Ubushiku bwa Bupingushi Ubwa kwa Yehova Buli Mupepi!
“Nabupalamo bushiku bukulu bwa kwa Yehova, nabupalama no kwangufyanisha.”—SEFANIA 1:14.
1. Kusoka nshi Yehova asokele ukupitila muli Sefania?
YEHOVA LESA alaswa acite mbifi akantu. Kutikeni! Asoka ati: “Nkakungulula abantunse . . . nkafita abantunse pa muulu wa mushili ponse.” (Sefania 1:3) Shikulu Mulopwe Yehova alandile aya mashiwi ukupitila muli kasesema wakwe Sefania, uwali nalimo icishikulula ca Mfumu ya busumino Hisekia. Uku kubilisha, ukwabilishiwe mu nshiku sha Mfumu isuma Yoshia, kwali ni mbila ya bulanda ku mbifi sha mu calo ca kwa Yuda.
2. Mulandu nshi imicitile ya kwa Yoshia tayacilikile ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova?
2 Ukwabula no kutwishika ukusesema kwabulamo mwenso ukwa kwa Sefania kwalengele umulumendo Yoshia ukwibukila nga nshi ulwa kukabila kwa kusangulula icalo ca kwa Yuda ku mipepele yakowela. Nalyo line, ukubombesha kwa mfumu ukusangulula icalo pa kufumyamo imipepele ya bufi takwafumishepo ububifi bonse pa bantu nangu kufimba pa membu sha kwa shikulu wakwe, Imfumu Manase, “uwaiswishe umulopa wa kaele mu Yerusalemu.” (2 Ishamfumu 24:3, 4; 2 Imilandu 34:3) E co, nangu cali no kuba shani, ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova bwena bwali no kwisa.
3. Kuti twashininkisha shani ukuti ukupusuka “ubushiku bwa bukali bwa kwa Yehova” kukabako?
3 Nalyo line kwali no kuba abakupusuka bulya bushiku bwa kutiinya. Pa kwishiba ukuti kukaba abakapusuka, kasesema wa kwa Lesa acincisha ati: “Ilyo kucili takulaisa pali imwe icifukushi ca bukali bwa kwa Yehova, ilyo ubushiku bwa bukali bwa kwa Yehova tabulaisa pali imwe. Fwayeni Yehova, mwe bafuuka ba mu calo bonse; mwe bacito ubupingushi bwakwe, fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke; napamo kuti mwabelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova.” (Sefania 2:2, 3) Ifi nomba twaishiba ukutila kukaba ukupusuka ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova, lekeni kanshi tubebete ibuuku lya Baibolo ilya kwa Sefania. Lyalembelwe mu Yuda ninshi umwaka wa 648 B.C.E., taulafika kabili lyaba lubali lwa “cebo ca kusesema” ica kwa Lesa ico bonse tulingile ukwangwa.—2 Petro 1:19.
Yehova Atambalika Ukuboko Kwakwe
4, 5. Bushe amashiwi ya pali Sefania 1:1-3 yafikilishiwe shani pa mbifi shali muli Yuda?
4 “Icebo ca kwa Yehova” kuli Sefania citendeka na mashiwi ya kusoka ayambwilwe na pa kutendeka kwa cino cipande. Lesa atila: “Ukukungulula nkakungulula pa muulu wa mushili ponse, cisemo ca kwa Yehova, nkakungulula abantunse no bwina nama, nkakungulula ne fyuni fya mu lwelele, ne sabi lya muli bemba, nkawishe mbifi; nkafita abantunse pa muulu wa mushili ponse, cisemo ca kwa Yehova.”—Sefania 1:1-3.
5 Ca cine, Yehova akapwisha ububifi bwabipisha mu calo ca kwa Yuda. Nga nani kanshi uo Lesa aali no kubomfya ku “kukungulula pa muulu wa mushili ponse”? Apo naciilanga fye ukuti Sefania alesesema mu myaka ya kubalilapo iya kuteka kwa Mfumu Yoshia, ukwatendeke mu 659 B.C.E., ayo mashiwi ya kusesema yafishiwepo lintu icalo ca kwa Yuda na Yerusalemu, umusumba wa ciko uwa bwangalishi, wapomwenwe ku bena Babele mu 607 B.C.E. Pali yo nshita, kwali ‘ukukungulula’ kwa mbifi mu Yuda.
6-8. Cinshi casobelwe pali Sefania 1:4-6, kabili kwafikilishiwe shani kulya kusesema muli Yuda wa pa kale?
