Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Ilyo Yesu Kristu atumine abasambi bakwe 12 ukuya mu kushimikila, bushe abebele ukusenda inkonto no kufwala indyato?
Bamo balanda ukuti ifyaba mu mabuuku ya mbila nsuma yatatu ayalanda pali filya Yesu atumine abasambi bakwe fyalipusana. Lelo nga twalinganya ifyo aya mabuuku yalanda, kuti twamona ukuti tafyapusana. Intanshi linganyeni ifyo Marko na Luka balembele. Marko atile: “[Yesu] abebele ukukanasenda nangu cimo pa lwendo kano fye inkonto, alibakenye ukusenda umukate, nangu icola ica fya kulya, nangu ni ndalama sha mukuba mu fikwama fya mu mishipi yabo. Lelo abebele ati kuti bafwala indyato, nomba te kwesha ukusenda ifya kufwala fibili.” (Marko 6:7-9) Luka alembele ati: “Mwisenda nangu cimo pa lwendo, nangu ni nkonto nangu cola ca fya kulya, nangu mukate nangu ni ndalama sha silfere; nangu kusenda ifya kufwala fya mu kati fibili.” (Luka 9:1-3) Kanshi twamona ico abantu balandila ukuti fyalipusana. Marko atile, abasambi bali no kusenda inkonto e lyo no kufwala indyato, lelo Luka atile tabalingile ukusenda icili conse, nangu fye ni nkonto. Marko alilandile pa ndyato, lelo Luka ena talandilepo.
Pa kuti tumfwikishe ico Yesu alelandapo, natumone ifyo bakalemba bonse batatu balandilepo. Mu malembo yonse yabili ayo tulandilepo e lyo na pali Mateo 10:5-10, abatumwa babebele ukuti befwala nangu ukukwata “ifya kufwala fya mu kati fibili.” Abatumwa bonse bafwile bafwele ica kufwala ca mu kati cimo cimo. E ico tabali na kusenda cimbi ica kucinja. Kabili balifwele ne ndyato. Marko alandile no kuti balingile ‘ukufwala indyato,’ e kutila balingile ukukakisha shilya shine bafwele, te kusenda shimbi iyo. Inga inkonto? Ulupapulo lwa The Jewish Encyclopedia lwatile: “Caliseekele ku baHebere ukusenda inkonto.” (Ukute. 32:10) Marko atile abatumwa baebelwe “ukukanasenda nangu cimo pa lwendo” kano fye inkonto bakwete ilyo Yesu alebapeela ici cipope. Kanshi bakalemba ba mabuuku ya mbila nsuma, balekomaila pa cipope ca kwa Yesu ica kuti abasambi bakwe tabalekabila ukusenda ifintu ifingi pa lwendo.
Na Mateo uwaumfwileko uko Yesu alepeela ici cipope kabili uwacilembele, na o alanda pa cishinka cimo cine. Yesu atile: “Mwisenda golde nelyo silfere nelyo umukuba mu fikwama fya mu mishipi, nelyo icola ca fya kulya fya pa lwendo, nelyo ifya kufwala fya mu kati fibili, nelyo ni ndyato nelyo inkonto; pantu umubomfi alilinga ukumupeela ifya kulya.” (Mat. 10:9, 10) Inga indyato abatumwa bafwele ne nkonto baikete? Yesu tabebele ukuti bapoose ifi fintu, lelo abebele ukuti tabalingile ukusenda indyato ne nkonto na shimbi. Mulandu nshi abapeelele ico cipope? Pantu “umubomfi alilinga ukumupeela ifya kulya.” E cikalamba ico Yesu abapeelele ici cipope icumfwana na mashiwi alandile mu Lyashi lya pa Lupili aya kuti, belasakamikwa pa fyo bali no kulya, ukunwa, nelyo ukufwala.—Mat. 6:25-32.
Nga mwabelenga aya mabuuku ya mbila nsuma, napamo kuti mwamona kwati yalapilikana, lelo yalanda pa cishinka cimo. Abatumwa balingile ukuya fye na filya fine bakwete ilyo Yesu abatumine pa kuti bebika amano ku kufwaya ifintu na fimbi. Mulandu nshi? Pantu Yehova ali no kubapeela ifyo balekabila.
Bushe “abanakashi abengi” abo Solomone alandilepo ni bani?—Luk. Mil. 2:8.
Tabaishibikwa bwino sana, lelo cimoneka kwati bali banakashi abacindeme sana abo Solomone asangile kwi sano.
Muli Lukala Milandu icipandwa 2, Solomone alilanda pa fintu ifingi ifyo acitile, ukubikapo fye na makuule ayakalamba. Alandile no kuti: “Kabili nailonganikile silfere na golde, ne fyuma ifyaibela ifya shamfumu ne fya mu fitungu fya bulashi. Naifwaile aba kwimba abaume na banakashi. Nalikwete abanakashi abengi, e kuti ifya kuilemena fya bana ba bantu.”—Luk. Mil. 2:8.
Abengi abalanda pa fyaba mu Baibolo bamona kwati “abanakashi abengi,” abo Solomone alandapo ni balya abanakashi abengi aba ku fyalo abo aupile na bakanakashi abo akwete mu bukote, abalengele ukuti alepepa balesa ba bufi. (1 Isha. 11:1-4) Lelo, ifyo balanda tafingaba fya cine. Ilyo Solomone alelemba aya mashiwi, ninshi kale kale alishibana na ba “banakashi abengi.” Pali ilya nshita ninshi Yehova acili alimutemwa, pantu Lesa e wamupeele umupashi pa kuti alembe amabuuku ya mu Baibolo. Kanshi te kuti tutile alembele aya mashiwi ilyo ali umukote ninshi alyupa kale abanakashi abengi abena fyalo na bakanakashi, pantu pali iyi nshita ninshi alitendeka no kupepa balesa ba bufi.
Mwi buuku lya kwa Lukala Milandu, Solomone atile, “alefwaya amashiwi ayasuma no kulemba amashiwi ayalungama aya cine.” (Luk. Mil. 12:10) Afwile alishibe amashiwi pamo nga “umukashi,” “namfumu,” na “kanakashi,” pantu aliyabomfeshe ilyo alelemba amabuuku ya mu Baibolo. (Amapi. 5:18; 12:4; 18:22; Luk. Mil. 9:9; Ulwimbo 6:8, 9) Lelo pali Lukala Milandu 2:8, tabomfeshepo ayo mashiwi ayaishibikwa.
Abasambilila batila aya mashiwi tayaishibikwa bwino umo yalola. Bakapilibula ba Baibolo abengi babomfya amashiwi yasangwa pali Lukala Milandu 2:8 pa kulanda pa banakashi abengi nelyo abacindama sana. E ico amashiwi ya kuti “abanakashi abengi” nayo e mo yalola.
Solomone aliile ululumbi, ica kuti na namfumu ukufuma ku bufumu ubukankaala ubwa ku Sheba alishile mu kumutandalila kabili alipapile ifyo amwene. (1 Isha. 10:1, 2) Napamo abanakashi ba musango yu e bo aitile ati “abanakashi abengi.” Afwile alelanda pa banakashi bacindikwa sana abaleisa kwi sano lyakwe pa myaka iingi ninshi acili alacita ifyaletemuna Lesa.