Icipandwa 4
“Mona! Inkalamo ya Mukowa wa kwa Yuda”
1-3. Bwafya nshi bwaisa pali Yesu, kabili acita shani?
IBUMBA lya bantu lilefwaya ukwikata Yesu. Aba baume abengi nga nshi, nabasenda impanga ne nkoli, kabili pe bumba line ili pali na bashilika. Bali kwati nabeeminwa ku kucita icabipa ilyo balepita mu misebo ya mu Yerusalemu ubushiku na mu Mukonko wa Kidroni ukulola ku Lupili lwa Miolife. Umweshi naubulungana, lelo aba bantu nabasenda imyenge na malampi. Bushe balesanika mu nshila pa mulandu wa kuti kuli amakumbi ica kuti umweshi taulemoneka? Nangu limbi balemona kwati uo balefwaya kuti abelama umwafiita? Katwishi abene, nomba kwena icishinka ca kuti: Uulemona kwati Yesu kuti abelama, awe ninshi tamwishibe bwino bwino.
2 Yesu naishiba ukuti alaaba mu bwafya. Lelo, eminine fye alelolela. Aba bantu no kufika bafika kabili Yuda uwali cibusa wakwe kale, e ulebatungulula. Ifi e fyo Yuda aacita pa kuti abalwani bekate Yesu: amuposha no kumufyompa ukwabula no kumfwe nsoni. Yesu ali fye uwatekanya ne li line. Lyena aisa ku kukumanya ibumba. Abepusha ati: “Nani mulefwaya?” Na bo abati “Yesu umwina Nasarete.”
3 Abantu abengi kuti baumfwa umwenso nga bamona ibumba lya musango yu. Nakalimo aba bantu balemona kwati na Yesu alaumfwa umwenso. Lelo Yesu tomfwile umwenso, tabutwike, kabili tatampile ukumumunga fye ubufi ku mwenso. Lelo, alanda fye ati: “Nine.” Ali fye uwatekanya, uwashipa, ica kuti na ba bantu cabapesha mano. Babwelela cimfutyanuma no kuwa pa nshi!—Yohane 18:1-6; Mateo 26:45-50; Marko 14:41-46.
4-6. (a) Bushe Umwana wa kwa Lesa bamulinganya kuli cinshi, kabili mulandu nshi? (b) Ni muli finshi fitatu umo Yesu alangilile ukuti alishipa?
4 Cinshi calengele Yesu ukutekanya ilyo aali mu bwafya bwa musango uyu? Icalengele fye, kushipa. Ukushipa na ko mibele iyo intungulushi fye yonse ifwile ukukwata, kabili takwatala akuba umuntu uwashipa nga Yesu, pali bufi nga kumucila. Mu cipandwa cifumineko, twasambilile ukuti Yesu aali uwaiceefya kabili uwafuuka. E calengele ukuti balemwita abati “Umwana wa Mpaanga.” (Yohane 1:29) Lelo pa mulandu wa kushipa, Yesu bamulondolola no kuti ni nkalamo. Baibolo ilanda pali uyu mwana wa kwa Lesa aiti: “Mona! Inkalamo ya mukowa wa kwa Yuda.”—Ukusokolola 5:5.
5 Inkalamo yaishibikwa ukuti yalishipa. Bushe mwalimonapo inkalamo iikalamba iyilume? Nga mwaliimonapo, mufwile mwaliko apatali, limbi mwali ku nse ya cifulo basungilamo inkalamo. Lelo kwena mufwile mwalyumfwile umwenso. Nga mwalolesha ici cinama pa menso, icinama icishaikulila kabili ica maka, e lyo na co camulolesha, awe kuti mwamona ukutila takwaba nangu cimo ico ici cinama cingatiina. Baibolo ilanda pa ‘nkalamo, ukuti yalikwatisha amaka pa finama kabili taifulumuka pa cinso ca mulwani nelyo umo.’ (Amapinda 30:30) Ifi e fyo na Kristu ashipa, kwati ni nkalamo.
