‘Ukusanga Margariti Waumo Mutengo’
“Ubufumu bwa mu muulu e buyo ubo abantu bapilikitila, na balepilikita e babusompola.”—MATEO 11:12.
1, 2. (a) Cinshi icishaseeka ico Yesu alandile ukuti e cacitile umuntu wa mu cilangililo cimo ica Bufumu? (b) Cinshi Yesu ashimike mu cilangililo ca wa makwebo walefwaya margariti waumo mutengo?
BUSHE kwaliba icintu mwacindamika sana ica kutila kuti mwashitisha fyonse ifyo mwakwata no kucishita? Nangu line abantu batila balaipeelesha ku fintu fimo, pamo nga ukufwaya indalama, ukupange shina, ukuba bakateeka, nelyo ukukwate cifulo, tacaseeka ku bantu ukushitisha fyonse ifyo bakwata no kushita icintu cimo fye ica mutengo ico bacindamika. Mu cilangililo cimo ica maka ico Yesu Kristu alandile pa Bufumu bwa kwa Lesa, alandile pa muntu umo uwacitile icintu cishaseeka ica musango yo, lelo ico na bambi bengatemwa ukucitako.
2 Muli ulya mulumbe, nelyo icilangililo ico Yesu alandile ilyo aali na basambi beka, alandile pa wa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Atile: “Ubufumu bwa mu muulu bwapala uwa makwebo uwalefwaya bamargariti basuma. Atile ashisanga margariti umo uwaumo mutengo, aileshitisha bwangu fyonse ifyo akwete no kumushita.” (Mateo 13:36, 45, 46) Cinshi Yesu alefwaya ukuti abasambi basambilile kuli ici cilangililo? Kabili kuti twamwenamo shani mu mashiwi ya kwa Yesu?
Ifyo Bamargariti Baumo Mutengo
3. Cinshi bamargariti basuma baumine umutengo ku kale?
3 Ukufuma ku kale, bamargariti baishibikwa ukuti fibeekobeeko fyayemba. Icitabo calembelwe no mwina Roma uwasambilila, Pliny the Elder, citila, bamargariti baali “cintu caluma sana umutengo ukucila ifintu fyonse.” Bamargariti tababa nga golde, silfere, nelyo amabwe yambi, bena bapangwa mu fya mweo fya muli bemba ifyapale nkola. Akantu akakosa, tutile akalibwe nelyo akantu kambi, ilyo kaingila mu ca mweo icapale nkola, citendeka ukufumya ifyalimbuluka ngo bulimbo ifiya fileilikana ku kalibwe mu kati mwine mulya. Lyene akantu akabulungana bwino kabili akabengeshima icine cine kalapangwa, akeetwa margariti. Ku kale, bamargariti basuma balefuma sana sana muli Bemba Wakashika, muli bemba wa Persian Gulf, na muli bemba wa Indian Ocean, ukutali sana na ku Israele. Kanshi, e co na Yesu alandiile pa ‘wa makwebo’ uwaile pa bulendo bwa kufwaya bamargariti basuma. Kanshi pa kusanga bamargariti bene bene abaumo mutengo, umuntu afwile ukubombesha.
4. Lisambililo nshi likalamba ilyaba mu cilangililo ca kwa Yesu ica muntu wa makwebo?
4 Nangu line bamargariti balyuma umutengo ukufuma ku kale, cilemoneka ukuti umutengo wa bamargariti te lyali isambililo likalamba ilyo Yesu asambilishe muli ici cilangililo. Muli ici cilangililo, Yesu tatile fye Ubufumu bwa kwa Lesa bwapala margariti waumo mutengo capwa no kupwa. Lelo apashenye Ubufumu ku ‘wa makwebo uwalefwaya bamargariti basuma,’ na kuli filya acitile ilyo asangile margariti. Uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu taali ngo ushitisha mwi tuuka ulya ifwe twaishiba. Ena ni kalapashi ku kwishiba bamargariti, alishiba bwino ubu bukwebo, ilinso lyakwe lilamona bwino bwino bamargariti ba cine cine abaumo mutengo. Nga alolesha fye, bwangu bwangu kuti aishiba margariti wa cine, te kuti bamubepe ku uleshitisha bamargariti ba bufi.
5, 6. (a) Cinshi icaibela icacitile uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu? (b) Icilangililo ca muntu wasangile icuma cafiswa cisokolola ukuti uwa makwebo alefwaya cinshi?