6 Ukusobela ifyo Lesa aali no kucita kuli bakapepa ba bufi, Sefania 1:4-6 atila: “Kabili nkatambikilo kuboko kwandi pali Yuda, na pa bekashi ba mu Yerusalemu bonse; nkafita pano pantu na bashalako ba kwa Baali, ne shina lya bapepela abantu ku tulubi pamo na bashimapepo; abashinshimuno mulalo wa mu muulu pa mitenge ya mayanda, abashinshimuna, abalapa Yehova kabili balapa Milkomu; kabili abafutatuka mu kukonka Yehova, na bashifwaya Yehova, nangu kwipushako.”
7 Yehova atambalike ukuboko kwakwe pa bekashi ba mu Yuda na mu Yerusalemu. Nangu cali no kuba shani aali no kulofya bakapepa ba kwa Baali, lesa wa kusanda uwa bena Kanani. Balesa bapusanapusana aba cikaya baleitwa ati ba Baali pantu bakapepa babo basumine ukuti aba balesa balikwata amaka yamo pa ncende shimo shimo. Ku ca kumwenako, kwali Baali umo ifi uo abena Moabu na bena Midiani balepepela pa Lupili lwa Peore. (Impendwa 25:1, 3, 6) Mu calo fye conse ica kwa Yuda, Yehova aali no kufita bashimapepo ba kwa Baali, ukusanshako na bashimapepo babulwa bucishinka aba bwina Lebi abaletoba amalango ya kwa Lesa pa kuba ne senge kuli aba balesa.—Ukufuma 20:2, 3.
8 Na kabili Lesa aali no kufita ‘abashinshimuna ku mulalo wa mu myulu,’ e kuti abapendula intanda na bapepa akasuba. (2 Ishamfumu 23:11; Yeremia 19:13; 32:29) Ubukali bwa kwa Lesa bwali no kupongolokela na pa basakaanya ukupepa kwa cine ne mipepele ya bufi ‘pa kulalapa Yehova no kulapa Milkomu,’ uyo napamo e Moleki wine, lesa mukalamba uwa bena Amone. Mu kupepa Moleki mwasanshishe no koca abana amalambo.—1 Ishamfumu 11:5; Yeremia 32:35.
Impela ya kwa Kristendomu ili Mupepi!
9. (a) Bushe Kristendomu aba no mulandu nshi? (b) Pa kupusana na babulwa ubusumino aba muli Yuda, tufwile ukuba no mupampamina wa kucita cinshi?
9 Fyonse fi kuti fyatucinkulako pa lwa kwa Kristendomu, uwaitumpa mu kupepa kwa bufi no kulengula intanda. Kabili ukuitumpamo kwakwe mu kupeela imintapendwa ya bantu amalambo ilyo bepaiwa mu nkondo shitungililwa na bashimapepo ca muselu icine cine! Shi twipala abaYuda babulwo busumino, ‘abafutwike ukukonka Yehova,’ abali aba cifulefule kabili abalekele ukufwaya Yehova no butungulushi bwakwe. Lelo, natusungilile bumpomfu bwesu kuli Lesa.
10. Kuti mwalondolola shani umwalola ukusesema kwaba pali Sefania 1:7?
10 Amashiwi yakonkapo aya kwa kasesema yalinga incitatubi sha mu calo ca kwa Yuda na bakaanya imitekele ya Bufumu bwa kwa Lesa pali lelo. Pali Sefania 1:7 paba amashiwi yatila: “Talaleni ku cinso ca kwa Shikulu Yehova, pantu nabupalama ubushiku bwa kwa Yehova. Yehova napekanye lambo, nashisha na balaalikwa bakwe.” Cilemoneka kwati, “abalalikwa” bali bena Kaldi abalwani ba kwa Yuda. “Ilambo” ali ni Yuda wine, ukusanshako no musumba wakwe uwa bwangalishi. E fyo Sefania abilishe ubufwayo bwa kwa Lesa ubwa konaula Yerusalemu, kabili uku kusesema kwalangilile ukuti na Kristendomu e fyo akonaulwa. Na kuba, apo ubu bushiku bwa bupingushi ubwa kwa Lesa nabupalamisha, icalo conse cifwile ‘ukutalala ku cinso ca kwa Shikulu Yehova’ no kukutika ku co alesosa ukupitila mu “mukuni unono” uwa bakonshi basubwa aba kwa Yesu na banabo, “impanga shimbi” ishakwe. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Ubonaushi bulelolela bonse abashakakutike no kukanaipetamika ku mitekele ya Bufumu bwa kwa Lesa.—Amalumbo 2:1, 2.
