Paulo Ateyanya Umusangulo wa Kukumbusuka aba Mushilo

IFYA ku mupashi e fyacindamisha ku Bena Kristu. Nalyo line, ukusakamana bambi lwa ku mubili na ko kwalicindama. Ilingi line balafwilishako abalecula. Ukutemwa aba bwananyina e kucincisha Abena Kristu ukwafwa abasumina banabo ababulishe.—Yohane 13:34, 35.

Ukutemwa bamunyina na bankashi ba ku mupashi kwalengele Paulo ukuteyanya umusangulo mu filonganino fya mu Akaya, Galatia, Makedonia, na mu citungu ca Asia. Mulandu nshi ico cabelele icakabilwa? Bushe umulimo wa kukumbusuka wateyanishiwe shani? Bayankwileko shani? Kabili mulandu nshi tulingile ukwangilwako ku fyacitike?

Imibele Yali mu Cilonganino ca mu Yerusalemu

Pa numa ya Pentekoste wa mu 33 C.E., abaYuda ne nsangu ukufuma ku fifulo fimbi abasangwike abasambi pa Pentekoste batwalilile ukwikala mu Yerusalemu pa kuti basambilileko na fimbi pa citetekelo ca cine. Limo limo bakapepa banabo baleitemenwa ukubafwa mu fyo balekabila pa nshita baikele kulya. (Imilimo 2:7-11, 41-44; 4:32-37) Ilyo abaYuda bapondweke no kulacita ulukaakala lwa mu mabumba, intulubundi nalimo shalengele ukuti ukukabila kukule. Lelo, pa kuti umukonshi wa kwa Kristu nangu umo eba na nsala, kwaleba ukukumbusuka bamukamfwilwa abapiina ubushiku no bushiku. (Imilimo 6:1-6) Herode alamete sana icilonganino, kabili pa kati ka ba 40 C.E., mu Yudea mwaponene icipowe. Ku bakonshi ba kwa Yesu, ici nalimo e calengele ifyo Paulo aitile “ubwafya bwa fya kucula,” no “kupokwe fyuma [fyabo].”—AbaHebere 10:32-34; Imilimo 11:27–12:1.

Mupepi na 49 C.E., imibele yali icili iyabipisha. E co, pa numa ya kusuminishanya ukuti Paulo asakamane abena Fyalo mu kushimikila kwakwe, Petro, Yakobo, na Yohane bamukonkomeshe ‘ukwibukisha ababusu.’ Ici e co Paulo abombeshe ukucita.—Abena Galatia 2:7-10.

Ukuteyanya Umusangulo

Paulo e walelolekesha pa ndalama sha kukumbusuka Bena Kristu ababusu mu Yudea. Muli ba 55 C.E., aebele Abena Korinti ati: “Ulwa musangulo uwa kupeela abashila: ifyo naebele aba nkuta sha ku Galatia, e fyo na imwe mucite. Ku bwa ntanshi bwa mulungu no mulungu, bonse mupaatulepo fimo no kubika, umo mwingakwatila . . . [Lyene] abo mukasonta, abo bene e bo nkatuma na bakalata ku kutwala ica bupe cenu ku Yerusalemu.” (1 Abena Korinti 16:1-3) Pa numa ya mwaka umo Paulo atile abena Makedonia na bena Akaya na bo balesangula ifya kukumbusuka. Kabili ilyo batwele imisangulo ku Yerusalemu, cimoneka kwati ukubapo kwa beminishi ukufuma ku citungu ca Asia kwalangilile ukuti ifilonganino muli ilya ncende na fyo fyalisangwilileko.—Imilimo 20:4; 2 Abena Korinti 8:1-4; 9:1, 2.

Tapali uo bapatikishe ukupeela ifyacilile pa fyo akwete. Lelo, icalekabilwa kulingana pa kuti abakwete ifingi bapeele aba mushilo ba mu Yerusalemu na Yudea ababulilwe. (2 Abena Korinti 8:13-15) “Onse acite umo apangile mu mutima wakwe; te kupeela no mutimako nangu mu kupatikishiwa, pantu Lesa atemwo mupe wa nsansa.”—2 Abena Korinti 9:7.

