Kuulililweni no Kutemwa
“Uletemwa sokulu Lesa ku mutima obe onse, na ku mweo obe onse, na ku kutontonkanya kobe konse.”—MATEO 22:37.
1. (a) Fintu nshi fimo ifyo Umwina Kristu alundulula? (b) Mibele nshi iyacindamisha ku Mwina Kristu, kabili mulandu nshi?
FINGI Umwina Kristu alundulula pa kuti abe umutumikishi wafikapo. Ibuuku lya Amapinda likomaila pa bucindami bwa kwishiba, umucetekanya, na mano. (Amapinda 2:1-10) Umutumwa Paulo alandile pa bucindami bwa kuba ne citetekelo cakosa na pa kukwate subilo lyakosa. (Abena Roma 1:16, 17; Abena Kolose 1:5; AbaHebere 10:39) Ukushipikisha no kuilama na fyo fine fyalicindama. (Imilimo 24:25; AbaHebere 10:36) Lelo, kwaliba cimo ica kuti, nga tacilipo cilenga imibele yonse ukukanafikapo kabili ukuba iya fye. Ico cintu caba kutemwa.—1 Abena Korinti 13:1-3, 13.
2. Yesu alangishe shani ubucindami bwa kutemwa, kabili ici cilenga ukwipusha fipusho nshi?
2 Yesu alangile ubucindami bwa kutemwa ilyo atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Apo ukutemwa e kwishibisha Abena Kristu ba cine, tulingile ukwipusha ifipusho ifyapala ifi, Ukutemwa cinshi? Mulandu nshi kwacindamine fyo ica kuti na Yesu asosele no kuti ukutemwa, ukucila pali fyonse, e kwishibisha abasambi bakwe? Kuti twalundulula shani ukutemwa? Ni bani tufwile ukutemwa? Lekeni tubebete ifi fipusho.
Ukutemwa Cinshi?
3. Kuti mwalondolola shani ukutemwa, kabili mulandu nshi kusanshishamo umuntontonkanya no mutima?
3 Ubulondoloshi bumo butila ukutemwa ‘kuyumfwa kwa bucibusa ukwa kupalamisha ku muntu, nelyo ukuipakisha ukuba na umo.’ Kwaba mibele ilenga abantu ukucitila bambi icisuma, limo limo no kuipuswilapo ifikalamba. Ukutemwa, nga fintu kwalondololwa mu Baibolo, kusanshamo umuntontonkanya no mutima. Umuntontonkanya, nelyo amano, yalisanshiwamo pantu umuntu uutemwa bambi aleshiba ukuti nabatemwa, kabili aleluka ukuti ena nabo bene aatemwa, balikwata fyonse fibili ubunake ne mibele iisuma. Kabili amano yalafwaikwa sana pa kuti Umwina Kristu nabo napamo engaipatikisha fye kutemwa—pantu alishiba ukufuma mu kubelenga kwakwe ukwa Baibolo ukuti Lesa afwaya ukuti alecita ifyo fine. (Mateo 5:44; 1 Abena Korinti 16:14) Nalyo line, ukutemwa kufuma mu mutima. Ukutemwa kwa cine cine nga fintu kwasokololwa muli Baibolo takusanshamo fye amano iyo. Kwaba ukwa cine cine nga nshi kabili ukukakililwako no mutima onse.—1 Petro 1:22.