Ubushiku bwa Musowa Buli Mupepi!
11. Bushe ukusesema kwa kwa Sefania 1:8-11 kwalola mwi?
11 Ukulanda pa bushiku bwa kwa Yehova, Sefania 1:8-11 kabili atila: “Nomba mu bushiku bwe lambo lya kwa Yehova, e mo nkakanda bacilolo na bana ba mfumu, na bonse abafwale fya kufwala fimbi fimbi; nkakanda muli bulya bushiku na bonse abaciluka pa bwingililo, abaisushamo mu ng’anda ya kwa shikulwibo ulufyengo no kufutika. Mu bushiku ubo, cisemo ca kwa Yehova, mukabe shiwi lya nkuuta ukufuma ku mpongolo ye sabi, no musowa ukufuma ku citente ca cibili, no kuilopola lopoo ku tupili. Welesheni, mwe bekashi ba citente ce Bende; pantu nabaputulwa aba makwebo bonse, nabalofiwa bonse abalinga silfere.”
12. Bamo bafwala shani ifya “kufwala fimbi fimbi”?
12 Imfumu Yoshia ikapyanwapo na Yehoahasi, Yehoyakimu, na Yehoyakini. Lyene pakakonka ukuteka kwa kwa Sedekia, ukukesapwila pamo no bonaushi bwa Yerusalemu. Nangu line akayofi ka musango yo kalepalama, bamo abo cailangile fye ukuti balefwaya ukunonka ububile ku nko ishinamupalamano balefwala ifya “kufwala fimbi fimbi.” Na lelo line abengi balailanga mu nshila fye ishalekanalekana ukuti tabaikumikako ku kuteyanya kwa kwa Yehova. Apo balailanga ukuti baba mu kuteyanya kwa kwa Satana, bakakandwa.
13. Ukulingana no kusesema kwa kwa Sefania, cinshi cali no kucitika nga bena Bebele basansa Yerusalemu?
13 “Ubushiku ubo” ubwa kulubulwisha Yuda bulingana no bushiku bwa kwa Yehova ubwa kupingula abalwani bakwe, ubushiku bwa kupwisha ububifi, kabili ubushiku bwa kuisansabikamo umwine. Ilyo abena Babele basanshile Yerusalemu, ishiwi lya nkuuta lyali no kufuma ku mpongolo ye sabi. Nalimo ico yainikilwe ukuti impongolo ye sabi ni co yapaleme no mushiika we sabi. (Nehemia 13:16) Ukwingila kwa kwa cinkupiti wa bena Babele pa ncende imo ifi iitwa icitente ca cibili, kabili “no kuilopola lopoo ku tupili,” nalimo kuti kwalangilila iciunda calepalamina ica bena Kaldi. Kukaba “umusowa” ku bekashi ba citente ce Bende. Abekashi ba citente ce Bende nalimo e bekashi ba pa muulu wa mupokapoka wa Tairopyoni. Mulandu nshi bakawelesha imisowa? Pantu ifya makwebo, ukusanshako na makwebo ya “balinga silfere,” fikaloba.
14. Ni pi Lesa akapesha ukubebeta abaitunga ukumupepa?
14 Kufika pi Yehova akapela ukubebeta abaitunga ukuba bakapepa bakwe? Ukusesema kutwalilila ukuti: “Mu nshita iyo, nkafwayafwaya mu Yerusalemu ku nyali, no kukanda abantu abalengamina pa fisekwa fyabo, abatila mu mitima yabo, Yehova takacite cisuma nangu kucite cibi. E ico ifyuma fyabo fikabe fyakunkuntwa, na mayanda yabo icapomoka. Bakakuula amayanda no kwikalamo iyo, bakalima ne filime fya myangashi no kunwako umwangashi iyo.”—Sefania 1:12, 13.
15. (a) Cinshi cali no kucitikila bashimapepo abasangu aba mu Yerusalemu? (b) Cinshi cili no kucitikila ababa mu mipepele ya bufi?
