‘Sambilileni Kuli Ine’

“Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu.”—MATEO 11:29.

 1. Mulandu nshi ukusambilila kuli Yesu kwingabela ukusuma kabili ukwa kunonsha?

YESU KRISTU lyonse aletontonkanya, ukusambilisha, no kubomba ukulingana ne fyo ifintu fili. Inshita aikele pe sonde yali inono, lelo aipakishe ukubomba umulimo usuma kabili atwalilile ukuba ne nsansa. Alonganike abasambi no kubasambilisha ifya kupepa Lesa, ukutemwa abantunse, no kucimfya pano isonde. (Yohane 16:33) Abalengele ukuba ne subilo no “kuletela mu lubuuto umweo no kukanafwa mu mbila nsuma.” (2 Timote 1:10) Nga muli basambi bakwe, bushe mutontonkanya ukuti ukuba umusambi e kuti shani? Nga twabebeta ifyo Yesu alandile pa basambi, kuti twasambilila ifya kuwamyako imikalile yesu. Muli ici mwaba ukusumina ifyo alandile no kukonka ifishinte fimo ifyacindama.—Mateo 10:24, 25; Luka 14:26, 27; Yohane 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Bushe ukuba umusambi wa kwa Yesu e kuti shani? (b) Mulandu nshi cacindamina ukuipusha ukuti, ‘Bushe ndi musambi wa kwa ani?’

² Mu Malembo ya ciGriki aya Bwina Kristu, ishiwi ilyapilibulwa “umusambi” lipilibula umuntu uusambilila. Ishiwi lyapalako e mo lili mwi lembo apafumine umutwe wa cino cipande, Mateo 11:29, apatila: “Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu.” Ca cine, umusambi muntu uusambilila. Amalandwe ilingi yabomfya ishiwi “umusambi” ilyo yalelanda pa bakonshi bapalamisha aba kwa Yesu, abaendele na wene ilyo aleshimikila kabili abasambilishiwe na wene. Bamo nalimo basumine fye ifisambilisho fya kwa Yesu, nalimo ukucite fyo mu bumfisolo. (Luka 6:17; Yohane 19:38) Bakalemba ba Malandwe kabili balandile pa “basambi ba kwa Yohane [kabatisha] na [ba] baFarise.” (Marko 2:18) Apo Yesu asokele abakonshi bakwe “ukucenjela . . . ku kusambilisha kwa baFarise,” kuti twaipusha ati, ‘Bushe ndi musambi wa kwa ani?’—Mateo 16:12.

³ Nga tuli basambi ba kwa Yesu kabili nga twalisambilila kuli wene, lyene bambi bafwile ukuyumfwa abapembesulwa lwa ku mupashi ilyo tuli na bo. Bafwile ukwiluka ukuti tuli abafuuka sana kabili abapetama umutima. Nga twalikwata imilimo ya kwangalila abantu pa ncito, tuli bafyashi, nelyo twalikwata imilimo ya kucema mu cilonganino ca Bwina Kristu, bushe abo tusakamana bayumfwa ukuti tubasunga ifyo Yesu asungile abo aletungulula?

Ifyo Yesu Alesunga Abantu

4, 5. (a) Mulandu nshi cishayafisha ukwishiba ifyo Yesu asungile abantu abali na mafya? (b) Cinshi cacitikile Yesu ilyo alelya mu ng’anda ya muFarise?

⁴ Tufwile ukwishiba ifyo Yesu alesunga abantu, maka maka abakwete amafya yabipisha. Ici tacifwile ukwafya ukwishiba; mu Baibolo mwaba amalyashi ayengi ayashimika ifyo Yesu acitile ku bantu, bamo abalecula. Natumone ne fyo bashimapepo, maka maka abaFarise, basungile abantu bali na mafya yamo yene. Twalasambililako fimo ku bupusano bwalipo.

⁵ Mu mwaka wa 31 C.E., ilyo Yesu aleshimikila mu Galili, “umo uwa mu baFarise aitile Yesu, alye nankwe.” Yesu tashingashingile pa kusumina. “Na o pa kwingila mu ng’anda ya muFarise, akuwama alalya. Moneni, mu mushi mwali no mwanakashi mubembu; na o pa kwishibo kuti nakuwama alelya mu ng’anda ya muFarise, aishile nasendo musashi wa alabastere wa mafuta. Kabili aiminina ku numa ku makasa yakwe, alalila, atendeko kubomfya amakasa yakwe ku filamba, no kuyafuutila ku mushishi wa ku mutwe wakwe, kabili alamufyompa amakasa, no kuyasuba.”—Luka 7:36-38.

