Icipandwa 5
“Ifyuma Fyonse Ifya Mano”
1-3. Bushe cili shani ilyo Yesu alanda ilyashi pali ubu bushiku mu 31 C.E., kabili mulandu nshi abalekutika ifyo alelanda bapapila?
NI NSHITA ya pa mwela mu 31 C.E. Yesu ali mupepi na ku Kapenaumu, umusumba wabela pa kati ku masamba na ku kapinda ka ku kuso aka Bemba wa Galili mu lulamba; muli uyu musumba mwaba abantu abengi ababomba imilimo yalekanalekana. Pa lupili ulwaba mupepi, e po Yesu aciba alepepa eka ubushiku fye bonse. Cilya bwaca, aita abasambi bakwe, asalapo 12, bena alabeeta ati abatumwa. Kabili abantu abengi nga nshi, bamo abafumine ukutali, nabakonka Yesu uku kwine aali kabili balongene pa lupili pa ncende apabatama. Balefwaisha ukuumfwa ifyo alalanda e lyo no kundapwa amalwele yabo. Yesu acita ifi fine balefwaya.—Luka 6:12-19.
2 Yesu aya ku mabumba no kundapa abalwele bonse. Lyena, ilyo abalwele bonse abali mwi bumba baba bwino, aikala pa nshi alabafunda.a Ifyebo ifyo alandile bulya bushiku, ninshi na kamwela akasuma kalepita, fyalipapwishe abalekutika. Pantu na kuba, tabatalile abomfwapo umuntu uusambilisha nga ena. Pa kuti abantu bamone ukuti ifyo alesambilisha naficindama, talelanda pa ntambi nangu ifyo intungulushi sha mapepo isha baYuda shisambilisha. Lelo libili libili alelanda ifyalembwa mu Malembo ya ciHebere. Ifyo alelanda fili fye ifyaololoka, ifyayanguka ukuumfwa, ne fyo alelandapo fileumfwika bwino bwino. Ilyo apwisha ukulanda, abantu balapapa fye. Ee kwena, kuti bapapa. Pantu uwacilalanda muntu wakwatisha amano ukucila bonse abantu pano nse!—Mateo 7:28, 29
3 Lilya lyashi ne fyebo fimbi ifingi ifyo Yesu alandile ne fyo alecita fyalilembwa mu Cebo ca kwa Lesa. Tufwile ukubebeta ifi fyalembwa fyapuutwamo ifyalanda pali Yesu, pantu muli ena e mwafiswa “ifyuma fyonse ifya mano no kwishiba.” (Abena Kolose 2:3) Bushe ni kwi uko afumishe amano, nangu tutile, afumishe kwi amaka ya kwishiba ifintu no kwiluka umo filolele no kufikonka mu bumi bwakwe? Bushe alangilile shani ukuti wa mano, kabili finshi twakulacita ifya kulalangilila ukuti tulemupashanya?
“Bushe Uyu Muntu Afumishe kwi Aya Mano?”
4. Cipusho nshi abalekutika ifyo Yesu alelanda mu Nasarete baipwishe kabili mulandu nshi?
4 Bushiku bumo ilyo Yesu aile alashimikila, atandalile abantu ku Nasarete uko akuliile, kabili atampile ukubasambilisha mwi sunagoge. Abengi abalekutika balipapile, balaipusha abati: “Bushe uyu muntu afumishe kwi aya mano?” Balishibe balupwa wakwe, abafyashi bakwe na bamunyina, kabili balishibe no kuti afumine mu ng’anda ya mupiina. (Mateo 13:54-56; Marko 6:1-3) Kabili bafwile balishibe no kuti uyu kabasa uwalelanda bwino, tatalile aya ku kusambilila ku masukulu ya bashimapepo abaYuda. (Yohane 7:15) E ico icipusho baipwishe calemoneka kwati nacilolamo.
5. Bushe Yesu atile amano yakwe yalefuma kwi?
5 Icalengele ukuti Yesu abe uwa mano te mulandu fye wa kuti aali uwapwililika. Bushiku bumo, ilyo alesambilisha abantu mwi tempele, Yesu aebele abantu ukuti amano yakwe yalefuma ku wapulamo. Atile: “Ifyo nsambilisha te fyandi iyo, lelo fya wantumine.” (Yohane 7:16) E ico, Yesu alefumya amano kuli Wishi, uwamutumine. (Yohane 12:49) Nomba bushe cali shani pa kuti Yehova apeele Yesu amano?
