Icipandwa 9
“Kabiyeni, Kalengeni . . . Abasambi”
1-3. (a) Bushe umulimi acita shani ilyo amona ukuti ifilimwa fyakwe fyafulisha ica kuti teti afilobolole eka? (b) Bwafya nshi ubo Yesu akwata mu 33 C.E., kabili acita shani pali ubu bwafya?
UMULIMI nakwata ubwafya ubukalamba. Imyeshi iyapita alilimine amabala yakwe no kutandamo imbuto. Alebikako amano ukumona uko imisonga ya mbuto ilefuma, kabili alitemenwe ilyo ifilimwa fyakulile. Nomba ifyo alimine nafipya, ne nshita ya kulobolola naifika. Ubwafya akwete ni ubu: Ifya kulya nafifula sana ica kuti te kuti akumemo ukulobolola eka. Pa kuti apwishe ubu bwafya, aingisha aba kubomba mwi bala. Pantu na kuba kushele fye inshita inono iya kulobolola.
2 Mu 33 C.E., ilyo Yesu abuka ku bafwa akwata ubwafya ubwaba ngo ubu. Ilyo alebomba umulimo pano calo, alitandile imbuto sha cine ca Bufumu. Nomba ukulobolola kukalamba, kabili ifya kulobolola nafifula nga nshi. Abantu nabafula abalefwaya ukusambilila. (Yohane 4:35-38) Bushe Yesu acita shani pali ubu bwafya? Ilyo aali pa lupili mu Galili, ninshi kushele panono ukuti aniine aleya ku muulu, apeela abasambi bakwe umulimo wa kufwaya ababomfi na bambi, abeba ati: “Kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, [mulebabatisha] . . . , mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.”—Mateo 28:19, 20.
3 Ulya mulimo abapeele, e mulimo uo abasambi bene bene aba kwa Kristu bafwile ukulabomba. E ico kanshi natulande pa fipusho fitatu. Mulandu nshi Yesu alefwaila ababomfi na bambi? Abafundile shani ifya kufwaya ababomfi na bambi? Bushe ifwe uyu mulimo watukuma shani?
Ico Ababomfi na Bambi Balefwaikilwa
4, 5. Mulandu nshi Yesu ashali na kupwishisha umulimo uo atampile, kabili nani uwali no kubomba umulimo nga abwelelamo ku muulu?
4 Ilyo Yesu atendeke umulimo mu 29 C.E., alishibe ukuti aletendeka umulimo uo ashali na kupwisha eka. Pa mulandu wa kuti inshita aikele pano calo yali iinono, taali no kufika ukutali kabili taali no kubila imbila nsuma iya Bufumu ku bantu abengi. Aleshimikila fye abaYuda e lyo na bantu abayalwike balakonka ukupepa kwa baYuda, abali “impaanga shaluba isha ng’anda ya kwa Israele.” (Mateo 15:24) Lelo ishi “mpaanga shaluba” shalisalangene, shaleikala mu Israele monse. Kabili, umuye nshiku, abantu bonse pano calo baali no kushimikilwa imbila nsuma.—Mateo 13:38; 24:14.
5 Yesu alishibe ukuti kwali no kushala incito iikalamba nga nshi pa numa ya mfwa yakwe. Aebele abatumwa bakwe aba cishinka 11 ati: “Ndemwebe cine cine, nati, Uuntetekela, na o akacita imilimo iyo ine ncita; kabili akacite milimo iyacilapo pali iyi, pantu ine ndeya kuli Tata.” (Yohane 14:12) Apo Umwana alebwelelamo ku muulu, abasambi bakwe bonse, na bonse fye abaali no kuba abasambi bakwe, baali no kubombako uyu mulimo wa kushimikila no kusambilisha. (Yohane 17:20) Yesu alisumine ukuti imilimo ya basambi bakwe yaali no ‘kucilapo’ pa milimo yakwe. Yali no kucilapo shani? Yali no kucilapo mu nshila shitatu.