Abatumwa baebele abena Korinti umulandu usuma uwa kubeela bakapekape. Yesu ‘aisangwile umubusu pa mulandu wabo, pa kuti bene bacindame’ lwa ku mupashi. (2 Abena Korinti 8:9) Cine cine bafwile ukupashanya bukapekape bwakwe. Na kabili apo Lesa alebapeela ubucindami, ‘muli fyonse ku kuleka bapeele no bupe bwine bwine,’ calilingile ukuti bakumbusuke aba mushilo.—2 Abena Korinti 9:10-12.

Imibele ya Balesangula

Kuti twasambililako ifingi pa lwa misangulo ya kuitemenwa ilyo twabeebeeta imibele ya balesangula ifya kukumbusuka aba mushilo mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Imisangulo yalangilile ifyacilile pa kusakamana fye bakapepa banabo aba kwa Yehova, ababusu. Yalangilile ukuti pali ukwikatana kwa bwananyina pa Abena Kristu ba ciYuda na Bena Kristu abena fyalo. Ukupeela no kupokelela imisangulo kwalangilile ukwikatana na bucibusa pa kati ka abena fyalo na baYuda. Balepeeleshanya lwa ku mupashi na lwa ku mubili.—Abena Roma 15:26, 27.

Napamo pa kubala Paulo taebele Abena Kristu ba ku Makedonia ukusangwilako—pantu na bo bali bapiina icine cine. Lelo, ‘balelomba isenge lya kwafwa.’ Kwena nangu ca kutila bali “mu kweshiwa ukwingi mu bucushi,” baliitemenwe ukupeela “umwabela amaka yabo, kabili ukucila amaka yabo”! (2 Abena Korinti 8:1-4) Cimoneka kwati ubwesho bwabo ubukalamba bwasanshishemo ukupeelwa umulandu wa kuti imipepele yabo tayasuminishiwe ku bena Roma. Kanshi twamona ico babelele ne cililishi kuli bamunyinabo abena Yudea, abaponenwe na mafya yamo yene.—Imilimo 16:20, 21; 17:5-9; 1 Abena Tesalonika 2:14.

Nangu ca kutila Paulo alandile pa fyo abena Korinti bapimpile mu kusangula pa kubala pa kukoselesha abena Makedonia, kulya kupimpa kwalinenwike. Nomba umutumwa alanda pali bukapekape bwa bena Makedonia pa kucincisha abena Korinti. Amwene ukuti cali bwino ukubacinkulako ukuti inshita ya kupwisha ifyo batendeke umwaka wafumineko yalifikile. Cinshi cacitike?—2 Abena Korinti 8:10, 11; 9:1-5.

Tito atendeke ukupoka imisangulo mu Korinti, lelo, kwaimine amafya, kabili yafwile yapumfyenye ukubombesha kwakwe. Pa numa ya kulanshanya na Paulo mu Makedonia, Tito aile na bambi babili mu kucincisha icilonganino ca mu Korinti no kupwisha ukupoka imisangulo. Bamo napamo balesosa ukuti Paulo alelila abena Korinti amasuku pa mutwe. Napamo e co atumine abaume batatu ukuyapwishishisha ukupoka umusangulo no kwishibisha aba kulya ukuti e batuminwe ukucite co. Paulo atile: “Tulefwayo kulungikila libela, ukuti umuntu etutunga akabi mu kupeelesha uku uko tulepyunga; pantu tuli abatontonkanisha kabela ifiweme, te mu menso ya kwa Shikulu eka iyo, lelo na mu menso ya bantu.”—2 Abena Korinti 8:6, 18-23; 12:18.