4. Ni mu nshila nshi ukutemwa kwabela cikakilo cakosa?
4 Abantu abaitemwa tababa no kutemwa kwa cine cine pantu umuntu uwatemwa bambi alaiteyanya ukucitila abo bantu ifisuma intanshi ilyo ashilaicitila umwine. (Abena Filipi 2:2-4) Amashiwi ya kwa Yesu ayatila “ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela” ya cine maka maka lintu umo apeela ukutemwa. (Imilimo 20:35) Ukutemwa cikakilo cakosa. (Abena Kolose 3:14) Ilingi line kusanshamo bucibusa, lelo ifikakilo fya kutemwa fyalikosa ukucila ifya bucibusa. Icintemwa caba pa mulume no mukashi na co calondololwa ukuti kutemwa; lelo, ukutemwa uko Baibolo itukoselesha ukulundulula kulakokola ukucila pali kulya kubako pa mulandu wa mimonekele ya ku nse iimoneka nge iisuma. Nga ca kuti abaupana balitemwana icine cine, bakatwalilila ukuba pamo nangu ca kuti ubusuma bumo ubo icupo ciletako bwaleka ukubapo pa mulandu wa malwele yeshila pamo no bukote nelyo pa mulandu wa kuti umo pa baupana alemana.
Ukutemwa, Mibele Ikabilwa
5. Mulandu nshi ukutemwa kwabela mibele ikabilwa sana ku Mwina Kristu?
5 Mulandu nshi Umwina Kristu akabila ukuba no kutemwa? Umulandu wa kubalilapo wa kuti, pantu Yesu aebele abakonshi bakwe ukutemwana. Atile: “Ni mwe banandi, nga mwacite fyo imweba. Ici e co ndemweba, ica kuti mutemwane.” (Yohane 15:14, 17) Uwa bubili, pantu Yehova kutemwa, kabili apo tuli bakapepa bakwe tufwile ukumupashanya. (Abena Efese 5:1; 1 Yohane 4:16) Baibolo itila ukusambilila pa lwa kwa Yehova na Yesu e mweo wa muyayaya. Nga kuti twatila shani ukuti twalishiba Lesa nga tatuleesha ukuba nga wene? Umutumwa Yohane ena asosele ati: “Uushitemwa taishiba Lesa; ico Lesa kutemwa.”—1 Yohane 4:8.
6. Ni mu nshila nshi ukutemwa kwingalinganya imbali shalekanalekana isha bumi bwesu?
6 Umulandu walenga butatu uo ukutemwa kwacindamina wa kuti: Kulatwafwa ukulinganya ifyo tucita mu bumi no kutulenga ukucita ifintu no mutima usuma. Ku ca kumwenako, calicindama ukutwalilila ukusambilila Icebo ca kwa Lesa. Ku Mwina Kristu, ukusambilila kwa musango yo kwaba kwati ca kulya. Kulamwafwa ukufika ku kukosoka no kubomba ukulingana ne fyo Lesa afwaya. (Amalumbo 119:105; Mateo 4:4; 2 Timote 3:15, 16) Lelo, Paulo asokele ati: “Ukwishiba kulatuumika, lelo ukutemwa kulakuula.” (1 Abena Korinti 8:1) Kwena, takwaba icalubana ukuba no kwishiba kwafikapo. Fwe baba no bwafya ni fwe—twalemenena ku kubembuka. (Ukutendeka 8:21) Nga ca kuti tapali ukutemwa ukulenga ifintu ukulingana, ukwishiba kuti kwalenga umuntu ukuituumika, ukulaimona kwati nacila abanankwe. Ico te kuti cicitike nga ca kuti aliba no kutemwa. “Ukutemwa . . . takucita mataki, takutuumikwa.” (1 Abena Korinti 13:4) Umwina Kristu uwaba no kutemwa taituumika nangu ca kuti alishiba ifingi. Ukutemwa kumulenga ukuba uwaicefya kabili kumutalusha ku kufwaya ukuipangila ishina.—Amalumbo 138:6; Yakobo 4:6.
7, 8. Bushe ukutemwa kutwaafwa shani ukutontomesha pa fyacindamisha?
