Kuti Mwacimfya Amasakamika
“CINE cine!” “Ukwabula no Kutwishika!” “Nangu cibe shani!” Mufwile mwalyumfwapo aya mashiwi imiku iingi. Lelo, mu mikalile yesu te fintu ifingi ifyaba ifyashininkishiwa. Ubumi bulaaluka-aluka ica kuti ilingi tulaipusha nga kwaliba ifyo twingacetekela. Ukutwishika no kusakamikwa fya lyonse.
E mulandu wine abantu abengi bafwaila ukuti ulupwa lwabo lwaikala mu mutelelwe kabili mu nsansa. Balabombesha ku kunonka ifintu batontonkanya ukuti kuti fyabaletela insansa no mutelelwe—ne lingi ifi fintu fiba ni ndalama ne fikwatwa. Lelo, icinkukuma, icimwela, akayofi, nelyo bumpulamafunde bwabipisha kuti fyaonaula ifyo twakwata mu nshita fye iinono. Ifintu pamo nga malwele ayakulu, ukulekana, nelyo ukupwa kwa ncito kuti fya-alula ubumi mu kashita kanininini. Ca cine ukuti napamo ifi fintu te kuti fimucitikile. Lelo, ukwishiba fye ukuti icabipa kuti cacitika inshita iili yonse cintu ca kulenga ukusakamikwa. Lelo ubu te bwafya fye bweka.
Ukukanaishiba icili no kucitika cimo cine no kutwishika, kabili dikishonari umo alondolola “ukutwishika” ngo “kufilwa ukupingula pa cintu pa mulandu wa kukanaishiba icingacitika.” Kabili, ukulingana ne citabo ca Managing Your Mind, “ukutwishika pa cintu icacindama e cilenga sana ukusakamikwa.” Ukutwalilila ukutwishika kuti kwalenga umuntu ukusakamikwa, ukukalifiwa no kuba ne cipyu. Ukusakamikwa pa cingacitika nelyo icishingacitika kuti kwalenga twabombomana no kulwala.
Ici cilenga abantu bamo ukucita ifyapusanininako. Baba ngo mwaice wa ku Brazil uwatile: “Mulandu nshi uwa kusakamikilwa pa fingacitika? Leelo ni leelo, na mailo ni mailo.” Imibele ya musango yu iya kuti “tulye no kunwa” kuti yaleta ubulanda, ukumanama, ne mfwa. (1 Abena Korinti 15:32) Caliwamapo ukwalukila kuli Kalenga, Yehova Lesa, uyo Baibolo itila “takwaba ukwalukaaluka kwa cinshingwa.” (Yakobo 1:17) Nga ca kuti twabebeta Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, tuli no kusanga ukufunda kusuma ne fyebo pa fya kucimfya amasakamika ya mu bumi. Ukubebeta Icebo ca kwa Lesa kuti kwatwafwa no kumfwikisha umulandu abantu abengi babelele na masakamika.
Umulandu Abantu Basakamikilwa
Amalembo yalalanda bwino pa fyo ubumi bwaba kabili yatwafwa ukumona ukuti ifintu filaaluka. Nangu ca kuti balupwa, incito tubomba, amano, ubumi busuma, na fimbipo kuti fyalenga twaba no mutelelwe, Baibolo ilanga ukuti tatufwile ukutontonkanya ukuti ifi fintu tafyakaaluke nelyo ukwenekela ukwikala ubumi ubwabula amafya. Imfumu ya mano Solomone yatile: “Ukucishamo mu kubutuka te kwa mpalalubilo, kabili ukucishamo mu bulwi te kwa mpalume, na kabili ukupeelwe cilyo te kwa ba mano, nangu bucindami ku ba mucetekanya, nangu bubile ku baishiba.” Mulandu nshi? “Pantu inshita ne ca mankumanya fiponena kuli bonse bene.” E co Solomone asokele ati: “Nge sabi ilyaikatwa mwi sumbu likali, kabili nge fyuni ifyaikatwa mu citeyo, e fiikatwa abana ba bantu ku ciliba ku nshita ibi, ilyo yawa pali bene no kupumikisha.”—Lukala Milandu 9:11, 12.