15 Bashimapepo abasangu aba mu Yerusalemu balesakanya ukupepa Yehova no busenshi. Nangu baleimona kwati nabacingililwa, Lesa aali no kubasapika kwati nalimo alebomfya inyali shakisha ishali no kubasanika mu mfifi ya ku mupashi umo bafiseme. Tapali uwali no kufyuka ukubilisha no bupingushi bwa kwa Lesa. Abo basangu bashisakamana baikele kwati nalimo fisekwa fyaikalila pa nshi ya ca kukaminamo imyangashi. Tabalefwaya ukupumfyanishiwa ku kubilisha ukuli konse ukwa kwa Lesa mu milandu ya buntunse, nalyo line tabali no kufyuka ubupingushi bwa kwa Lesa ubwali no kubeshila. E fyo cikaba na ku baba mu mipepele ya bufi, ukusanshako na baba mu Kristendomu e lyo na basangukila ukupepa Yehova, takwakabe uukapusuka. Ukukaana ukuti shino te “nshiku sha kulekelesha,” cimo no kuti mu mitima yabo batila, “Yehova takacite icisuma nangu ukucite cibi.” Ifyo baluba mwe!—2 Timote 3:1-5; 2 Petro 3:3, 4, 10.
16. Cinshi cali no kucitika lintu Yehova apingula Yuda, kabili ukwishiba ico kuti kwalenga ifwe ukucita cinshi?
16 Abasangu ba muli Yuda balisokelwe ukuti abena Babele bakesatapa ifyuma fyabo, ukupomona amayanda yabo, no kusenda ifisabo fya myangashi mu mabala yabo. Ifikwatwa fyali ifya fye ilyo Lesa apingwile Yuda. E fyo cikaba na lintu ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova bukeshila buno bwikashi. Shi natube kanshi ne mibele ya ku mupashi no ‘kuilonganikila ifyuma mu muulu’ pa kulatangisha umulimo wa kwa Yehova mu mikalile yesu!—Mateo 6:19-21, 33.
“Nabupalamo Bushiku Bukulu bwa kwa Yehova”
17. Ukulingana na Sefania 1:14-16, bupaleme shani ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova?
17 Bupaleme shani ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova? Ukulingana na Sefania 1:14-16, Lesa alaya ukuti: “Nabupalamo bushiku bukulu bwa kwa Yehova, nabupalama no kwangufyanisha. Umfweni, bushiku bwa kwa Yehova! Impalume kulya, ilekuutila akalanda! Ubo bushiku bushiku bwa kububuka, bushiku bwa kumanama kabili ubwa mpatapata, bushiku bwa kusampanya kabili ubwa cimfulumfulu, bushiku bwa mfifi kabili ubwa mfifi iyatoola, bushiku bwa makumbi kabili ubwa makumbi ayafiitula, bushiku bwa ntandala kabili ubwa kuwelesha, pa kusanse mishi ya malinga ne fyamba ifyasansuka.”
18. Mulandu nshi tushilingile ukutontonkanishisha ukuti ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova buli ukutali sana?
18 Bashimapepo imbifi aba muli Yuda, bacilolo, na bantu balisokelwe ukuti ‘ubushiku ubukulu ubwa kwa Yehova bwalipaleme.’ Kuli Yuda kwali no kuba ‘kwangufyanisha kwa bushiku bwa kwa Yehova.’ Nangu ni mu nshita yesu, shi nangu umo e tontonkanya ukuti ubupingushi bwa kwa Yehova buli ukutali sana. Lelo, nga filya fine Lesa abombelepo mu kwangufyanya muli Yuda, e fyo ‘akangufyanya’ ubushiku bwakwe ubwa konaula. (Ukusokolola 16:14, 16) Mwandini ubo bushiku bukabipila bonse abasuula ukusoka kwa kwa Yehova ukubilishiwa ne Nte shakwe kabili bukabipila na bafilwa ukuilunda ku kupepa kwa cine!
19, 20. (a) Finshi fimo ifyo Lesa abomfeshe pa kuleta ubukali bwakwe pali Yuda na Yerusalemu? (b) Ukulosha ku bonaushi bwa kusalulula ubuli no kwisaponena buno bwikashi, fipusho nshi twaipushiwa?
19 Ubushiku bwa kwa Lesa ubwa bukali bwakwe pali Yuda na Yerusalemu bwali “bushiku bwa kumanama kabili ubwa mpatapata.” Abena Babele baleteele abekashi ba muli Yuda amacushi ayengi, ukusanshako no kulenga abantu ukukungumana ilyo balolenkana ne mfwa no bonaushi. Ubo “bushiku bwa kusampanya kabili ubwa cimfulumfulu” bwali bushiku bwa mfifi, ubwa makumbi, kabili ubwa makumbi yafiitula. Nalimo ifi tafyali fye fya cimpashanya pantu icushi ne fitumbi fyali fye mpanga yonse. Bwali “bushiku bwa ntandala kabili ubwa kuwelesha,” nalyo line ukusoka kwali kwati kuma fye umwela.