7 Paulo alembeele Abena Filipi ati: “Ici e kulomba kwandi, ukuti ukutemwa kwenu kupake ukucilamo no kucilamo mu kushininkisha no kwishiba konse, ku kuleka musuminishe ifyacilamo.” (Abena Filipi 1:9, 10) Ukutemwa kwa Bwina Kristu kukatwaafwa ukukonka uku kukoselesha kwa kusuminisha ifyacilamo. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa mashiwi Paulo aebele Timote ayatila: “Umuntu nga atinamina bucilolo, mulimo usuma afwaya.” (1 Timote 3:1) Mu mwaka wa mulimo uwa 2000, ifilonganino fyalundilweko mwi sonde lyonse fyali 1,502, kabili pali nomba fyonse fili 91,487. Kanshi, baeluda na bambi balekabilwa nga nshi, kabili abo baletinamina uyu mulimo tulebatasha.
8 Lelo, abaletinamina umulimo wa bukangalila bakatwalilila ukuba abashikatala nga ca kuti baleibukisha imifwaile iya uyo mulimo. Ukuba fye no bulashi nelyo ukulumbuka te cacindama. Baeluda abasekesha Yehova ni balya abamutemwa kabili abatemwa bamunyinabo. Te kulumbuka balefwaya nelyo amaka. Umutumwa Petro, ilyo afundile baeluda ba pa cilonganino ukusungilila imibele isuma, akomaile pa bucindami bwa kuba no “bupete.” Afundile bonse mu cilonganino ukuti: “Ipetamikeni mwi samba lya kuboko kwa maka kwa kwa Lesa.” (1 Petro 5:1-6) Onse uuletinamina kuti cawama nga atontonkanya pa fya kumwenako fishaifulila ifya baeluda ba mwi sonde lyonse ababombesha, abaicefya, kabili ababa ipaalo ku filonganino babamo.—AbaHebere 13:7.
Imifwaile Isuma Ilatwafwa Ukushipikisha
9. Mulandu nshi Abena Kristu batontonkanishisha pa mapaalo ayo Yehova alaya?
9 Ubucindami bwa kucincishiwa no kutemwa bulamonekela na mu nshila imbi. Ku baipeelesha kuli Lesa pa mulandu wa kutemwa, Baibolo ibalaya amapaalo yakalamba pali nomba na ku ntanshi, amapaalo ayo tushingelenganya ne fyo yakaba. (1 Timote 4:8) Umwina Kristu uwasumina sana muli aya malayo kabili uwashininwa ukuti Yehova “aba kalambula wa bamufwayafwaya” alafwiwa ukuba uwakosa ndi mu citetekelo. (AbaHebere 11:6) Fwe bengi tulafwaisha ukumona ukufikilishiwa kwa malayo ya kwa Lesa kabili ciba fye kwati tulelanda amashiwi umutumwa Yohane asosele ayatila: “Amene: iseni, mwe Shikulu Yesu.” (Ukusokolola 22:20) Ukwetetula pa mapaalo yabikilwa ifwe nga ca kuti tuli aba bucishinka kulatukosha ukushipikisha, nga fintu fye ukulaibukisho “kusekelela ukwabikilwe pa ntanshi yakwe” kwayafwile Yesu ukushipikisha.—AbaHebere 12:1, 2.
10, 11. Ni shani fintu ukucincishiwa no kutemwa kutwaafwa ukushipikisha?
10 Lelo, ni shani nga ca kuti ukufwaya ukwikala mu calo cipya e cikalamba tubombela Yehova? Nga ni fyo kuti catwangukila ukukanatekanya nelyo ukukanaikushiwa lintu ifintu fyayafya nelyo ifyo twaleenekela taficitike nelyo fyakaana ukucitikila pa nshita twalefyenekela. Kuti twaba mu busanso bwa kusensenunwa. (AbaHebere 2:1; 3:12) Paulo alandile pali Dema uwali umunankwe, uwamushiile. Nga cinshi amushiilile? Ni pa “kutemwo bwikashi buno.” (2 Timote 4:10) Bonse ababombela fye ukuti balemwenamo baba mu busanso bwa kucita cimo cine. Kuti bacebushiwa ku fyo icalo ciletambika no kukanayangwa ku kuipusula nomba pa kuti bakakwate amapaalo yakesa.