6 Nomba natulande pa fintu fitatu umo Yesu alangilile ukuti alishipa kwati ni nkalamo: ifyo atungilile icine, ifyo aali uwa mulinganya, ne fyo acitile ilyo bamulwishishe. Twalamona no kuti ifwe bonse kuti twapashanya Yesu ukushipa, nampo nga twalishipa nelyo iyo.
Aletungilila Icine Ukwabulo Mwenso
7-9. (a) Cinshi cacitike ilyo Yesu aali ne myaka 12, kabili cinshi ico mulemona ukuti e co Yesu aali no kutiina? (b) Bushe Yesu alangilile shani ukuti alishipa ilyo aali pamo na bakafundisha mwi tempele?
7 Umuntu afwile ukushipa pa kuti atungilile cine muli cino calo icitungululwa na Satana, “wishi wa bufi.” (Yohane 8:44; 14:30) Yesu talolelele ukuti akule pa kuti atampe ukutungilila icine. Pa numa ya mutebeto wa Ca Kucilila, ilyo Yesu aali fye ne myaka 12, abafyashi bakwe baliile, ena ashele mu Yerusalemu. Maria na Yosefe balimufwaile icine cine pa inshiku shitatu. Awe basukile bamusanga mwi tempele. Bushe cinshi alecita mwi tempele? Bamusangile “naikala pa kati ka bakasambilisha alekutika kuli bene no kubepusha.” (Luka 2:41-50) Taleni tontonkanyeni pa bantu alelanshanya na bo.
8 Abalemba imilandu ya kale batila abalelekelesha ukufuma pe tempele umutebeto nga wapwa, ni bashimapepo baleshala balefunda abantu pa mwinshi we tempele. Abantu baleya ku kusambilila e lyo no kulaipusha bashimapepo ifipusho. Aba bakafundisha bali abasambilila nga nshi. Balishibe bwino intambi shabo, na Mafunde ya kwa Mose e lyo na mafunde yambi iminshipendwa ayo baipangile fye abene, kabili amafunde yabo yalefulilako fye cila mwaka. Bushe imwe nga mwaumfwile shani ukuba na bo? Bushe nga mwalyumfwile umwenso? Ee kwena ca nsambu kuti mwaumfwa umwenso. Nomba tutile muli fye ne myaka 12, lyena nga mwaumfwile shani? Abaice abengi ba mwenso. (Yeremia 1:6) Bamo tabafwaya ukucita ifingalenga bakafundisha babo balabalolesha; aba baice balatiina ukubeba ukulandapo fimo, balomfwa umwenso wa kubasoobolapo beka pa banabo, balatiina ukuseebana nelyo ukusekwa.
9 Nomba Yesu ena aali na ba bantu basambilila, alebepusha ne fipusho ifyakosa, ukwabula no kumfwo mwenso. Te ico ceka. Ilyashi litweba ukuti: “Bonse abalekutika kuli wene balesunguka umucetekanya wakwe ne fyasuko fyakwe.” (Luka 2:47) Baibolo tayatweba ifyebo alandile pali bulya bushiku, lelo kwena teti tutile alandile ifyebo fya kusungila fye mu mutwe ifya bufi, ifyo bashimapepo batemenwe ukusambilisha. (1 Petro 2:22) Lelo, aletungilila icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa, kabili abalekutika ifyo alelanda bafwile balipapile sana pantu umwaice wa myaka fye 12 alelanda ifintu ifya mano ukwabula umwenso.