 6. Mulandu nshi nalimo umwanakashi uwali “umubembu” asangilwe ku ng’anda ya muFarise?

⁶ Bushe kuti mwaelenganya icacitike? Icitabo cimo citunga ati: “Umwanakashi (uwalandwapo mu cipandwa 37) ashukile intambi shasuminishe abantu abapiina ukuya ku mitebeto ya musango yo ku kupokako ifya kulya fyaleshala.” Ici kuti catwafwa ukwishiba ifyo umuntu engengila ukwabula ukulaalikwa. Nalimo kwali na bambi abaleenekela ukutoola pa mpela ya mutebeto. Lelo, ifyo uyu mwanakashi acitile fyaliibela. Taletambila fye ukutali, ukulolela umutebeto ukupwa. Bamwishibe ukuba umubi, pantu ali “mubembu” walumbuka, ica kuti Yesu alishibe “membu shakwe ishafula.”—Luka 7:47.

7, 8. (a) Bushe nga twacitile shani nga ca kuti ifintu ifyapala ifyalembwa pali Luka 7:36-38 fyalitucitikile? (b) Bushe Simone ayankwile shani?

⁷ Elenganyeni ukuti e ko mwali ilya nshita kabili ni mwe Yesu. Bushe nga mwacitile shani? Bushe nga mwalyumfwile insoni ilyo uyu mwanakashi alemupalama? Bushe ica musango yo kuti camulenga ukuyumfwa shani? (Luka 7:45) Bushe nga mwaliselaushiwe?

⁸ Bushe nga mwali pa beni bambi, nga mwatontonkenye ifyapala filya Simone umuFarise atontonkenye? “Awe, umuFarise [uwaitile Yesu], pa kumona, aisoseshe mu nda yakwe, ati, Uyu aba kasesema, nga aishiba ifyo aba, kabili wa musango nshi, umwanakashi uulemukumya; ico mubembu.” (Luka 7:39) Lelo, Yesu ali muntu wa nkumbu nga nshi. Alyumfwikishe imibele ya ulya mwanakashi kabili alishibe ubulanda bwakwe. Tatwaebwa ifyo atendeke ukuipoosaika. Nga cine cine ali ni cilende, abaume ba mu musumba, abaYuda baipeelesha ku mapepo, ninshi tabamwafwile.

 9. Yesu ayaswike shani, kabili nalimo cinshi cafuminemo?

⁹ Lelo Yesu alefwaya ukwaafwa umwanakashi. Amwebele ati: “Naulekelelwe membu shobe.” Kabili atile: “Icitetekelo cobe nacikupususha; kabiye umutende.” (Luka 7:48-50) Apa e po ilyashi lyapwila. Umuntu nalimo kuti apaasha ati Yesu tamwafwile sana. Icacindama ca kuti alimupaalile ilyo ashilamuleka ukuya. Bushe muletontonkanya ulya mwanakashi abwelele ku mikalile yakwe iya bulanda? Nangu tatwingeshiba bwino, moneni ico Luka alanda nomba. Ashimike ati Yesu aendawike “mu mishi ikalamba ne mishi inono, aleshimika no kubile mbila nsuma ya bufumu.” Luka kabili ashimike ati “abanakashi bamo” bali na Yesu na basambi bakwe, “abalemupyungila ku fyo [abanakashi] bakwete.” Kwena nalimo ulya mwanakashi uwalapile kabili uwaletasha ali pamo nabo, ukutendeka imikalile itemuna Lesa na kampingu wasanguluka, ukuba no bufwayo, kabili no kutemwisha Lesa.—Luka 8:1-3.

