‘Ukusanga Margariti Waumo Mutengo’

“Ubufumu bwa mu muulu e buyo ubo abantu bapilikitila, na balepilikita e babusompola.”—MATEO 11:12.

1, 2. (a) Cinshi icishaseeka ico Yesu alandile ukuti e cacitile umuntu wa mu cilangililo cimo ica Bufumu? (b) Cinshi Yesu ashimike mu cilangililo ca wa makwebo walefwaya margariti waumo mutengo?

BUSHE kwaliba icintu mwacindamika sana ica kutila kuti mwashitisha fyonse ifyo mwakwata no kucishita? Nangu line abantu batila balaipeelesha ku fintu fimo, pamo nga ukufwaya indalama, ukupange shina, ukuba bakateeka, nelyo ukukwate cifulo, tacaseeka ku bantu ukushitisha fyonse ifyo bakwata no kushita icintu cimo fye ica mutengo ico bacindamika. Mu cilangililo cimo ica maka ico Yesu Kristu alandile pa Bufumu bwa kwa Lesa, alandile pa muntu umo uwacitile icintu cishaseeka ica musango yo, lelo ico na bambi bengatemwa ukucitako.

² Muli ulya mulumbe, nelyo icilangililo ico Yesu alandile ilyo aali na basambi beka, alandile pa wa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Atile: “Ubufumu bwa mu muulu bwapala uwa makwebo uwalefwaya bamargariti basuma. Atile ashisanga margariti umo uwaumo mutengo, aileshitisha bwangu fyonse ifyo akwete no kumushita.” (Mateo 13:36, 45, 46) Cinshi Yesu alefwaya ukuti abasambi basambilile kuli ici cilangililo? Kabili kuti twamwenamo shani mu mashiwi ya kwa Yesu?

Ifyo Bamargariti Baumo Mutengo

 3. Cinshi bamargariti basuma baumine umutengo ku kale?

³ Ukufuma ku kale, bamargariti baishibikwa ukuti fibeekobeeko fyayemba. Icitabo calembelwe no mwina Roma uwasambilila, Pliny the Elder, citila, bamargariti baali “cintu caluma sana umutengo ukucila ifintu fyonse.” Bamargariti tababa nga golde, silfere, nelyo amabwe yambi, bena bapangwa mu fya mweo fya muli bemba ifyapale nkola. Akantu akakosa, tutile akalibwe nelyo akantu kambi, ilyo kaingila mu ca mweo icapale nkola, citendeka ukufumya ifyalimbuluka ngo bulimbo ifiya fileilikana ku kalibwe mu kati mwine mulya. Lyene akantu akabulungana bwino kabili akabengeshima icine cine kalapangwa, akeetwa margariti. Ku kale, bamargariti basuma balefuma sana sana muli Bemba Wakashika, muli bemba wa Persian Gulf, na muli bemba wa Indian Ocean, ukutali sana na ku Israele. Kanshi, e co na Yesu alandiile pa ‘wa makwebo’ uwaile pa bulendo bwa kufwaya bamargariti basuma. Kanshi pa kusanga bamargariti bene bene abaumo mutengo, umuntu afwile ukubombesha.

 4. Lisambililo nshi likalamba ilyaba mu cilangililo ca kwa Yesu ica muntu wa makwebo?

⁴ Nangu line bamargariti balyuma umutengo ukufuma ku kale, cilemoneka ukuti umutengo wa bamargariti te lyali isambililo likalamba ilyo Yesu asambilishe muli ici cilangililo. Muli ici cilangililo, Yesu tatile fye Ubufumu bwa kwa Lesa bwapala margariti waumo mutengo capwa no kupwa. Lelo apashenye Ubufumu ku ‘wa makwebo uwalefwaya bamargariti basuma,’ na kuli filya acitile ilyo asangile margariti. Uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu taali ngo ushitisha mwi tuuka ulya ifwe twaishiba. Ena ni kalapashi ku kwishiba bamargariti, alishiba bwino ubu bukwebo, ilinso lyakwe lilamona bwino bwino bamargariti ba cine cine abaumo mutengo. Nga alolesha fye, bwangu bwangu kuti aishiba margariti wa cine, te kuti bamubepe ku uleshitisha bamargariti ba bufi.

5, 6. (a) Cinshi icaibela icacitile uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu? (b) Icilangililo ca muntu wasangile icuma cafiswa cisokolola ukuti uwa makwebo alefwaya cinshi?

⁵ Kuli na cimbi icacindama ico tufwile ukumona ku wa makwebo walefwaya bamargariti. Uwa makwebo onse fye ilyo talashita, afwile intanshi aishiba umutengo ali no kushitisha ulya margariti, no kwishiba bwino bwino umutengo engashita pa kuti akasangemo icibwesha. Afwile aishiba no kwa kushitisha ulya margariti pa kuti bwangu bwangu akwate ico cibwesha. Kuti twatila fye ico uwa makwebo afwaya, te kusunga margariti awe, kusangamo icibwesha. Lelo uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu wena talefwaya ukusangamo icibwesha. Talefwaya indalama nelyo icuma. Na kuba ena ‘aileshitisha fyonse ifyo akwete,’ pa kuti fye ashite ulya wine margariti.

