‘Mwilafwaya Ifintu Ifikalamba’

1, 2. (a) Bwafya nshi Baruki akwete mu mwaka walenga 4 ukufuma apo Yehoyakimu atendekele ukuteka? (b)Bushe Yehova ayafwile shani Baruki?

BARUKI uwali kalemba wa cishinka uwa kwa Yeremia alinakile. Umu mwali ni mu mwaka walenga 4 ukufuma apo Imfumu yabipa Yehoyakimu yatendekele ukuteka, nelyo cali nalimo mu 625 B.C.E. Yeremia aebele Baruki ukulemba mwi buuku ilyapombwa, fyonse ifyo Yehova asosele kuli ena pali Yerusalemu na Yuda. Ifi, fyali fyebo ifyo Yehova aebele kasesema Yeremia pa myaka ukucila pali 23 ukwisafika fye na pali ilya ine nshita. (Yer. 25:1-3; 36:1, 2) Baruki tabelengeele abaYuda ifi ifyebo apo pene. Ababelengele umwaka wakonkelepo. (Yer. 36:9, 10) Lelo bushe kwali ifyalesakamika Baruki?

² Baruki ailishenye ati, “We bulanda kuli ine, pantu Yehova nalundako ubulanda ku kukalipwa kwandi! Ninaka pa mulandu wa kuteta kwandi.” Limbi na imwe mwali-ilishanyapo ukuti namunaka, nampo nga uko ukuilishanya kwali fye kwa mu mutima nelyo mwalilandile. Te mulandu ne nshila Baruki ailishanishishemo, Yehova alyumfwile. Uwaishiba ukubebeta imitima ya bantu alishibe icalengele Baruki ukusakamikwa, kabili ukupitila muli Yeremia, Lesa alungike Baruki cikuku cikuku. (Belengeni Yeremia 45:1-5.) Nalimo kuti mwafwaya ukwishiba, icalengele ukuti Baruki anake. Bushe icalengele mulandu wa mulimo bamupeele nelyo bushe mulandu wa fyalecitika pali ilya nshita? Awe nakalya, ubwafya bwali mu mutima wakwe. Baruki ‘alefwaya ifintu ifikalamba.’ Bushe ifi fine fyali ni finshi? Finshi Yehova amulaile nga ca kuti alicitile ifyo amwebele? Kabili finshi twingasambilila ku fyacitikile Baruki?

 3. Cinshi calengele Baruki ukukanabika amano ku fyacililepo ukucindama?

³ Baruki afwile alishibe ifi “fintu ifikalamba.” Uyu kalemba alishibe ukuti “amenso ya kwa [Lesa yalolesha] pa mibele ya muntu. Kabili alamona intampulo shakwe shonse.” (Yobo 34:21) Icalengele Baruki ukulanda ukuti ‘tasangile na pa kutuushisha’ ilyo alelemba amashiwi ya kusesema aya kwa Yeremia te mulandu wa mulimo bamupeele. Lelo fintu alemona ukuti e fyacindama, e kutila ifyali mu mutima wakwe. Pa mulandu wa kuti Baruki abikile sana amano ku kufwaya “ifintu ifikalamba,” e calengele ukuti aleke ukumona ifyakumine ukufwaya kwa kwa Lesa ukuti fyalicililepo ukucindama. (Fil. 1:10) Pali Yeremia 45:5, Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya yalipilibula bwino ishiwi lya ciHebere ukubomfya ishiwi lya kuti “ulefwaya.” Kanshi Baruki alepoosa inshita iikalamba ukulatontonkanya pali ifyo fintu. Ilyo Yehova amusokele ukuti aleke ukutontonkanya pa “fintu ifikalamba,” ninshi kale kale alafitontonkanyapo. Nangu cingatila kalemba wa cishinka uwa kwa Yeremia alecita ukufwaya kwa kwa Lesa, lelo alefwaya ne “fintu ifikalamba.”