Yesu Kristu na o alandile pa nshita ilyo abantunse bonse bakasakamikwa nga nshi pa mulandu wa kukanaishiba icili no kucitika. Mu mashiwi yaumfwika, atile: “Pakabe fishibilo pa kasuba no mweshi ne ntanda, na pano isonde inko shikaba mu nkumbabulili, shikapelelwa pa mulandu wa kululuma kwa bemba no kusunkana kwa mabimbi, na bantu bakalafwe cipuupu ku mwenso na ku kwenekele fikesapona pa ba pano isonde; pantu ifya maka ifya mu muulu fikatenkaniwa.” Lelo Kristu akoseleshe abantu abafumacumi aba muno nshiku pa kusosa ukuti: “Ilyo mwamona ifi filecitika, ishibeni ukuti ubufumu bwa kwa Lesa buli mupepi.” (Luka 21:25, 26, 31) E co, ukucila ukutiina pa mulandu wa kukanaishiba ifikacitika ku ntanshi, icitetekelo cesu muli Lesa kuti catwafwa ukucetekela ukuti kukaba inshita isuma ku ntanshi te mulandu na masakamika ya calo cino.
‘Ukucetekela Umupwilapo Isubilo’
Nangu tatwingacetekela fyonse ifyo tumfwa, ifyo tubelenga, nelyo ifyo tumona, twalikwata umulandu usuma uwa kucetekela Kalenga. Taba fye Uwapulamo lelo ni Shifwe wa kutemwa uusakamana abana bakwe aba pe sonde. Ulwa Cebo cakwe, Lesa atile: “Tacakabwelele ibusha kuli ine, kano cacite co natemwa, no kushuka muli ico nacitumina.”—Esaya 55:11.
Yesu Kristu asambilishe icine ca kwa Lesa, kabili abengi abakutike kuli wene bapokelele cene no kucetekela. Ku ca kumwenako, ibumba lya bena Samaria abafumacumi lyaebele umwanakashi uwabalilepo ukukutika kuli Yesu ati: “Nomba tatutetekele pa mulandu wa kulanda kobe; pantu natuyumfwila fwe bene kabili twaishibo kuti uyu e mupusushi wa calo.” (Yohane 4:42) Na leelo, te mulandu no kwikala mu nshita ilyo kushili umutelelwe, tatufwile ukutwishika ifyo twasumina.
Ukukuma ku fisumino fya mipepele, abengi batila tufwile fye ukusumina ukucila ukulaesha ukumfwikisha. Lelo, Luka, uwalembeleko Baibolo te fyo aletontonkanya. Alisambilile no kupeela ifyebo fyalungika pa kuti bambi ‘beshibe ukuti fya cishinka ifintu’ alembele. (Luka 1:4) Apo balupwa na bashili abasumina banensu kuti basakamikwa ukuti napamo kuti twaisabipilwa, calicindama ukusosela icitetekelo cesu. (1 Petro 3:15) Kuti twa-afwa bambi ukucetekela Lesa nga ca kuti twalishiba bwino umulandu twasuminina mu fyo twasumina. Baibolo ilondolola Yehova muli aya mashiwi ya kuti: “Cilibwe icasansuka, ya mpomfu imicitile yakwe; pantu imibele yakwe yonse bupingushi: Lesa wa cishinka kabili uwabulo bupondamishi, uwalungama kabili uwatambalala.”—Amalango 32:4.