⁶ Abengi abacita amakwebo kuti batila icacitile ulya muntu buwelewele. Takwaba nangu umo shimakwebo wa mano uwingacita ica musango ulya. Lelo uyu wena kwali cimbi ico acindamike. Icibwesha alefwaya tacali na kufuma mu kupanga indalama, cali no kufuma mu fyo aali no kusekelela no kusansamuka pa kunonka cilya cintu caumo mutengo ico alefwaya. Tulomfwikisha ici cishinka mu cilangililo capalako ico Yesu alandile. Atile: “Ubufumu bwa kwa Lesa bwapala icuma icafishilwe mu mpanga, ico umuntu asangile no kucifisa; na pa mulandu wa kusekelela kwakwe aya ku kushitisha ifyo akwete no kushitamo ilya mpanga.” (Mateo 13:44) Ukusekelela fye pa kusanga cilya cintu caumo mutengo no kucishita kwalengele ukuti ulya muntu ashitishe fyonse ifyo akwete. Bushe kwaliba abantu abengacite ca musango yo na lelo? Bushe na pali lelo kwaliba icintu caumo mutengo ica kutila umuntu kuti ashitisha fyonse ifyo akwata no kucishita?

Abacindamike Ubufumu

 7. Cinshi cilanga ukuti Yesu alicindamike Ubufumu?

⁷ Mu cilangililo cakwe, Yesu alandile pa ‘bufumu bwa mu muulu.’ Kanshi umwine wine alicindamike Ubufumu. Mu Malandwe, Yesu alilandile sana pa Bufumu. Ilyo abatishiwe mu 29 C.E., Yesu “atendeke ukushimikila no kutila: ‘Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.’” Imyaka itatu na hafu, aleshimikila abantu abengi nga nshi ifya Bufumu bwa kwa Lesa. Aendawike konse konse muli cilya calo, “ku musumba no musumba na ku mushi no mushi, aleshimikila no kubile mbila nsuma ya bufumu bwa kwa Lesa.”—Mateo 4:17; Luka 8:1.

 8. Fintu nshi Yesu acitile ukulanga ifyo Ubufumu buli no kucita?

⁸ Yesu acitile ifipesha amano ifingi muli cilya calo conse. Aposeshe abalwele, aliishishe aba nsala, atalalike umwela wa pali bemba, no kubuusha abafwa. Muli ifi fyonse, acitile icilangililo ca fyo Ubufumu bwa kwa Lesa buli no kucita. (Mateo 14:14-21; Marko 4:37-39; Luka 7:11-17) Na pa kulekelesha, alangile ukuti wa cishinka kuli Lesa na ku Bufumu bwakwe pa kupeela umweo wakwe, ukufwilapo pa kuba uwa cishinka kuli Lesa ilyo bamupopele pa cimuti ca kucushiwilwapo. Nga filya fyacitile uwa makwebo, cali kwati Yesu ashitishe fyonse ifyo akwete no kushita “margariti umo uwaumo mutengo,” pantu mu mikalile yakwe yonse mpaka ne mfwa, alicindamike Ubufumu bwa kwa Lesa.—Yohane 18:37.

 9. Cintu nshi icishaseeka ico abasambi ba kubalilapo aba kwa Yesu bacitile?

⁹ Ukulunda pa fyo umwine acindamike Ubufumu, Yesu asalile na bantu bamo abanono ukuba abakonshi bakwe. Abakonshi na bo balicindamike sana Ubufumu. Umo pali balya ni Andrea, uwali umusambi wa kwa Yohane Kabatisha pa kubala. Ilyo aumfwile fye ukubila kwa kwa Yohane ukwa kuti Yesu e ‘mwana wa mpaanga,’ Andrea pamo na umbi uwali umusambi wa kwa Yohane Kabatisha, Yohane mwana Sebede, lilya line bakonkele Yesu no kuba abasambi. Lelo te abo beka. Lilya line, Andrea aile kuli Simone munyina no kumweba ati: “Natusanga Mesia.” Ukwabula no kupoose nshita, Simone (uwaishibikwe ati Kefa, nelyo Petro) pamo na Filipi no munankwe Natanaele, na bo bailwike ukuti Yesu ni Mesia. Na kuba, Natanaele aebele fye na Yesu ati: “Ni mwe Mwana wa kwa Lesa, muli Mfumu ya kwa Israele.”—Yohane 1:35-49.

Ifyo Bamwene no Kumfwa Fyabalenga Ukucincila

10. Abasambi bacitile shani lintu Yesu abebele ukumukonka ilyo papitile akashita pa numa ya kumonana na bo umuku wa kubalilapo?

¹⁰ Ukusekelela kwa kwa Andrea, Petro, Yohane na bambi ilyo basangile Mesia, kwali fye nga filya fyali insansa sha wa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Cinshi bali no kucita nomba? Ilyashi lya mu Malandwe talyatweba fyonse fyo bacitile lilya balandile na Yesu umuku wa kubalilapo fye. Cimoneka kwati abengi pali balya, balibwelele ku kubomba imilimo balebomba kale. Lelo, ilyo papitile nakalimo imyeshi 6 nelyo umwaka, Yesu na kabili amwene Andrea, Petro, Yohane, na Yakobo munyina kwa Yohane balebomba umulimo wabo uwa bulondo pali bemba wa Galili.a Ilyo abamwene, Yesu atile: “Nkonkeni, na ine nkamulenga ukuba abalondo ba bantu.” Bushe bacitile shani? Ilyashi lya kwa Mateo litweba ifyacitile Petro na Andrea, aliti: “Apo pene bashile amasumbu, no kumukonka.” Baibolo itila, Yakobo na Yohane na bo, “apo pene bashile ubwato na shibo, no kumukonka.” Muli Luka, Baibolo na kabili itila, “bashile fyonse no kumukonka.”—Mateo 4:18-22; Luka 5:1-11.