6, 7. (a) Bushe imilimo iyo abasambi ba kwa Yesu babombele yali no kucila shani pa milimo ya kwa Yesu? (b) Kuti twalangilila shani ukuti filya Yesu acetekele abasambi bakwe kanshi talubile?
6 Ica ntanshi, abasambi ba kwa Yesu baali no kufika ukutali. Muno nshiku ukushimikila kwafika fye no kwapela icalo, ukutali sana ne calo ico Yesu aleshimikilamo. Ica bubili, baali no kushimikila abantu abengi. Abasambi abali fye abanono ilyo Yesu aile ku muulu, balitampile ukufula bwangu bwangu balafika na ku makana. (Imilimo 2:41; 4:4) Pali ino nshita balifika na ku mamilioni, kabili cila mwaka abantu amakana na makana balabatishiwa. Icalenga butatu, baali no kushimikila abantu pa nshita iikalamba. Ukutula apo umulimo wa kwa Yesu wapwilile uo abombele fye imyaka itatu na hafu, napapita imyaka nalimo 2,000.
7 Yesu alelangilila ukuti alicetekele abasambi bakwe ilyo alandile ukuti baali no ‘kubomba imilimo iyacile yi.’ Alebapeela umulimo uo acindamike nga nshi, umulimo wa kubila “imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa” no kusambilisha. (Luka 4:43) Alishininkishe ukuti baali no kubomba ulya mulimo ne cishinka. Bushe ici cilolele mwi kuli ifwe lelo? Nga tuli abacincila, tulebomba umulimo no mutima onse, ninshi tulelangilila ukuti kanshi filya Yesu acetekele abasambi bakwe talubile. Bushe kwena ilyo te shuko lishaikulila?—Luka 13:24.
Alibafundile Ifya Kushimikila
8, 9. Ca kumwenako nshi ico Yesu atushilile pa fya kubomba umulimo, kabili bushe kuti twamupashanya shani ilyo tulebomba umulimo?
8 Yesu alifundile abasambi bakwe bwino sana ifya kushimikila. Ne cikalamba ico acitile, ca kubalangilila bwino bwino ifya kubomba. (Luka 6:40) Mu cipandwa cifumineko, twalandile pa fyo alemona umulimo. Tontonkanyeni pa basambi abaile na Yesu ilyo aleya aleshimikila. Balemona uko aleshimikila abantu konse fye uko balesangwa, pamo nga ku lulamba lwa bemba na mu mpili, mu misumba na mu maliketi, na mu mayanda yabo. (Mateo 5:1, 2; Luka 5:1-3; 8:1; 19:5, 6) Balimwene ukuti alebombesha, alebuuka ulucelocelo no kubomba mpaka fye bwaila. Talemona umulimo wakwe kwati mwa kupwishisha fye icitendwe! (Luka 21:37, 38; Yohane 5:17) Bafwile balimwene ukuti icalengele ukuti aleshimikila, mulandu wa kuti alitemenwe sana abantu. Nalimo balimwene ifyo alemoneka pa menso ukuti mu mutima wakwe mwali uluse. (Marko 6:34) Bushe abasambi bakwe bacitile shani pa kumona ifyo Yesu alebomba? Nga ni mwe mwaliko, nga mwacitile shani?
9 Fwe basambi ba kwa Kristu, tulamupashanya mu mulimo wesu. E ico tulabombesha no “kushimikisha ubunte” lyonse ilyo twashukila inshita ya kucite co. (Imilimo 10:42) Na ifwe tulatandalila abantu pa mayanda yabo nga filya Yesu alecita. (Imilimo 5:42) Tulaalula inshita ya kushimikila pa kuti tusange abantu pa mayanda yabo. Kabili tulafwaya abantu mu fifulo fya cintubwingi pamo nga mu misebo, mu maparka, mu matuuka, na mu fifulo fya ncito no kumona ifyo twingabashimikila mu nshila isuma. ‘Tulabombesha’ mu mulimo, pantu twalicindamika nga nshi uyu mulimo. (1 Timote 4:10) Pa mulandu wa kuti twalitemwa abantu, e cilenga ukuti tulefwaya inshila sha kulashimikilamo abantu konse uko bengasangwa inshita fye iyili yonse.—1 Abena Tesalonika 2:8.
