Ifya Kutunguluka mu Bwaice Bobe

ABEKASHI ba mu calo cimo ica ku Bulaya babepwishe ukusalapo pali ifi fitatu: ukuyemba, ifyuma, nelyo ubwaice. Abengi basalile ubwaice. Ca cine, abantu ba mishinku yapusanapusana bamona imyaka ya bupungwe ne ya ku kutendeka kwa ba 20 nge nshita yaibela mu bumi. Kabili onse afwaya abacaice ukukula bwino ukuya ku bukalamba. Kuti batunguluka shani?

Bushe Baibolo kuti yabaafwa? Icasuko ca kuti ukwabula no kutwishika. Natumone inshila shibili umo Icebo ca kwa Lesa cingaafwa abacaice mu nshila yaibela, napamo umo ingabafwa sana ukucila aba mishinku imbi.

Ukumfwana na Bambi

Jugend 2000 ni lipoti ilanda pa kufwailisha kwalekanalekana pa lwa mibele, ifyo abantu bakatamika, ne misango ya bacaice 5,000 mu Germany. Ukufwailisha kwasokolwele ukuti abacaice nga balekokoloka—pamo nga ukukutika ku nyimbo, ifyangalo, nelyo fye ukwendaukako—lyonse baba na bambi. Napamo abacaice balafwaya sana ukuba ne fibusa ukucila aba mishinku imbi. E co cimo icilenga abacaice ukutunguluka kumfwana na bambi.

Lelo te lyonse canguka ukumfwana na bambi. Cimo ico abalumendo na bakashana basumina ca kuti ilingi cilafya ukumfwana na bantu banensu. Baibolo kuti yatwafwa icine cine pa lwa ici. Icebo ca kwa Lesa cakwata ubutungulushi ku bacaice pa kukwata bucibusa busuma. Cinshi Baibolo isosa?

Icishinte cacindamisha cimo pa lwa mikalile ya bantu citwa ati Ifunde lya Mulinganya ilitila: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” Ukucindika bambi, no kubabela ne cikuuku kulabakoselesha ukucita cimo cine kuli imwe. Icikuuku kuti capwisha ukupusana no kufunshika. Nga waishibikwa ukuti uli wa cikuuku kuli bambi, na bo kuti bakupoosako amano no kukutemwa. Bushe ukutemwikwa kuli bambi takukuletela insansa?—Mateo 7:12.

Baibolo ikukoselesha ‘ukutemwo mubiyo nga we mwine.’ Ufwile ukuitemwa pa kuisakamana no kuicindika mu nshila yalinga, te kucilamo kabili te kucefya sana. Mulandu nshi ico cafwila? Kwena nga tauleicindika kuti wasuula bambi, ne ci cilacincintila bucibusa. Lelo ukuicindika kwalinga e kulenga bucibusa ukukosa.—Mateo 22:39.

Lintu bucibusa bwatendeka, bufwile ukukoshiwa na bonse babili. Ukupeelana inshita muli bucibusa kufwile ukukuletela insansa, pantu “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” Inshila imo tupelelamo yaba kwelela, ukusanshako no kukanapoosa amano ku tulubo utunono no kukanaenekela ukupwililika kuli bambi. Baibolo itila: “Icongwe cenu cishibikwe ku bantu bonse.” Cine cine, “nga cingacitwa; mube aba mutende ku bantu bonse nga caba mu maka yenu.” Ni shani nga ca kuti umunobe alanda pa bunake bobe? Ucita shani? Mona uku kufunda kubomba ukwa muli Baibolo, ukutila: “Wifiitwa bwangu mu mutima obe,” pantu “ukulasa kwa untu atemwa kwa cishinka.” Bushe te cishinka ukuti ifibusa filaalula imitontonkanishishe, imilandile ne mibele yobe? E co Baibolo isoko kuti: “Ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” Lubali lumbi, “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano.”—Imilimo 20:35; Abena Filipi 4:5; Abena Roma 12:17, 18; Lukala Milandu 7:9; Amapinda 13:20; 27:6; 1 Abena Korinti 15:33.