11. Cinshi cifwile calengele ukuti abasambi bakonke Yesu lilya line fye abetile?

¹¹ Bushe filya abasambi bakonkele Yesu lilya line, bacitile fye cilya cintu ukwabula no kutontonkanyapo bwino bwino? Awe nakalya! Nangu ca kutila balitalile babwelelamo ku mulimo wabo uwa bulondo, bafwile baleibukisha sana ifyo bamwene no kumfwa pali bulya bushiku bwa ntanshi ilyo bamonene na Yesu. Filya papitile nakalimo umwaka umo, bafwile balitontonkenyepo sana pa fyo bamwene no kumfwa. Nomba inshita ya kucitapo cimo yalifikile. Bushe bali no kuba ngo wa makwebo uwasekelele pa kusanga margariti waumo mutengo ica kuti, nga filya Yesu alandile, ‘aileshitisha bwangu fyonse ifyo akwete’ no kushita margariti? E fyo na bo bacitile. Ifyo bamwene no kumfwa fyalengele bacincila ukubomba umulimo. Bailwike ukuti inshita ya kucitapo cimo naifika. E ico kanshi, nga filya amalandwe yatweba, ukwabula no kupoosa inshita bashiile fyonse no kukonka Yesu.

12, 13. (a) Bushe abengi abakutike kuli Yesu bacitile shani? (b) Cinshi Yesu atile e cali no kucita abasambi bakwe aba cishinka, kabili ayo mashiwi yalola mwi?

¹² Mwandini abasambi ba cishinka balipusene sana na balya bambi abo Yesu aitile pa numa ababa mu lyashi lya mu Malandwe! Yesu aposeshe abengi ku malwele, bambi na bo alibaliishishe ilyo bali ne nsala, lelo batwalilile fye no kulacita ifyabo. (Luka 17:17, 18; Yohane 6:26) Bambi na bo, ilyo Yesu abetile ukuti bamukonke, bamulombele fye no kuti atale abaleke bakaciteko fimo. (Luka 9:59-62) Lelo pa kulanda ico aba cishinka bali no kucita, Yesu inshita imo atile: “Ukufuma mu nshiku sha kwa Yohane ukufika na nomba, ubufumu bwa mu muulu e buyo ubo abantu bapilikitila, na balepilikita e babusompola.”—Mateo 11:12.

¹³ Bushe ‘ukupilikita,’ e cinshi? Dikishonari wa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words atila ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati, ‘ukupilikita,’ “lyalola mu kuti, ukubombesha.” Na kabili, ukulanda pali ici cine cikomo, uwasoma Baibolo Heinrich Meyer atile: “Pa kulande fi, aloseshe mu kuti umuntu afwile ukupoosako amano, ukuba uwapambana kabili uwaswangaana mu kukonkelela ubufumu bwa kwa Mesia . . . afwile ukubombesha no kupibilapo ilibe pa kufwaya ubufumu, (te kwikala fye alelolela iyo).” Ukupala uwa makwebo wa mu cilangililo, balya bantu abali fye abanono, lilya line bailwike ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa cintu caumo mutengo, kabili bashiile fyonse ifyo bakwete no kukonkelela ifya Bufumu.—Mateo 19:27, 28; Abena Filipi 3:8.

Na Bambi Baisa ku Kufwaya Ubufumu

14. Bushe Yesu asambilishe shani abatumwa ifya kubomba umulimo wa kushimikila Ubufumu, kabili babombele shani?

¹⁴ Ilyo Yesu atwalilile no mulimo wa kushimikila ku bantu, asambilishe no kwafwa na bambi ukutinamina Ubufumu. Ica kubalilapo fye, pa basambi akwete aba kubalilapo asalilepo abatumwa 12, e kutila abo atumine ku kubomba umulimo. Abatumwa bene, e bo Yesu asambilishe bwino bwino ifya kubomba umulimo wa kushimikila ku bantu. Na kabili abasokele no kuti kwali no kuba ubwafya na macushi ku ntanshi. (Mateo 10:1-42; Luka 6:12-16) Nakalimo imyaka ibili, baendawike na Yesu muli cilya calo mu mulimo wakwe uwa kushimikila ku bantu, kabili bali na bucibusa ubusuma nga nshi na wene. Balyumfwile ukulanda kwakwe, balisangilwepo ilyo alecita ifipesha amano, kabili baleimwena abene ifyo alecita ifintu. (Mateo 13:16, 17) Ukwabula no kutwishika, ifi fyonse fifwile fyalibapitile ku mutima no kubalenga ukucincila, ica kuti nga filya cali ku wa makwebo walefwaya bamargariti, babombele no mutima onse ukutinamina Ubufumu.