4, 5. Mulandu nshi twingalandila ukuti “ifintu ifikalamba” ifyo Baruki alefwaya nalimo fyali kulumbuka no kupeelwa umucinshi, kabili mulandu nshi cawamine ukuti Yehova amusoke?

⁴ Nalimo cimo pa fyo Baruki alefwaisha cali kulumbuka no kupeelwa umucinshi. Nangu ca kuti Baruki ali ni kalemba wa kwa Yeremia, afwile alikwete imilimo na imbi iyo alebomba. Yeremia 36:32, itila Baruki ali ni “kalemba.” Abashula ifya kushulashula balisanga ukuti Baruki alikwete icifulo icikalamba ica bucilolo kwi sano. Na kuba Elishama na o uwali pali bacilolo ba mu Yuda balemwita ati “kalemba.” Apo Baruki na Elishama balebomba incito imo ine, kanshi Baruki na o afwile aleingila “mu muputule wa kuliilamo uwa kwa kalemba” mu “ng’anda ya mfumu.” (Yer. 36:11, 12, 14) Kanshi Baruki afwile ali ni cilolo uwasambilila uwalebombela mwi sano. Seraya, munyina Baruki, e waleangalila inyendo sha mfumu kabili e washindike Imfumu Sidekia pa lwendo lwacindama ulwa ku Babiloni. (Belengeni Yeremia 51:59.) Apo Seraya e waleangalila inyendo sha mfumu, afwile e waleangalila ne fintu fyonse ifyo balebomfya pa bulendo kabili e walesakamana no ko imfumu yali no kwikala ilyo ili pa lwendo. Kanshi alikwete icifulo icikalamba nga nshi.

⁵ Twamona kanshi ukuti umuntu kuti anaka ukulemba libili libili ubukombe ubwa kupingula Yuda pantu alikwete imilimo na imbi iingi. Na kuba filya Baruki aleafwilisha kasesema wa kwa Lesa, limbi nga calengele bamupoka icifulo akwete kabili nga e papwilile incito yakwe. Na kabili tontonkanyeni na pa fyali no kucitika Yehova abongolola ifyo akuulile, nga filya tubelenga pali Yeremia 45:4. “Ifintu ifikalamba” ifyo Baruki alefwaya, nampo nga kunonkelako umucinshi mwi sano nelyo nga kukwata ifyuma, nga fyaishileba fye ifya fye. Nga ca kuti Baruki alefwaya ukukwata icifulo mu buteko ubwali no konaulwa, ninshi Lesa alicitile fye bwino ukumukanya ukulatontonkanya pali ifyo fintu.

6, 7. Nga ca kuti “ifintu ifikalamba” ifyo Baruki alefwaisha fyali fyuma, nga ni bani alepashanya?

⁶ Na kabili pa “fintu ifikalamba” ifyo Baruki alefwaisha napamo pali no kunonka ifyuma. Inko ishali mupepi na Yuda shashintilile sana pa fyuma ne fipe. Abena Moabu batetekele ‘imilimo yabo ne fyuma fyabo.’ Abena Amone na bo e fyo batetekele. Kabili Yehova alengele Yeremia ukulanda ukuti mu Babiloni mwali “ifyuma ifingi.” (Yer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Nangu ca kuti cali ifyo, Lesa alikene isho inko.