10-12. Masambililo nshi ayacindama ayo Yesu afundile abasambi bakwe ilyo talabatuma mu kushimikila?
10 Inshila na imbi iyo Yesu abomfeshe ku kusambilisha abasambi bakwe ya kubafunda ifya kuyabomba mu mulimo. Ilyo Yesu talatuma abatumwa bakwe 12, e lyo na lintu aletuma abasambi bakwe 70 ukuya mu kushimikila, alitalile abafunda ifya kubomba. (Mateo 10:1-15; Luka 10:1-12) Ifyo abafundile fyalengele ukuti babombe bwino, pantu pali Luka 10:17 patila: “Aba makumi cinelubali (70) babwelele balesekelela.” Natulande pa fintu fibili ifyacindama ifyo Yesu abafundile, kabili twibukishe ukuti ilyo alelanda pali ifi fintu ni shilya nshiku ilyo abaYuda balekonka sana intambi shabo.
11 Yesu afundile abasambi bakwe ukucetekela Yehova. Abebele ukuti: “Mwisenda golde nelyo silfere nelyo umukuba mu malamba yenu, nelyo tumba wa filyo uwa pa lwendo, nelyo mingila ya mu kati ibili, nelyo ni ndyato nelyo inkonto; pantu umubomfi awaminwa icilyo cakwe.” (Mateo 10:9, 10) Kale, abengi abaleba pa lwendo balesenda icikwama ca ndalama ico balefwala mu musana, tumba umwa kubika ifya kulya, e lyo ne ndyato na shimbi ukulunda pa sho bafwele.a Apo aebele abasambi bakwe ukukanasakamana pa fintu fya musango uyu, Yesu alebafunda ukuti: “Cetekeleni Yehova umupwilapo, pantu akamusakamana.” Yehova aali no kubapeela ifyo balekabila, aali no kulenga imitima ya bantu balesumina imbila nsuma ukubasunga, pantu ulu lwali lutambi mu Israele.—Luka 22:35.
12 Cimbi ico Yesu asambilishe abasambi bakwe ca kuti tabafwile ukupumfyanishiwa pa kubomba umulimo. Abebele ukuti: “Mwiposha muntu nangu umo mu nshila.” (Luka 10:4) Bushe Yesu alebafunda ukuba abaifinya nelyo ukuitalusha ku bantu? Iyo nakalya. Kale sana, abaHebere pa kuposhanya balekokola sana. Pa kuposhanya, balecita ifintu ifingi e lyo ne lyashi ilitali. Uwasambilila ifya Baibolo alandile ati: “Ukuposhanya ku bena Kabanga takwali nge fi caba pali ino nshita, umuntu kuti ainama fye panono, nelyo atambika fye ukuboko epela; lelo bena kwaleba ukukumbatana imiku iingi, e lyo no kwinama, nangu fye ukulakunkula pa nshi. Pa kuti fye ifi fyonse fipwe palepita inshita ikalamba.” Ukweba abasambi bakwe ukuti belaposha nga fintu abantu bonse baposhanya, alebeba fye ukuti: “Mwilapoosa inshita, pantu ubukombe mukwete bufwile ukufika bwangu ku bantu.”b