15. Mulandu nshi uwine wine uo Yesu atile e ufwile ukulenga abasambi ukusekelela?

¹⁵ Ukulunda pa batumwa 12, Yesu na kabili “asontele na bambi amakumi cinelubali (70) no kubatuma babili babili ukumutangilila mu misumba yonse na mu ncende shonse umo ali no kuya umwine.” Na kabili, abebele no kuti bali no kupita mu kweshiwa na macushi ku ntanshi no kuti bafwile ukubila ku bantu abati: “Ubufumu bwa kwa Lesa nabupalama kuli imwe.” (Luka 10:1-12) Ilyo balya 70 babwelele, balisekelele no kubwesha icebo kuli Yesu abati: “Mwe Shikulu, ne fibanda na fyo filetunakila pa kulumbula ishina lyenu.” Lelo, bafwile balipapile ilyo Yesu abebele ukuti kwali na cimbi ico bakakwata ku ntanshi icifwile ukulenga basekelela sana pa mulandu wa kuti bali abacincila mu mulimo wa Bufumu. Atile kuli bene: “Mwisekelela pali ici, ukuti imipashi ilemunakila, lelo sekeleleni pa kuti amashina yenu nayalembwa mu muulu.”—Luka 10:17, 20.

16, 17. (a) Cinshi Yesu aebele abatumwa bakwe aba cishinka pa bushiku bwa kulekeleshako ukuba na bo? (b) Bushe amashiwi ya kwa Yesu yalengele shani ukuti abatumwa basekelele no kucetekela sana muli wene?

¹⁶ Na pa kulekelesha, akashita ka kupelako ako Yesu aali pamo na batumwa pa Nisani 14, mu 33 C.E., mu nshita ya bushiku, atendeke ico pali nomba tutila Umulalilo wa kwa Shikulu kabili abebele ukulaibukisha cilya cacitike pali cilya cungulo. Palya pene ubushiku, Yesu aebele abatumwa 11 abashelepo ukuti: “Ni mwe mwe batwalilila na ine mu fya kunjesha; kabili ndepangana na imwe icipingo, ifyo na Tata apangana na ine icipingo ca bufumu, ukuti mukalye no kunwa pe tebulo lyandi mu bufumu bwandi, no kwikala pa fipuna fya bufumu ku kupingule mikowa ikumi na ibili (12) iya kwa Israele.”—Luka 22:19, 20, 28-30.

¹⁷ Mwandini abatumwa bafwile balitemenwe nga nshi ilyo baumfwile Yesu abeba ayo mashiwi! Abeba ukuti bakaya ku cifulo caibela kabili icacindama ukucila icintu conse ico umuntu engakwata. (Mateo 7:13, 14; 1 Petro 2:9) Nga filya fyacitile uwa makwebo, balishiile fyonse no kukonka Yesu pa mulandu wa kutinamina Ubufumu. Nomba balimwene ukuti kanshi balicitile fye bwino ukusha fyonse no kukonka Yesu.

18. Ukulunda pa batumwa 11, ni bani bambi mu kuya kwa nshita abali no kumwenamo mu Bufumu?

¹⁸ Impendwa ya bali no kumwenamo mu Bufumu tayali no kupelela fye pa batumwa abali na Yesu bulya bushiku. Yehova alefwaya ukuti abantu 144,000 bakabe mu cipingo ca Bufumu ku kuteka pamo na Yesu Kristu mu Bufumu bwa bukata ubwa ku muulu. Na kabili, umutumwa Yohane amwene mu cimonwa, “ibumba likalamba, ilishingapendwa ku muntu nangu umo, . . . nabeminina ku cinso ca cipuna ca bufumu na ku cinso ca Mwana wa mpaanga, . . . abati: ‘Ipusukilo lyesu lyafuma kuli Lesa wesu, uwaikala pa cipuna ca bufumu, na ku Mwana wa mpaanga.’” Bena bakaba pa calo kabili bakalatekwa no Bufumu.b—Ukusokolola 7:9, 10; 14:1, 4.

19, 20. (a) Lishuko nshi abantu ba mu nko shonse bengakwata? (b) Lipusho nshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Ilyo fye Yesu ashilanina ku muulu, aebele abasambi bakwe aba cishinka ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo, mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni! nakulaba na imwe inshiku shonse ukufika na ku mpela ya bwikashi.” (Mateo 28:19, 20) E ico kanshi, abantu ba mu nko shonse bali no kwisa ku kuba abasambi ba kwa Yesu Kristu. Na bo bene kuti batinamina Ubufumu, nga filya fyacitile uwa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo. Bamo bakapokelela icilambu ca kuya ku muulu, bambi na bo bakapokela icilambu ca kwikala pano calo.

²⁰ Amashiwi ya kwa Yesu yalangile ukuti umulimo wa kupanga abasambi wali no kutwalilila imyaka fye yonse ukufika na ku “mpela ya bwikashi.” Lelo bushe muno nshiku kwaliba bamo ababa ngo wa makwebo, abasha fyonse ifyo bakwete no kutinamina fye Ubufumu bwa kwa Lesa? Tukalanda pali ilyo lipusho mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Ukufwaya ‘Margariti Waumo Mutengo’ Muno Nshiku

“Ne mbila nsuma iyi ya bufumu ikashimikilwa pano isonde ponse ku kubo bunte ku nko shonse.”—MATEO 24:14.

1, 2. (a) Bushe abaYuda aba mu nshiku sha kwa Yesu balemona shani Ubufumu bwa kwa Lesa? (b) Cinshi Yesu acitile pa kuti beshibe bwino ifyo Ubufumu bwaba, kabili ico calengele bacita cinshi?