5 Kuli na cimbi icacindama ico tufwile ukumona ku wa makwebo walefwaya bamargariti. Uwa makwebo onse fye ilyo talashita, afwile intanshi aishiba umutengo ali no kushitisha ulya margariti, no kwishiba bwino bwino umutengo engashita pa kuti akasangemo icibwesha. Afwile aishiba no kwa kushitisha ulya margariti pa kuti bwangu bwangu akwate ico cibwesha. Kuti twatila fye ico uwa makwebo afwaya, te kusunga margariti awe, kusangamo icibwesha. Lelo uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu wena talefwaya ukusangamo icibwesha. Talefwaya indalama nelyo icuma. Na kuba ena ‘aileshitisha fyonse ifyo akwete,’ pa kuti fye ashite ulya wine margariti.
6 Abengi abacita amakwebo kuti batila icacitile ulya muntu buwelewele. Takwaba nangu umo shimakwebo wa mano uwingacita ica musango ulya. Lelo uyu wena kwali cimbi ico acindamike. Icibwesha alefwaya tacali na kufuma mu kupanga indalama, cali no kufuma mu fyo aali no kusekelela no kusansamuka pa kunonka cilya cintu caumo mutengo ico alefwaya. Tulomfwikisha ici cishinka mu cilangililo capalako ico Yesu alandile. Atile: “Ubufumu bwa kwa Lesa bwapala icuma icafishilwe mu mpanga, ico umuntu asangile no kucifisa; na pa mulandu wa kusekelela kwakwe aya ku kushitisha ifyo akwete no kushitamo ilya mpanga.” (Mateo 13:44) Ukusekelela fye pa kusanga cilya cintu caumo mutengo no kucishita kwalengele ukuti ulya muntu ashitishe fyonse ifyo akwete. Bushe kwaliba abantu abengacite ca musango yo na lelo? Bushe na pali lelo kwaliba icintu caumo mutengo ica kutila umuntu kuti ashitisha fyonse ifyo akwata no kucishita?
Abacindamike Ubufumu
7. Cinshi cilanga ukuti Yesu alicindamike Ubufumu?
7 Mu cilangililo cakwe, Yesu alandile pa ‘bufumu bwa mu muulu.’ Kanshi umwine wine alicindamike Ubufumu. Mu Malandwe, Yesu alilandile sana pa Bufumu. Ilyo abatishiwe mu 29 C.E., Yesu “atendeke ukushimikila no kutila: ‘Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.’” Imyaka itatu na hafu, aleshimikila abantu abengi nga nshi ifya Bufumu bwa kwa Lesa. Aendawike konse konse muli cilya calo, “ku musumba no musumba na ku mushi no mushi, aleshimikila no kubile mbila nsuma ya bufumu bwa kwa Lesa.”—Mateo 4:17; Luka 8:1.
8. Fintu nshi Yesu acitile ukulanga ifyo Ubufumu buli no kucita?
8 Yesu acitile ifipesha amano ifingi muli cilya calo conse. Aposeshe abalwele, aliishishe aba nsala, atalalike umwela wa pali bemba, no kubuusha abafwa. Muli ifi fyonse, acitile icilangililo ca fyo Ubufumu bwa kwa Lesa buli no kucita. (Mateo 14:14-21; Marko 4:37-39; Luka 7:11-17) Na pa kulekelesha, alangile ukuti wa cishinka kuli Lesa na ku Bufumu bwakwe pa kupeela umweo wakwe, ukufwilapo pa kuba uwa cishinka kuli Lesa ilyo bamupopele pa cimuti ca kucushiwilwapo. Nga filya fyacitile uwa makwebo, cali kwati Yesu ashitishe fyonse ifyo akwete no kushita “margariti umo uwaumo mutengo,” pantu mu mikalile yakwe yonse mpaka ne mfwa, alicindamike Ubufumu bwa kwa Lesa.—Yohane 18:37.