Natubebete amashiwi yalekelesheko aya kuti: “Uwalungama kabili uwatambalala.” Bushinino nshi twakwata ubwa kucetekela aya mashiwi? Umutumwa Petro acetekele nga nshi ici cishinka. Aebele mushika wa ciRoma na ba ng’anda yakwe ati: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula, lelo mu luko lonse umuntu uumutiina no kubomba ubulungami alapokelelwa kuli wene.” (Imilimo 10:34, 35) Petro alandile aya mashiwi pantu alimwene ifyo Lesa abombele ku kupokelela ulupwa lwa Bena fyalo, abo kale balemonwa nga bashasanguluka kabili abashingapokelelwa. Ukupala Petro, na ifwe kuti twacetekela ukuti Lesa taba na kapaatulula no kuti alilungama ilyo twamona na menso yesu “ibumba likalamba” ilya bantu—abacilile pa mamilioni 6—ukufuma mu fyalo ukucila pali 230 aba-aluka mu mikalile no kutendeka ukwenda mu nshila ya bulungami.—Ukusokolola 7:9; Esaya 2:2-4.
Apo tuli Bena Kristu ba cine tatulefwaya ukuba bankosamitwe lelo tulefwaya ukuba abaicefya kabili abanakilila. Kabili tatutwishika ifyo twasumina ne fyo twenekela ukucitika ku ntanshi. Ku Bena Kristu ba kubalilapo, umutumwa Paulo alembele ati: “Tulefwaisha onse uwa muli imwe alange ukucincila kumo kwine ukuti mube abacetekela umupwilapo isubilo ukufika na ku mpela.” (AbaHebere 6:11) Kabili, imbila nsuma iya mu Baibolo yalitulenga ‘ukucetekela umupwilapo isubilo.’ Ilyo isubilo ilyashimpwa pa Cebo ca kwa Lesa, “taliseebanya,” nga fintu Paulo alondolwele.—Abena Roma 5:5.
Kabili, twalicetekela umupwilapo ukuti ukusambilisha bambi imbila nsuma iya mu Baibolo kuti kwabaletela umutelelwe no kulenga bacetekela bucibusa bwabo na Lesa. Kabili kuti kwabalenga baikala mu mutelelwe no kuleka ukusakamikwa. Na ifwe kuti twasosa nga Paulo uwatile: “Imbila nsuma tushimikila tayafikile kuli imwe mu nsoso yeka lelo na mu maka na ku mupashi wa mushilo na ku kushininwa kwine kwine.”—1 Abena Tesalonika 1:5.
Amapaalo Nomba pa Mulandu wa Mutelelwe wa ku Mupashi
Nangu ca kuti ndakai tatwingenekela ukwikala mu mutelelwe inshita yonse, kwaliba ifintu twingacita ifingatukosha mu mikalile no kutulenga ukwikala mu mutelelwe. Ku ca kumwenako, ukwampana lyonse ne cilonganino ca Bwina Kristu pa kulongana kulatukosha pantu tusambilishiwa ifishinte fisuma. Paulo alembele ati: “Konkomesha aba fyuma muli buno bwikashi ukukanayumfwa, nangu kusubila ifyuma ifishingacetekelwa, kano Lesa, uutupeela ifintu fyonse ifya kuti tuleipakisha.” (1 Timote 6:17) Pa kusambilila ukucetekela Yehova te kucetekela ifintu twingakwata no musamwe ifyo fyaba fya pa kashita fye, abengi balileka ukusakamikwa no kukalifiwa.—Mateo 6:19-21.
Mu cilonganino, tulaipakisha ukuba na ba bwananyina abalango kutemwa, abatwafwa mu nshila ishingi. Inshita imo mu butumikishi bwakwe, umutumwa Paulo na bantu alebomba na bo ‘balifininwe’ kabili ‘batile balafwa.’ Ni bani ba-afwile Paulo no kumukumbusuka? Kwena, talekele ukutetekela Lesa. Lelo, Abena Kristu banankwe abamwafwile balimukoseleshe no kumusansamusha. (2 Abena Korinti 1:8, 9; 7:5-7) Ilyo kwaba utuyofi nelyo ubusanso, lyonse bamunyinefwe Abena Kristu e babalilapo ukufika no kwafwa Abena Kristu banabo na bambi mu fyo balekabila kabili babafwa na lwa ku mupashi.