ILYO Yesu aishile pe sonde, abaYuda balelanda sana pa Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 3:1, 2; 4:23-25; Yohane 1:49) Na lyo line, abengi pali ilya nshita tabaishibe ifyo amaka ya bulya Bufumu yali no kuba, kabili tabaishibe uko bwali no kufika; tabaishibe no kuti bwali no kuba buteko kwa ku muulu. (Yohane 3:1-5) Nangu fye ni bamo abaishileba abasambi ba kwa Yesu tabaishibe bwino bwino Ubufumu bwa kwa Lesa. Tabaishibe bwino ne co bafwile ukucita pa kuti bakapaalwe no kuba bakateka pamo na Kristu muli ubo Bufumu.—Mateo 20:20-22; Luka 19:11; Imilimo 1:6.

² Mu kuya kwa nshita, Yesu mu kutekanya asambilishe abasambi bakwe amasambililo ayengi, pamo ne cilangililo ca wa makwebo uwalefwaya bamargariti ico twasambilile mu cipande cafumako. Abasambilishe ukuti bafwile ukubombesha pa kuti bakabe mu Bufumu bwa mu muulu. (Mateo 6:33; 13:45, 46; Luka 13:23, 24) Yalya masambililo yafwile yalibapitile ku mutima pantu lilya line batendeke ukubombesha. Bashimikile imbila nsuma ya Bufumu mu kushipa ukufika ku mpela ya pano isonde, nga filya ibuuku lya Imilimo lyashimika bwino bwino ilyashi lyonse.—Imilimo 1:8; Abena Kolose 1:23.

 3. Cinshi Yesu atile e cali no kucitika ku Bufumu muno nshiku?

³ Inga muno nshiku caba shani? Abantu na bantu baleshimikilwa amapaalo ya Bufumu ayakabako muli paradaise. Mu kusesema kwakwe ukukalamba ukulanda pa ‘cishibilo ca mpela ya bwikashi,’ Yesu atile: “Ne mbila nsuma iyi ya bufumu ikashimikilwa pano isonde ponse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo ne mpela ikesa.” (Mateo 24:3, 14; Marko 13:10) Alondolwele no kuti uyu mulimo wacindama wali no kubombwa te mulandu na macushi ayengi, nangu fye ukupakaswa. Lelo, atwebele na mashiwi ya kututeeka imitima aya kuti: “Uwashipikisha ukufika na ku mpela, wene e ukapusuka.” (Mateo 24:9-13) Pa kupula muli ifi fyonse, umuntu afwile ukubombesha no kuipeelesha nga filya fyacitile uwa makwebo walefwaya bamargariti uwa mu cilangililo ca kwa Yesu. Bushe kwaliba abantu ba musango yo muno nshiku ababa ne citetekelo kabili ababombesha ukutinamina Ubufumu?

Abasange Cine Balasekelela Nga Nshi

 4. Bushe umuntu omfwa shani muno nshiku ilyo aishiba icine ca Bufumu?

⁴ Uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu, alisekelele icine cine ilyo asangile ‘margariti waumo mutengo.’ Ukusekelela asekelele kwalengele ashitisha fyonse ifyo akwete no kushita ulya margariti. (AbaHebere 12:1) Na lelo line, icine ca kwa Lesa no Bufumu bwakwe cilalenga abantu ukwisa kuli Lesa no kubalenga ukucincila mu mulimo wakwe. Ico kuti catwibukisha ne fyalandile Munyinefwe A. H. Macmillan. Ashimike ifyo umwine abombeshe ukufwaya Lesa no kwishiba ico abumbile umuntu. Mu citabo ca Faith on the March (Icitetekelo Cacimfya), Munyinefwe Macmillan atile: “Abantu abengi nga nshi bacili balesanga icintu ico ine nasanga kale. Na bo bene baba fye nga ine na imwe, bekala mu fyalo fyonse, bafuma mu mitundu yonse, ba nkulilo shonse fye kabili ba mishinku fye yonse. Ala icine tacisala. Umuntu onse fye kuti asambilila.”

 5. Fisuma nshi fili muli lipoti wa mwaka wa mulimo uwa 2004?

5 Umwaka no mwaka tulamona ukuti icalandile Munyinefwe Macmillan ca cine. Cila mwaka, abantu abengi nga nshi abafwaya ukusambilile cine balacitapo cimo ilyo baumfwe mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Kabili, balaipeela kuli Yehova na ku kucita ukufwaya kwakwe. Mu mwaka wa mulimo uwa 2004, uwatendeke mu September 2003 ukufika mu August 2004, na mo mwine kwali abengi abasambilile cine. Muli ilya myeshi 12, abantu 262,416 balibatishiwe mu menshi ukuilanga kuli bonse ukuti nabaipeela kuli Yehova. Ababatishiwe bekala mu fyalo 235, umo Inte sha kwa Yehova baletungulula amasambililo ya Baibolo ku bantu 6,085,387. Abantu ba misango yonse, aba mu fyalo fyonse, aba mu mitundu yonse ne ndimi, balesambilila icine ca mu Cebo ca kwa Lesa icipeela umweo.—Ukusokolola 7:9.

 6. Cinshi calenga ukuti bakapepa ba kwa Yehova balefula fye cila mwaka?

⁶ Cinshi calengele fyonse ifi ukubombwa? Ni Yehova umwine e ukula aba bantu bonse abafwaya ukuba no mweo wa muyayaya. (Yohane 6:65; Imilimo 13:48) Lelo, te kuti tulabe no kutasha imilimo yabombele abaipeeleshe ku kulundulula ifya Bufumu. Ilyo aali ne myaka 79, Munyinefwe Macmillan alembele ukuti: “Filya fine nasumine ilyo fye naumfwile isubilo lya mu Baibolo ku bantu bonse abalwalilila no kufwa muno nshiku, e fyo ncili nasumina na lelo line. Lilya line, natile fye mfwile ukusoma na fimbi mu Baibolo pa kuti nkaafweko na bambi ababa nga ine, abafwaya ukwishiba Lesa Wa maka yonse, Yehova, ne fisuma fyonse ifyo akacitila abantu.”