9. Cintu nshi icishaseeka ico abasambi ba kubalilapo aba kwa Yesu bacitile?
9 Ukulunda pa fyo umwine acindamike Ubufumu, Yesu asalile na bantu bamo abanono ukuba abakonshi bakwe. Abakonshi na bo balicindamike sana Ubufumu. Umo pali balya ni Andrea, uwali umusambi wa kwa Yohane Kabatisha pa kubala. Ilyo aumfwile fye ukubila kwa kwa Yohane ukwa kuti Yesu e ‘mwana wa mpaanga,’ Andrea pamo na umbi uwali umusambi wa kwa Yohane Kabatisha, Yohane mwana Sebede, lilya line bakonkele Yesu no kuba abasambi. Lelo te abo beka. Lilya line, Andrea aile kuli Simone munyina no kumweba ati: “Natusanga Mesia.” Ukwabula no kupoose nshita, Simone (uwaishibikwe ati Kefa, nelyo Petro) pamo na Filipi no munankwe Natanaele, na bo bailwike ukuti Yesu ni Mesia. Na kuba, Natanaele aebele fye na Yesu ati: “Ni mwe Mwana wa kwa Lesa, muli Mfumu ya kwa Israele.”—Yohane 1:35-49.
Ifyo Bamwene no Kumfwa Fyabalenga Ukucincila
10. Abasambi bacitile shani lintu Yesu abebele ukumukonka ilyo papitile akashita pa numa ya kumonana na bo umuku wa kubalilapo?
10 Ukusekelela kwa kwa Andrea, Petro, Yohane na bambi ilyo basangile Mesia, kwali fye nga filya fyali insansa sha wa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Cinshi bali no kucita nomba? Ilyashi lya mu Malandwe talyatweba fyonse fyo bacitile lilya balandile na Yesu umuku wa kubalilapo fye. Cimoneka kwati abengi pali balya, balibwelele ku kubomba imilimo balebomba kale. Lelo, ilyo papitile nakalimo imyeshi 6 nelyo umwaka, Yesu na kabili amwene Andrea, Petro, Yohane, na Yakobo munyina kwa Yohane balebomba umulimo wabo uwa bulondo pali bemba wa Galili.a Ilyo abamwene, Yesu atile: “Nkonkeni, na ine nkamulenga ukuba abalondo ba bantu.” Bushe bacitile shani? Ilyashi lya kwa Mateo litweba ifyacitile Petro na Andrea, aliti: “Apo pene bashile amasumbu, no kumukonka.” Baibolo itila, Yakobo na Yohane na bo, “apo pene bashile ubwato na shibo, no kumukonka.” Muli Luka, Baibolo na kabili itila, “bashile fyonse no kumukonka.”—Mateo 4:18-22; Luka 5:1-11.
11. Cinshi cifwile calengele ukuti abasambi bakonke Yesu lilya line fye abetile?
11 Bushe filya abasambi bakonkele Yesu lilya line, bacitile fye cilya cintu ukwabula no kutontonkanyapo bwino bwino? Awe nakalya! Nangu ca kutila balitalile babwelelamo ku mulimo wabo uwa bulondo, bafwile baleibukisha sana ifyo bamwene no kumfwa pali bulya bushiku bwa ntanshi ilyo bamonene na Yesu. Filya papitile nakalimo umwaka umo, bafwile balitontonkenyepo sana pa fyo bamwene no kumfwa. Nomba inshita ya kucitapo cimo yalifikile. Bushe bali no kuba ngo wa makwebo uwasekelele pa kusanga margariti waumo mutengo ica kuti, nga filya Yesu alandile, ‘aileshitisha bwangu fyonse ifyo akwete’ no kushita margariti? E fyo na bo bacitile. Ifyo bamwene no kumfwa fyalengele bacincila ukubomba umulimo. Bailwike ukuti inshita ya kucitapo cimo naifika. E ico kanshi, nga filya amalandwe yatweba, ukwabula no kupoosa inshita bashiile fyonse no kukonka Yesu.
12, 13. (a) Bushe abengi abakutike kuli Yesu bacitile shani? (b) Cinshi Yesu atile e cali no kucita abasambi bakwe aba cishinka, kabili ayo mashiwi yalola mwi?
12 Mwandini abasambi ba cishinka balipusene sana na balya bambi abo Yesu aitile pa numa ababa mu lyashi lya mu Malandwe! Yesu aposeshe abengi ku malwele, bambi na bo alibaliishishe ilyo bali ne nsala, lelo batwalilile fye no kulacita ifyabo. (Luka 17:17, 18; Yohane 6:26) Bambi na bo, ilyo Yesu abetile ukuti bamukonke, bamulombele fye no kuti atale abaleke bakaciteko fimo. (Luka 9:59-62) Lelo pa kulanda ico aba cishinka bali no kucita, Yesu inshita imo atile: “Ukufuma mu nshiku sha kwa Yohane ukufika na nomba, ubufumu bwa mu muulu e buyo ubo abantu bapilikitila, na balepilikita e babusompola.”—Mateo 11:12.