10. Bushe Abena Kristu abaice muno nshiku bapashanya shani Yesu ukushipa?
10 Muno nshiku, abaice Abena Kristu abengi balakonka mu ntamupulo sha kwa Yesu. Kwena tabapwililika, nga filya Yesu aali uwapwililika. Nomba, na bo bene tabalolela mpaka baba abakalamba pa kuti batendeke ukulondolwelako abantu bambi icine. Pa sukulu nelyo pa citente apo bekala, balepusha abantu ifipusho ifisuma, no kukutika ilyo baleasuka, e lyo no kubeebako icine no mucinshi. (1 Petro 3:15) Aba lya baice balyafwa abanabo mu sukulu, bakafundisha babo, e lyo na bena mupalamano babo ukuba abasambi ba kwa Kristu. Ukushipa kwabo kulalenga Yehova ukutemwa nga nshi! Icebo Cakwe cilinganya aba baice ku mume pantu bengi sana kabili balaafwa abantu abengi.—Amalumbo 110:3.
11, 12. Ilyo Yesu akulile, alangilile shani ukushipa pa kutungilila icine?
11 Na ku bukalamba, ilyo Yesu aletungilila icine, alilangilile imiku fye iingi ukuti alishipa. Na kuba ilyo fye aletendeka umulimo wakwe pano calo, balimusanshile ica kuti nga bantu bambi basanshile, nga balitiinine sana. Ilyo Yesu asanshilwe na Satana, umulwani mukalamba uwa kwa Yehova, kabili uwa maka icine cine, taali ni malaika mukalamba, lelo aali fye muntu. Yesu alikeene Satana kabili alimusushishe ilyo alandile fimbi ifishali mu Malembo yapuutwamo. Satana alitalwike ilyo Yesu amwebele ati: “Fuma apa, we Satana!”—Mateo 4:2-11.
12 Kanshi ifi fine e fyo Yesu alebomba umulimo lyonse, aletungilila Icebo ca kwa Wishi ukwabula umwenso pa kutila abantu tabalecipotonganya. Ubufi mu fya mapepo muno nshiku, bwaliseeka nga filya fine fye cali na mu nshiku sha kwa Yesu. Yesu aebele bashimapepo bali pano calo mu nshiku shakwe ati: “Mwasangule cebo ca kwa Lesa ica fye pa mulandu wa cishilano cenu ico mwashiilana.” (Marko 7:13) Bashimapepo balicindikwe sana ku bantu, lelo Yesu alibashimawile ukwabula no mwenso, abebele ukuti ni ntungulushi impofu kabili ba bumbimunda.a (Mateo 23:13, 16) Bushe kuti twapashanya shani Yesu ukushipa ilyo tuletungilila icine?
13. Finshi tufwile ukulaibukisha ilyo tulepashanya Yesu, kabili lishuko nshi twakwata?
13 Lelo kwena, twalishiba ukuti tatwakwata amaka ya kumona mu mutima wa muntu nangu aya kupingula nga filya Yesu aali. Lelo kuti twamupashanya mu fyo aletungilila icine ukwabula umwenso. Ica kumwenako, nga twasansalika ubufi bwaba mu tubungwe twa mapepo, ubo abantu batemwa ukusambilisha pali Lesa, pa kufwaya kwakwe, na pa Cebo cakwe, kuti twaafwa abantu ukwishiba icine muli cino calo caba mu mfiifi pa mulandu wa fisambilisho fya kwa Satana. (Mateo 5:14; Ukusokolola 12:9, 10) Tulafwa abantu ukulubuka ku fisambilisho fya bufi ifyalenga ukuti baleikala mu munsokwe, ifyalenga no kuti beba ifibusa fya kwa Lesa. Ala twalishuka icine cine pantu ‘icine calitulenga abantungwa’ nga filya fine fye Yesu atulaile.—Yohane 8:32.
Taaletiina Ukuba no Mulinganya
14, 15. (a) Cinshi Yesu acitile pa kulangilila “umwalola ubulungi”? (b) Bushe lupato lwa musango nshi ulo Yesu ashakwete pa kulanda no mwanakashi umwina Samaria?