Ubupusano Pali Yesu na BaFarise

10. Mulandu nshi cawamina ukubebeta ilyashi pa lwa kwa Yesu no mwanakashi pa ng’anda ya kwa Simone?

¹⁰ Bushe cinshi twingasambilila kuli ili lyashi lisuma? Lilatufika pa mutima, bushe te ifyo? Elenganyeni ukuti muli mu ng’anda ya kwa Simone. Bushe kuti mwaumfwa shani? Bushe kuti mwacita ifyacitile Yesu, nelyo kuti mwayumfwa nge fyayumfwile shibweni wakwe umuFarise? Yesu ali Mwana wa kwa Lesa, kanshi te kuti tuyumfwe no kucita filya fine fye alecita. Lelo, nalimo teti tufwaye ukutontonkanya ukuba nga Simone, umuFarise. Banono bengatemwa ukuba nga baFarise.

11. Mulandu nshi tushingafwaila ukupashanishiwa ku baFarise?

¹¹ Pa kusambilila Baibolo ne mpapulo sha ku calo, kuti twasondwelela ukutila abaFarise baleimona nga bacindamisha no kuti e balewamya imikalile ya bantu mu bwikashi. Balemona kwati Amalango ya kwa Lesa tayaangwike ukumfwa. Lyonse ilyo bamona ukuti Ifunde talili ilyalungatika, balefwaya ukubikamo fimo ukulondolola ico lipilibula pa kuti takwingaba ukubomfya kampingu nangu panono. Aba bashimapepo balefwaya ukupanga ifisambilisho fya kutungulula imyendele yonse, nangu fye mu tuntu utunono.a

12. Bushe abaFarise baleimona shani?

¹² Umu Yuda wasoma ilyashi lya kale uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, Josephus, alondolola ukuti abaFarise baleimona nga ba nkumbu, abafuuka, ababula kapatulula, kabili abafikapo ukubomba umulimo wabo. Kwena, ca cine ukuti bamo balikweteko iyi mibele. Nalimo kuti mwaibukisha Nikodemo. (Yohane 3:1, 2; 7:50, 51) Umuya inshiku, bamo basukile baba Abena Kristu. (Imilimo 15:5) Umutumwa wa Bwina Kristu Paulo alembele pa baYuda bamo, pamo nga baFarise, ati: “Ukupimpa kwa kuli Lesa balikwata; lelo te kupimpa umwabelo kwishiba.” (Abena Roma 10:2) Lelo, Amalandwe yalondolola abaFarise nge fyo balemonwa ku bantuuntu fye—ukuti bali aba cilumba, abaifinya, abailungamika, abalefwaya ifilubo muli bambi, abalelengulula, kabili aba misuula.

Ifyo Yesu Alemona

13. Cinshi Yesu alandile pa baFarise?

¹³ Yesu aebawile bakalemba na baFarise ukuti bali ababumbimunda. “Bakake fisendo ifyafina, no kufitwika pa mabeya ya bantu, lelo tabafwaya kubikako umunwe wabo ku kufisesha.” Ca cine, icisendo califinine, kabili ikoli babikile pa bantu lyali ilibi. Yesu kabili aitile bakalemba na baFarise ati “abatumpa.” Umuntu uwatumpa aleleta amafya mu bwikashi. Yesu kabili aitile bakalemba na baFarise ati “intungulushi mpofu” no kusosa ati balishile “ifyafinako ifya Malango, ubupingushi no luse ne cishinka.” Nani engafwaya ukutila Yesu amumone ngo muFarise?—Mateo 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ifyo Yesu acitile na Mateo Lebi fisokolola cinshi pa mibele ya baFarise? (b) Masambililo nshi ayacindama twingasambilila kuli ili ilyashi?

¹⁴ Nalimo onse ubelenga ilyashi lya mu Malandwe kuti amona ifyo abaFarise abengi batemenwe ukulengulula. Ilyo Yesu aitile Mateo Lebi, umusangushi, ukuba umusambi, Lebi amuteyanishishe umutebeto ukalamba. Icalembwa citila: “Kabili abaFarise na bakalemba wabo balailishanya pa basambi bakwe, abati, Nga cinshi muleliila no kunwa pamo na basangushi na babembu? Na Yesu alibaankwile, ati, . . . Nshaisa ku kwita abalungama iyo, kano ababembu ku kulapila.”—Luka 5:27-32.