⁷ Nga ca kuti ifyuma e fyo Baruki alefwaya, ninshi kanshi cali fye bwino filya Yehova amusokele. Ilyo Lesa ‘atambalike ukuboko kwakwe’ pa baYuda, amayanda yabo na mabala yabo fyalipeelwe ku balwani babo. (Yer. 6:12; 20:5) Tutile e ko muli mu nshiku sha kwa Baruki kabili mwikala mu Yerusalemu. Abekala calo banenu abengi ukubikapo fye na bacilolo, bashimapepo e lyo ne mfumu ine balefwaya ukulwisha abena Babiloni abaisa mu kusansa umusumba. Lelo imwe mwaumfwa ubukombe ukufuma kuli Yeremia buleti: “Bombeleni imfumu ya ku Babiloni no kuba no mweo.” (Yer. 27:12, 17) Bushe ifyuma ifingi ifyo mwakwata mu musumba kuti fyalenga cimwangukile ukukonka ifyo Lesa amweba? Bushe ifyo muletontonkanya pa fyuma kuti fyamulenga ukumfwila ukusoka uko Yeremia alebila nelyo bushe kuti fyalenga mwacita ifyo icinabwingi cilecita? Na kuba, ifipe fyauma umutengo ne fyuma fyonse ifyali mu Yuda na mu Yerusalemu ukusanshako ne fyali mwi tempele fyalisampilwe no kusendwa ku Babiloni. Kanshi ukukwata ifyuma nga takwamwafwile nangu panono. (Yer. 27:21, 22) Bushe finshi twingasambililako?

8, 9. Cinshi mwingalandila ukuti ukupusuka kwa kwa Baruki kwalicindeme nga nshi?

⁸ Nomba natulande pa co Lesa alaile Baruki. Cinshi Baruki ali no kupokelela pa kumfwila ifyo Lesa amwebele? Mweo! Lesa alimwebele ukuti ‘akamupususha.’ (Belengeni Yeremia 45:5.) Bantu fye abanono e bapuswike. Ni bani abo bene? Ni balya abaumfwilile ifyo Lesa abebele ukuti bacimbe ku bena Kaldi. (Yer. 21:9; 38:2) Bamo kuti batila, ‘Bushe ukupusuka e cilambu bali no kupeelwa fye pa kuba ne cumfwila?’

⁹ Tontonkanyeni ifyo ifintu fyali mu Yerusalemu lintu abena Babiloni bashingile umusumba. Baushingile pa inshita iikalamba ica kuti abantu baliculile sana. Ubu bucushi bwapusanako no bwali mu musumba wa Sodomu. Bamo batila ubucushi bwa mu Sodomu bwaliko eyefilya pantu abantu tabaculile pa nshita iikalamba. (Inyimbo 4:6) Baruki alembele ubusesemo bwaleti abaYuda mu Yerusalemu bali no kufwa ku lupanga, ku cipowe, nelyo ku cikuko. Lyena afwile alimweneko ukufikilishiwa kwa ubu busesemo. Ifya kulya mu Yerusalemu fyalipwile. Ala kuti mwaumfwa ububi ukuba mu musumba umo banacifyashi ababa ne “nkumbu” baleipika abana ba kuifyalila no kubalya! (Inyimbo 2:20; 4:10; Yer. 19:9) Lelo Baruki alipuswike. Ukupusuka mu musumba umwali icifulunganya ifyo, cali cilambu icikalamba nga nshi. Ukwabula no kutwishika Baruki afwile alisumine no kukonka ifyo Lesa amwebele ukukanafwaya “ifintu ifikalamba.” Kabili Yehova alimulambwile, pantu alipuswike.—Yer. 43:5-7.

10, 11. Bushe ilyashi lya kwa Baruki lyakuma shani imikalile yesu iya ndakai e lyo na ifwe umo umo?

¹⁰ Nangu ca kuti Baruki alebombesha mu mulimo wa kwa Lesa, inshita imo atendeke ukufwaya “ifintu ifikalamba.” Yehova alimusokele, kabili ici calengele ukuti atwalilile ukuba cibusa wa kwa Lesa no kupusuka. Bushe na ifwe, nga filya cali kuli Baruki, kuti twatunkwa no kukonkelela ifyo imitima yesu ilefwaya, nangu ca kutila tulebombela Yehova?