14 Baibolo yasobele ukuti Mesia aali no kulenga inko ukwishiba bwino bwino “umwalola ubulungi” nelyo umulinganya. (Mateo 12:18; Esaya 42:1) Yesu atendeke ukucite fi ilyo aali pano calo. Aali uwa mulinganya kabili taali na muncishanya ilyo aleampana na bantu. Ica kumwenako fye, talefwaya ukuba nga bantu baliko ilya nshita abali no muncishanya uo amalembo yakaanya.
15 Ilyo Yesu alandile no mwanakashi umwina Samaria pa cishima cali mu Sukari, abasambi bakwe balipapile sana. Mulandu nshi? Shilya nshiku, abaYuda balipatile sana abena Samaria; ulu lupato lwatendeke kale sana. (Esra 4:4) Kabili, bakafundisha ba mapepo abaYuda bamo bamo balisuulile sana abanakashi. Amafunde ayo aba bakafundisha bashikile, ayo baishilelemba inshita imbi, yalikeenye umwaume ukulanda no mwanakashi; aya mafunde yaleti abanakashi tabalinga no kusambilishiwa Amafunde ya kwa Lesa. Pali bufi nga banakashi abena Samaria, bena balebamona kwati balikowela. Lelo Yesu ena tapatile abena Samaria. Na kuba asambilishe umwanakashi umwina Samaria (impulumushi) pa lwalala, kabili Yesu aliisokolwele kuli uyu mwanakashi ukuti ni Mesia.—Yohane 4:5-27.
16. Mulandu nshi Abena Kristu bafwile ukubeela abashipa pa kuti beba no lupato?
16 Bushe mwalibala amwikalapo na bantu ba mufimbila nelyo aba lupato? Nakalimo balaseka abantu ba mushobo umbi no luko, e lyo limbi balapontela abanakashi nelyo abaume, nangu limbi balisuula abantu abo bashalingana na bo imikalile. Abakonka Kristu tabafwile ukuba no lupato, kabili balabombesha pa kuti bapwishe ulupato lonse ulwingaba mu mitima yabo. (Imilimo 10:34) Ifwe bonse tufwile ukuba abashipa pa kuti twiba na kapaatulula.
17. Cinshi Yesu acitile mwi tempele, kabili mulandu nshi acitile fyo?
17 Ukushipa na kabili kwalengele Yesu ukubombesha pa kuti mu bantu ba kwa Lesa na mu kupepa kwa cine mube ubusaka. Ilyo fye atendeke ukubomba umulimo pano calo, aile pe tempele mu Yerusalemu kabili alifulilwe nga nshi ilyo asangile abantu baleshitishisha ifipe no kukabushanya indalama pe tempele. Pa kumone fi, Yesu alifulilwe no kutamfya aba baume baitemwa e lyo no kupoosa ifipe fyabo fyonse ku nse ye tempele. (Yohane 2:13-17) E fyo acitile na lintu ali mupepi no kupwisha umulimo alebomba pano calo. (Marko 11:15-18) Ifi fintu ifyo acitile fifwile fyalengele abantu bamo ukumupata sana, na lyo line taletiina. Mulandu nshi ashaletiinina? Mulandu wa kuti ukufuma fye ku bwaice aleita itempele ukuti ni ng’anda ya kwa Wishi, na kabushe cishinka alelanda. (Luka 2:49) Ukubifya ukupepa kwa cine bwali bubifi ubo afililwe ukusuulako fye. Ukucincila e kwalengele ukuti akwate amaka ya kuwamya ifintu.
18. Bushe Abena Kristu muno nshiku balanga shani ukuti balishipa ilyo balefwaya ukusunga icilonganino ica busaka?
18 Abakonka Kristu pali lelo na bo bafwile ukupoosako sana amano ku busaka bwa bantu ba kwa Lesa e lyo no busaka bwa kupepa kwa cine. Nga bamona Umwina Kristu munabo alufyanya, tabasuulako fye. Balashipa no kumutununuka. (1 Abena Korinti 1:11) Balabikako amano ukuti mpaka baeluda mu cilonganino beshibe ulwa uyo mulandu. Baeluda kuti baafwa abanaka mu kupepa Lesa kabili kuti balenga impaanga sha kwa Yehova ukuba isha busaka lyonse.—Yakobo 5:14, 15.