Cimbi icingatwafwa ukucimfya amasakamika lipepo. Kuti twapepa kuli Shifwe wa ku muulu uwaba no kutemwa ilyo twafinininwa. “Yehova abela abafwantwa icamba icasansuka, icamba icasansuka mu nshita sha kumanama.” (Amalumbo 9:9) Abafyashi pambi kuti bafilwa ukucingilila abana babo. Lelo, Yehova afwaya ukutwafwa ukucimfya umwenso na masakamika. Nga twapoosa amasakamika yesu pali Yehova mwi pepo kuti twacetekela ukuti “[aba] na maka ya kucita ifingi ukucila ifyo tulomba atemwa ifyo tutontonkanya.”—Abena Efese 3:20.
Bushe lyonse mulapepa kuli Lesa? Bushe mwalicetekela ukuti Lesa alomfwa amapepo yenu? Umukashana umo mu São Paulo umusumba wa ku Brazil atile, “Bamayo banjebele ukuti mfwile ukulapepa kuli Lesa. Lelo naipwishe ukuti: ‘Mulandu nshi uwa kulandila ku muntu nshaishiba?’ Nangu cibe fyo, Amapinda 18:10 yangafwile ukumfwikisha ukuti tulakabila ubwafwilisho bwa kwa Lesa kabili tufwile ukulanda kuli wene mwi pepo.” Ili ilembo litila: “Ishina lya kwa Yehova lupungu ulwakosa, e mo abutukilo mulungami no kuba fye.” Bushe kuti twacetekela shani Yehova nga ca kuti tatulanda kuli wene lyonse? Pa kuti tube no mutelelwe lwa ku mupashi, tufwile ukupepa kuli wene cila bushiku. Yesu atile: “E ico, mulelola, inshita yonse ukulapaapaata pa kuti mukapusuke kuli fyonse ifikacitika, no kwiminina ku cinso ca Mwana wa muntu.”—Luka 21:36.
Cimbi ico twingacetekela lisubilo lyesu mu Bufumu bwa kwa Lesa. Moneni amashiwi yalembwa pali Daniele 2:44 ayatila: “Lesa wa mu muulu akemyo bufumu ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse, kabili bukeminina umuyayaya.” Ilyo isubilo lyalishininkishiwa kabili kuti twalicetekela. Ilingi amalayo ya bantu yalafilwa, lelo kuti twacetekela icebo ca kwa Yehova. Lesa taba uushingacetekelwa, lelo aba cilibwe twingashintililapo. Kuti twaumfwa nga Davidi, uwatile: “Lesa e cilibwe candi icasumbuka uo ngubamo; ni nkwela yandi, kabili lusengo lwe pusukilo lyandi; camba candi, kabili ca kufulumukilamo candi; katuula wandi, uuntuula ku ba lufyengo.”—2 Samwele 22:3.
Icitabo tulandilepo kale ica Managing Your Mind cisosa no kuti: “Umuntu nga aletontonkanya sana pa fintu fyabipa ifingacitika, cilamoneka kwati kuti fyacitika, kabili cilafya ukucimfya aya masakamika.” E co, mulandu nshi uwa kulenga twafinininwa na masakamika ya muno calo pamo no kutwishika? Cetekeleni amalayo ya kwa Lesa ukucila ukucetekela ifintu fya muno calo ifyaluka-aluka. Pa kukwata icitetekelo cakosa mu malayo ya kwa Yehova ayashifilwa, twalaiwa ukuti: “Onse uumutetekela takalengwe nsoni.”—Abena Roma 10:11.
[Amashiwi pe bula 29]
Icebo ca kwa Lesa cilaya ukuti abantunse bali no kupaalwa ku ntanshi
[Amashiwi pe bula 30]
“Onse uumutetekela takalengwe nsoni”
[Icikope pe bula 31]
Imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa ilaletela abantu umutelelwe