6, 7. Bushe Yesu anonkele shani amano ukufuma kuli Wishi?
6 Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova wali pali Yesu. Ilyo Esaya alesobela ukuti Yesu e Mesia uukesa, atile: “Pali wene pakekalo mupashi wa kwa Yehova, umupashi wa mano kabili uwa mucetekanya, umupashi wa kutubulula kabili uwa bumpalume, umupashi wa kwishiba kabili uwa katiina ka kuli Yehova.” (Esaya 11:2) Apo alikwete umupashi wa kwa Yehova uwalemutungulula mu kutontonkanya na mu kupingula ifya kucita, bushe kuti twapapa umulandu amashiwi ya kwa Yesu ne fyo alecita fyabelele ifya amano nga nshi?
7 Kwaba inshila na imbi iikalamba iyo Yesu anonkelemo amano ukufuma kuli Wishi. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 2, ilyo Yesu talaisa pano nse, alikeele na Wishi ku muulu pa myaka iminshipendwa, e ico Yesu alikwete ishuko lya kwishiba ifyo Wishi atontonkanya pa fintu. Umwana alinonkele amano ayengi sana ilyo aali ‘cibinda wa mulimo’ lintu Lesa alebumba ifintu fyonse, ifipeema ne fishipeema. E mulandu wine ilyo uyu Mwana talaisa pano nse, balemwitila abati “Mano.” (Amapinda 8:22-31; Abena Kolose 1:15, 16) Ilyo Yesu aalebomba umulimo pano calo, lyonse alebomfya amano anonkele ilyo aali na Wishi ku muulu.b (Yohane 8:26, 28, 38) E ico, teti tupape nga twamona ukuti ifyo Yesu alelanda filelangilila ukuti alishibe bwino sana ifintu ifingi no kuti fyonse ifyo alecita fyalelangilila ukuti alikwete amano.
8. Bushe fwe bakonka Yesu kuti twacita shani pa kuti tukwate amano?
8 Na ifwe fwe bakonka Yesu tufwile ukufumya amano kuli Yehova. (Amapinda 2:6) Kwena Yehova tapeela amano mu cisungusho. Lelo alaasuka amapepo ya mukoosha ilyo tulemulomba amano pa kuti twishibe ifya kucita pa mafya tukwete. (Yakobo 1:5) Nga tulefwaya ukukwata amano tufwile ukubombesha nga nshi. Tufwile ukulafwaya amano kwati “fyuma fyashikama” tulefwaya. (Amapinda 2:1-6) Tufwile ukutwalilila ukulafwailisha mu Cebo ca kwa Lesa, umwaba amano yakwe, kabili tufwile no kulaikala ukulingana ne fyo tusambilila. Ukulacita ifyo Umwana wa kwa Yehova alecita kuti kwatwafwa sana nga tulefwaya ukukwata amano. Nomba natulande pa fintu fimo fimo ifyalangilile ukuti Yesu wa mano, kabili twalasambilila ne fyo twingamupashanya.
Amashiwi ya Mano
9. Cinshi calengele ukuti Yesu alesambilisha ifya mano?
9 Abantu abengi nga nshi baleomokela kuli Yesu ku kumfwa ifyo alelanda. (Marko 6:31-34; Luka 5:1-3) Te kuti tupape ico baleilako, pantu fyonse ifyo Yesu alelanda fyaleba ifya mano! Ifyo alesambilisha fyalelangilila ukuti alishibe sana Icebo ca kwa Lesa kabili alefika pa cishinka ca mulandu pa kusambilisha. Abantu fye bonse kuti batemwa ifyo alesambilisha, e lyo kabili ubusuma bwa fiko tabupwa nangu papite shani inshita. Moneni fimo fimo ifya mano ifyo Yesu alandile, uwasobelwe ukuti akaba “Kabilo wa cipesha amano.”—Esaya 9:6.
10. Mibele nshi iisuma iyo Yesu atukonkomesha ukukwata, kabili mulandu nshi?
10 Mu Lyashi lya pa Lupili ilyo tulandilepo pa ntendekelo, e mwaba ifyebo ifingi sana ifyo Yesu asambilishe ifyalembwa fye nga mulya mwine afilandile ukwabulo ukuti bakalemba ba Baibolo balandemo amashiwi na bo. Muli ili lyashi, Yesu tatufundile fye ukuti tufwile ukulalanda bwino no kuba ne mibele isuma. Apo Yesu alishibe ukuti ifyo umuntu atontonkanya mu mutima kuti fyamulenga alanda fimo nangu ukucita fimo, atukonkomeshe ukuba ne mibele isuma, pamo nga ukufuuka umutima, insala ne cilaka ca bulungami, uluse no mutende, e lyo no kutemwa abantu bambi. (Mateo 5:5-9, 43-48) Nga twalundulula iyo mibele mu mutima wesu, tukaba ne milandile isuma e lyo ne misango yesu ikawama, ikalasekesha Yehova kabili ikalenga tuleumfwana na bantu banensu.—Mateo 5:16.