19, 20. (a) Lufyengo nshi lwali mu nshiku sha kwa Yesu, kabili cinshi abantu balefwaya ukuti Yesu acite icishali bwino? (b) Mulandu nshi abasambi ba kwa Yesu bakaanina ukuitumpa mu mitekele ya calo na mu lukaakala, kabili busuma nshi bumo ubwabamo?
19 Lelo bushe tufwile ukumona kwati Yesu alelwisha ukuti kube umulinganya icalo conse? Kwena ulufyengo lwena e ko lwali pali ilya nshita. Icalo aleikalamo caletekwa na bantu bambi bambi. Abena Roma balikwete abashilika ba maka abalecusha abaYuda, kabili balebasonkesha indalama ishingi sana, e lyo no kufulunganya ukupepa kwabo. E mulandu wine kanshi abantu pali ilya nshita balefwaila Yesu ukuti abe kateka muli cilya calo. (Yohane 6:14, 15) Na pali iyi nshita na po, calimoneke ukuti alishipa.
20 Yesu alondolwele ukuti Ubufumu bwakwe te bwa pano calo. Mu fyo acitile, asambilishe abasambi bakwe ukuti tabafwile ukuitumpa mu fikansa fya calo no kuti balingile ukubika amano ku kubila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. (Yohane 17:16; 18:36) Abasambilishe bwino bwino umwalola ukukanaitumpa mu fikansa fya calo ilyo kwaimine ibumba lyalefwaya ukumwikata. Petro alubile ne fyo abuulile ulupanga no kucenapo umo. Limbi kuti mwamona kwati ifyo Petro acitile fyali fye bwino. Pantu ubu bushiku bwena camoneke kwati alingile fye ukulwisha abalwani, pantu Umwana wa kwa Lesa taakwete umulandu uwa kumusanshilapo. Nomba pali ubu bushiku, Yesu alandile ico abasambi bakwe bonse pano calo balingile ukukonka ukushinta no bwa lelo, atile: “Bwesesha ulupanga umo lwikala, pantu bonse ababuula ulupanga bakafwa ku lupanga.” (Mateo 26:51-54) Abalekonka Kristu lilya baalingile ukuba abashipa pa kuti basungilila icibote, nge fi fine caba na pali lelo. Pa mulandu wa kuti Abena Kristu tabaitumpa mu fya calo, tabalwako inkondo, kabili tabepayana, tabaitumpa mu fimfulunganya nelyo mu lukaakala lumbi. Ukushipa e kwalenga baba aba kaele muli ifi fyonse.
Aali Uwashipa Ilyo Alecula
21, 22. (a) Bushe Yesu bamwafwile shani ilyo aali mu bwafya ubukalamba sana? (b) Cinshi cilangilila ukuti Yesu aali uwashipa ukufika na ku mpela?
21 Umwana wa kwa Yehova alishibe bwino sana ukuti aali no kucula ilyo ali no kwisa pano calo. (Esaya 50:4-7) Bengi balefwaya ukumwipaya nga filya fine ne lyashi lili pa ntendekelo ya cino cipandwa lilelanda. Bushe Yesu acitile shani pa kuti atwalilile ukuba uwatekanya ilyo aali muli yalya mafya? Cisuma, bushe cinshi Yesu alecita ilyo lilya ibumba lyaishile ku kumwikata? Alepepa kuli Yehova no mweo onse. Kabili cinshi Yehova acitile? Baibolo itulondolwela ukuti Yesu “alyumfwilwe no kusenaminwa.” (AbaHebere 5:7) Yehova atumine malaika ukufuma ku muulu ku kukoselesha Umwana wakwe uwashipa.—Luka 22:42, 43.