13 Bushe ‘ukupilikita,’ e cinshi? Dikishonari wa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words atila ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati, ‘ukupilikita,’ “lyalola mu kuti, ukubombesha.” Na kabili, ukulanda pali ici cine cikomo, uwasoma Baibolo Heinrich Meyer atile: “Pa kulande fi, aloseshe mu kuti umuntu afwile ukupoosako amano, ukuba uwapambana kabili uwaswangaana mu kukonkelela ubufumu bwa kwa Mesia . . . afwile ukubombesha no kupibilapo ilibe pa kufwaya ubufumu, (te kwikala fye alelolela iyo).” Ukupala uwa makwebo wa mu cilangililo, balya bantu abali fye abanono, lilya line bailwike ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa cintu caumo mutengo, kabili bashiile fyonse ifyo bakwete no kukonkelela ifya Bufumu.—Mateo 19:27, 28; Abena Filipi 3:8.
Na Bambi Baisa ku Kufwaya Ubufumu
14. Bushe Yesu asambilishe shani abatumwa ifya kubomba umulimo wa kushimikila Ubufumu, kabili babombele shani?
14 Ilyo Yesu atwalilile no mulimo wa kushimikila ku bantu, asambilishe no kwafwa na bambi ukutinamina Ubufumu. Ica kubalilapo fye, pa basambi akwete aba kubalilapo asalilepo abatumwa 12, e kutila abo atumine ku kubomba umulimo. Abatumwa bene, e bo Yesu asambilishe bwino bwino ifya kubomba umulimo wa kushimikila ku bantu. Na kabili abasokele no kuti kwali no kuba ubwafya na macushi ku ntanshi. (Mateo 10:1-42; Luka 6:12-16) Nakalimo imyaka ibili, baendawike na Yesu muli cilya calo mu mulimo wakwe uwa kushimikila ku bantu, kabili bali na bucibusa ubusuma nga nshi na wene. Balyumfwile ukulanda kwakwe, balisangilwepo ilyo alecita ifipesha amano, kabili baleimwena abene ifyo alecita ifintu. (Mateo 13:16, 17) Ukwabula no kutwishika, ifi fyonse fifwile fyalibapitile ku mutima no kubalenga ukucincila, ica kuti nga filya cali ku wa makwebo walefwaya bamargariti, babombele no mutima onse ukutinamina Ubufumu.
15. Mulandu nshi uwine wine uo Yesu atile e ufwile ukulenga abasambi ukusekelela?
15 Ukulunda pa batumwa 12, Yesu na kabili “asontele na bambi amakumi cinelubali (70) no kubatuma babili babili ukumutangilila mu misumba yonse na mu ncende shonse umo ali no kuya umwine.” Na kabili, abebele no kuti bali no kupita mu kweshiwa na macushi ku ntanshi no kuti bafwile ukubila ku bantu abati: “Ubufumu bwa kwa Lesa nabupalama kuli imwe.” (Luka 10:1-12) Ilyo balya 70 babwelele, balisekelele no kubwesha icebo kuli Yesu abati: “Mwe Shikulu, ne fibanda na fyo filetunakila pa kulumbula ishina lyenu.” Lelo, bafwile balipapile ilyo Yesu abebele ukuti kwali na cimbi ico bakakwata ku ntanshi icifwile ukulenga basekelela sana pa mulandu wa kuti bali abacincila mu mulimo wa Bufumu. Atile kuli bene: “Mwisekelela pali ici, ukuti imipashi ilemunakila, lelo sekeleleni pa kuti amashina yenu nayalembwa mu muulu.”—Luka 10:17, 20.
16, 17. (a) Cinshi Yesu aebele abatumwa bakwe aba cishinka pa bushiku bwa kulekeleshako ukuba na bo? (b) Bushe amashiwi ya kwa Yesu yalengele shani ukuti abatumwa basekelele no kucetekela sana muli wene?
16 Na pa kulekelesha, akashita ka kupelako ako Yesu aali pamo na batumwa pa Nisani 14, mu 33 C.E., mu nshita ya bushiku, atendeke ico pali nomba tutila Umulalilo wa kwa Shikulu kabili abebele ukulaibukisha cilya cacitike pali cilya cungulo. Palya pene ubushiku, Yesu aebele abatumwa 11 abashelepo ukuti: “Ni mwe mwe batwalilila na ine mu fya kunjesha; kabili ndepangana na imwe icipingo, ifyo na Tata apangana na ine icipingo ca bufumu, ukuti mukalye no kunwa pe tebulo lyandi mu bufumu bwandi, no kwikala pa fipuna fya bufumu ku kupingule mikowa ikumi na ibili (12) iya kwa Israele.”—Luka 22:19, 20, 28-30.