11. Ilyo Yesu alekonkomesha abantu ukukanacita ifyabipa, bushe afikile shani pa mulandu wine wine uwingabafwa ukuleka ukucita ifyabipa?
11 Ilyo Yesu alefunda abantu ukukanacita ifyabipa, alandile na pa cilenga abantu ukulufyanya. Tatwebele fye ukuleka ukucita ifyabipa. Lelo, alitusokele no kuleka ukulaenda ne cipyu mu mitima yesu. (Mateo 5:21, 22; 1 Yohane 3:15) Taleseshe fye ubucende, lelo atusokele na pa lunkumbwa ulutampila mu mutima no kuwishisha umuntu muli ulu lubembu. Atukonkomeshe ukukanaleka amenso yesu ukuba no lunkumbwa ulwingalenga twacita icabipa. (Mateo 5:27-30) Yesu alelanda pa ntulo ya bwafya, talelanda fye pa bwafya iyo. Alelanda pa mibele no lunkumbwa ifilenga umuntu ukulufyanya.—Amalumbo 7:14.
12. Bushe abakonka Yesu bamona shani ukufunda kwakwe, kabili mulandu nshi?
12 Mu mashiwi ya kwa Yesu mwaliba amano icine cine! E mulandu wine kanshi ‘amabumba yasungukile imisambilishishe yakwe.’ (Mateo 7:28) Fwe basambi bakwe, tufwaya ukumfwila ukufunda kwakwe ukwa mano mu mikalile yesu. Tufwaya ukuba ne mibele isuma, iyo atwebele ukukwata, imibele pamo nga, uluse, umutende, no kutemwa. Pantu iyi mibele e ikalenga tulecita ifisekesha Yehova. Tulesha na maka yesu yonse ukufumya mu mitima yesu ifyabipa ifyo atusokeleko, pamo nga icipyu e lyo no kukumbwa ifyabipa, pantu nga twafifumyamo te kuti tulecita ifyabipa.—Yakobo 1:14, 15.
Fyonse Ifyo Alecita Fyali Ifya Mano
13, 14. Cinshi icilangilila ukuti Yesu alesala bwino ifya kucita mu bumi bwakwe?
13 Yesu alilagilile ukuti wa mano muli fyonse ifyo alelanda ne fyo alecita. Muli fyonse fye, e kuti ifyo alecita ifintu, ifyo aleimona, ne fyo aleampana na bantu bambi, mwaleba ifintu ifingi ifisuma ifyalelanga ukuti wa mano. Moneni ifilangilila ukuti Yesu alikwete “amano no bupanda.”—Amapinda 3:21.
14 Uwa mano alatontonkanya bwino ifya kucita ifintu. Yesu aletontonkanya bwino pa kusala ifya kucita mu bumi. Bushe Yesu aalafwaya ukwikala bwino, nga cali shani? Afwaya ukukwate ng’anda nga yali shani? Akwata ubukwebo nga bwali shani? Nelyo bushe afwaya ukulumbuka pa calo nga cali shani? Yesu alishibe ukuti ukulafwaya fye ifyuma umo shacela “mupu no kufuluko mwela.” (Lukala Milandu 4:4; 5:10) Ukucite fyo buwelewele. Yesu asalilepo ukulaikala fye ukwabula ukufusha imitabotabo. Talefwaisha indalama nelyo ukuilonganikila ifyuma. (Mateo 8:20) Aleikala ukulingana ne fyo alesambilisha, aletonta fye ilinso lyakwe pa cintu cimo, ne ci cintu, kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Mateo 6:22) Yesu alebomfya amaka yakwe yonse ne nshita ku mulimo wa Bufumu bwa kwa Lesa, pantu uyu mulimo walicindama nga nshi ukucila ifyuma. (Mateo 6:19-21) E ico kanshi atushilile icintu icisuma ica kukonka.
15. Bushe abakonka Yesu balangilila shani ukuti ilinso lyabo lyatonta fye pa cintu cimo, kabili mulandu nshi ukucite fi kwawamina?