¹⁵ Lebi umwine alyumfwikishe cimbi ico Yesu alandile ilya nshita ica kuti: “Kabiyeni, musambilile umo ici calola, Ndefwayo luse, te lambo iyo.” (Mateo 9:13) Nangu abaFarise batungile ukuti balisumine ifyalembwa fya bakasesema abaHebere, tasumine aya mashiwi yaba pali Hosea 6:6. Nga batoba ifunde, bashininkishe ukuti cali ni pa mulandu wa kukonka ifishilano. Umo umo afwile ukuipusha ati, ‘Bushe naishibikwa ukuti natemwa fye ukukonka amafunde yamo, pamo nga yalanga ifyo natemwa nelyo ifyo abantu balanda? Nelyo bushe bambi banjishiba ukutila ndi wa luse kabili uwa nkumbu?’

16. Imicitile ya baFarise yali shani, kabili finshi twingacita pa kuti twiba nga bene?

¹⁶ AbaFarise bene balelengulula fye lyonse. Balefwailisha fye ifilubo—nampo nga fya cine nelyo fya kwelenganya fye. Balengele abantu lyonse ukulaenekela ukukalipilwa no kubacinkulako ifilubo fyabo. AbaFarise baitakishe mu kupeela ica pe kumi mu fintu ifinono nga nshi, pamo nga minte, anise, na kumini. Balelanga bukapepa bwabo ku mifwalile yabo kabili baeseshe ukutungulula uluko. Kwena, nga tulefwaya imicitile yesu ukuba cimo cine ne ya kwa Yesu, tufwile ukutaluka ku kufwailisha ifilubo fya bambi no kufilandapo.

Bushe Yesu Alepwisha Shani Amafya

17-19. (a) Londololeni ifyo Yesu acitile pa bwafya bwali no kufumamo ifyakakala nga nshi. (b) Cinshi calengele ifintu ukubipa? (c) Nga e ko mwali ilyo umwanakashi apaleme kuli Yesu, bushe nga mwacitile shani?

¹⁷ Inshila Yesu alepwishishamo amafya yalipusene sana ne ya baFarise. Moneni ifyo Yesu apwishishe ubwafya ubwali no kuba ubwakakala nga nshi. Bwali bwa mwanakashi uwalefuma umulopa pa myaka 12. Kuti mwabelenga ili lyashi pali Luka 8:42-48.

¹⁸ Marko alembele ukuti uyu mwanakashi “alitiinine no kututuma.” (Marko 5:33) Mulandu nshi? Ukwabula ukutwishika pantu alishibe ukuti alitobele Amalango ya kwa Lesa. Ukulingana na Ubwina Lebi 15:25-28, umwanakashi walefuma umulopa ali uwakowela lyonse ilyo alefuma umulopa, no kutwalilila uwakowela umulungu umo pa numa waleko kufuma. Conse ico aikata calekowela no muntu onse uo aikata alekowela. Pa kusanga Yesu, uyu mwanakashi apekele mwi bumba. Ilyo twabelenga ili lyashi apapita ne myaka 2,000, tulamumfwila uluse pa bulanda bwakwe.

¹⁹ Nga e ko mwali bulya bushiku, bushe nga mwatontonkenye shani pa fyalecitika? Bushe nga mwalandile shani? Moneni ukuti Yesu abombele no yu mwanakashi mu nshila ya nkumbu, iisuma, kabili iya kulangulukilako, ukwabula no kulanda pa mafya ayo napamo alengele.—Marko 5:34.

20. Nga Ubwina Lebi 15:25-28 lyali lifunde pali lelo, bwafya nshi nalimo twingakwata?

²⁰ Bushe pali ifyo twingasambilila kuli ci? Tutile ni mwe baeluda mu cilonganino ca Bwina Kristu. Kabili tontonkanyeni ukuti Ubwina Lebi 15:25-28 lyali lifunde ku Bena Kristu ba lelo kabili umwanakashi Umwina Kristu alitobele ilyo ifunde, aleyumfwa uwafunshika kabili uwapelelwa. Bushe kuti mwacita shani? Bushe kuti mwamulenga insoni pa bantu no kumushimaula? Nalimo kuti mwatila: “Awe, te kuti ncite ica musango yo! Kuti nakonka ica kumwenako ca kwa Yesu no kwesha ukuba uwa nkumbu, umusuma, ukutontonkanya bwino, no kulangulukilako.” Cawamisha! Lelo, icayafya kucita ico cine, ukupashanya Yesu.