Marco alelandilako abalumendo na bakashana abengi ilyo atila: “Ifishinte fya Baibolo filafwa sana ukumfwana na bambi. Bamo abo naishiba baliitemwa kabili bafwaya fye ukuisekesha. Baibolo itusambilisha ukukanatontonkanya sana pali fwe bene, lelo ukutontonkanya na pali bambi. Ukulingana no kumona kwandi, ici e cingaleta ukumfwana.”

Ifyo abacaice baba nga Marco basambilila muli Baibolo filabafwa mu bwaice na ku nshita ya ku ntanshi. Kabili pa lwa nshita ya ku ntanshi, tusanga inshila yaibela na imbi umo Baibolo ingaafwa abacaice.

Ukusakamikwa pa lwa Nshita ya ku Ntanshi

Abacaice abengi balafwaisha ukwishiba ifintu. Abacaice balafwaya ukwishiba ifilecitika no mulandu filecitikila, napamo ukucila aba mishinku imbi. Kabili Baibolo fye e citabo cilondolola ico ifintu mwi sonde fibelele ifi no kutweba ifyo tufwile ukwenekela ku nshita ya ku ntanshi. E fyo abacaice bafwaya ukwishiba. Mulandu nshi twingacetekela ukuti ifi e fyo abacaice bafwaisha ukwishiba?

Kwena, nangu ca kutila abengi basumina ukuti abacaice bapoosa fye amano ku mikalile yabo pali iyo ine nshita, ukufwailisha kumo kwalangile fimbi. Kwalangile ukuti abacaice ilingi balapoosa sana amano ku filecitika, kabili abene balanda pa fyo ubwikalo bwingaba ku ntanshi. Icilangilila ifi ca kuti pa balumendo na bakashana bane, batatu balatontonkanyapo “limo limo” nelyo “ilingi fye” pa nshita ya ku ntanshi. Nangu line abacaice ilingi balenekela ifisuma, inshita ya ku ntanshi ilasakamika abengi.

Cinshi cilenga amasakamika? Abacaice abengi baba kale na mafya ya bumpulamafunde, ulukaakala, ne miti ikola. Abacaice balasakamana pa lwa kwingila incito muli cino calo cafulamo ukucimfyanya. Balapatikishiwa ukukwata amatoni ya pa muulu ku sukulu nelyo ukubombesha pa ncito pa kuti batunguluke sana. Umukashana wa myaka 17 ailishenye ati: “Twikala mu bwikashi bwa bukatu na bukaitemwe. Onse afwaya ukucita ico alefwaya. Lyonse ulingile ukupeela ubushininkisho bwa fyo wingacita, kabili ici cilankalifya.” Umulumendo umbi uwa myaka 22, atile: “Abapambana balatunguluka mu bumi kabili balekala bwino. Cabipa ku bakwata amafya, abo pa milandu iingi te kuti batunguluke nga banabo, ica kuti bakwata fye fifulo fya pa nshi.” Mulandu nshi imikalile yabela iya kucimfyanya cimfyanya? Bushe imikalile ikatwalililo kube fi?

Ukulondolola Ifintu Bwino

Abacaice nga balengwa ubulanda nelyo basakamikwa ku fyo balemona mu bwikashi, ninshi basuminisha—nampo nga nabeluka nelyo iyo—ifyo Baibolo isosa. Icebo ca kwa Lesa citila “ubwikashi mwaba ubukatu na bukaitemwe” ubwa lelo bwaba cishibilo ca nshiku sha kulekelesha. Umutumwa Paulo alembele pa lwa nshiku shesu muli kalata ku mulumendo we shina lya Timote, atile: “Mukesaba inshita ishayafya.” Mulandu nshi shikafisha? Pantu nga fintu Paulo atwalilile ukulemba, abantu bakaba “abaitemwa, abatemwe ndalama, aba mataki, aba miiya, . . . abashitootela, abashashila, . . . abankalwe.” Bushe aya mashiwi tayalelondolola bwino ifyo abantu abengi bali pali lelo?—2 Timote 3:1-3.

Baibolo itila ishi nshita shayafya shikaba “mu nshiku sha kulekelesha,” ilyo ukwaluka kukalamba takulaisa pa bwikashi bwa bantu bonse. Uku kwaluka kukakuma bonse, abakalamba na baice. Kwaluka nshi? Ubuteko bwa ku muulu bwalaswa butendeke ukuteka abantu, kabili abatekwa bakaipakisho “bwingi bwa mutende” konse konse. “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” Takwakabe amasakamika no mwenso.—Amalumbo 37:11, 29.