13. Bushe kuti twalangilila shani ukuti tuleumfwila ifyo Yesu afundile abasambi bakwe aba kubalilapo?
13 Tufwile ukucindamika ifi fintu ifyo Yesu afundile abasambi bakwe aba kubalilapo. Ilyo tulebomba umulimo wesu, tufwile ukucetekela Yehova. (Amapinda 3:5, 6) Twalishiba ukuti tatwakatale atubulisha ifyo tukabila nga “[tulefwaya] intanshi ubufumu.” (Mateo 6:33) Bakabila ba mbila nsuma aba nshita yonse konse uko bengaba kuti batushimikilako ukuti nangu caafya shani, Yehova talekelesha abantu bakwe. (Amalumbo 37:25) Kabili twalishiba ukuti tatufwile ukuleka ifintu fimbi fyatupumfyanya. Nga tatucenjele, cino calo kuti catusenda. (Luka 21:34-36) Lelo ino, te nshita ya kupumfyanishiwa. Apo imyeo ya bantu kuti yaonaika, ubukombe bwesu bufwile ukufika bwangu kuli bena. (Abena Roma 10:13-15) Ukulaibukisha ukuti umulimo ufwile ukubombwa bwangu, kukatwafwa ukukanaleka cino calo ukutupwishisha inshita na maka ayo twingabomfya bwino mu mulimo. Muleibukisha ukuti inshita isheleko yinono kabili ukulobolola kukalamba.—Mateo 9:37, 38.
Umulimo Uo na Ifwe Tufwile Ukulabomba
14. Cinshi cilangilila ukuti umulimo walembwa pali Mateo 28:18-20 wa basambi ba kwa Kristu fye bonse? (Moneni ifyebo pe samba.)
14 Ilyo Yesu abuukile ku bafwa, apeele abasambi bakwe umulimo ukalamba nga nshi ilyo alandile amashiwi ya kuti “Kabiyeni, kalengeni . . . abasambi.” Taletontonkanya fye pa basambi abo ali na bo bulya bushiku pa lupili lwa mu Galili.c Umulimo atendeke wali no kufika ku “ba nko shonse,” kabili wali no kutwalilila “ukufika na ku mpela ya bwikashi.” E ico kanshi, abasambi bonse aba kwa Kristu bafwile ukubombako uyu mulimo, kumo na ifwe lelo. Natulande pa mashiwi ya kwa Yesu ayalembwa pali Mateo 28:18-20.
15. Mulandu nshi tufwile ukumfwila ifunde lya kwa Yesu litweba ukulenga abasambi?
15 Ilyo Yesu talabapeela umulimo, alandile ati: “Amaka yonse nayapeelwa kuli ine mu muulu na pano isonde.” (Icikomo 18) Bushe cine cine Yesu alikwata ayo maka yafule fyo? Ee ca cine alikwata! Ni malaika mukalamba, uutungulula bamalaika iminshipendwa ne minshipendwa. (1 Abena Tesalonika 4:16; Ukusokolola 12:7) Apo “e mutwe wa cilonganino” alikwata amaka pa basambi bakwe pano isonde. (Abena Efese 5:23) Ukutula mu 1914, ni Mfumu Mesia mu muulu. (Ukusokolola 11:15) Alikwata na maka ya kubuusha abafwa. (Yohane 5:26-28) Apo Yesu abalilepo ukulanda amashiwi ayalelangilila ubwingi bwa maka ayo akwete, ninshi mu mashiwi akonkeshepo aletupeela ifunde, taletweba fye ifyo twingacita nga twatemwa fwe bene. Tufwile ukumfwila ifyo alandile pantu amaka yakwe te ya kuipeela fye iyo lelo yafuma kuli Lesa.—1 Abena Korinti 15:27.
16. Bushe ilyo Yesu alandile ukuti “kabiyeni,” aletweba ukucita cinshi, kabili bushe kuti twabomba shani uyu mulimo atupeele?