 7. Cintu nshi cacitike icilelanga ukuti umuntu alasekelela nga nshi ilyo aishiba icine ca mu Baibolo?

⁷ Ababombela Yehova pali lelo na bo bene balafwaya sana ukwishiba ifingi. Ica kumwenako fye ni baDaniela, aba ku musumba wa Vienna, ku Austria. Batila: “Ukufuma ku bwaice, Lesa ni cibusa wandi icine cine. Nalefwaya ukwishiba ishina lyakwe, pantu kuli ine ukulanda fye ati ‘Lesa,’ nalemona kwati wa kwelenganya fye. Lintu nali ne myaka 17 nasukile namwishibe shina, ilyo Inte sha kwa Yehova shantandalile. Balondolwele fyonse ifyo nalefwaya ukwishiba pali Lesa. Nasukile nasange icine, kanshi nalitemenwe icine cine! Nalyumfwile bwino sana no kutendeka ukushimikila abantu bonse fye.” Bwangu bwangu abalesambilila na baDaniela ku sukulu batendeke ukubapumya pa fyo batemenwe sana ifya mu Baibolo. BaDaniela batwalilila abati: “Ine namwene ukuti filya fine Baibolo yalanda e filecitika kuli ine. Pantu nalisambilile ukuti Yesu atile abasambi bakwe bali no kupatwa no kupakaswa pa mulandu we shina lyakwe. Nalitemenwe icine cine kabili nalipapile ifyo nasambilile.” Tapakokwele, baDaniela baipeele kuli Yehova no kubatishiwa. Batendeke no kubombesha pa kuti ku ntanshi bakabombeko bumishonari. Ilyo baupilwe kuli baHelmut, batendeke ukushimikila abena Afrika, Abena China, abena Philippines, na bena India, abaleikala mu musumba wa Vienna. BaDaniela na baHelmut nomba ni bamishonari ku calo cabela lwa ku kapinda ka ku kulyo aka Africa.

Tabatompoka

 8. Mulimo nshi uusuma uo abengi babombako ukulanga ukuti balitemwa Lesa kabili ba cishinka ku Bufumu bwakwe?

⁸ Na cine, bumishonari mulimo uo abantu ba kwa Yehova pali lelo babomba ukulanga ukuti balitemwa Lesa kabili ba cishinka ku Bufumu. Nga filya fyacitile uwa makwebo wa mu cilangililo ca kwa Yesu, ababomba umulimo wa bumishonari balaitemenwa ukuya ku fyalo fya kutali pa mulandu wa Bufumu. Aba bena tabaya mu kufwaya imbila nsuma iya Bufumu mu fyalo fya kutali, lelo e batwala imbila ku bantu abekala ku fyalo fyabela ukutali nga nshi pano isonde. Balasambilisha abantu no kubafwa ukuba abasambi ba kwa Yesu Kristu. (Mateo 28:19, 20) Mu fyalo ifingi balashipikisha ku macushi ayengi icine cine. Lelo balapaalwa nga nshi pa kushipikisha kwabo.

9, 10. Fisuma nshi ificitika ifyo bamishonari baipakisha mu mulimo wa kushimikila mu fyalo fya kutali ifyapala ku Central African Republic?

9 Ica kumwenako fye, lyashi lifumine ku calo ca Central African Republic. Muli cilya calo, abantu 16,184 balisangilwe ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu umwaka wapwile. Impendwa ya bakasabankanya ba Bufumu ba muli cilya calo kuti yaingilamo imiku 7 muli iyi mpendwa ya basangilwe ku Cibukisho. Mu ncende ishingi muli ici calo tamwaba amalaiti, kanshi abantu batemwa ukwikala pa nse ilyo balebomba imilimo yalekanalekana, mu fintelelwe mwi samba lya miti. Kanshi na bamishonari bene bacita ifyo fine pa kubomba umulimo wabo uwa kushimikila. Basambilila na bantu Baibolo mwi samba lya miti, mu fintelelwe. Pa nse pasuma, pantu tapafiita kabili palapita no mwela usuma. Abantu muli cilya calo balitemwa sana ukusambilila Baibolo, kabili caliseeka ukumfwa balelanda pa fya kwa Lesa. E busuma na bumbi ubwaba mu kwikala pa nse, pantu ilingi line, abalepita mupepi, bamona fye ifilecitika, na bo baisa no kuilundako ku kusambilila Baibolo.

¹⁰ Bushiku bumo, ilyo mishonari umo aletungulula isambililo lya Baibolo pa nse, umulumendo uwikala lubali lumbi ulwa musebo aebele mishonari ukuti lyonse tafika pa mwakwe. E ico, amulombele ukuti nga afuma palya, aye na kuli ena. E fyo mishonari aile kuli ulya mulumendo no kutendeka ukusambilila nankwe Baibolo. Pali nomba, ulya mulumendo alelunduluka sana mu kwishiba ifya mu Baibolo. Muli cilya calo, ilingi line bakapokola balemika Inte sha kwa Yehova abali na bamotoka pa musebo. Ico babemikila te kubalipilisha indalama nelyo ukubapeela imilandu awe; lelo bafwaya ukupoka Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa nomba line na Loleni!, nelyo ukubatasha pa lyashi limo ilyo bakapokola batemenwe sana muli magazini .