22 Ilyo fye papitile inshita iinono pa numa ya kumukoselesha, Yesu aebele abatumwa bakwe ati: “Imeni, tuleyeni.” (Mateo 26:46) Taleni tontonkanyeni pa fyo ashipile pa kulanda ukuti “tuleyeni.” Ilyo asosele aya mashiwi alishibe ukuti alayaeba ibumba lilya ukuti licusha ifibusa fyakwe, kabili alishibe ukuti filya ifibusa fyakwe fyali no kumubutuka, e lyo kabili alishibe no kuti aali no kucula fye eka ubu bucushi bukalamba. Aalecula fye eka ilyo balemulubulwisha imilandu ya bufi iyo bamupeele ilyo balemutumfya, ilyo balemucusha, na lintu afwile imfwa iyabipa. Muli fyonse ifi atwalilile ukuba uwashipa.
23. Londololeni ico tushingalandila ukuti Yesu tabikile amano ku bumi bwakwe ifi ashatiinine ukucula ne mfwa.
23 Bushe Yesu tabikile amano ku bumi bwakwe? Alibikileko amano. Akanabikako amano nga te kuti tusose ukutila alishipile. Na kuba Yesu asambilishe abasambi bakwe ukuba abacenjela, no kubelama nga bamona ukuti cayafya pa kuti batwalilile ukulacita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Mateo 4:12; 10:16) Lelo, Yesu apa pena alishibe ukuti takwali mwa kusengulwila. Alishibe ico Lesa afwaya. Ico Yesu alefwaya sana kutwalilila ukuba uwa cishinka, kanshi icalipo fye palya kuya fye mu kumulubulwisha.
24. Cinshi tushingatwishikila ukutila kuti twashipa ilyo twakwata amafya?
24 Abakonka Yesu balilangilila imiku fye iingi ukuti balamupashanya ukushipa! Abengi balashipikisha nga balebapumya, balebalamata, nangu babekata, atemwa bababika mu cifungo, na lintu balebacusha, nangu fye ukubepaya. Ni kwi abantu bashapwililika bafumya amaka ya musango uyu? Te kushipa fye kwabo kulenga iyo. Bafumya amaka kuli Lesa, kulya kwine na Yesu afumishe. (Abena Filipi 4:13) E ico mwilatiina ifyo cikaba ku ntanshi. Shipeni no kutwalilila ukuba aba cishinka, na Yehova akamupeela amaka ayo mukabila. Koseni nge fyo Yesu Intungulushi yesu akosele, uwatile: “Shipeni! Ine nincimfya aba pano calo.”—Yohane 16:33.
[Futunoti]
a Bakalemba ba malyashi ya kale batila inshiishi sha bashimapepo baleshicindamika nga filya fine balecindamika inshiishi sha bakasesema ne sha fikolwe.
Kuti Mwacita Shani pa Kuti Mukonke Yesu?
● Bushe ukupashanya Yesu kukamwafwa shani ukulanda ukwabulo mwenso, nangu ca kuti abantu mulelanda na bo tabatemenwe icine mulebeeba?—Yohane 8:31-59.
● Mulandu nshi tushilingile ukufililwa ukwafwa abantu pa mulandu wa kutiina Satana nelyo ifibanda fyakwe?—Mateo 8:28-34; Marko 1:23-28.
● Mulandu nshi tufwile ukubela ne cikuuku ku balecula nangu ca kutila ukucite fi kuti kwalenga bambi ukutucusha?—Yohane 9:1, 6, 7, 22-41.
● Bushe isubilo Yesu akwete lyamwafwile shani ilyo alecula, kabili bushe isubilo mwakwata kuti lyamwafwa shani ukuleka ukutiina abantu?—Yohane 16:28; 17:5; AbaHebere 12:2.
[Icikope pe bula 39]
Abena Kristu abaice abengi balashimikila bambi ukwabulo mwenso
[Icikope pe bula 42]
“Nine”
[Icikope pe bula 44]
Inte sha kwa Yehova nga balebacusha balashipa