¹¹ Icali sana mu mutima wa kwa Baruki, cifwile cali ukuipangila ishina. Elenganyeni uko aletontonkanya ukuti: ‘Bushe nkatwalilila ukuba “kalemba”? Bushe nkakwata icifulo icikalamba icacila na pali ici?’ Bushe na ifwe tulatontonkanyapo ifya musango uyu? Ipusheni amuti, ‘Bushe kwaliba ifyo mfwaisha ukucita, nalimo ifyo nshaebako uuli onse, ifyo mona ukuti e fingalenga nkwate incito ya pa muulu pali ino nshita nelyo ku ntanshi?’ Abena Kristu bamo abacaice kuti batontonkanya pa cipusho ca kuti, ‘Bushe ukufwaisha ukusambilila sana pa kuti nkalumbuke no kukwata indalama kuti fyanenga ukulafwaya “ifintu ifikalamba”?’

12. Bushe munyinefwe umo ena, fintu nshi ifikalamba ifyo afwaile pa kuti acindike Yehova, kabili finshi mwingalandapo pa fyo acitile?

¹² Munyinefwe umo uubombela pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ilyo aali ne myaka 15 akwete ishuko lya kuya mu kusambilila pa yuniversiti ukwabula ukulipila. Lelo alikene ili ishuko no kusalapo ukutendeka bupainiya, ica kuti bakafundisha bakwe balipapile. Lelo nangu cali ifyo alitemenwe sana ukusambilila. Aishileba mishonari pa cishi cimo icali ukutali no ko aleikala. Alisambilile ululimi lwa bantu ba pali cilya cishi abacilileko fye panono pali 10,000. Apo tabakwete dikishonari muli ulo lulimi, atendeke ukuilembela amashiwi ne fyo yapilibula. Mu kuya kwa nshita, alisambilile ulo lulimi kabili bamupeele umulimo wa kupilibula impapulo shesu shimo. Pa numa, yalya mashiwi alongenye baishileyabomfya ku kupanga dikishonari ya kubalilapo muli ulo lulimi. Inshita imo aebele abantu abengi abalongene pa kulongana kwa citungu ukuti: “Nga ca kutila nalisumine ukuya ku yuniversiti, fyonse ifyo nali no kusambilila kulya nga fyali fya kundetela fye ululumbi. Ukufika pano, nshakwatapo icipepala icili conse ica masambililo. Lelo pali fyonse ifyo nabomba nshifwailapo umucinshi. Umucinshi onse uya kuli Yehova.” (Amapi. 25:27) Bushe finshi mwingalandapo pa fyo uyu munyinefwe asalilepo ukucita ilyo ali ne myaka 15? Pa myaka iingi, alibomba imilimo iingi mu cilonganino ca kwa Lesa. Nga imwe, mufwaya ukucita finshi mu bumi bwenu? Ukucila ukulaifwaila umucinshi, bushe mulafwaisha ukubomfya ubumi bwenu mu kulumbanya Yehova?

13. Mulandu nshi abafyashi bamo balingile ukutontonkanyapo sana pa mafya Baruki apitilemo?

¹³ Ukufwaila “ifintu ifikalamba” abo twatemwa, nelyo ukufwaya “ifintu ifikalamba” ukupitila mu bo twatemwa kabili abo twingalenga ukucita ifyo tulefwaya tacawama. Nalimo mwalimona uko abafyashi abashili ba Nte bakosapo sana ukufwaya abana babo ukuti bakekale bwino nangu pa kuti bakeseba bakanabesa pa kutila bakaleitakishishapo. Nalimo mwalyumfwapo bamo baleti: “Nshilefwaya umwana wandi akacule nge fyo ncula,” nelyo “ndefwaya umwana wandi akaye ku yuniversiti pa kutila akekale bwino.” Abafyashi Abena Kristu nabo kuti balatontonkanya ifyo fine. Ca cine umuntu kuti alanda ukuti, ‘Nshifwaya ifintu ifikalamba.’ Lelo nalimo kuti alecite fyo ukupitila mu bana. Nga filya fine Baruki atunkilwe ukufwaya ukulumbuka pa kukwata icifulo ica pa muulu e lyo ne ncito iisuma, e fyo no mufyashi engalafwaya sana mu mutima wakwe ukuti e fyo cikabe na ku bana bakwe. Lelo bushe “uubebeta imitima” teti eshibe ifyo muletontonkanya, nga filya fine aishibe ifyo Baruki aletontonkanyapo? (Amapi. 17:3) Bushe tatufwile ukweba Lesa ukubebeta ifyo tutontonkanyapo mu mitima yesu nge fyo Davidi acitile? (Belengeni Amalumbo 26:2; Yeremia 17:9, 10.) Yehova kuti abomfya inshila ishalekanalekana pamo nge li ilyashi pali Baruki, ukutusoka ku mafya ayafuma mu kufwaisha “ifintu ifikalamba.”