15 Abakonka Yesu muno nshiku balishiba umulandu cawamina ukuba ne linso ilitonta fye pa cintu cimo. Pantu nga baletonta fye pa cintu cimo te kuti balefwaya ukulacita ifintu ifibacilile amaka pamo nga ukuibika mu nkongole apabula nangu cimo no kucita ifintu ifingabapwishisha inshita iikalamba na maka. (1 Timote 6:9, 10) Abengi balicefyako imitabotabo pa kuti balebomba umulimo wa Bwina Kristu inshita iikalamba, bamo balabombako fye no mulimo wa kubila imbila ya Bufumu inshita yonse. Kwena takwaba cimbi ica mano ico umuntu engacita icacila pa kucindamika ifya Bufumu pantu ukucite ifi kulaleta insansa icine cine.—Mateo 6:33.
16, 17. (a) Bushe Yesu alangilile shani ukuti ali uwafuuka no kuti alishibe ifyo engacita ne fyo ashingacita? (b) Bushe kuti twalangilila shani ukuti twalifuuka kabili twalishiba ifyo twingabomba ne fyo tushingabomba?
16 Baibolo ilanda pa bakwata amano ukuti balifuuka, e kutila baleshiba apo amaka yabo yengapeleela. (Amapinda 11:2) Yesu aali uwafuuka kabili alishibe ifyo engacita ne fyo ashingacita. Alishibe ukuti taali no kupilibula abantu bonse abaumfwile ubukombe bwakwe. (Mateo 10:32-39) Alishibe no kuti aali no kubila imbila nsuma ku bantu fye abanono. E ico alicitile icintu cimo ica mano, apeele umulimo wa kupanga abasambi ku balemukonka. (Mateo 28:18-20) Alisumine bufuuke bufuuke ukuti aba bantu baali no ‘kucite milimo iyacila’ pa milimo yakwe, pantu bena baali no kushimikila abantu abengi, no kufika ukutali nga nshi kabili baali no kubomba pa nshita yalepa. (Yohane 14:12) Yesu na kabili alishibe ukuti na o wine alefwaya ubwafwilisho. Ilyo bamalaika baishile ku kumupyungila mu matololo, e lyo na lintu malaika aishile ku kumukosha mu Getsemane, takeene ubwafwilisho. Ilyo alefwaisha sana ubwafwilisho, Umwana wa kwa Lesa alilombele ubwafwilisho.—Mateo 4:11; Luka 22:43; AbaHebere 5:7.
17 Na ifwe fwe bakonka Kristu, tufwile ukuba abafuuka kabili tufwile ukwishiba apo amaka yesu yapelele. Kwena tufwile ukubomba no mweo wesu onse no kuba abacincila mu mulimo wa kushimikila abantu no kupanga abasambi. (Luka 13:24; Abena Kolose 3:23) Nomba tufwile no kulaibukisha ukuti Yehova tatulinganya ku bantu bambi, kanshi na ifwe tatufwile ukulailinganya kuli bambi. (Abena Galatia 6:4) Nga tuli na mano yene yene tukapanga ukubombako imilimo iyo twingaba na maka ya kubomba e lyo no kulingana ne fyo ifintu fili. Kabili amano yakalenga bakangalila ukulaibukisha ukutila na bo kwaba fimo ifyo bashingakwata maka ya kucita no kutila na bo limo limo balakabila ubwafwilisho. Ukufuuka kukalenga baumfwa bwino nga kwaba uwa kubaafwa pantu bakeshiba ukutila Yehova kuti abomfya uwasumina munabo ‘ukubakoselesha.’—Abena Kolose 4:11.
18, 19. (a) Cinshi icilangilila ukuti Yesu aali uwanakilila kabili umusuma ilyo aleampana na basambi bakwe? (b) Mulandu nshi tulingile ukulatontonkanya sana pa fisuma ifyo abanensu bacita e lyo no kuba abanakilila kuli bena, kabili bushe kuti twacita shani ifi?