17 Mwandini abatumwa bafwile balitemenwe nga nshi ilyo baumfwile Yesu abeba ayo mashiwi! Abeba ukuti bakaya ku cifulo caibela kabili icacindama ukucila icintu conse ico umuntu engakwata. (Mateo 7:13, 14; 1 Petro 2:9) Nga filya fyacitile uwa makwebo, balishiile fyonse no kukonka Yesu pa mulandu wa kutinamina Ubufumu. Nomba balimwene ukuti kanshi balicitile fye bwino ukusha fyonse no kukonka Yesu.
18. Ukulunda pa batumwa 11, ni bani bambi mu kuya kwa nshita abali no kumwenamo mu Bufumu?
18 Impendwa ya bali no kumwenamo mu Bufumu tayali no kupelela fye pa batumwa abali na Yesu bulya bushiku. Yehova alefwaya ukuti abantu 144,000 bakabe mu cipingo ca Bufumu ku kuteka pamo na Yesu Kristu mu Bufumu bwa bukata ubwa ku muulu. Na kabili, umutumwa Yohane amwene mu cimonwa, “ibumba likalamba, ilishingapendwa ku muntu nangu umo, . . . nabeminina ku cinso ca cipuna ca bufumu na ku cinso ca Mwana wa mpaanga, . . . abati: ‘Ipusukilo lyesu lyafuma kuli Lesa wesu, uwaikala pa cipuna ca bufumu, na ku Mwana wa mpaanga.’” Bena bakaba pa calo kabili bakalatekwa no Bufumu.b—Ukusokolola 7:9, 10; 14:1, 4.
19, 20. (a) Lishuko nshi abantu ba mu nko shonse bengakwata? (b) Lipusho nshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?
19 Ilyo fye Yesu ashilanina ku muulu, aebele abasambi bakwe aba cishinka ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo, mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni! nakulaba na imwe inshiku shonse ukufika na ku mpela ya bwikashi.” (Mateo 28:19, 20) E ico kanshi, abantu ba mu nko shonse bali no kwisa ku kuba abasambi ba kwa Yesu Kristu. Na bo bene kuti batinamina Ubufumu, nga filya fyacitile uwa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Bamo bakapokelela icilambu ca kuya ku muulu, bambi na bo bakapokela icilambu ca kwikala pano calo.
20 Amashiwi ya kwa Yesu yalangile ukuti umulimo wa kupanga abasambi wali no kutwalilila imyaka fye yonse ukufika na ku “mpela ya bwikashi.” Lelo bushe muno nshiku kwaliba bamo ababa ngo wa makwebo, abasha fyonse ifyo bakwete no kutinamina fye Ubufumu bwa kwa Lesa? Tukalanda pali ilyo lipusho mu cipande cikonkelepo.
[Amafutunoti]
a Lilya line bamonene fye na Yesu umuku wa kubalilapo, Yohane mwana Sebede afwile alikonkele Yesu no kumonako fimo ifyo acitile, e mulandu wine alondolwela bwino sana ilyashi mwi Landwe lyakwe. (Yohane, ifipandwa 2-5) Na lyo line, alibwelele ku mulimo alebomba na bamunyina uwa bulondo ilyo Yesu ashilabwela na kabili ku kumwita ukuti amukonke.
b Pa kuti mumfwe na fimbi, belengeni icipandwa 10 mu citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya, icalembwa ne Nte sha kwa Yehova.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Lisambililo nshi likalamba ilyaba mu cilangililo ca kwa Yesu ica muntu wa makwebo?
• Bushe Yesu alangile shani ukuti alicindamika Ubufumu?
• Cinshi calengele Andrea, Petro, Yohane, na bambi ukukonka Yesu lilya line fye abetile?
• Lishuko nshi abantu ba mu nko shonse bengakwata?
[Icikope pe bula 10]
‘Bashiile fyonse no kukonka Yesu’
[Icikope pe bula 12]
Ilyo talanina ku muulu, Yesu aebele abakonshi bakwe ukuti balepanga abasambi