14, 15. Bushe ifyuma kuti fyaba shani “ifintu ifikalamba” kuli ifwe?

¹⁴ Elenganyeni ukuti “ifintu ifikalamba” ifyo Baruki alefwaya fyali fyuma. Nge fyo tulandilepo kale, nga ca kutila Baruki alipoosele sana amano ku fyuma ne fipe fyakwe mu Yuda, nalimo nga calimwafishe ukumfwila amashiwi Lesa alandile aya kuti bacimbe ku bena Kaldi. Nalimo, mwalimona ukuti ilingi line umuntu uwa fyuma alashintilila sana pa “fyuma” fyakwe. Lelo Baibolo itila ubucingo ubufuma kuli ifi fintu bwa kwelenganya fye. (Amapi. 18:11) Ababomfi ba kwa Yehova bonse kuti banonkelamo nga ca kuti baletontonkanya pa mashiwi yaba mu Cebo cakwe ayalanda ukuti tatufwile ukutemwisha ifyuma. (Belengeni Amapinda 11:4.) Lelo bamo kuti batila, ‘Bushe kwena te kuti tuipakisheko panono ifyaba mu calo?’

¹⁵ Umwina Kristu nga abika sana amano ku fyuma, kuti fyamulenga alafwaisha sana ifintu ifili no konawilwa pamo na buno bwikashi. Lelo ifyo te fyo Yeremia na Baruki bali. Ilyo papitile imyaka iingi, Yesu asokele abantu abali no kuba abomi ‘ilyo umwana wa umuntu ali no kusokololwa.’ Abebele ati: “Ibukisheni muka Lote.” Na ino ine nshita nacilinga ukucincisha Abena Kristu ukuti: ‘Ibukisheni Yeremia na Baruki.’ (Luka 17:30-33) Nga ca kutila twalapoosa sana amano ku kufwaya ukukwata ifyuma kuti catukosela ukukonka amashiwi ya kwa Yesu. Lelo mwilaba ukuti Baruki alyumfwilile ifyo Lesa amusokele kabili alipuswike.

16. Shimikeni icacitike icilanga ukuti ababomfi ba kwa Lesa tababikile sana amano ku fyuma.

¹⁶ Natulande pa fyo cali kuli bamunyinefwe mu Romania ilyo baKomyunisiti baleteka. Ilyo ababomfi ba buteko balesansa amayanda ya Nte sha kwa Yehova, inshita shimo balesenda ne fipe fya bamunyinefwe sana sana ifyo baishibe ukuti kuti bafishitisha. (Inyimbo 5:2) Bamunyinefwe abengi na bankashi abaletekwa no bu buteko balilufishe ifipe fyabo ifingi. Bamo balishile ifipe fyabo ne fyuma ilyo babatwele ku ncende shimbi; lelo batwalilile ukuba aba cishinka kuli Yehova. Nga mwakwata amafya ya musango uyu, bushe mukatemwa sana ifyuma ica kuti mwafilwa ukuba ne cishinka kuli Lesa?—2 Tim. 3:11.