11. Bushe bamishonari ababomba imyaka iingi, bamona shani umulimo wabo te mulandu na macushi?

¹¹ Abengi abatendeke bumishonari imyaka 40 nangu 50 iyapita, bacili baletwalilila aba citetekelo mu mulimo wabo uwa mwi bala. Mwandini aba bantu fya kumwenako ifisuma nga nshi kuli ifwe bonse ifya citetekelo no kushipikisha! Bamishonari babili abaupana, balibombela pamo muli bumishonari mu fyalo fitatu pa myaka 42. Abalume batila: “Limo ifintu tafyenda bwino. Ku ca kumwenako, twabombele ukwafula sana ubulwele bwa malelya pa myaka 35. Na lyo line, tatwatalile atumfwa ubulanda ukuti cinshi catukolele ukuba bamishonari.” Abakashi batila: “Kwaba ifingi nga nshi ifilenga tuletasha Lesa pali uyu mulimo. Tulaipakisha nga nshi umulimo wa mwi bala, kabili calyanguka ukutendeka amasambililo ya Baibolo. Nga twamona abo tusambilila na bo batendeka ukwisa ku kulongana, baishibana na bambi abo tusambilila na bo, lyonse ilyo twaya ku kulongana, ciba kwati kulongana kwa ba mu ng’anda imo.”

‘Bamona Fyonse Ukuti Kulufya’

12. Bushe umuntu acita shani ukulanga ukuti alicindamika Ubufumu?

¹² Ilyo uwa makwebo asangile margariti waumo mutengo, “aileshitisha bwangu fyonse ifyo akwete no kumushita.” (Mateo 13:46) Na bacindamika Ubufumu bwa kwa Lesa na bo bacita nga filya fine, balaitemenwa ukusha fyonse ifyo bacindamike kale. Pa mulandu wa kuti ali no kuba pamo na Kristu mu bukata bwa mu Bufumu, umutumwa Paulo atile: “Imona fyonse ukuti kulufya pa mulandu wa cuma capulamo ica kwishiba Kristu Yesu Shikulu. Ni pa mulandu wakwe nalufisha fyonse kabili imona fyene ukuti fisooso ifingi, ukuti inonke Kristu.”—Abena Filipi 3:8.

13. Ni shani umuntu umo ku calo ca Czech Republic alangile ukuti alitemwa Ubufumu?

1³ Na muno nshiku mwine, abengi balaitemenwa ukusha ifikalamba mu mikalile yabo no kutendeka umulimo wa Bufumu. Na bo bene, balafikapo ukupokelela amapaalo ya Bufumu. Ica kumwenako fye, mu October 2003, kafundisha mukalamba uwa myaka 60 pa sukulu lya ku calo ca Czech Republic amwene icitabo ca kusambililamo Baibolo ica Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya. Ilyo abelengele cilya citabo, apo pene ailemona Inte sha kwa Yehova ababelele mupepi no kutendeka ukusambilila na bo Baibolo. Bwangu bwangu, aishibe ifingi ifya mu Baibolo no kutendeka ukusangwa ku kulongana konse. Na lyo line, aali no kucita shani na mapange yakwe aya kwiminina pali bumeeya, na pa numa ukwisaiminina pali bushicilye bwa mu ng’anda ya mafunde? Asalilepo ukutendeka umulimo umbi, uwa kuba kasabankanya wa mbila nsuma ya Bufumu, uwingalenga aba no mweo wa muyayaya. Atila: “Nalipeele abasambi ba pa sukulu pa mwandi impapulo ishingi isha Baibolo.” Pa kulongana kwa citungu mu July 2004, alibatishiwe ukulanga bonse ukuti naipeela kuli Yehova.

14. (a) Cinshi imbila nsuma ya Bufumu yalenga abantu abengi nga nshi ukucita? (b) Mepusho nshi ayacindama ayo cila muntu afwile ukuipusha?

¹⁴ Abantu na bantu mwi sonde lyonse balicita ifyapalako ilyo baumfwa imbila nsuma ya Bufumu. Balifuma mu calo cabipa, ukufuula ubuntu bwa kale, ukusha ifibusa fyabo, no kusha ifya mu calo ifyo balefwaya sana ukucita. (Yohane 15:19; Abena Efese 4:22-24; Yakobo 4:4; 1 Yohane 2:15-17) Cinshi bacitila fyonse fyo? Pantu balicindamika amapaalo ya Bufumu bwa kwa Lesa ukucila icintu conse ica muli cino calo. Bushe na imwe e fyo mumona imbila nsuma ya Bufumu? Bushe Ubufumu bwalilenga na imwe ukwalula imisango yenu, ukusuula ifyo mwacindamike kale, no kulabako kuli fimo ifyo mwalefwaya sana ukucita, pa kuti fye mucite ukufwaya kwa kwa Yehova? Ala nga mwacite co, mukapaalwa icine cine pali nomba na ku ntanshi.