11 Ilintu caliba fye bwino ukuba no ko kufwaya kwa cifyalilwa ukwa kupokelela amapaalo ya ku nshita ya ku ntanshi no kusubila ukwilululwako ku fya kwesha, ukutemwa kulatulenga ukumfwikisha icifwile ukukatama sana mu bumi bwesu. Icacindama kucita ukufwaya kwa kwa Yehova, te kwesu iyo. (Luka 22:41, 42) Ca cine, ukutemwa kulakuula. Kulatulenga ukuteko mutima ilyo tulelolela pali Lesa wesu, ukwikushiwa na mapaalo yonse ayo atupeela no kucetekela ukuti mu nshita yakwe tuli no kwisapokelela fyonse ifyo atulaya—na fimbi. (Amalumbo 145:16; 2 Abena Korinti 12:8, 9) Pali ino nshita, ukutemwa kulatwafwa ukutwalilila ukubomba no mweo onse pantu “ukutemwa . . . takuifwaila ifya kuko.”—1 Abena Korinti 13:4, 5.
Abena Kristu Balingile Ukutemwa Bani?
12. Ukulingana na Yesu, ni bani tulingile ukutemwa?
12 Yesu alandile pa lwe funde lya cinkumbawile pa bo tufwile ukutemwa ilyo ayambwile amashiwi yalembwa mu Malango ya kwa Mose. Atile: “Uletemwa sokulu Lesa ku mutima obe onse, na ku mweo obe onse, na ku kutontonkanya kobe konse” kabili atile, “Uletemwo mubiyo nga we mwine.”—Mateo 22:37-39.
13. Kuti twasambilila shani ukutemwa Yehova, nangu ca kuti teti tumumone?
13 Ku fyo Yesu alandile, naciilanga fye ukuti ica ntanshi tufwile ukucita kutemwa Yehova. Lelo, tufyalwa no kutemwa Yehova ukushafikapo. Uku kutemwa tufwile twakulundulula fye. Ifyo twaumfwile pali wene pa muku wa kubalilapo, fyatulengele ukupalamina kuli wene. Panono panono, twasambilile ifyo ateyenye isonde pa kuti abantu bekalepo. (Ukutendeka 2:5-23) Twalisambilile ifyo aabomba na bantu, kabili tatulekeleshe ilyo ulubembu lwaingilile ulupwa lwa bantunse, lelo alicitilepo fimo pa kuti atulubule. (Ukutendeka 3:1-5, 15) Abombele bwino na bali na bucishinka, na mu kupelako apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka ku kutulekelela imembu. (Yohane 3:16, 36) Uku kwishiba kwalefulilako kwalengele ukutasha kwesu kuli Yehova ukukulilako. (Esaya 25:1) Imfumu Davidi yatile yatemenwe Yehova pa mulandu wa kusakamana Akwata ukwa kutemwa. (Amalumbo 116:1-9) Pali lelo, Yehova alatusakamana, ukututungulula, ukutukosha, no kutukoselesha. Ilyo twalundako ukusambilila pali wene, e lyo no kutemwa kwesu kukulilako.—Amalumbo 31:23; Sefania 3:17; Abena Roma 8:28.
Kuti Twalanga Shani Ukutemwa Kwesu?