16 Yesu nomba alondolola ifyo uyo mulimo waba, atampila ne shiwi lya kuti: “Kabiyeni.” (Icikomo 19) E ico atweba ukuti tubombeshe pa kuti tutwale ubukombe bwa Bufumu ku bantu. Pa kutwala ubukombe ku bantu, kwaba inshila shalekanalekana isho twingabomfya. Ukushimikila ku ng’anda ne ng’anda e nshila ikalamba iyo tulandilamo na bantu. (Imilimo 20:20) Kabili tulashimikila abantu ilyo tulelanda fye na bo ilyashi; tulafwaya sana ukutendeka ukulanda na bantu pa mbila imbila nsuma ilyo tulecita icili conse. Tulalula inshila sha kushimikilamo abantu ukulingana ne fyo abantu bali e lyo ne fyo ifintu fili. Lelo icintu cimo icishaluka ca kutila: ‘Tuya’ ku kufwaya abayana.—Mateo 10:11.
17. Bushe pa ‘kulenga abasambi’ tucita shani?
17 Lyena Yesu alondolola umulimo alefwaya tulebomba, atile, “kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi.” (Icikomo 19) Bushe tucita shani pa kuti ‘tulenge abasambi’? Umusambi, muntu uulesambilila. Lelo ukulenga abasambi kwena, te kweba fye abantu ifyebo iyo. Ilyo tulesambilila Baibolo na balefwaya ukusambilila, ico twimininapo, kwafwa abo bantu ukuba abasambi ba kwa Kristu. Nga twakwata fye ishuko, tulalanda pa fyo Yesu ali pa kuti uo tulesambilisha alamumona ukutila e Kasambilisha wakwe kabili e o afwile ukupashanya, e kutila ukuba ifyo ali no kubomba umulimo alebomba.—Yohane 13:15.
18. Mulandu nshi ulubatisho lwacindamina nga nshi mu bumi bwa musambi?
18 Cimbi icacindama muli uyu mulimo acilandile ilyo atile: “Mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo.” (Icikomo 19) Ulubatisho e cikaankaala sana ico umusambi afwile ukucita mu bumi bwakwe, e cilangilila ukuti umuntu nomba naipeela no mutima onse kuli Lesa. E ico ulubatisho lulafwaikwa pa kuti umuntu akesepusuka. (1 Petro 3:21) E ico kanshi nga ca kuti umusambi wabatishiwa aletwalilila ukulabombela Yehova na maka yakwe yonse kuti asubila ukwisapaalwa umuyayaya ku ntanshi mu calo cipya icileisa. Bushe mwalyafwapo umuntu ukuba umusambi wabatishiwa uwa kwa Kristu? Mu mulimo twapeelwa fwe Bena Kristu, mwaba insansa ishingi nga nshi.—3 Yohane 4.
19. Finshi tusambilisha abapya, kabili mulandu nshi limo tushilekela ukubasambilisha apo pene nga babatishiwa fye?
19 Yesu alondolola ulubali na lumbi ulwa mulimo, atila: “Mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Icikomo 20) Tulasambilisha abapya ukumfwila ifyo Yesu aatweba, kumo na mafunde ya kuti tuletemwa Lesa, tuletemwa umunensu, e lyo no kulalenga abasambi. (Mateo 22:37-39) Tubasambilisha icine caba mu Baibolo panono panono e lyo no kuisosela abene ifyo basumina. Nga balinga ukulaya mu kushimikila, tulabomba na bo. Tulabasambilisha ifya kubomba bwino uyu mulimo ku fyo tusosa na ku fyo tucita. Ukusambilisha abasambi abapya, takupwila fye pa lubatisho iyo. Aba kuti fye e lyo babatishiwa balakabila amafundisho na yambi pa kuti bengeshiba ifya kucimfya amafya yesa pa mulandu wa kuba abasambi ba kwa Kristu.—Luka 9:23, 24.
“Nakulaba na Imwe Inshiku Shonse”
20, 21. (a) Ilyo tulebomba umulimo uo Yesu atupeela, mulandu nshi tushifwile kutiinina? (b) Mulandu nshi tushifwile kubwelela inuma, kabili cinshi tufwile ukupanga ukucita mu mitima yesu?