Ni Baibolo fye e itweba ifishinka pa lwa nshita ya ku ntanshi. Nga ca kuti uwacaice aishiba ifikacitika mu myaka inono iileisa, kuti apekanishisha ifikacitika no kuyumfwa uwa mutelelwe no kulama bwino sana imikalile yakwe. Ukuyumfwe fyo kulacefya kufunshika na masakamika. E co ukukabila kwaibela ukwa bacaice—ukwa kwishiba bwino ubwikashi no kwishiba ifyo inshita ya ku ntanshi ikaleta—fyalilondololwa muli Baibolo.

Ukutunguluka mu Bwaice

Cinshi twingapiminako ukutunguluka mu bwaice? Amasomo ya pa muulu, ifikwatwa, nelyo ifibusa ifingi? Abengi e fyo bengatontonkanya. Imyaka ya bupungwe ne ya ku kwamba kwa ba 20 ifwile ukupeela uwacaice intendekelo isuma iya fyo akekala ku ntanshi. Nangu tutile, ukutunguluka mu bwaice kuti kwalangilila ifyo akekala ku ntanshi.

Nga fintu tumwene, Baibolo kuti yaafwa uwacaice ukutunguluka mu myaka ya bwaice. Abacaice abengi balimona ukuti calicitika mu mikalile yabo. Balabelenga Icebo ca kwa Lesa cila bushiku no kukonka ifyo basambilila. (Moneni “Imitubululo Ukufuma ku Mubomfi wa kwa Yehova Uwacaice,” pe bula 6.) Cine cine Baibolo citabo ca bacaice pali lelo pantu kuti cabafwa ukuba ‘abapwililila, abaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.’—2 Timote 3:16, 17.

[Amashiwi pe bula 5]

Cimo icilenga abacaice ukutunguluka kumfwana na bambi

[Amashiwi pe bula 6]

Abacaice balafwaya ukwishiba ifilecitika no mulandu filecitikila, napamo ukucila aba mishinku imbi

[Akabokoshi pe bula 6, 7]

Imitubululo Ukufuma ku Mubomfi wa kwa Yehova Uwacaice

Alexander ali ne myaka 19. Akushiwe ku lupwa lwa Nte sha kwa Yehova, kabili alakonka sana ifyo asumina. Lelo te fyo ali kale lyonse. Alexander alondolola ati:

“Napamo kuti camusungusha ukuti, nalibishenye ne Nte sha kwa Yehova ilyo nali umwaice uushabatishiwa ukucila pa myaka 7. Pali ilya nshita, nshalepepa no mutima onse, nalemona fye kwati kwangalafye. Ninjishiba nshakwete fye ubukose bwa kuibebeta.”

Lyene Alexander ayalwile imibele. Na kabili atila:

“Abafyashi bandi ne fibusa mu cilonganino batwalilile ukunkoselesha ukubelenga Baibolo cila bushiku, pa kuti nkeshibe Yehova. Kuli pele pele, natile kanjeshe. E ico nacefesheko inshita ya kutamba televishoni kabili natendeke ukubelenga Baibolo lyonse ulucelo. Mu kuya kwa nshita, natendeke ukwishiba ifyo Baibolo ilanda. Naishileishiba ifyo ingangafwa. Ne cacindamisha—nakutulwike ukuti Yehova afwaya ine ukumwishiba. Ilyo naumfwilile ico, bucibusa bwandi na wene bwatendeke ukukula, kabili na bucibusa bwandi na ba mu cilonganino bwaliwamineko. Mwandi Baibolo yalyalula imikalile yandi! Ndekoselesha ababomfi ba kwa Yehova bonse abacaice ukubelenga Baibolo cila bushiku.”

Kwaba abacaice abengi mwi sonde lyonse ababishanya ne Nte sha kwa Yehova. Bushe waba pali bene? Bushe kuti watemwa ukunonkelamo mu kubelenga Baibolo lyonse? Mulandu nshi ushingakonkela ica kumwenako ca kwa Alexander? Leka ukucita fimo ifishacindama sana no kutendeka ukubelenga Baibolo cila bushiku. Ukwabula no kutwishika ukanonkelamo.