14. Ni mu nshila nshi twingalangisha ukuti ukutemwa kwesu kuli Lesa kwa cine cine?
14 Kwena, abengi mu calo batila balitemwa Lesa, lelo ifyo bacita filanga ukuti babepa fye. Kuti twaishiba shani ukuti twalitemwa Yehova icine cine? Kuti twalanda kuli wene mwi pepo no kumweba ifyo tuyumfwa. Kabili kuti twalacita ifintu mu nshila iilanga ifyo twamutemwa. Umutumwa Yohane atile: “Uyo abake cebo [ca kwa Lesa], cine cine muli wene ukutemwa Lesa nakufishiwapo. Kuli ici e ko twaishibilo kuti tuli muli wene.” (1 Yohane 2:5; 5:3) Icebo ca kwa Lesa cilatweba na pa lwa kulabishanya pamo e lyo no kuba ne mibele yasanguluka kabili iisuma. Tulataluka ku kuba aba bumbimunda, tulande cine, no kulenga ukutontonkanya kwesu ukuba ukwasanguluka. (2 Abena Korinti 7:1; Abena Efese 4:15; 1 Timote 1:5; AbaHebere 10:23-25) Tulanga ukutemwa pa kupeela ukwafwa kwa ku mubili ku balekabila. (1 Yohane 3:17, 18) Kabili tatufilwa ukwebako bambi pa lwa kwa Yehova. Ici cisanshamo ukubombako umulimo wa mwi sonde lyonse uwa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu. (Mateo 24:14; Abena Roma 10:10) Ukumfwila Icebo ca kwa Lesa mu fintu fya musango yo bushininkisho bwa kuti ukutemwa kwesu kuli Yehova kwa cine cine.
15, 16. Ni shani fintu ukutemwa Yehova kwakumine abengi umwaka wapwile?
15 Ukutemwa Yehova kulaafwa abantu ukupingulapo bwino. Umwaka wapwile, uko kutemwa kwalengele abantu 288,907 ukuipeela kuli wene no kulangisha uko kuipeela ukupitila mu kubatishiwa mu menshi. (Mateo 28:19, 20) Ukuipeela kwabo kwalikwete ubupilibulo. Kwalangilile ukwaluka mu bumi bwabo. Ku ca kumwenako, Gazmend ali pa bantu baishibisha icangalo ca basketball mu Albania. Pa myaka imo, ena no mukashi wakwe batwalilile ukusambilila Baibolo te mulandu ne fya kucilikila kabili baishilefikapo ukuba bakasabankanya ba Bufumu. Uyu mwaka wapwile, Gazmend alibatishiwe. Aali pa bantu 366 ababatishiwe mu Albania mu mwaka wa mulimo uwa 2000. Inyunshipepala yalimulandilepo ati: “Ubumi bwakwe bwaliba ne mifwaile, kabili pali uyu mulandu, ena no lupwa lwakwe baleipakisha nga nshi ubumi. Kuli ena, nomba tacacindama ukufwaya ukusanga ifyo engamwenamo mu bumi, lelo afwaya ukumona ni finga engapeela bambi ku kubaafwa.”
16 E fyo cali na kuli nkashi wabatishiwe nomba line uwalebomba pa kampani ka mafuta mu Guam ilyo bamutambike icali no kumwesha. Pa numa ya kusumbulwa panono panono pa myaka iingi, nomba asontelwe ukuba inkonkani ya kwa presidenti iya kubalilapo ku banakashi ukutula apo akampani kapangilwe. Lelo, pali ilya nshita ali naipeela kuli Yehova. E co ilyo alanshenye uyu mulandu no mulume wakwe, uyu nkashi umupya alikene ukusumbulwa no kuteyanya ukuti alebombako fye incito ya kukanawisha akasuba pa kuti engalunduluka ku kuba umutumikishi wa nshita yonse, e kuti painiya. Ukutemwa Yehova kwamulengele ukuti afwaye ukubomba bupainiya ukucila ukukonkelela ifyuma fya cino calo. Na kuba, ukutemwa kwa musango yo kwalengele abantu 805,205 mwi sonde lyonse ukubombako bupainiya bwapusanapusana mu butumikishi mu mwaka wa mulimo uwa 2000. Mwandini uko kwali kutemwa ne citetekelo aba bapainiya balangishe!