17. Ni mu nshila nshi abantu bamo ba-afwile Yeremia na Baruki?

¹⁷ Tatulingile ukulaba ukuti kwali abantu bamo abaletungilila Yeremia na Baruki. Pa nshita Yoshia aleteka, e lyo Sefania na Yeremia bali bakasesema. Finshi Yeremia atontonkenyepo pa mashiwi yaba pali Sefania 1:18? (Belengeni.) Bushe tamule-elenganya Yeremia ukwebako Baruki aya mashiwi ya kwa Lesa? Na umbi uwaliko pa nshita ya kwa Yeremia ni Esekiele uwasendelwe bunkole ku Babiloni mu 617 B.C.E. Fimo ifyo acitile e lyo no bukombe alandile fyakumine abaYuda abafumine muli bunkole abali mu calo cabo. Kanshi Yeremia afwile alishibe ifyebo ifyo Esekiele alandile nelyo ifyo acitile e lyo Esekiele na o alyumfwileko ifyo Yeremia acitile ne fyo alandile. Muli aya mashiwi mufwile mwaliba na yaba pali Esekiele 7:19. (Belengeni.) Nga filya fine Yeremia na Baruki banonkelemo mu mashiwi ya kwa Lesa, e fyo na ifwe twinganonkelamo. Abantu bakalilila kuli tulesa twabo ukuti tubapusushe pa bushiku bwa kwa Yehova. Lelo tulesa twabo ne fyuma fyabo tafyakabapusushe.—Yer. 2:8.

18. “Mweo” wa bani twingafwaya ukupususha, kabili kuti twaupususha shani?

¹⁸ Tufwile ukulaibukisha ukuti Yehova alilaya ukutupususha. Nangu ca kuti ababomfi bakwe bamo bakabepaya pa nshita ya “bucushi bukalamba” ilyo insengo sha ciswango ishimininako amapolitiki shikemina aba mapepo, aba babomfi bakwe aba cishinka tabakafwe umuyayaya. Lesa alilaya ukubapeela “umweo” na kabili, “umweo wine wine” mu calo cipya. (Ukus. 7:14, 15; 1 Tim. 6:19) Lelo, tatuletwishika ukuti ababomfi ba kwa Lesa abakatwalilila ukuba aba cishinka pali iyo nshita bakapusuka ubucushi bukalamba. Kanshi ilyo Lesa akaleta ubucushi pa nko, tapakabe umulungami nangu umo pa “bakepaiwa kuli Yehova.”—Yer. 25:32, 33.

19. Bushe ukusambilila pali Yeremia na Baruki kwamwafwa shani ukukanafwaya “ifintu ifikalamba”?

¹⁹ Ilyo bamo baumfwa ukuti bakapususha fye “umweo” wabo balatontonkanyapo sana, lelo ici tacilingile ukubasakamika. Nga muleibukisha, ilyo abantu mu Yerusalemu balefwa ku cipowe, Yehova alipuswishe Yeremia. Amupuswishe shani? Imfumu Sidekia yabikile Yeremia mu Lubansa lwa Balinshi kabili yalemupeela “umukate cila bushiku ukufuma ku musebo wa bapanga umukate, mpaka ilyo umukate onse wapwile mu musumba.” (Yer. 37:21) E fyo Yeremia apuswike! Yehova kuti abomfya fye inshila iili yonse iyo asala ukusakamana abantu bakwe. Ukwabula no kutwishika Yehova akasakamana abantu bakwe pantu isubilo bakwata ilya kwikala umuyayaya lya cine cine. Icalengele ukuti Baruki apusuke ilyo umusumba wa Yerusalemu waonawilwe ni co alilekele ukufwaya “ifintu ifikalamba.” Na ifwe kuti twasubila ukwisapusuka pa Armagedone pa kuti tukalelumbanya Yehova ilyo akatupeela “umweo” uo tukaipakisha umuyayaya.