20 Abalinshi ba mu Yerusalemu tabakwete mwakulosha ilyo ifyanso fya kubongolwelako ifibumba ifya bena Babele fyalebongolole “fyamba ifyasansuka.” Amalinga ya buno bwikashi bwabipa tayakabe na maka ya kucilikila ifyanso fya mu muulu ifya kwa Lesa, ifyo ateyanya ukubalilapo ukubomfya mu bonaushi bwakwe ubwa kusalulula. Bushe mulafwaya ukwisapusuka? Bushe mwasala ukuba ku lubali lwa kwa Yehova, ‘uubaka bonse abamutemwa, lelo uukafita ababifi bonse’?—Amalumbo 145:20.
21, 22. Bushe Sefania 1:17, 18 akafikilishiwa shani mu nshiku shesu?
21 Mwandini ubushiku bwa bupingushi ubwasobelwa pali Sefania 1:17, 18 bwa kutiinya! Yehova Lesa asosa ukuti, “Nkaletamo ukumanama ku bantu, na bo bakenda nge mpofu, pantu babembuka kuli Yehova; imilopa yabo iketilwa ngo lukungu, ne mibili yabo nga mafi. Nangu ni silfere wabo, nangu ni golde wabo, te kuti akabe na maka ya kubapokolola mu bushiku bwa kububuka kwa kwa Yehova, ilyo icalo conse cikapya ku mulilo wa kalumwa kakwe; pantu akacita ukupwishishisha kwa kusakamika ku bekashi bonse ba mu calo.”
22 Nge fyo Yehova acitile mu nshiku sha kwa Sefania, e fyo akaleta ukumanama pa “bekashi bonse ba mu calo,” abakaana ukumfwila ukusoka kwakwe. Pa mulandu wa kubembukila Lesa, bakalapulumpunta kwati ni mpofu, ukwabula ukusanga ipusukilo. Mu bushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova, imilopa yabo “iketilwa ngo lukungu,” kwati cintu cishacindama. Mwandini imfwa yabo ikaba ni mfwa ya musebanya, pantu imibili ya mbifi shi, ne filundwa fya shiko ifya mu kati, Lesa akafisha insansalila pano isonde, “nga mafi.”
23. Nangu ca kuti bakacita wa fibi tabakapusuke “mu bushiku bwa kububuka kwa kwa Yehova,” lisubilo nshi ukusesema kwa kwa Sefania kulandapo?
23 Takuli nangu umo uwingapususha abalwa na Lesa na bantu bakwe. Silfere na golde tafyapuswishe incitatubi sha kwa Yuda, nangu fyuma fyatulikwa nelyo ifinasha mulandu na fyo fine tafyakacingilile nelyo ukupususha uuli onse “mu bushiku bwa kububuka kwa kwa Yehova” pali Kristendomu na pa bwikashi bubifi ubwa ndakai bonse. Muli ubo bushiku bwa bupingushi, ‘icalo fye conse’ cikapya ku mulilo wa kucincila kwa kwa Lesa ilyo akalofya imbifi. Apo twalicetekela icebo ca kusesema ica kwa Lesa, twalishininkisha ukuti tuli nomba mu kati na nkati ka “nshita ya ku mpela.” (Daniele 12:4) Ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova buli mupepi, kabili Yehova ali mupepi no kucite cilandushi ku balwani bakwe. Nalyo line, ukusesema kwa kwa Sefania kulalanda na pe subilo lya kupusuka. Cinshi, lyene, cikabilwa kuli ifwe nga tuli no kubelama ubushiku bwa bukali bwa kwa Yehova?
Kuti Mwayasuka Shani?
• Kwafikilishiwe shani ukusesema kwa kwa Sefania pali Yuda na Yerusalemu?
• Cinshi cikacitikila Kristendomu na ku babifi bonse aba pali lelo?
• Mulandu nshi tushilingile ukutontonkanishisha ukuti ubushiku bwa bupingushi ubwa kwa Yehova buli ukutali sana?
[Icikope pe bula 13]
Sefania abilishe ukwabula umwenso ukuti ubushiku bwa kwa Yehova bwali mupepi
[Abatusuminishe]
Ukufuma mu citabo ca Self-Pronouncing Edition of the Holy Bible, umwaba Baibolo wa King James no wa Revised version
[Icikope pe bula 15]
Ubushiku bwa kwa Yehova bwaishile pali Yuda na Yerusalemu ilyo basanshilwe na bena Babele mu 607 B.C.E.
[Icikope pe bula 16]
Bushe mulafwaya ukwisapusuka ilyo Yehova akonaula imbifi?