Lelo, bakafwaisha ukupalama kuli wene, ukumupepa, ukulanda na wene mwi pepo, no kufwaya wene ukulabatungulula muli fyonse ifyo bacita.

3, 4. (a) “Icilibwe” umwafukwilwe abaYuda nani, kabili “apaimbuluka pa cilindi” nani apo baimbilwe? (b) Mulandu nshi ukwibukisha uko bafumine kukasansamushisha abaYuda?

³ Lelo, abo icine cine basupilo bulungami mu Yuda banono sana, kabili ici napamo kuti cabalenga ukuba no mwenso no kufuupulwa nga nshi. E ico, Yehova pa kubakoselesha abomfya icilangililo ca cilibwe, atila: “Lolesheni icilibwe mwafukwilwemo, apaimbuluka pa cilindi apo mwaimbilwe,

Esaya 51:1b,

“Icilibwe” umwafukwilwe abaYuda ni Abrahamu, icikolwe umo uluko lwa Israele luyumfwila icilumba nga nshi. (Mateo 3:9; Yohane 8:33, 39) E mufyashi, umo abantu ba muli ulu luko bafuma. “Apaimbuluka pa cilindi” ni Sara, uo mwi fumo lyakwe mwafumine icikolwe ca kwa Israele Isaki.

 5. (a) Ni bani Abrahamu na Sara bemininako? Londololeni. (b) Mu kufikilishiwa kwa kulekelesha, ni bani bafuma mu “cilibwe icasansuka”?

⁵ Ukufukulwa mu cilibwe ukwa mampalanya ukwa pali Esaya 51:1, 2 kufwile kwalikwata ukufikilishiwa na kumbi. Amalango 32:18 yeta Yehova uwafyele Israele ati “Icilibwe icasansuka” kabili “Lesa uwashikitike pali [Israele].” Muli aya mashiwi ya kulekeleshako, verbu wa ciHebere umo wine nga ulya usangwa pali Esaya 51:2 uulanda pali Sara ukufyala Israele e wabomfiwa. E ico, mu kusesema Abrahamu emininako Yehova, uwaba e Abrahamu Mukalamba. Umukashi wa kwa Abrahamu, Sara, emininako ukuteyanya kwa kwa Yehova konse ukwa ku muulu ukwa fibumbwa fya ku mupashi, uko mu Malembo ya Mushilo baloshako nga umukashi wa kwa Lesa, nelyo umwanakashi. (Ukutendeka 3:15; Ukusokolola 12:1, 5) Mu kufikilishiwa kwa kulekelesha ukwa ifi fyebo fya kusesema ifya kwa Esaya, uluko ulwafumine mu “cilibwe” ni “Israele wa kwa Lesa,” icilonganino ca Bena Kristu basubwa no mupashi, icafyelwe pa Pentekoste wa mu 33 C.E. Nga filya calondololwa mu fipandwa fya ku numa muli lino ibuuku, lulya luko lwatwelwe muli bunkole bwa Babele mu 1918 lelo mu 1919 lwalibweshiwe no kutunguluka lwa ku mupashi.—Abena Galatia 3:26-29; 4:28; 6:16.