20 Amashiwi ya kulekeleshako ayo Yesu alandile pa kutupeela umulimo, ya nkosho icine cine, yatila: “Moneni! Nakulaba na imwe inshiku shonse ukufika na ku mpela ya bwikashi.” (Mateo 28:20) Yesu alishibe ukuti uyu mulimo ukalamba nga nshi. Kabili alishibe no kuti ukubombako uyu mulimo kuti kwalenga abalwani balatucusha. (Luka 21:12) Lelo kwena tatufwile ukulatiina. Intungulushi yesu alishiba ukuti te kuti tubombe uyu mulimo fweka fye ukwabula ubwafwilisho. Bushe taciletusansamusha ukwishiba ukuti Uwapeelwa “amaka yonse . . . mu muulu na pano isonde” aba na ifwe ku kutwafwa ukubomba uyu umulimo?
21 Yesu akoseleshe abasambi bakwe ukuti aali no kulaba na bo mu mulimo wabo imyaka fye yonse ukwisashinta “na ku mpela ya bwikashi.” Tufwile ukulabomba umulimo uo Yesu atupeele mpaka fye impela ikeese. Ino te nshita ya kubwelela inuma iyo. Ino nshita ya kupanga sana abasambi! Abalefwaisha ukusambilila balelonganikwa, kabili bengi icine cine. Apo tuli basambi ba kwa Kristu, natukose muli uyu mulimo wacindama nga nshi uo batweba ukulabomba. Natupange mu mitima yesu ukuti twakulabomfya inshita yesu yonse, amaka, ne fyuma fyesu ku mulimo uo Kristu atupeele ilyo atile: “Kabiyeni, kalengeni . . . abasambi.”
[Amafutunoti]
a Ilamba napamo wali mushipi fye uwakwete umwa kubika indalama sha museke. Tumba ya fya kulya cali cola icikalamba, ilingi line caleba ica mpapa, balecikobeka pa mabeya kabili e mo balesendela ifya kulya nelyo ifintu fimbi ifyo balekabila.
b Kasesema Elisha na o inshita imo e fyo afundile Gehasi. Ilyo alemutuma ku ng’anda ya mwanakashi uo umwana wakwe afwile, Elisha amwebele ati: “Nga wakumanyo muntu wimuposha.” (2 Ishamfumu 4:29) Umulimo amutumine ukuyabomba walefwaikwa ukubombwa bwangu, e ico takwete inshita ya konaula.
c Apo abasambi bakwe abengi baali ku Galili, nakalimo pali ubu bushiku ubwalondololwa pali Mateo 28:18-20, e po Yesu amonekele ku bantu ‘abacilile pa myanda isano (500) ilyo abuushiwe.’ (1 Abena Korinti 15:6) E ico, kufwile kwali abasambi abengi ilyo Yesu alebapeela uyu mulimo wa kulenga abasambi.
Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?
● Ni nshila nshi tukalabomfya pa kutwalila abantu ubukombe bwa Bufumu?—Mateo 10:11-13; Luka 10:5.
● Bushe nga kuli abashilefwaya tuleshimikila, amashiwi ya kwa Yesu kuti yatwafwa shani ukutwalilila?—Marko 13:9-13.
● Bushe twakulaecita shani abantu nga tabalefwaya ubukombe bwesu?—Luka 10:10, 11.
● Nga twabika sana amano ku mulimo wa kushimikila, finshi twingacetekela ukucitika?—Luka 12:22-31.
[Icikope pe bula 87]
Bushe umulimi kuti acita shani nga ca kutila ifilimwa fyafulisha sana ica kuti te kuti alobolole eka?
[Icikope pe bula 91]
Ukutemwa abantu bambi e kulenga ukuti tuleshimikila konse uko abantu basangwa
[Icikope pe bula 92]
“Aba makumi cinelubali (70) babwelele balesekelela”