21. Cinshi Yesu asambilishe abantu pa Malango?

²¹ Icacindama ca kuti abantu balepembesulwa kuli Yesu, balesansamushiwa no kukoseleshiwa. Apo Ifunde lya kwa Lesa lyalungatike, balekonka filya fine. Nga talilungatike, balebomfya bakampingu wabo kabili bali no kulanga ukutemwa Lesa pa fyo balepingula. Amalango tayaumine kumo. (Marko 2:27, 28) Lesa alitemenwe abantu bakwe, lyonse alecita ifingabawamina, kabili aliitemenwe ukubalanga inkumbu ilyo batena. Na Yesu e fyo ali.—Yohane 14:9.

Ifyafumine mu Kusambilisha kwa kwa Yesu

22. Ukusambilila kuli Yesu kwalengele abasambi bakwe ukuba ne mibele nshi?

²² Abakutike kuli Yesu no kuba abasambi bakwe balyumfwikishe ukuti ya cine amashiwi asosele ati: “Ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.” (Mateo 11:30) Tababalile abayumfwa abafinwa, abakalifiwa, nelyo ukulengululwa na wene. Tabaletiina, lelo bali ba nsansa, kabili abacetekela nga nshi pali bucibusa bwabo na Lesa na bantu bambi. (Mateo 7:1-5; Luka 9:49, 50) Basambilile kuli wene ukuti ukuba intungulushi ya fya mapepo kukabila ukupembesula bambi, ukuba uwapetama mu muntontonkanya na mu mutima.—1 Abena Korinti 16:17, 18; Abena Filipi 2:3.

23. Ukuba na Yesu kwasambilishe abasambi isambililo nshi ilyacindama kabili kwabafwile ukusondwelela shani?

²³ Kabili, abantu abengi balyumfwikishe ubucindami bwa kutwalilila ukuba pamo na Kristu no kupashanya imibele akwete. Aebele abasambi bakwe ati: “Ifyo Tata atemwa ine, e fyo na ine natemwa imwe; ikaleni mu kutemwa kwandi. Nga mwabaka amafunde yandi, mwakulaikala mu kutemwa kwandi; ifyo ine nabaka amafunde ya kwa Tata, no kwikala mu kutemwa kwakwe.” (Yohane 15:9, 10) Nga balefwaya ukuba bakapyunga kabili ababomfi basuma aba kwa Lesa, balekabila ukukonka sana ifyo basambilile kuli Yesu, lyonse pa kushimikila no kusambilisha ku cintubwingi imbila nsuma iyawamisha iya kwa Lesa e lyo na mu fyo balebishanya ne ndupwa shabo ne fibusa. Ilyo aba bwananyina bafulile no kuba mu filonganino, libili libili balekabila ukwibukisha ukuti inshila ya kwa Yesu yali e yalungama. Ico asambilishe cali e cine, kabili imikalile yakwe iyo bamwene cine cine yali e mikalile ya kukonka.—Yohane 14:6; Abena Efese 4:20, 21.

24. Fintu nshi tufwile ukwangwa sana ku ca kumwenako ca kwa Yesu?

²⁴ Nomba ilyo muletontonkanya pa fintu fimo ifyo twalanshanya, bushe namumona ifyo mwingacita pa kuti muwamyeko? Bushe mulesumina ukutila Yesu lyonse aletontonkanya, ukusambilisha, no kubomba ukulingana ne fyo ifintu fili? Nga mulesumina, lekeni ico cine cimukoseleshe. Amashiwi yakwe aya kukoselesha kuli ifwe ya kuti: “Nga mwaishibe fintu ifi, ninshi mwalishuka nga muleficita.”—Yohane 13:17.

[Futunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Bushe ukuba umusambi wa kwa Yesu e kuti shani?

• Bushe Yesu alesunga shani abantu?

• Cinshi twingasambilila ku fyo Yesu asambilishe?

• Bushe abaFarise na Yesu bapusene shani?

[Ifikope pe bula 18, 19]

Kwena imibele ya kwa Yesu ku bantu yalipusene nga nshi ne ya baFarise!