Ukutwala Umusangulo

Muli shinde wa 55 C. E, balipekenye ukutwala indalama shasangwilwe ku Yerusalemu. Paulo ali no kuya pamo na beminishi bamo abasalilwe ku basangwile imisangulo. Imilimo 20:4 itila: “Awe baile pamo nankwe ukufika ku Asia Sopatere umwina Berea umwana wa kwa Puri, na ba mu bena Tesalonika ni Aristarki na Sekundi, na Gai umwina Derbe, na Timote, na bena Asia Tukiki na Trofimu.” Ifishinka filangilila ukuti pali aba pali na Luka, uyo napamo aleimininako Abena Kristu ba mu Filipi. E co, abantu nalimo 9 e baile pali ulu lwendo.

Dieter Georgi Uwasoma atile “indalama shonse isho basangwile shifwile shalifulile pantu nga te ifyo, ku kulekelesha, ukubombesha kwa kwa Paulo na beminishi abengi e lyo ne fipooswa nga tafyakabilwe.” Abaile bashininkishe ukuti indalama shasungwa bwino no kuti Paulo tapeelwe umulandu wa bucenjeshi. Abatuminwe baiminineko ifilonganino fya bena Fyalo ku ba mushilo ba mu Yerusalemu.

Nga kwenda ne ngalaba ukuya ku Suria, abeminishi nga bafikile ku Yerusalemu pa ca Kucilila. Lelo amapange ya kwipaya Paulo ayaumfwike yalengele ukuti baaluluke. (Imilimo 20:3) Napamo abalwani bakwe bapangile ukumwipaila pali bemba.

Paulo ali na fimbi ifyamusakamike. Ilyo ashilaima, alembele Abena Kristu ba ku Roma ukuti balepepa pa kuti ‘apokololwe ku bashitetekela ba mu Yudea, kabili ukuti bukapyunga bwakwe ubwa ku Yerusalemu bube ubwasekelelwa ku ba mushilo.’ (Abena Roma 15:30, 31) Nangu line te ca kutwishika ukuti aba mushilo bali no kupokelela ulya musangulo no kutasha sana, nalimo Paulo alisakamikwe pa lwa mafya yali no kubako nga afika ku baYuda.

Te ca kutwishika ukuti umutumwa aleibukisha ababusu. Nangu ca kutila Amalembo tayalanda ilyo babapeele ulya musangulo, ukutwala ubupe kwakoseshe ukwikatana no kulenga Abena Kristu abena fyalo ukutasha abasumina banabo abena Yudea pa bucindami bwa ku mupashi ubo bapokelele ukufuma kuli bene. Ukumonekela kwa kwa Paulo pe tempele ashifika fye mu Yerusalemu kwabushishe impasase kabili balimwikete. Lelo ici casukile camupeele ishuko lya kushimikila kuli bakateka ne shamfumu.—Imilimo 9:15; 21:17-36; 23:11; 24:1–26:32.

Ifya Kukumbusuka Tusangula Pali Lelo

Ifingi fyalyaluka ukutula mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, lelo ifishinte fyacindama tafyayaluka. Abena Kristu balebwa bwino bwino pa lwa ndalama shikabilwa. Imisangulo yonse iyo bapeela abalekabila ifwile ukuba iya kuitemenwa, kabili ukutemwa Lesa na babwananyina e kufwile ukubacincisha.—Marko 12:28-31.

Ukukumbusuka aba mushilo ukwateyanishiwe mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo kulangilila ukuti ukusakamana imisangulo kulingile ukuteyanishiwa bwino kabili mu nshila ya bufumacumi. Kwena, Yehova Lesa alishiba ifikabilwa, kabili alapekanishisha ababomfi bakwe pa kuti batwalilile ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu pamo na bambi te mulandu na mafya. (Mateo 6:25-34) Lelo ifwe bonse kuti twacitapo fimo, ukulingana na po tukwatile. Nga twacite fyo, ‘uukwete ifingi takashepo, no ukwete utunono takabulishe.’—2 Abena Korinti 8:15.