Ukulengwa Ukutemwa Yesu
17. Ca kumwenako nshi cisuma tumona mu kutemwa kwa kwa Yesu?
17 Ukutemwa e kwalengele Yesu ukuba fintu ali kabili aba ca kumwenako cisuma kuli ifwe. Ilyo ashilaba umuntunse, atemenwe Wishi na bantu. Yesu uwalondololwa nga mano, atile: “E po nali mupepi na kuli [Yehova], umubomfi mukalamba, nali ica kupekelwa cakwe ubushiku no bushiku, uwaleangala ku cinso cakwe mu nshita shonse, uwaleangala pano nse pa calo cakwe, no kupekelwa abana ba bantu.” (Amapinda 8:30, 31, NW) Ukutemwa Yesu akwete kwamulengele ukusha ubwikalo bwakwe ubwa ku muulu no kwisafyalwa akanya akashingacita nangu cimo. Atekanishishe abafuuka na baicefya no kubabela icikuuku kabili acushiwe ku balwani ba kwa Yehova. Kuli pele pele, afwilile abantu bonse pa cimuti. (Yohane 3:35; 14:30, 31; 15:12, 13; Abena Filipi 2:5-11) We ca kumwenako ubusuma ica nkuntu mutima iisuma!
18. (a) Kuti twalundulula shani ukutemwa Yesu? (b) Ni mu nshila nshi tulanga ukuti twalitemwa Yesu?
18 Lintu ababa ne mitima isuma babelenga amalyashi ya bumi bwa kwa Yesu mu Malandwe no kwetetula pa mapaalo yashaifulila ayo bakwata pa mulandu wa bucishinka bwakwe, balamutemenwako. Ifwe pali lelo twaba nga balya Petro alelandako ilyo atile: “Pantu mwalimutemwa [Yesu] nangu mushamumona.” (1 Petro 1:8, Bible wa Mushilo uwa 1983) Ukutemwa kwesu kumoneka lintu twaba ne citetekelo muli wene no kupashanya imikalile yakwe iya kuipusula. (1 Abena Korinti 11:1; 1 Abena Tesalonika 1:6; 1 Petro 2:21-25) Pa April 19, 2000, abantu ukufika kuli 14,872,086 balicinkwilweko imilandu bafwile ukutemenwa Yesu ilyo basangilwe ku Cibukisho ca pa mwaka ica mfwa yakwe. Iyo balifulile! Kabili fintu cikosha ukwishiba ukuti abengi nga nshi balefwaisha ipusukilo ukupitila mwi lambo lya kwa Yesu! Cine cine, tukuulilwa ku fyo Yehova na Yesu batutemwa na ku fyo twabatemwa.
19. Fipusho nshi pa lwa kutemwa fikalandwapo mu cipande cikonkelepo?
19 Yesu atile tufwile ukutemwa Yehova ku mutima wesu onse, na ku mweo wesu onse, na ku mano yesu yonse, na ku maka yesu yonse. Lelo na kabili asosele ukuti tufwile ukutemwa abanensu nga fwe bene. (Marko 12:29-31) Ni bani ici cisanshamo? Kabili ni shani fintu ukutemwa abanensu kutwaafwa ukutwalilila abashikatala no kuba ne nkuntu mutima iisuma? Tuli no kulanda pali fi fipusho mu cipande cikonkelepo.
Bushe Muleibukisha?
• Mulandu nshi ukutemwa kwabela mibele yacindama?
• Kuti twasambilila shani ukutemwa Yehova?
• Ifyo tucita fishininkisha shani ukuti twalitemwa Yehova?
• Tulanga shani ukuti twalitemwa Yesu?
[Ifikope pe bula 10, 11]
Ukutemwa kulatwafwa ukulolela ukwilululwa mu mutekatima
[Icikope pe bula 12]
Ilambo likalamba ilya kwa Yesu litulenga ukumutemwa