18 Yakobo 3:17 itila: “Amano ayafuma mu muulu . . . yalinakilila.” Yesu aali uwanakilila kabili uwa mutembo ku basambi bakwe. Alishibe ukuti aba bantu balalufyanya, lelo alelolesha fye pa busuma bwabo. (Yohane 1:47) Alishibe ukuti bali no kumubutuka ilyo baali no kumwikata, lelo taletwishika ukuti bali aba cishinka. (Mateo 26:31-35; Luka 22:28-30) Petro alikeene Yesu imiku itatu. Na lyo line, Yesu alipepeeleko Petro no kulangilila ukuti alicetekele ukuti Petro aali uwa cishinka. (Luka 22:31-34) Pa bushiku bwa kulekeleshako ukuba pano calo, Yesu pa kupepa kuli Wishi talandile pa filubo fya basambi bakwe. Lelo alandile pa fisuma ifyo babombele ukwisashinta pa bushiku bwa mfwa yakwe, atile: “Nababake cebo cenu.” (Yohane 17:6) Nangu line balelufyanya, abapeele umulimo wa kulolekesha pa milimo yonse pano calo iyakuma Ubufumu bwakwe. (Mateo 25:14, 15; Luka 12:42-44) Ukucetekela abacetekele kufwile kwalibakoseshe ukuti batwalilile ukulabomba umulimo uo abapeele.
19 Abakonka Yesu balishiba ukuti balingile ukulamupashanya. Pantu na kuba nga ca kutila Umwana wa kwa Lesa uwapwililika alitekanishishe abasambi bakwe, pali bufi ifwe fwe bantu bashapwililika, tufwile no kucishapo ukutekanishisha abantu banensu! (Abena Filipi 4:5) Ukucila ukulatontonkanya fye pa filubo fya bakapepa banensu, tufwile ukulatontonkanya sana pa fisuma ifyo bacita. Tufwile tuleibukisha lyonse ukuti Yehova alibeeta na bo bene. (Yohane 6:44) Kanshi, afwile alimwenemo ubusuma muli bena, na ifwe e bo tufwile ukulamona. Nga tulefwaya fye ubusuma muli bambi ‘twakulasuula ku filubo’ fyabo kabili tukalafwaya ifintu ifyo twingabatashishapo. (Amapinda 19:11, Diocese of Mbala) Nga twacetekela bamunyinefwe Abena Kristu, tukabaafwa ukulabombela Yehova na maka yabo yonse kabili bakaba aba nsansa ilyo balemubombela.—1 Abena Tesalonika 5:11.
20. Bushe cinshi tufwile ukucita ne cuma ca mano ico tusanga mu Mbila Nsuma, kabili mulandu nshi?
20 Mu Mbila Nsuma iyalembelwe pali Yesu ilyo aali pano calo mwaba ifyuma fya mano icine cine! Bushe tufwile ukucita shani ne ci cuma? Pa mpela ya Lyashi lya pa Lupili, Yesu akonkomeshe abaumfwileko ilyashi ukuti balingile ukuumfwa ifi fyebo fya mano no kuficita, nelyo ukulafibaka. (Mateo 7:24-27) Nga ca kuti ifyo tuletontonkanyapo, ifili mu mutima, ne fyo tulecita filelingana ne fyebo fya mano ifyo Yesu alandile ne fyo alecita, tukekala bwino sana kabili tukaba pa nshila ya ku mweo wa muyayaya. (Mateo 7:13, 14) Kanshi kwena takwaba ifyo twingacita ifingaba ifya mano sana ukucila pali fi twasambilila!
[Amafutunoti]
a Ilyashi ilyo Yesu alandile pali ubu bushiku balita abati Ilyashi lya pa Lupili. Ili lyashi, ukulingana ne fyo lyalembwa muli Mateo 5:3–7:27, lyakwata ifikomo 107 kabili ukulanda ili lyashi kuti kwapoosa amaminiti nalimo 20.
b Ilyo ‘umuulu waceneme’ ninshi Yesu alebatishiwa, afwile alibukishe ifyo aali ilyo talaisa pano calo.—Mateo 3:13-17.
Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?
● Nga ca kutila mwaishiba ukuti mwalikalifya uwasumina munenu, cinshi cingawama ukucita?—Mateo 5:23, 24.
● Nga ca kuti umuntu amusaalula nelyo amutendeka, bushe amashiwi ya kwa Yesu kuti yamwafwa shani ukwishiba ifya kucita?—Mateo 5:38-42.
● Bushe ukutontonkanya pa fyebo fya kwa Yesu kuti kwamwafwa shani ukushikatala pa fyo mumona indalama ne fyuma?—Mateo 6:24-34.
● Ilyo mulefwaya ukumona ifyo mwacindamika mu bumi bwenu, bushe ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu kukamwafwa shani?—Luka 4:43; Yohane 4:34.
[Icikope pe bula 47]
“Amabumba yalipapile pa fyo alesambilisha”
[Icikope pe bula 50]
Amano ya kwa Lesa kuti twayasanga mu Baibolo