Umulimo wa Kulobolola Uleya ku Mpela

15. Cinshi casesemwe ukuti e co abantu bakwa Lesa bakacita mu nshiku sha ku mpela?

¹⁵ Kemba wa Malumbo alembele ukuti: “Abantu bobe bakaipeela kuli iwe no kwanga mu kasuba ka bulamba bobe.” Pa baipeela kuli Lesa paba na ‘balumendo ababa ngo mume,’ pamo no “mulalo ukalamba” uwa ‘banakashi ababile mbila nsuma.’ (Amalumbo 68:11; 110:3) Bushe muno nshiku sha ku mpela, finshi fyafuma mu kubombesha no kuipeelesha kwa bantu ba kwa Yehova, abaume na banakashi, abanono na bakalamba?

16. Shimikeni icilelanga ukuti abantu ba kwa Lesa balebombesha ukwafwa abantu ukusambilila ifya Bufumu.

1⁶ Umwanakashi umo, painiya, nelyo kashimikila wa nshita yonse uwa Bufumu ku India alecula sana no mutima pantu taishibe ico engacita ukwafwa bankomamatwi ukucila pa mamilioni yabili aba mu India ukuti na bo basambilile ifya Bufumu. (Esaya 35:5) E ico, aile ku sukulu basambilisha ululimi lwa bankomamatwi. Kulya atendeke ukusambilila Baibolo na bankomamatwi abengi abali pali lilye sukulu. Mu milungu fye inono, abantu ukucila pali 12 batendeke ukwisa ku kulongana ku Ng’anda ya Bufumu. Inshita imo ilyo aile ku bwinga, ailemonana no mulumendo nkomamatwi uwa ku musumba wa Calcutta uwali na mepusho ayengi kabili alefwaya sana ukusambilila na fimbi pali Yehova. Lelo kwali ubwafya bumo. Ulya mulumendo aali no kubwelelamo ku musumba wa Calcutta ku koleji, ubulendo bwa bakilomita nakalimo 1,600. Kulya na ko takwali ne Nte sha kwa Yehova abaishibe ululimi lwa bankomamatwi. Nangu line bawishi balefwaisha ukuti aye ku Calcutta, na o akoselepo fye, e fyo bamusuminishe ukuya ku sukulu lya mu Bangalore pa kuti atwalilile ukusambilila Baibolo. Asambilile ifingi, kabili pa numa ya mwaka umo, ali-ipeele kuli Yehova. Atendeke ukusambilila Baibolo na bankomamatwi babiye, pamo no wali cibusa wakwe ukufuma ku bwaice. Abatungulula umulimo aba pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova ku India balepekanya ukuti bapainiya bamo bakasambilishiwe ululimi lwa bankomamatwi pa kuti baleshimikila bankomamatwi mu India.

17. Shimikeni ico musangile ica kukoselesha sana muli lipoti wa mwaka uwa mulimo uwa 2004 pa mabula 19 ukufika ku 22.

¹⁷ Pa mabula 19 ukufika ku 22 muli uno magazini, pali lipoti wa mulimo wa Nte sha kwa Yehova uwa mwi sonde lyonse uwa mwaka wa mulimo uwa 2004. Lolekesheni bwino bwino ifili muli uyu lipoti. Mwalamona ukuti ca cine abantu ba kwa Yehova mwi sonde lyonse balibikako amano ku kutinamina ‘margariti waumo mutengo,’ pali lelo.

“Mulefwaya Intanshi Ubufumu”

18. Finshi Yesu ashalandile mu cilangililo ca wa makwebo walefwaya bamargariti, kabili mulandu nshi?

¹⁸ Nga twaibukisha icilangililo ca kwa Yesu ica wa makwebo walefwaya bamargariti, ilyo ulya muntu ashitishe fyonse ifyo akwete, Yesu talandile ico aali no kulacita pa kusanga indalama sha kwikalilamo. Ca cine, bamo kuti baipusha: ‘Aali no kulafumya kwi ifya kulya ne fya kufwala, kabili aali no kulaikala shani, pantu alishitishe fyonse ifyo akwete? Nga busuma nshi aali no kusanga muli ulya margariti wakwe uwaumo mutengo?’ Ayo mepusho yali fye bwino mu kutontonkanya kwa buntunse. Lelo Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “E ico, mulefwaya intanshi ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi fimbi fikalundwako kuli imwe.” (Mateo 6:31-33) Icishinka cikalamba icaba muli ici cilangililo ca kuti umuntu afwile ukulanga ukuti ali-ipeelesha kuli Lesa no mutima onse no kucincila icine cine mu mulimo wa Bufumu. Bushe na ifwe, kuti twasambililako fimo?

19. Lisambililo nshi ilikalamba twingasambilila ku cilangililo ca kwa Yesu ica wa makwebo uwasangile margariti waumo mutengo?

1⁹ Te mulandu twasambilile icine nomba line nelyo twalibomba umulimo wa kushimikila Ubufumu imyake ingi, shi natutwalilile fye ukucindamika ifya Bufumu muli fyonse ifyo tutontonkanya ne fyo tucita. Muno nshiku ifintu nafibipa, lelo twalicetekela icine cine ukuti ico twatinamina ca mano kabii calyumo mutengo, nge fyali ulya margariti uo uwa makwebo asangile. Ifilecitika pano isonde no kufikilishiwa kwa kusesema kwa mu Baibolo filelanga fye ukwabula no kutwishika ukuti tuli ku “mpela ya bwikashi.” (Mateo 24:3) Shi natube ngo wa makwebo walefwaya bamargariti, tucincile nga nshi ne mitima yesu yonse ukubomba umulimo wa Bufumu bwa kwa Lesa no kusekelela pe shuko twakwata ilya kubile mbila nsuma.—Amalumbo 9:1, 2.